Ευχές από τον Γερομοριά...

Χριστός Ανέστη!

Του Γιώργου Τασιόπουλου 

Η κορυφαία εορτή της Ορθοδοξίας μας καλεί να κάνουμε την υπέρβαση του θανάτου με τον τρόπο της Σταύρωσης και της Ανάστασης!

Η καταθλιπτική παρακμιακή ολίσθηση του ατομικού και συλλογικού μας βίου μας δοκιμάζει, οδηγούμαστε στην απόγνωση!

Ήρθε η ώρα της επιλογής, πρέπει να επιλέξουμε, ή με τον ορθολογικό, πνιγηρό τρόπο της εθελούσιας υποταγής του αρπακτικού Εγώ μας στα δεσμά του θεσμικού δικαίου της Δύσης ή με τον τρόπο της εκούσιας ελευθερίας της Αγάπης;

Οι διανοητές της Δύσης αρκετά δύσπιστοι, δεν ένιωθαν καθόλου αισιόδοξοι για την εξέλιξη, τον βηματισμό στην ιστορία του ανθρώπου. 

Ο Μακιαβέλι έγραψε: "... είναι ανάγκη, όποιος θεμελιώνει μία πολιτεία και της βάζει νόμους, να παίρνει προκαταβολικά για κακούς όλους τους ανθρώπους και να τους πιστεύει πάντα έτοιμους να φανερώσουν την κακία της ψυχής τους μόλις τους ξαμολύσεις ελεύθερους".

Για να συμπληρώσει ο Τ. Χομπς στο Λεβιάθαν:

"... Ο ανθρώπινος βίος είναι μοναχικός, ενδεής, βρωμερός κτηνώδης και βραχύς... Η φύση διαιρεί έτσι τους ανθρώπους και τους παρωθεί να αλληλοσυγκρούονται να  άλληλοεξοντώνονται... Ο λογικότερος τρόπος για να εξασφαλιστεί κανείς από αυτήν την αμοιβαία βεβαιότητα είναι να προκαταβάλλει τους άλλους, το να κυριαρχήσει, δηλαδή, με τη βία ή με την κολακεία πάνω σε όσο το δυνατόν περισσότερους ανθρώπους, μέχρι που να πάψει να διακρίνεται κάποια άλλη δύναμη ικανή να τον θέσει σε κίνδυνο... Όσο οι άνθρωποι ζουν χωρίς μία κοινή εξουσία πού θα τους κρατούσε όλους υποταγμένους, βρίσκονται σε κατάσταση πολέμου... πόλεμος των πάντων εναντίον πάντων".

Αυτό το σχήμα παραπέμπει άμεσα στον περίφημο «Μέγα Ιεροεξεταστή» από το έργο Αδελφοί Καραμαζόφ του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι. Εκεί, ο Χριστός επιστρέφει στη Γη, και ο Ιεροεξεταστής Τον φυλακίζει και Του εξηγεί ότι ο άνθρωπος δεν θέλει την ελευθερία, αλλά την ασφάλεια, την τροφή και την καθοδήγηση. Τον κατηγορεί, με συγκλονιστική ειλικρίνεια, ότι έδωσε στους ανθρώπους πολύ μεγάλη ελευθερία, την οποία δεν μπορούν να αντέξουν.

«Οι τρεις πειρασμοί του Χριστού, ο Ιεροεξεταστής του Ντοστογιέφσκι και η ψυχική νέκρωση».

 Ο ΜΕΓΑΣ ΙΕΡΟΕΞΕΤΑΣΤΗΣ 

από Παπαθανασίου Ν. Θανάση 

Από την συνάντηση του "Επιμορφωτικού Κύκλου" της Ανώτατης Εκκλησιαστικής Ακαδημίας Αθήνας, Τετάρτη 20-3-2024.

«Οι τρεις πειρασμοί του Χριστού, ο Ιεροεξεταστής του Ντοστογιέφσκι και η ψυχική νέκρωση».

Με ιχνηλάτη τον ομιλητή κι. Δημήτρη Κυριαζή (ψυχίατρο, παιδοψυχίατρο, ψυχαναλυτή) προχωρήσαμε στην δύσβατη ενδοχώρα της ανθρώπινης ύπαρξης, του τραγικού της στοιχείου και της αναμέτρησής της με την απελευθερωτική πίστη. Αναμέτρησης που μπορεί να είναι και μαρτυρική και λυτρωτική.

Ο Μέγας Ιεροεξεταστής" μιλώντας, για τους ανθρώπους, στον Ιησού Χριστό

 

ΦΙΟΝΤΟΡ ΝΤΟΣΤΟΓΙΕΒΣΚΥ

 Ο Μέγας Ιεροεξεταστής μιλώντας, για τους ανθρώπους     στον Ιησού Χριστό 

  

"Ω, θα τους πείσουμε πως 

μονάχα τότε θα γίνουν ελεύθεροι, 

όταν θα παραιτηθούν απ' την ελευθερία τους

για χάρη μας 

και θα υποταχτούν σε μας. 

Τι λες λοιπόν; 

Θα 'χουμε δίκιο ή όχι; 

Θα πειστούν και μόνοι τους 

πως έχουμε δίκιο, 

γιατί θα θυμηθούν 

ώς ποιο φριχτό σημείο 

σκλαβιάς και ταραχής 

τους είχε φέρει η δική Σου ελευθερία. 

Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ , 

η ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΣΚΕΨΗ 

και η ΕΠΙΣΤΗΜΗ 

θα τους κάνουν να χάσουν το δρόμο τους 

σε τέτοιες λόχμες, 

θα τους βάλουν μπροστά σε τέτοια θαύματα 

κι αξεδιάλυτα μυστήρια 

που 

μερικοί απ' αυτούς, 

οι πιο ατίθασοι και οι πιο άγριοι, 

θα αυτοκαταστραφούν · 

Ο Μέγας Ιεροεξεταστής Οι τρεις πειρασμοί*

από

 Φώτης Κόντογλου

 

Α’

Πολλά, αμέτρητα, είναι όσα γραφήκανε για τον Παπισμό, αλλά λίγα είναι σαν αυτά που έγραψε για το αινιγματικό τούτο σύστημα ο πλέον βαθυστόχαστος κι’ αποκαλυπτικός Ρώσος συγγραφέας Θεόδωρος Ντοστογέφσκη. Τούτο το μοναδικό κείμενο είναι ένα κεφάλαιο μέσα στο βιβλίο του «Τ’ Αδέρφια Καραμάζωφ», κι’ αυτό το κεφάλαιο έχει για επανώγραμμα «Ο Μέγας Ιεροεξεταστής». Ο Ντοστογέφσκης, μ’ όλο που είναι ένα φιλοσοφικό πνεύμα, ωστόσο στον «Μέγαν Ιεροεξεταστή» αισθάνεται και γράφει σαν Ορθόδοξος, που ξέρει καλά ποιος είναι ο αληθινός Χριστός κι’ η διδασκαλία του.

Στον «Μέγαν Ιεροεξεταστή» βάζει τον Χριστό αντιμέτωπο με τον ψεύτικο αντιπρόσωπό του στη γη, με τον Ιησουίτη Ιεροεξεταστή, το φοβερό τέρας που έκαιγε τους «αιρετικούς» στ’ όνομα του Χριστού, ένα πράγμα απίστευτο κι’ ακατανόητο. Είναι τρομερό να σκεφθή κανένας τί μπορεί να κά­νη ο διάβολος για να δυσφημήση τον Χριστό, αφού φτάνει στο σημείο να φαίνεται ο σατανάς πως είναι ο ίδιος ο Χριστός!

Σ’ αυτό το παράδοξο κείμενο του Ντοστογέφσκη, ο Ιεροεξεταστής κάνει μια μακρυά εξομολόγηση στον Χριστό, που δεν βγάζει μήτε μια λέξη από το στόμα του για να δώση απάντηση στα ερωτήματα του ιεροδικαστή, και για τούτο αποκρίνεται ο ίδιος σε όσα ερωτά. Με άλλα λόγια, όσα λέγει είναι ένας καταθλιπτικός μονόλογος που βγαίνει από το στόμα κάποιου πλάσματος που θαρρείς πως ανέβηκε από την κόλαση.

Ο Ιεροεξεταστής καταδίκασε κάποιους «αιρετικούς» σε θάνατο με τη φωτιά, κι’ αφού έγινε θανάτωση στη μεγάλη πλατεία μιας σπανιόλικης πολιτείας, γύρισε πίσω στο κελλί του, που βρισκότανε στο κτίριο του «Ιερού Δικαστηρίου», ικανοποιημένος πως έκανε το χρέος του, κατά το σύστημα που υπηρετούσε μ’ έναν φρικτόν φανατισμό. Το σύστημά του ήτανε ένας Χριστιανισμός όχι όπως τον δίδαξε ο Χριστός, αλλά παραμορφωμένος κι’ αγνώριστος ολότελα, μέχρι που να μοιάζη με θρησκεία του αντιχρίστου, κι’ αυτό έγινε για να μπορούνε οι άνθρωποι να τον δεχτούνε, επειδή εκείνα που παραγγέλνει και που ζητά ο Χριστός από τους πιστούς του είναι, κατά τη γνώμη του Ιεροεξεταστή και των ομοίων του, απόλυτα κι’ ανεφάρμοστα, υπεράνθρωπα κι’ απάνθρωπα. Δηλαδή ο Χριστιανισμός έγινε ένα σύστημα σαν τα άλλα ανθρώπινα συστήματα, μια κοσμική εξουσία που έχει στην εξουσία της τους πιστούς της, και που τους διοικεί, τους κρίνει και τους καταδικάζει όπως η πολιτική εξουσία. Από τον Χριστό κράτησε μοναχά το προσωπείο, κι’ ό,τι κάνει, λέγει πως το κάνει στ’ όνομα του Χριστού, ενώ το κάνει στ’ όνομα του σατανά. Για τούτο ο Ιεροεξεταστής ολοένα αναφέρει τον διάβολο με σεβασμό, και τον ονομάζει «Αυτός», «το Μέγα και Σοφό Πνεύμα», «το Σοφό και ισχυρό Πνεύμα».

Fyodor Dostoyefsky - Ὁ Μέγας Ἱεροεξεταστής

Fyodor Dostoyefsky - Ὁ Μέγας Ἱεροεξεταστής

---

Ἡ ἱστορία τοῦ Μεγάλου Ἱεροεξεταστοῦ εἶναι ἕνας μῦθος ποὺ ὑπάρχει στὸ ἀριστούργημα τοῦ Ντοστογιέφσκυ «Ἀδελφοὶ Καραμαζώφ». Παρουσιάζεται ὡς ἕνα ποίημα τοῦ δεύτερου ἀπὸ τοὺς τρεῖς ἀδελφοὺς Καραμαζώφ, τοῦ πιὸ φιλοσοφημένου, τοῦ Ἰβάν. Ὁ Ἰβὰν τὸ παρουσιάζει στὸν μικρότερο ἀδελφό, Ἀλιόσα, τὸν πιὸ θρησκευόμενο, ἐκείνη τὴ στιγμὴ δόκιμο μοναχό. Πρόκειται γιὰ μία ἐκπληκτικὴ ἀνατομία τῆς ἀνθρώπινης προσωπικότητας, τόσο σὲ ἀτομικὸ ὅσο καὶ σὲ συλλογικὸ ἐπίπεδο, ὅσον ἀφορᾷ τὸ ζεῦγμα ἐξουσία-ἐλευθερία. Μιὰ ἐπιπόλαιη ἀνάγνωσή του θὰ μείνει στὰ μορφολογικά του στοιχεῖα καὶ θὰ καταλήξει στὸ συμπέρασμα, ποὺ ἤδη ὁ συγγραφέας μᾶς προσφέρει, προλαμβάνοντάς μας. Ὁ μῦθος δὲν ἀφορᾷ ἐμᾶς, μιλᾷ γιὰ τὴν Καθολικὴ Ἐκκλησία. (Ἢ μήπως τέτοια εἶν᾿ ἡ ἀντίληψη τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας; Αὐτὰ ὅλα τἄκανε ἡ Ρώμη κι ἀκόμη ὄχι ὁλόκληρη μὰ τὰ χειρότερα στοιχεῖα της, ἀνάμεσα στὸν Καθολικισμό, οἱ ἱεροεξεταστές, οἱ Ἰησουΐτες!... ἀναφωνεῖ ὁ Ἀλιόσα!) Χωρὶς ἀμφιβολία ὁ Ντοστογιέφσκυ ἀναφέρεται καὶ στοὺς προβληματισμοὺς τῆς ἐποχῆς του, ἀλλὰ ὁ πυρήνας τοῦ μύθου εἶναι διαχρονικός, ἀναφέρεται σὲ κάθε ἐξουσία, σὲ κάθε εἶδος καὶ μορφὴ ἐξουσίας.

Δὲν θὰ δυσκολευτεῖ κανεὶς νὰ παρατηρήσει μερικοὺς ἱεροεξεταστὲς στοὺς θρησκευτικοὺς κύκλους τῆς χώρας μας, ἀλλὰ καὶ παντοῦ. Ἡ δύναμη τῆς ἀνάλυσης τοῦ Ντοστογιέφσκυ βρίσκεται στὸ ὅτι μᾶς φανερώνει πολὺ περισσότερους ἱεροεξεταστές, σὲ κάθε (ἄλλο) χῶρο τῆς ἀνθρώπινης κοινωνίας. Ὁ ἄνθρωπος ἔχει ἀνάγκη ἀπὸ τοὺς ἱεροεξεταστές, ἀπὸ «οἱ φιγοῦρες ποὺ νὰ μποροῦν νὰ μᾶς ἐπιβληθοῦν καὶ νὰ μᾶς ποῦνε τί πρέπει νὰ κάνουμε». 

Μάλιστα δὲ αὐτοὺς ποὺ βρίσκονται στὸ ἐντελῶς ἄμεσο περιβάλλον του. Ἡ μοναδικότητα ὅμως τοῦ Μύθου εἶναι ὅτι μᾶς ἀποκαλύπτει τὴν ἀντιμετώπιση ἀπὸ τὸν Χριστὸ τοῦ ζεύγματος αὐτοῦ. Ἀναλύει μὲ τρομακτικὴ δύναμη τὸ πόσο παράλογη ἐμφανίζεται στὸ μυαλὸ καὶ τὴν λογική μας ἡ ἐλευθερία ποὺ μᾶς ἐπαγγέλεται ὁ Χριστός. Εἶναι ἀκατανόητο, ἀλλὰ καὶ ἀνήκουστο, ὅμως ὅταν ὁ Θεὸς συνδιαλέγεται μὲ τὸν ἄνθρωπο, αὐτὴ τὴν συμπεριφορὰ μᾶς προτρέπει νὰ ἐπιδεικνύουμε πρὸς τοὺς συνανθρώπους μας. Σκληρὸς ὁ Λόγος, τὶς δύναται ἀκούειν! Εἴμαστε πολλοὶ αὐτοὶ ποὺ «διορθώνουμε» τὸν Θεό! Τελικὰ βέβαια ὁ Ντοστογιέφσκυ δὲν μᾶς δίδει λύση. Ὁ Κρατούμενος φεύγει χωρὶς νὰ πεῖ τίποτα. Ἴσως γιατὶ ἡ λύση τοῦ ἄλυτου προβλήματος εἶναι κρυμμένη μέσα στὸ Φῶς τῆς Μεταμορφώσεως!

Τὸ κείμενο εἶναι παρμένο ἀπὸ τὸ βιβλίο «Ἀδελφοὶ Καραμαζώφ» τῶν ἐκδόσεων Βιβλιοθήκη γιὰ Ὅλους, σὲ μετάφραση ἀπὸ τὰ ρωσικὰ τοῦ Δ. Π. Κωστελένου καὶ ἐπιμέλεια Ἕλλης Ἀλεξίου.

Εἰσαγωγὴ καὶ κείμενο ἐλήφθησαν ἀπὸ τὴν σελίδα: