Σπύρος Τουλιάτος
Ιστορικός, Οργανωτικός Γραμματέας της Πανελλήνιας Ένωσης Φιλολόγων
Ιστορικός, Οργανωτικός Γραμματέας της Πανελλήνιας Ένωσης Φιλολόγων
Θεωρητικά και μεθοδολογικά προβλήματα της Ιστορίας με αφορμή το σχέδιο Προγράμματος Σπουδών Ιστορίας του ΙΕΠ
Το τελευταίο χρονικό διάστημα, μετά την ανακοίνωση της πρότασης του ΙΕΠ για το Πρόγραμμα Σπουδών της Ιστορίας στο σχολείο, δημοσιεύονται άρθρα που σχολιάζουν τις θέσεις. Η κριτική γίνεται και στο κείμενο του ΙΕΠ και στις απόψεις της ΠΕΦ γενικότερα. Έχουν αναδυθεί μερικά θεμελιώδη προβλήματα όπως είναι η αντικειμενικότητα και η αλήθεια στην Ιστορία, η εξήγηση και η ερμηνεία, η κατανόηση του παρόντος και ο «παροντισμός», η βιωματική προσέγγιση κ.ά.
Σχετικά με αυτά τα προβλήματα αναμένεται μια απάντηση από την Επιτροπή του ΙΕΠ η οποία ανακοίνωσε ότι επανεξετάζει το Πρόγραμμα.. Πιστεύω ότι πρέπει να υπάρξει ουσιαστικός ανοιχτός διάλογος με επιστημονικές ημερίδες, διαλέξεις, στις οποίες θα συμμετάσχουν οι εκπαιδευτικοί με την παρουσία των μελών της Επιτροπής, της ΠΕΦ και άλλων φορέων. Έτσι μπορεί να γίνει μια υπέρβαση της γενικής σύγχυσης «ο καθένας έχει τη δικιά του αλήθεια» και των παράλληλων μονόλογων.
Οι ιστορικές και κοινωνικές επιστήμες, επειδή περιέχουν την ιδεολογική και πολιτική διάσταση, είναι ευάλωτες στις προκλήσεις της εξουσίας και της κυρίαρχης ιδεολογίας. Το θεωρητικό μέρος των θέσεων της Επιτροπής του ΙΕΠ είναι ελλιπές, δογματικό και μεροληπτικό. Δεν αναφέρεται στις θέσεις των βασικών Σχολών Ερμηνείας της Ιστορίας, του Θετικισμού, του Μαρξισμού, του Δομισμου-Λειτουργισμού (Annales), του παροντισμού-ούτε των κύριων θεωρητικών-Marx, Engels, Weber, Durkheim, Popper, Kuhn, Lakatos, Walsh, Dray, Evans, Iggers και άλλων που ασχολήθηκαν με αυτά τα θεμελιώδη ζητήματα. Μετά από τις γενικές προτάσεις, αφετηρία για κάποιες παραδοχές, η πρόταση του ΙΕΠ περιέχει θεωρητικό μέρος το οποίο υπερασπίζεται τον υποκειμενισμό, τις σχετικές αλήθειες και καλλιεργεί την ψευδαίσθηση στους διδάσκοντες την ιστορία ότι είναι λυμένο το πρόβλημα και «ότι υπάρχουν πολλές υποκειμενικές αλήθειες». Κατά συνέπεια αιωρείται η αντίληψη σε διάφορα κείμενα, δημοσιευμένα, ότι ο καθένας μπορεί να διαχειριστεί το αφηγηματικό κείμενο-πηγή, όπως νομίζει. Όμως δεν είναι τίποτα λυμένο και αυτό είναι αντικείμενο επιστημονικών συζητήσεων μέχρι σήμερα. Θα λέγαμε καταρχάς ότι υπάρχει μια σχέση ανάμεσα στο υποκειμενικό και το αντικειμενικό.
Σχετικά με αυτά τα προβλήματα αναμένεται μια απάντηση από την Επιτροπή του ΙΕΠ η οποία ανακοίνωσε ότι επανεξετάζει το Πρόγραμμα.. Πιστεύω ότι πρέπει να υπάρξει ουσιαστικός ανοιχτός διάλογος με επιστημονικές ημερίδες, διαλέξεις, στις οποίες θα συμμετάσχουν οι εκπαιδευτικοί με την παρουσία των μελών της Επιτροπής, της ΠΕΦ και άλλων φορέων. Έτσι μπορεί να γίνει μια υπέρβαση της γενικής σύγχυσης «ο καθένας έχει τη δικιά του αλήθεια» και των παράλληλων μονόλογων.
Οι ιστορικές και κοινωνικές επιστήμες, επειδή περιέχουν την ιδεολογική και πολιτική διάσταση, είναι ευάλωτες στις προκλήσεις της εξουσίας και της κυρίαρχης ιδεολογίας. Το θεωρητικό μέρος των θέσεων της Επιτροπής του ΙΕΠ είναι ελλιπές, δογματικό και μεροληπτικό. Δεν αναφέρεται στις θέσεις των βασικών Σχολών Ερμηνείας της Ιστορίας, του Θετικισμού, του Μαρξισμού, του Δομισμου-Λειτουργισμού (Annales), του παροντισμού-ούτε των κύριων θεωρητικών-Marx, Engels, Weber, Durkheim, Popper, Kuhn, Lakatos, Walsh, Dray, Evans, Iggers και άλλων που ασχολήθηκαν με αυτά τα θεμελιώδη ζητήματα. Μετά από τις γενικές προτάσεις, αφετηρία για κάποιες παραδοχές, η πρόταση του ΙΕΠ περιέχει θεωρητικό μέρος το οποίο υπερασπίζεται τον υποκειμενισμό, τις σχετικές αλήθειες και καλλιεργεί την ψευδαίσθηση στους διδάσκοντες την ιστορία ότι είναι λυμένο το πρόβλημα και «ότι υπάρχουν πολλές υποκειμενικές αλήθειες». Κατά συνέπεια αιωρείται η αντίληψη σε διάφορα κείμενα, δημοσιευμένα, ότι ο καθένας μπορεί να διαχειριστεί το αφηγηματικό κείμενο-πηγή, όπως νομίζει. Όμως δεν είναι τίποτα λυμένο και αυτό είναι αντικείμενο επιστημονικών συζητήσεων μέχρι σήμερα. Θα λέγαμε καταρχάς ότι υπάρχει μια σχέση ανάμεσα στο υποκειμενικό και το αντικειμενικό.
