Οι «μαρμαρωμένοι» χριστιανοί

                                 ~~~

π. Βασίλειος Θερμός 

Ένα πολυσυζητημένο πρόβλημα θίγει η ακόλουθη επιστολή. Αφού ο κληρικός μας αναφερθή στα διάφορα στάδια της Θείας Λειτουργίας κατά τα οποία το σώμα των εκκλησιαζομένων ζητεί από τον Θεό να δεχθή τα δώρα του και να τα αγιάση, να δεχθή δε και τους ίδιους να τα μεταλάβουν, παρατηρεί: «Στο “μετά φόβου Θεού..." οι περισσότεροι χριστιανοί μένουμε μαρμαρωμένοι και δεν προσερχόμαστε. Όλοι μας παρακαλούσαμε πριν και τώρα που μας καλεί ο Θεός εμείς στεκόμαστε σα να μην απευθύνεται σε μας η πρόσκληση. Στη συνέχεια, ενώ δεν κοινωνήσαμε Τον ευχαριστούμε που μας αξίωσε να κοινωνήσουμε! Αυτό μου φαίνεται σαν κοροιδία προς τον Θεό».

Είναι αναντίρρητο γεγονός πως η συμμετοχή στη Θεία Κοινωνία έχει αυξηθή εντυπωσιακά σε σύγκριση με το τι συνέβαινε πριν από μερικές δεκαετίες. Όμως τα ποσοστά συμμετοχής εξακολουθούν να παραμένουν τόσο χαμηλά ώστε νομιμοποιείται πλήρως ο παραπάνω προβληματισμός. Ας μου επιτρέψη ο σεβαστός αδελφός να απαντήσω δι' ερωτήσεως: Ποιοί παρεκάλεσαν, πάτερ; Και ποιοί ευχαριστούν; Αυτό ακριβώς αποτελεί το πρόβλημά μας. Στην πράξη ουδείς παρεκάλεσε και ουδείς ευχαριστεί. Ο λειτουργός προέφερε τα λόγια βεβαίως αλλά συζητείται το αν συμμετείχε και ο ίδιος στην έννοια των λεγομένων. Είτε διότι δεν τα κατανοούσε (το πιθανότερο), είτε διότι η προσοχή του βρισκόταν αλλού. Αλλά ως προς τους λαικούς, ποιος αντελήφθη αυτά που επισημάνατε ώστε να παρακαλέση;

ΑΝΑΛΥΣΗ Θ. ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ - Η Μεγάλη Είσοδος - π.Νικηφόρος

Αργολίδος Νεκτάριος: Ολοκληρωτισμοί και … «Ολοκληρωτισμοί»

Του Μητροπολίτου Αργολίδος Νεκταρίου από την ιστοσελίδα romfea.gr

Είναι η τέταρτη φορά που ο παιδικός φίλος π. Ιωάννης Φωτόπουλος μου κάνει την τιμή και ασχολείται μαζί μου και προσπαθεί να αναιρέσει τις θέσεις μου που κατά καιρούς γράφτηκαν με οξύτητα ίσως, αλλά με πολύ πόνο και ποιμαντική ευθύνη. Όπως και στις άλλες επιθέσεις του, σκέφτηκα να μην απαντήσω. Είμαι σίγουρος ότι δεν πρόκειται ούτε στο ελάχιστο ν αλλάξει κάτι. Και από την άλλη πλευρά αρχίζει μια διελκυστίνδα απαντήσεων, ανταπαντήσεων, αναιρέσεων κ.λπ που δεν έχουν τέλος. Αποφάσισα όμως αυτή την φορά να απαντήσω σε κάποια σημεία της επιστολής του, για τους ανθρώπους με καλή πρόθεση που προβληματίζονται και σκανδαλίζονται.

Ζούμε όλοι μας μια τραγική κατάσταση όλους αυτούς τους μήνες, από την εμφάνιση του COVID 19, με φοβερές επιπτώσεις οικονομικές, κοινωνικές, ψυχολογικές και το κυριότερο υγειονομικές. Άνθρωποι νοσούν, άλλοι ελαφρά, άλλοι σοβαρότερα, άλλοι κινδυνεύουν και άλλοι καταλήγουν μ’ έναν τρόπο που δεν τον εύχεσαι ούτε για τους εχθρούς σου. Δυστυχώς πολλοί συνάνθρωποι μας δεν παίρνουν σοβαρά την κατάσταση. Θα περίμενε κανείς από τους «πνευματικούς» ανθρώπους και ιδιαίτερα τους κληρικούς, να κρατήσουν μια πιο υπεύθυνη στάση.

Δυστυχώς η γνωστή μειοψηφία των γνωστών κατευθύνσεων, εγκυστωμένη στην συνομωσιολογία, στις θεωρίες περί της νέας εποχής, στην αντιχριστολογία, στην προφητολαγνεία, κ.τλπ. βλέπουν παντού ύποπτες κινήσεις άλωσης της ορθοδοξίας (κυρίως αυτής), και επιβολής της παγκόσμιας δικτατορίας. Η επέλευση του COVID 19 ήταν μια πρώτης τάξεως ευκαιρία να ξαναζωντανέψει αυτή η κινδυνολογία. (Υπ όψιν του αναγνώστη ότι στο αρχείο μου έχω κείμενα και δημοσιεύματα παλαιότερων επιδημιών όπως π.χ. για την Η1Ν1. Είναι απίστευτο, αλλά και τότε έγραφαν ακριβώς τα ίδια. Ας υπήρχε τουλάχιστον μία πρωτοτυπία…).

Επιμένουν λοιπόν ότι όλη αυτή η τραγωδία που ζούμε είναι ένα μεγάλο ψέμα. Ότι ο COVID 19 είναι μια απλή γριπούλα. Όταν τους αντιτείνεις τα νούμερα των κρουσμάτων και των νεκρών, απαντάνε ότι όλα αυτά είναι μια καλοστημένη απάτη. Αυτά γράφει και ο πατήρ Ιωάννης. Είναι όμως απλό. Γιατί δεν πάνε σε ένα νοσοκομείο να δουν ιδίοις όμμασι τους διασωληνωμένους; Όλοι οι γιατροί και οι νοσηλευτές, που δίνουν μάχη για να σώσουν ζωές, είναι απατεώνες; Είναι νεοεποχίτες; Είναι όργανα του Bill Gates; Και αν δεν φοβούνται, γιατί δεν πάνε στις ΜΕΘ να υπηρετήσουν χωρίς προφυλάξεις τους ασθενείς;

Αγαπητέ πάτερ Ιωάννη, θυμάστε τα ωραία εκείνα χρόνια που επισκεπτόμασταν τους Σέρβους πατέρες στο σπιτάκι τους στην Αγία Παρασκευή και τις ατέρμονες συζητήσεις μαζί τους; Τους οφείλουμε τόσα πολλά. Και όμως οι αγαπητοί μας π. Αμφιλόχιος και π. Αρτέμιος έφυγαν από κορωνοϊό.

Ας έρθουμε και στα δικά μας. Μοναστήρια του Αγίου Όρους, αλλά και σε όλη την Ελλάδα δοκιμάζονται σκληρά. Μοναχοί, μοναχές, ιερείς, επίσκοποι πέρασαν και περνούν μεγάλες δοκιμασίες, ενώ κάποιοι έχασαν την ζωή τους. ; Ή δεν είναι έτσι; Αμφιβάλετε ότι οι τόσο αγαπητοί πατέρες γνωστής σας μονής της Πελοποννήσου χτυπήθηκαν από τον κορονοιό και ένας έχασε την ζωή του;

Γιατί κλείνετε τα μάτια; Φωνάζετε για την μάσκα, αλλά μήπως πρέπει καλύτερα να βγάλετε την μάσκα- τυφλοπάνι που φοράτε στα μάτια σας για να βλέπετε επιτέλους τι γίνεται γύρω σας;

Η Εκκλησία στη νέα ψηφιακή εποχή

Μια συζήτηση με τον Θανάση Ν. Παπαθανασίου*

Online Λειτουργίες μέσω Youtube, Facebook κ.α. είναι μερικά από τα ψηφιακά μέσα που χρησιμοποιούν Ιεροί Ναοί και στον Βύρωνα (Ι.Ν. Αγίας Τριάδας, Ι.Ν. Αγ. Δημητρίου Ν. Ελβετίας) για να παραμείνουν κοντά στους πιστούς κατά τη διάρκεια του lockdown.

Δ&Π. Κάποιοι ναοί προβάλλουν τη θεία Λειτουργία στο διαδίκτυο, με κανάλι στο youtube. Είναι, άραγε, μια καινοτομία, μια κίνηση «εκσυγχρονισμού»;

Η διαδικτυακή μετάδοση της θείας Λειτουργίας ξεκίνησε κατά την περίοδο του πρώτου εγκλεισμού, την περασμένη Άνοιξη, ως ανταπόκριση στο ξάφνιασμα των πιστών ότι δεν θα είχαν φυσική / σωματική πρόσβαση όχι μόνο στις κυριακάτικες Λειτουργίες, αλλά και στα πολύ λαοφιλή εκκλησιαστικά δρώμενα καθοδόν προς το Πάσχα (όπως οι Χαιρετισμοί της Παναγίας), αλλά και κατά τη Μεγάλη Βδομάδα και την Ανάσταση. Η κίνηση αυτή επεκτάθηκε τώρα, κατά τον δεύτερο εγκλεισμό. Στην πραγματικότητα δεν είναι κάτι καινούργιο, υπό την έννοια ότι οι κυριακάτικες Λειτουργίες μεταδίδονται ζωντανά εδώ και πάρα πολλά χρόνια, από ραδιόφωνα και τηλεοράσεις. Το καινούργιο είναι η υιοθέτηση ειδικά του διαδικτύου. Μιλάμε πάντως συγκεκριμένα για τη μετάδοση της λατρείας, καθόσον σε επίπεδο συνεδρίων, ημερίδων και σεμιναρίων ο θεολογικός χώρος μετέχει των νέων τεχνολογιών εδώ και πολύν καιρό.

Δ&Π. Τι νομίζεις ότι προσφέρει αυτή η κίνηση στους πιστούς; Καλύπτει κάποιες ανάγκες τους;

«Όλα είναι στο μυαλό μας, φίλε!»

Η κουλτούρα μας στο κόσκινο της πανδημίας

• π. Βασίλειος ΘερμόςΨυχίατρος παιδιών καί εφήβων. Δρ. Θεολογικής Σχολής του Παν/μιου Αθηνών. Αναπληρωτής καθηγητής στην Ανωτάτη Εκκλησιαστική Ακαδημία Αθηνών

EUROKINISSI

.

Έτσι ανάποδα λυγάω το βράδυ αυτό

του νου τη βέργα…

Λες και βγήκε τ′ ασανσέρ σ′ ένα κελί

που ένας τόβλεπε το φως γι′ ανατολή

κι άλλος για δύση. 

(Λίνα Νικολακοπούλου, Ανθρώπων έργα) 

Σε πρόσφατο άρθρο του1 ο καρδιολόγος Θανάσης Δρίτσας είλκυσε την προσοχή μας σε ένα ζήτημα καίριας σημασίας για την αντιμετώπιση έντονων και μαζικών κρίσεων, όπως η παρούσα πανδημία. Ψυχοκοινωνικές παράμετροι όπως η ατομική ευθύνη, η αίσθηση ομάδας, η εμπιστοσύνη, η στάση έναντι της εξουσίας, η αλληλεγγύη των γενεών κ.ά. διαφέρουν από χώρα σε χώρα, δημιουργώντας πολύ διαφορετικό πολιτισμικό υπόβαθρο, το οποίο – και αυτό μάς ενδιαφέρει πρωτίστως εδώ - μεταφράζεται σε περισσότερους ή λιγότερους νεκρούς. Στο συγκεκριμένο κείμενο ο συγγραφέας αναφέρεται σε λαούς της Άπω Ανατολής, που δέχθηκαν πρόθυμα περιορισμούς οι οποίοι αποδείχθηκαν σωτήριοι.

Ιστορικής βαρύτητας γεγονότα, και μάλιστα παρατεταμένης διάρκειας (με τις πανδημίες να αποτελούν το ιδανικό παράδειγμα), διαθέτουν την δύναμη να φιλτράρουν τις αξίες και τις στάσεις ενός λαού, μετατρέποντάς τες (κυριολεκτικά!) σε ζήτημα ζωής ή θανάτου. Με έκπληξη ο άνθρωπος διαπιστώνει ότι τα μέχρι τότε αυτονόητά του ενδέχεται να κρίνουν αν θα ζήσει ή αν θα πεθάνει!

Πανδημία και Εκκλησία

 Του Θανάση Ν. Παπαθανασίου

Δρ. Θεολογίας, αν. καθηγητής της Ανώτατης Εκκλησιαστικής Ακαδημίας Αθήνας

Αρχισυντάκτης του περιοδικού «Σύναξη»

Δεν μπορώ να κάνω ρεπορτάζ, δεν μπορώ δηλαδή να υποκριθώ ουδέτερο βλέμμα. Γράφω ως πιστός, του οποίου η κοινωνική στάση διαμορφώνεται από την πίστη του και όχι παρά την πίστη του. Και γράφω με οδύνη και με δίψα.

Ξεκινώ με την οδύνη. Αφορά την αθλιότητα που μαστίζει το σπιτικό μου - την Εκκλησία. Από τις αρχές Μαρτίου ξεκίνησε μια απίστευτη σύγκρουση στα σπλάχνα του εκκλησιαστικού και θεολογικού χώρου. Ο χώρος αυτός είναι πολύ σύνθετος. Δεν μονοπωλείται από τους επισκόπους, ούτε από τους μισαλλόδοξους που είναι οι αγαπημένοι των ΜΜΕ. Για κάθε προβληματισμένο άνθρωπο λοιπόν αποτελεί λοιπόν ασύγγνωστη ελαφρότητα η παραγνώριση αυτής της συνθετότητας.

Από τη μια, εκκλησιαστικοί άνθρωποι εκφράζουν με εκκωφαντική ένταση μαγικές εννοήσεις της θρησκευτικής ζωής, από τον ισχυρισμό ότι μέσα στον ναό ουδεμία ισχύ έχει ο ιός, μέχρι την απόφανση ότι η μάσκα εμποδίζει τη σχέση πιστού και Θεού. Το ενδιαφέρον (το οδυνηρά ενδιαφέρον) εδώ είναι το γεγονός ότι αυτές οι εννοήσεις διατυπώνονται στο όνομα της ακραιφνούς ευσέβειας, κι όμως αποτελούν βάναυση στρέβλωσή της! Ουδέποτε δίδαξε ο Χριστιανισμός ότι σταματά η αναμέτρηση με τη θνητότητα μέσα στην ιστορία. Αντιθέτως, καυχάται για την παράδοξη νίκη των μαρτύρων (δηλαδή αυτών που βίωσαν εντελώς την ευαλωτότητα μένοντας απροσκύνητοι) και για αγίους που πέθαναν ασθενείς και αθεράπευτοι, δεξιωνόμενοι στο έπακρο το μυστήριο του πανανθρώπινου πόνου. Η προσδοκία της Ανάστασης αφορά –ας το πω έτσι– τη μεταϊστορία.

Από την άλλη, κατατίθενται (πάντα εντός του εκκλησιαστικού και θεολογικού χώρου) ρηξικέλευθες προτάσεις για τη δυνατότητα συνέχισης της εκκλησιαστικής ζωής με αλλαγές στους τρόπους έκφρασής της. Αυτό είναι καίριο σημείο της τρέχουσας τιτανομαχίας, καθόσον για άλλους οι τρόποι είναι κάτι ιερό που δεν επιδέχεται αλλαγή (πράγμα που όμως διαψεύδεται και από την ιστορία και από τη θεολογία), ενώ για άλλους υπάρχει διάκριση μεταξύ του μυστηρίου καθαυτό και των τρόπων τέλεσής του. Σύμφωνα με τη δεύτερη οπτική, οι τρόποι οφείλουν μεν να είναι οι κατάλληλοι ώστε να εκφράζουν (και να μη στρεβλώνουν) το νόημα, αλλά πάντως δεν ταυτίζονται με το νόημα. Όποτε οι τρόποι αναγορεύονται σε ιερούς και αμετάβλητους, έχουμε απλώς ειδωλολατρία στα σπλάχνα του χώρου ο οποίος υποτίθεται ότι οφείλει να είναι κατεξοχήν αντι-ειδωλολατρικός. Η θεολογική συζήτηση έχει πιάσει από την πρώτη στιγμή και το θέμα της θείας Κοινωνίας. Ο πιστός φυσικά εμπιστεύεται το μυστήριο ως αυτοπρόσωπη παρουσία του Θεού του. Όμως αυτό δεν μπορεί να ζητηθεί να γίνει αξίωμα όλης της κοινωνίας. Η συζήτηση συνεπώς αφορά τους τρόπους με τους οποίους δύναται να συνεχιστεί η Κοινωνία, χωρίς να δημιουργεί υπόνοιες για κίνδυνο μετάδοσης του ιού. Αυτό αποτελεί εκκρεμότητα πρωτίστως για την Εκκλησία. Δεν περιμένουμε από το κράτος να την κατανοεί. Η κυβέρνηση αντιμετωπίζει το θέμα εμμέσως, με ολοσχερές κλείσιμο, ουσιαστικά, των ναών. Σύμφωνα με την Κοινή Υπουργική Απόφαση η λατρεία τελείται αποκλειστικά από τον ιερέα «και το αναγκαίο βοηθητικό προσωπικό χωρίς την παρουσία άλλων φυσικών προσώπων». Τα περί «βοηθητικού προσωπικού» αποτυπώνουν μια ιεροκρατική αντίληψη, πόρρω απέχουσα από την χριστιανική συνείδηση ότι κανονικά οι πιστοί δεν είναι ούτε θεατές ούτε καταναλωτές, αλλά συλλειτουργοί.

"ΘΕΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΙΣΩ ΠΟΡΤΑ"

"ΘΕΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΙΣΩ ΠΟΡΤΑ"

Ακούμε τις ημέρες αυτές από δεκάδες, έως εκατοντάδες πιστούς, μετά επάρσεως να ομολογούν ότι κλήθηκαν μυστικά σε ιδιωτικές λειτουργίες, σε μοναστήρια και ενορίες, σε σπίτια και εξοχικές κατοικίες, όπου ο «Γέροντας» κάλεσε μια λίστα «δικούς» του ανθρώπους, της παρέας, της ομάδας, του κύκλου, μια «ευσεβή ελίτ», ώστε να λειτουργηθούν και να κοινωνήσουν .

Αλήθεια, ποια ορθόδοξη πνευματικότητα, ποιο θεολογικό και πατερικό κείμενο, ποια αγιοπνευματική παράδοση, είναι εκείνη που λέει ότι μπορώ να κοινωνώ σε κρυφές Λειτουργίες, αδιαφορώντας εάν το σύνολο της εκκλησίας μου, δηλαδή των αδελφών μου, των μελών του Σώματος του Χριστού, μετα πόνου και πένθους δεν μπορεί να το πράξει; 

Αλήθεια, από πότε στην Ορθόδοξη εκκλησία, των πατέρων και αγίων που τόσο πολλοί κάποιοι κόπτονται να αυτοπαρουσιάζονται και να αυτοαναδικνύονται ως συνεχιστές τους, αναφέρεται ότι υπάρχει ατομική ευσέβεια, ατομική λατρεία ή ατομική σωτηρία; Δεν έχει διαβάσει ή ακούσει κανείς άραγε ότι ο Χριστιανός ακόμη και όταν προσεύχεται στο κελί ή στο δωμάτιο του, δεν προσεύχεται ως ατομικότητα αλλά ως μέλος της Εκκλησίας; 

«Ο πιστός ακόμη καὶ στὸ σπίτι του συναδελφώνεται μὲ ὅλους τοὺς ἄλλους Ὀρθόδοξους Χριστιανοὺς ποὺ προσεύχονται μὲ τὰ ἴδια λόγια ὅπως κι αὐτός. Ἡ προσωπικὴ προσευχὴ εἶναι δυνατὴ μόνο μέσα στὰ πλαίσια τῆς κοινότητας. Κανένας δὲν εἶναι Χριστιανὸς ἀπὸ μόνος του ἀλλὰ μόνο σὰν μέλος τοῦ Σώματος. Ἀκόμη καὶ σὲ ἀπομόνωση «στὸ ταμεῖον» ὁ Χριστιανὸς προσεύχεται σὰν μέλος τῆς λυτρωμένης κοινότητας τῆς Ἐκκλησίας. Καὶ εἶναι μέσα στὴν Ἐκκλησία ποὺ μαθαίνει πῶς νὰ λατρεύει».

 *Κάλλιστος Γουέρ- Γεώργιος Φλωρόφκυ

Ο Χάμπερμας υπέρ της θείας κοινωνίας

Η πρώτη θεία λειτουργία με μάσκες στη Γερμανία μετά τη χαλάρωση των μέτρων έγινε στην Κολωνία. Χρειάζεται όμως η τήρηση του τελετουργικού σε περιόδους πανδημίας; Η συμβουλή του γνωστότερου εν ζωή Γερμανού φιλοσόφου.

Οι εκκλησίες στη Γερμανία φαίνεται να μην βιάζονται να ξαναρχίσουν τις θείες λειτουργίες με την παρουσία του πληρώματος. Σε πολλές περιοχές θα ήταν δυνατή η θεία λειτουργία μετά την αναγκαστική διακοπή εξαιτίας των περιοριστικών μέτρων για την αντιμετώπιση της πανδημίας του κορωνοϊού. Όμως πολλές ενορίες φαίνονται διστακτικές. Στην επισκοπή του Ρότενμπουργκ στη Στουτγάρδη η πρώτη θεία λειτουργία τελέστηκε χθες. Στην επισκοπή του Άουγκσμπουργκ και του Βίρτσμπουργκ τουλάχιστον μέχρι τις 21 Μαϊου δεν θα τελείται το μυστήριο της θείας κοινωνίας. Εν τω μεταξύ κάποιοι χριστιανοί έχουν αρχίσει να διερωτώνται μήπως πράγματι δεν είναι τόσο σημαντική η θεία κοινωνία και μήπως θα μπορούσε κανείς απλά να μην κοινωνεί στο μέλλον.  

Η πρώτη λειτουργία στον καθεδρικό της Κολωνίας μετά τη χαλάρωση των μέτρων

Τα πράγματα ωστόσο είναι σαφή. Στη δεύτερη σύνοδο του Βατικανού (1962-65) η Καθολική Εκκλησία χαρακτήρισε τη θεία ευχαριστία «ως πηγή και υπέρτατο σημείο της χριστιανικής ζωής». Σε κάθε θεία λειτουργία, το τελευταίο δείπνο του Ιησού με τους μαθητές του είναι μια σημαντική υπενθύμιση. Η θεία κοινωνία αντιπροσωπεύει το σώμα και το αίμα του Χριστού.

Αν είναι όμως πράγματι έτσι, τότε πώς μπορεί να ερμηνεύσει κανείς τα λεγόμενα του επισκόπου Χιλντεσχάιμ Χάινερ Βίλμερ, ο οποίος μιλώντας στο Γερμανικό Ραδιόφωνο δήλωσε ότι «από ορισμένους πιστούς η θεία ευχαριστία είναι υπερτιμημένη», ενώ σχετικά με την απαγόρευση των θείων λειτουργιών αυτή την περίοδο τόνισε πως «δεν αισθάνομαι να περιορίζεται η θρησκευτική μου ελευθερία». Ακόμη, σύμφωνα με το εξειδικευμένο περιοδικό Herder Korrespondenz, η προσωπική λατρεία και οι θείες λειτουργίες μέσω τηλεδιασκέψεων αρκούν για τους πιστούς.

Η Θεία Λειτουργία και το παγκόσμιο δράμα κατά τον γέροντα Σοφρώνιο

από

 Δημήτρης Γ. Ιωάννου

 -

3 Μαΐου 2020

0

Το να εισδύσει κανείς στη θεολογία του Γέροντος, και νυν ανακηρυγμένου Αγίου, Σωφρονίου του Έσσεξ είναι μια δύσκολη υπόθεση, γι’ αυτό ομολογώ στον αναγνώστη ότι στο παρόν κείμενο δεν προβαίνω σε τίποτε περισσότερο από μερικές απλές σκέψεις.

Καταρχήν πρέπει να πούμε ότι ο Γέροντας Σωφρόνιος, που δέχθηκε την θρησκευτική επίδραση της οικογενείας του, ζούσε από πολύ νωρίς το κοσμικό δράμα πολύ έντονα. Στις δύσκολες ημέρες που διάγουμε, οπότε   και κυριαρχεί ο φόβος παρά η συνειδητοποίηση του κοσμικού κακού, έχει σημασία να γνωρίζουμε ότι ένας άνθρωπος βίωνε την τραγωδία του Αδάμ από την νεότητά του. Το πρόβλημα του κοσμικού δράματος βιώθηκε λοιπόν από το γέροντα Σωφρόνιο σε έντονο βαθμό, από την νεαρή του κιόλας ηλικία. Συνέβη να ζήσει και τους δύο παγκοσμίους πολέμους, ενώ ταυτοχρόνως είχε ζωηρή την επιθυμία για αναζήτηση της αιωνιότητας. «Ότε εξερράγη ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος, γράφει, το πρόβλημα της αιωνιότητος εκυριάρχει εις την συνείδησίν μου. Αι ειδήσεις περί των χιλιάδων αθώων ανθρώπων, οίτινες εφονεύοντο εις τα πεδία των μαχών, έθετον ενώπιόν μου το άγριον θέαμα της ανθρωπίνης τραγωδίας. Ήτο αδύνατον να συμβιβασθώ προς το γεγονός ότι πλήθος νεαρών υπάρξεων εθερίζετο βιαίως, και δη μετά παράφρονος σκληρότητος»(«Οψόμεθα τον Θεόν καθώς εστί», Ι.Μ. Τιμίου Προδρόμου, Έσσεξ Αγγλίας, 1993, σελ.16). Όλες αυτές και άλλες παρόμοιες σκέψεις τον οδηγούσαν προς το ερώτημα: «Και εγώ… διά ποίον λόγον εγεννήθην;» Παράλληλα, έχει μεγάλη σημασία να σημειώσουμε ότι οι αρνητικές αυτές μα εντελώς φυσικές για ένα νέο σκέψεις συμβάδιζαν με την ανάγκη που είχε ο Άγιος τότε «διά την αναζήτησιν της τελειότητος», με «τον ενθουσιασμόν διά το φως της γνώσεως, ήτις εναγκαλίζεται τα πάντα» (αυτόθι). Πώς μπορούσε εξαιτίας των τραγικών γεγονότων που συνέβαιναν γύρω του να εγκαταλείψει την καλή αυτή επιθυμία για το αγαθό;

Η Ανάσταση, συντριβή του θανάτου (και ο COVID-19)

-του Γιάννη Αλεξόπουλου-

 Έχω την εικόνα ενός “μεσαίωνα” που αναδύεται συγκαλυμμένα, πονηρά κρυμμένος πίσω από τη μάσκα ενός εξορθολογισμού που ανάθεμα αν έχει λογική…

   Βλέπεις από τη μιά, την απρόσκοπτη λειτουργία supermarket, μαζικών μέσων μεταφοράς, λαϊκών αγορών, δημοσίων υπηρεσιών κλπ.

   Από την άλλη η Εκκλησία του Χριστού τελεί υπό μια ιδιότυπη απαγόρευση.

Το οξύμωρο είναι ότι στους δημόσιους και ιδιωτκούς χώρους και φορείς απειλήθηκαν και σε αρκετές περιπτώσεις επιβλήθηκαν αυστηρότατες κυρώσεις μέχρι να συμμορφωθούν με τους κανόνες. Πλήρη συμμόρφωση δεν έχουμε δει ακόμα: πρόστιμα συνεχίζουν να πέφτουν βροχή.

Στην δε Εκκλησία της Ελλάδος  δεν δόθηκε καν η ευκαιρία να δείξει τι μπορεί να κάνει. Να δώσει ένα παράδειγμα, βρε παιδί μου, είτε προς αποφυγή είτε προς μίμηση…Άλλωστε πόσες φορές κλήθηκε να βγάλει το φίδι απ’την τρύπα κι έβαλε τα γιαλιά σε όλους μας;

Από τη μιά δημόσιες υπηρεσίες με τριψήφιο ή τετραψήφιο αριθμό εργαζομένων (εκεί δεν κυκλοφορεί ο ίός;) κι από την άλλη Εκκλησίες κλειστές (δεν επιτρέπεται όχι διψήφιος αλλά ούτε καν μονοψήφιος αριθμός πιστών).

Από τη μιά ελεύθερη διανομή αγαθών (από ογκώδεις οικιακές συσκευές έως  καφεδάκια) κι από την άλλη απαγόρευση διανομής κατ’οίκον του Αγίου Φωτός (Μήπως οι νόμοι της Φυσικής άλλαξαν και ο ιός επιζεί στις φλόγες κι όχι επάνω  στις συσκευασίες των διανεμομένων αγαθών;)

Ιδού ο παραλογισμός του ¨εξορθολογισμένων¨ και “πολιτικώς ορθών μέτρων”!!!

Ωδή στη Χαρά της Κοινωνίας

Της Εύης Βουλγαράκη-Πισίνα*

Τις ώρες που γράφονται αυτές οι αράδες οδεύουμε προς το Πάσχα, ένα Πάσχα που θα το βιώσουμε διαφορετικά από κάθε άλλη φορά, καθώς η πανδημία του κορωνοϊού έχει μεταβάλει βασικές ορίζουσες του βίου, ιδίως στο πεδίο των κοινωνικών μας σχέσεων. Έχει εξάλλου οδηγήσει τον σύγχρονο άνθρωπο σε μια βιωματικά πρωτόγνωρη μνήμη θανάτου και μέσω αυτής σε μια συνειδητή κατάφαση της ζωής, που απειλείται, δεν είναι δεδομένη, και δοξολογείται. Τούτη την ώρα δεν γνωρίζουμε ποια θα είναι η εξέλιξη της πανδημίας στη χώρα μας, ήδη όμως είναι ορατά τα όρια των δυνατοτήτων των υπηρεσιών υγείας, καθημαγμένων σε βάθος δεκαετίας. Παρά ταύτα, η άνοδος της καμπύλης μεταδοτικότητας είναι σχετικά ομαλή, και τα έγκαιρα μέτρα κοινωνικής αποστασιοποίησης μοιάζουν να αποτρέπουν τα χειρότερα. Στο πλαίσιο αυτών των μέτρων, και η κυβερνητική απόφαση για τη μη τέλεση ιεροπραξιών και τη δυνατότητα «ατομικής προσευχής» και μόνο στους ναούς είναι σε πλήρη εφαρμογή, ενώ δεν προβλέπεται καν δυνατότητα μετάβασης στον ναό μετά την απαγόρευση της κυκλοφορίας, μήτε γνωρίζει κανείς πότε τυχόν θα μεταβληθεί αυτή η κατάσταση προς μια θετικότερη εξέλιξη – ασφαλώς μετά το Πάσχα.

Στο πλαίσιο της ζοφερής ατμόσφαιρας των ημερών έλαβε χώρα στη δημοσιότητα και μια εκτεταμένη συζήτηση για τη λειτουργία της Εκκλησίας, την κοινή προσευχή στους ναούς και ακόμα την ίδια τη θεία Λειτουργία και Κοινωνία. Το χριστεπώνυμο πλήρωμα κατηγορήθηκε από πολύ νωρίς και με σφοδρότητα ως παράγων διάδοσης του ιού, παράγων μολυσματικός, που χαρακτηρίζεται από ιδεοληψία και κοινωνική ανευθυνότητα, καθώς αδιαφορεί για την έκθεση του πλησίον σε κίνδυνο. Εκφράστηκε η απαίτηση να απαγορευτεί η λατρεία, που είναι βλαπτική ακόμα και για όσους δεν μετέχουν σε αυτή, εξαιτίας του κινδύνου διάδοσης του ιού, και βέβαια λοιδορήθηκε ιδίως η συμμετοχή των πιστών στη θεία Κοινωνία μέσα από την κοινή λαβίδα.

Είναι προφανής η πολλαπλότητα των κινήτρων όσων έθεταν τέτοια ζητήματα, ενώ η πολυπλοκότητα της κοινωνικής αντίδρασης συσχετίζεται επίσης και με τους χρόνους και την ένταση με την οποία διατυπώθηκαν κάθε λογής επιφυλάξεις. Δεν μπορεί να μη σημειώσει κανείς την ηχηρή εμφάνιση ενός ρατσιστικού λόγου, που μαζί με χαρακτηρισμούς και ρητορικά σχήματα υπερβολής ζητούσε και την άρση της ελευθερίας της λατρείας από τους χριστιανούς, μαζί και με την εγγραφή τους στο πεδίο της ανηλικιότητας και ανευθυνότητας – συνθήκης που θα έπρεπε να τύχει κοινωνικής επιτήρησης από τους ενήλικες θιασώτες του «ορθολογισμού». Ας σημειωθεί πάντως ότι στο ίδιο πεδίο ανηλικιότητας έχει από χρόνους πολλούς κατατάξει το ποίμνιο και μέρος της ποιμένουσας εκκλησίας, που ενθαρρύνει την κηδεμόνευση και τον πατερναλισμό, και με ιδιαίτερη έμφαση εμμένει εξίσου στην αέναη σιωπή των λογικών της προβάτων. Αυτό είναι όμως μια συζήτηση λίγο διαφορετική, αν και όχι ασύνδετη.

Μεταλαμβάνοντας σε καιρούς πανδημίας

ή τα Χριστολογικά βάθη του εαυτού και η Θεία Κοινωνία.

από

 π. Νικόλαος Λουδοβίκος

 -

26 Μαρτίου 2020

8

2155

Η παγκόσμια επιδημία με τους θανάτους και την συνοδό φοβική της αύρα επέβαλε όχι μόνον ψυχολογική αλλά και πνευματική διερώτηση σε κάποιο τμήμα του πληθυσμού, όπως είναι φυσικό. Πολύς λόγος έγινε και για την Ευχαριστία, για την δυνατότητα μετάδοσης της ασθένειας μέσω αυτής, μέσω δηλαδή του τρόπου της προσφοράς της με κοινής χρήσης λαβίδα. Το ζήτημα εξελίχθηκε σε θεολογική διαμάχη και μάλιστα διεθνή. Στην πραγματικότητα βέβαια το τεθέν ερώτημα είναι θεολογικό κυρίως: πώς μπορεί θεολογικά να στηριχθεί η πεποίθηση πως η Ευχαριστία δεν μεταδίδει ασθένειες με τον τρόπο που ενεργείται στην Ορθόδοξη Εκκλησία; Το ερώτημα φαίνεται ασφαλώς να επιδέχεται καταρχήν μιαν εμπειρική απάντηση: τεράστιο πλήθος ιερέων, του γράφοντος τις γραμμές αυτές συμπεριλαμβανομένου, έχει πάμπολλες φορές κοινωνήσει εξακολουθητικά ανθρώπους με βαρύτατες και κάποτε αθεράπευτες ασθένειες και φυσικά, όπως επιβάλλεται από τους λειτουργικούς κανόνες, κατέλυσε το υπόλοιπο, χωρίς ποτέ να πάθει τίποτα. Αλλά χρειάζεται και συζήτηση θεολογική. Αφορμή γι’ αυτήν μεταξύ άλλων δίνει πρόσφατο δημοσίευμα του Σταύρου Ζουμπουλάκη στο Lfo, όπου υποστηρίζεται πως οι ουσιώδεις ιδιότητες του καθαγιασμένου άρτου δεν μεταβάλλονται και αυτός υπόκειται σε παντοειδείς φθορές και μολύνσεις και συνεπώς μεταδίδει ιούς και ασθένειες· μόνη ελπίδα, ο τρόπος μετάδοσης να αλλάξει. Εάν ο ισχυρισμός αυτός ήταν σωστός, τότε κανείς από τους ιερείς δεν θα ξεπερνούσε τα 35 ή 40 χρόνια ζωής, το δε εκκλησίασμα, κοινωνώντας μάλιστα μαζικά κατά τις μεγάλες εορτές, θα έπασχε συνεχώς και βαρέως. Παρά ταύτα, εδώ υπάρχει ένα βαθύτερο θεολογικό ζήτημα.
Στον Ζουμπουλάκη απάντησε βίαια ο Δημήτρης Δημητριάδης, διαβλέποντας μιαν ομολογία βαθύτερης αποτυχίας στα γραφόμενά του και προχωρώντας σε μια θανατική καταδίκη του Χριστιανισμού καθ’ ολοκληρίαν, με το επιχείρημα πως, αφού δεν μπορεί να εξασφαλίσει ο Χριστός στοιχειωδώς την δυνατότητα ενός καθαγιασμένου άρτου να μην μολύνει, πώς είναι δυνατόν να αφθαρτοποιήσει την ανθρώπινη φύση στα έσχατα. Ο Δημητριάδης είναι σημαντικός συγγραφέας· καταλογίζει ωστόσο, από άγνοια, βαρύτατες κατηγορίες κατά της ίδιας της Χριστιανικής θεολογίας και μάλιστα ειδικά της ανθρωπολογίας. Εάν υπήρχε δυνατότητα συζήτησης, θα του πρότεινα το τελευταίο μου βιβλίο, πάνω στην Χριστιανική έννοια του εαυτού, για αρχή: Analogical Identities: the Creation of Christian Self. Beyond Spirituality and Mysticism in the Patristic Era, Brepols 2019. Ωστόσο, εν προκειμένω, στον πυρήνα της ένστασής του έχει κάποιο δίκαιο: εάν ο ισχυρισμός του Ζουμπουλάκη είναι ορθός, τότε υπάρχει πρόβλημα στην ίδια την πραγματικότητα της Ενσάρκωσης και ειδικά της Ανάστασης του Χριστού. Αλλά, ας ξεκινήσουμε από την, προσφιλή στον Δημητριάδη, ανθρωπολογία.

Ερωτήματα ενός αφελούς πιστού ή, ενός πονηρού απίστου

Του Μάνου Στεφανίδη

Στον φίλο μου Βαγγέλη Κούμπουλη

"Τί ωφελήσεται άνθρωπος εάν κερδίση την επίγειον ζωήν και απολέση την ψυχήν αυτού; Ήγουν την άνω Ιερουσαλήμ;"

"Δόξα τω θεώ είμαι άθεος!"

                      Λουίς Μπουνιουέλ

Διερωτώμαι: Αν δεν θεολογήσουμε τώρα και μάλιστα επί της ουσίας, πότε άλλοτε θα θεολογήσουμε; Εισέβαλε εν εμοί, σκόλοψ τω πνεύματι μου, το πνεύμα του Πονηρού και ο διάβολος με πείραξε ερωτών:

Είναι δυνατόν να αναβάλλεται ή και να καταργείται η ευχαριστηριακή λειτουργία της Εκκλησίας με απόφαση της πολιτείας; Να μην κοινωνούν οι πιστοί Σώματος και Αίματος Χριστού κάθε Κυριακή αλλά όποτε αποφασίσει ο κ. Χαρδαλιάς; Οι τελετές και οι ιερές ακολουθίες Της να αναστέλλονται με φιρμάνια και πράξεις νομοθετικού περιεχομένου; Είναι αποδεκτό ο καθ' ημέραν και αενάως και ακαταπαύστως, o πάσαν στιγμήν και πάσαν ώραν ομολογιακός χαρακτήρας της εν Χριστώ ζωής στα χέρια του κάθε κυβερνητικού αξιωματούχου; Μακριά από τους ιερούς ναούς λες και μπορεί να διεισδύσει το κακό ή μόλυνση εντός του φοβερού βήματος; 

Αυτό δεν συνιστά την μέγιστη ύβριν εναντίον της Πίστεως ως αιωνίου σωτηρίας; Την μέγιστη υποκρισία της εκκλησιαστικής ηγεσίας έναντι των πιστών; Μπορεί ο Υιός του Θεού να φοβείται όχι τον Σατανά, τον οποίον ενδόξως συντρίβει αλλά έναν ιό, έναν μονοκύτταρο (!) οργανισμό, και να "απέχει" προσωρινά από την σωτηρία του κόσμου; 

Είναι δυνατόν οι Εσπερινοί της Μεγάλης Εβδομάδας, η Σταύρωσις, ο Επιτάφιος και η Κυριακή της Ανάστασης να αναβληθούν από εκκλησίες και ξωκλήσια ή να ...συρρικνωθούν σε υπαλληλικό ωράριο για φέτος λόγω ... κορωνοϊού; Ή, ακόμη χειρότερα, να γίνουν κεκλεισμένων θυρών και μόνο από μητροπόλεις; Δηλαδή να αντικαταστήσει τον Ιωάννη Δαμασκηνό ο Σάρτρ; Χωρίς το Σώμα της Εκκλησίας που είναι οι πιστοί; Το αληθινό Σώμα Χριστού; Λόγω... φόβου; 

Τότε που είναι η πίστη που μετακινεί όρη και εγείρει νεκρούς; Ψέματα όλα αυτά και κουτόχορτο για το πόπολο; Με την πρώτη δυσκολία τα εγκαταλείπουμε;

Μπορεί ποτέ η Εκκλησία να αποδεχθεί ότι η επιβίωση, ο πρόσκαιρος και ασήμαντος επί της γης βίος, είναι υπέρτερος, είναι πολυτιμότερος της αιωνιότητας για την οποία μάχεται και την οποία προπαγανδίζει εδώ και 2000 χρόνια; Όσοι φοβούνται τον θάνατο, όσοι λιποψυχούν, ή μικροπολιτεύονται, ΔΕΝ πιστεύουν εις ανάστασιν νεκρών!!! 

Εις μάτην λοιπόν θυσιάστηκαν τα νέφη των μαρτύρων και των ομολογητών οι οποίοι δεν υπήκουσαν στην εξουσία, τους Χαρδαλιάδες της εποχής, αλλά βάδισαν γελαστοί προς τα στόματα των λεόντων;

Μ' άλλα λόγια, είναι δυνατόν τις αποφάσεις για την πνευματική ζωή του ποιμνίου να τις λαμβάνει όχι ο αρχιεπίσκοπος και η Ιερά Σύνοδος, όχι ο κάθε λειτουργός του Υψίστου κατά συνείδησιν, όχι το πλήρωμα της Εκκλησίας που αποτελεί και το ζών Σώμα Χριστού αλλά η κρατική εξουσία και τα διοικητικά της μέτρα; Δεν είναι η πνευματική εξουσία της Ιεράς Συνόδου υπερτέρα; Είναι δυνατόν να συλλαμβάνεται επίσκοπος επειδή τελεί την ιεράν ακολουθία των Χαιρετισμών και να μην καταγγέλλεται η πράξη αυτή ως ανοσία, ως έργω και βία κατάργηση της Πίστης της ίδιας;

Φόβος και Πίστη μπροστά στη Δοκιμασία

από

 Αντίφωνο

 -

29 Μαρτίου 2020

1

Με αφορμή την προσωρινή απαγόρευση τέλεσης της εκκλησιαστικής λατρείας, καθώς επίσης και την απόφαση της Ιεράς Κοινότητας του Αγίου Όρους να αντιμετωπίσει την ελαύνουσα επιδημία μέσα από την πρακτική φιλοσοφία των πατέρων, δηλαδή την άγρυπνη δέηση για τη σωτηρία όλου του κόσμου, η Ιερά Μονή μας έκρινε εποικοδομητική την κατάθεση των παρακάτω σκέψεων.Τα τρέχοντα γεγονότα φέρνουν στο προσκήνιο τρία μεγέθη που διαμορφώνουν θετικά ή αρνητικά τη ζωή μας ως προσώπων και ως κοινωνίας: τον φόβο, την πίστη και την μετάνοια.Μια επιδημία ή όποια άλλη δοκιμασία μπορούν να λειτουργήσουν ως αφορμή φιλοσοφίας και αυτογνωσίας. Δυστυχώς δεν συμβαίνει αυτό, όταν κυριαρχεί απόλυτα ο φόβος. Ο φόβος μπορεί να προστατεύσει, αλλά μπορεί να γίνει και πιό μεταδοτικός και παθογόνος από οποιονδήποτε ιό. Πηγάζει από το ένστικτο της αυτοσυντήρησης. Και σήμερα τα μηνύματα φαίνεται να εστιάζουν κυρίως σε τούτο το ένστικτο, καλλιεργώντας τον τρόμο. Στα άκρα του μπορεί τούτο να οδηγήσει σε μορφές βίας και μισανθρωπίας, αίροντας κάθε αναστολή μπροστά στην πραγματική ή φανταστική απειλή του θανάτου, και στον πανικό που προξενεί η γιγάντωση της απειλής.Είπε κάποιος απορημένος: «αν τολμήσεις να βήξεις στην εκκλησία, οι υπόλοιποι σε κοιτάζουν, στην καλύτερη περίπτωση, όπως θα κοιτούσαν έναν πορτοφολά». Με άλλα λόγια, η υποψία του ήταν πως δεν κινδυνεύει σήμερα μόνο η σωματική υγεία, αλλά πολύ περισσότερο η υγεία της ψυχής, η αγάπη, η οποία εξασθενεί και ψύχεται από τον φόβο. Η παθολογία αυτή μαρτυρεί μια κενή ή ελλειμματική πίστη. Ο φόβος όμως δεν γεννά ταπείνωση, γι αυτό δεν έχουμε συντριβή για τα ελλείμματά μας. Αντίθετα, οι αδυναμίες μας εκλογικεύονται, γίνονται σημαία, κριτήριο απαραίτητης προσαρμογής. Με άλλα λόγια, έχουμε αδύναμη πίστη, αλλά δεν θέλουμε να το ομολογήσουμε.Κι αυτά συμβαίνουν μέσα στον περίβολο της Εκκλησίας. Έξω τα πράγματα είναι πιό σκληρά, και ο φόβος κάνει το ένστικτο της αυτοσυντήρησης να κινείται τυφλά, χωρίς αυτοέλεγχο, χωρίς πνευματική και ψυχική διήθηση.

Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΧΩΡΙΣ ΤΗΝ ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΑ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΠΛΕΟΝ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ

ΜΙΑ (ΤΗΛΕΦΩΝΙΚΗ) ΣΥΝΟΜΙΛΙΑ ΜΕ ΤΟΝ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΠΕΡΓΑΜΟΥ ΙΩΑΝΝΗ ΖΗΖΙΟΥΛΑ (23 ΜΑΡΤΙΟΥ 2020)

Ο Μητροπολίτης Περγάμου Ιωάννης (Ζηζιούλας) για την απαγόρευση στην Ελλάδα της θείας λειτουργίας. Συνέντευξη σε σέρβικη ιστοσελίδα:

српски

Θέλουμε να ακούσουμε τις απόψεις σας για την παρούσα κατάσταση, καθώς η θεολογία σας παίζει σημαντικό ρόλο στις παρούσες συνθήκες.

Μητροπολίτης Ιωάννης: Η θεολογία μου, δυστυχώς, δεν μπορεί να εφαρμοστεί. Στην Ελλάδα έχουν ήδη κλείσει τις εκκλησίες και δεν έχει υπηρετηθεί η Θεία Λειτουργία. Σερβίρεται στη Σερβία;

Λαμβάνοντας υπόψη την απόφαση της κυβέρνησης ότι ο αριθμός των ανθρώπων σε ένα μέρος είναι περιορισμένος, καθώς και το ζήτημα της εξάπλωσης και της κοινωνικής αποστασιοποίησης, η νεότερη απόφαση του πατριάρχη Irinej είναι ότι οι υπηρεσίες πρέπει να διεξάγονται σε εκκλησίες αλλά όχι πάνω από πέντε άτομα.

Μητροπολίτης Ιωάννης: Αυτό είναι αποδεκτό.

Στην Αμερική αποφασίστηκε να είναι παρών ο ιερέας, ο chanter και ο ιερέας, για να εξυπηρετηθεί η λειτουργία της Λειτουργίας, ώστε να έχουν τα ιερά μυστήρια για να επικοινωνούν με τον λαό. Τι πιστεύετε γι 'αυτό;

Μητροπολίτης Ιωάννης: Για μένα η Εκκλησία χωρίς την Αγία Ευχαριστία δεν είναι πλέον η Εκκλησία. Από την άλλη πλευρά, ο κίνδυνος μετάδοσης αυτού του ιού σε άλλους μας επιβάλλει την ανάγκη να κάνουμε ό, τι είναι απαραίτητο, ακόμα κι αν αυτό σημαίνει κλείσιμο της Εκκλησίας. Η ελληνική κυβέρνηση έχει λάβει δραστικά μέτρα λόγω του πολύ σοβαρού θέματος που παίζει.

Πολλοί έχουν θέσει το ερώτημα: Τι λέει ο Ιωάννης Ζηζιούλας; Καθώς όλοι γνωρίζουν ότι είπατε κάποτε ότι στην Ορθοδοξία δεν υπάρχει «ιδιωτική» Λειτουργία.

Η λειτουργία υπό τις σημερινές συνθήκες θα εξυπηρετηθεί για τη ζωή του κόσμου. Ένας ιερέας θα υπηρετήσει για να επιτρέψει στους ανθρώπους να λάβουν κοινωνία. Ας μην ξεχνάμε ότι η Λειτουργία εξυπηρετείται "για εκείνους που απουσιάζουν με βάσιμους λόγους". Όσοι δεν μπορούν να έρθουν τώρα είναι όλοι. Νομίζω ότι είναι μια αποδεκτή απόφαση ότι ένας ιερέας εξυπηρετεί τη λειτουργία στην εκκλησία με δύο ή τρεις ανθρώπους. Πώς θα απαγορεύσει σε άλλους να παρακολουθήσουν, δεν ξέρω. Πιστεύω ότι η καλύτερη απόφαση, αντί να κλείσει τελείως η εκκλησία, είναι να έχει ο ιερέας να υπηρετεί μέχρι και πέντε άτομα. Επομένως, η Λειτουργία θα πρέπει να εξυπηρετείται σε εκκλησίες, αλλά η πιθανότητα εξάπλωσης του ιού πρέπει να μειωθεί στο μηδέν.

Η Εκκλησία της Ελλάδος θα μεταδώσει την Αγία Λειτουργία μέσω του Διαδικτύου. Μερικοί στην Αμερική θα κάνουν το ίδιο. Ποιά είναι η γνώμη σου?