των Γιώργου Γρόλλιου, Τάσου Λιάμπα και Περικλή Παυλίδη
Εισαγωγή στα Πρακτικά του 4ου Διεθνούς Συνεδρίου για την Κριτική Εκπαίδευση με θέμα: «Η Κριτική Εκπαίδευση στην Εποχή της Κρίσης», σελ. i-xix,https://www.eled.auth.gr/
Το 4ο ∆ιεθνές Συνέδριο για την Κριτική Εκπαίδευση πραγματοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη στις 23, 24, 25 και 26 Ιούνη του 2014. Στην προκήρυξή του, εννιά μήνες νωρίτερα, τονίζαμε ότι η διεθνής οικονομική, κοινωνική και πολιτική κρίση του καπιταλισμού, καθώς και οι κυρίαρχες νεοφιλελεύθερες-νεοσυντηρητικές πολιτικές, επαναπροσδιορίζουν το ρόλο της εκπαίδευσης. Η εκπαίδευση γίνεται ολοένα και λιγότερο κοινωνικό δικαίωμα, μετατρέπεται σε εμπόρευμα προς πώληση και συρρικνώνονται τα δημοκρατικά και κριτικά χαρακτηριστικά της. Συνεπώς, η κατανόηση των αιτιών της κρίσης, των ειδικών μορφών που αυτή παίρνει σε διαφορετικές χώρες και οι πολλαπλοί τρόποι με τους οποίους επηρεάζει την εκπαίδευση, αποτελούν σημαντικά ερωτήματα για εκείνους που δεν περιορίζουν τις οπτικές και τη δράση τους στον ορίζοντα των νεοφιλελεύθερων, νεοσυντηρητικών και τεχνοκρατικών δογμάτων. Επιπλέον, υπογραμμίζαμε ότι το κίνημα της κριτικής εκπαίδευσης πρέπει να επανεξετάσει τις θέσεις και τις πρακτικές του υπό το φως της κρίσης, καθώς και τους δρόμους που αυτή ανοίγει για την αμφισβήτηση και την ανατροπή του καπιταλισμού.
Το 4ο Συνέδριο (τα τρία προηγούμενα είχαν πραγματοποιηθεί με επιτυχία στην Αθήνα και στην Άγκυρα) αποτέλεσε ένα σημαντικό βήμα σε αυτή την κατεύθυνση, δηλαδή στην κατεύθυνση της ανάπτυξης ενός ισχυρού διεθνούς κινήματος κριτικής εκπαίδευσης. Έγινε ένας χώρος διαλόγου για μάχιμους εκπαιδευτικούς και ακαδημαϊκούς, ενός διαλόγου ο οποίος ήταν ελεύθερος, δημοκρατικός και παραγωγικός. Παρουσιάστηκαν περισσότερες από 200 εισηγήσεις που προέρχονταν από κοντινές χώρες όπως η Τουρκία, η Ιταλία, η Πολωνία, η Γερμανία, η Αγγλία και η Ρωσία, αλλά και από μακρινές όπως η Χιλή, η Βραζιλία, οι Η.Π.Α., η Νότια Αφρική, η Αυστραλία και η Νέα Ζηλανδία. Τα θέματα των εισηγήσεων κάλυψαν ένα πολύ μεγάλο εύρος. Η εκπαιδευτική πολιτική, τα κινήματα στην εκπαίδευση, οι εναλλακτικές διδακτικές πρακτικές στα σχολεία, η θεωρία της κριτικής εκπαίδευσης, η διαπολιτισμική και αντιρατσιστική παιδαγωγική, η φιλοσοφία της παιδείας, τα αναλυτικά προγράμματα, η μεθοδολογία της εκπαιδευτικής έρευνας, η πανεπιστημιακή εκπαίδευση, οι γυναίκες και η εκπαίδευση, οι νέες τεχνολογίες της πληροφορίας και της επικοινωνίας στην εκπαίδευση, η σχέση των καλών τεχνών και του θεάτρου με την εκπαίδευση, ο ρόλος των εκπαιδευτικών περιοδικών στους κοινωνικοπολιτικούς αγώνες στην εκπαίδευση έγιναν αντικείμενο προβληματισμού, αναζήτησης και συζήτησης.
Το παρόν κείμενο που προτάσσουμε στα Πρακτικά του Συνεδρίου των οποίων αναλάβαμε την επιμέλεια, δεν σκοπεύει να περιγράψει το σύνολο του διαλόγου που έγινε στα πλαίσιά του. Με δεδομένο ότι η διατύπωση και η αντιπαράθεση των απόψεων αποτελεί ένα από τα θεμέλια της ανάπτυξης του κινήματος της κριτικής εκπαίδευσης, επιχειρούμε να εμβαθύνουμε σε τρία ζητήματα που αλληλοσυνδέονται και απασχόλησαν πολλές από τις εισηγήσεις, ζητήματα τα οποία αντιλαμβανόμαστε ως κομβικά στην παρούσα συγκυρία: α) τον χαρακτήρα και τις συνέπειες της κρίσης, β) την αντιμετώπιση της νεοφιλελεύθερης-νεοσυντηρητικής επίθεσης από την κριτική εκπαίδευση και γ) την αναζήτηση χειραφετικών προοπτικών για την εκπαίδευση. Με αυτό τον τρόπο θεωρούμε ότι συμβάλλουμε με πιο ουσιαστικό και γόνιμο τρόπο στη διεύρυνση και την εμβάθυνση του διαλόγου για την ανάπτυξη της κριτικής εκπαίδευσης, ο οποίος θα συνεχιστεί στο 5ο ∆ιεθνές Συνέδριο τον Ιούνη του 2015 στην Πολωνία.
