Η ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΩΣ ΚΙΝΔΥΝΟΣ ΚΑΙ ΩΣ ΕΛΠΙΔΑ

Εκδήλωση - συζήτηση της Σύναξης και του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών την Δευτέρα 1 Απριλίου 2013 με θέμα:

Η παράδοση ως κίνδυνος και ως ελπίδα

Ομιλητές:
• π. Βασίλειος Γοντικάκης, προηγούμενος ι. μονής Ιβήρων Αγ. Όρους

• Μάριος Μπέγζος, Κοσμήτορας Θεολογικής Σχολής Αθηνών

• Θανάσης Ν. Παπαθανασίου, Δρ. Θεολογίας, αρχισυντάκτης του περιοδικού "Σύναξη"

Συντονιστής: Βασίλης Ξυδιάς, Θεολόγος καθηγητής

π. Βασίλειος Γοντικάκης | Εντυπώσεις από τα πρώτα βήματα στο Άγιον Όρος

[Μια μικρή συνεισφορά, ως αντίδωρο αγάπης στην προσφορά του πατρός Βασιλείου]

Βασικές βιογραφικές πληροφορίες για τα πρώτα χρόνια του π. Βασιλείου, δημοσιεύτηκαν ήδη στις σελίδες του φιλόξενου Αντιφώνου και αλλού. Θα ήθελα να παραθέσω κι εγώ κάποια στοιχεία που αφορούν την πρώτη του επαφή με το Άγιον Όρος και τα πρώτα χρόνια ως μοναχού και ηγουμένου της μονής Σταυρονικήτα.

Την πρώτη του επίσκεψη στο Όρος την έχει περιγράψει κατά καιρούς ο ίδιος σε ομιλίες του[1]. Το 1958 ο θεολόγος της «Ζωής» Αθανάσιος Φραγκόπουλος διοργάνωσε εκδρομή για φοιτητές ανάμεσα στους οποίους ήταν και ο νεαρός τότε Μιχαήλ, ο οποίος από την πρώτη αυτή επίσκεψη «δέθηκε» όπως έλεγε ο ίδιος με το Όρος.

Ο Φραγκόπουλος πρόσφυγας από τις Κυδωνιές της Μ. Ασίας, εργάστηκε ως ιεροκήρυκας και κατηχητής αρχικά στη Νάουσα και στα Ιωάννινα, ενώ αργότερα στα Χανιά και το Ηράκλειο της Κρήτης. Κατά τη διάρκεια της Κατοχής στη Θεσσαλονίκη συμβάλει στην λειτουργία των εκεί συσσιτίων, θα γίνει διευθυντής του Φοιτητικού Οικοτροφείου ‘Απόστολος Παύλος’, ενώ από το 1956 θα επιστρέψει στην Αθήνα[2]. Ενδεικτική της αγάπης του Φραγκόπουλου για το Άγιο Όρος είναι η μαρτυρία του π. Ηλία Μαστρογιαννόπουλου, για αντίστοιχη προσκυνηματική επίσκεψη, όπου συμμετείχαν θεολόγοι, κατηχητές και φοιτητές, το 1954:

«[…] δεν είχα επισκεφθεί το Όρος μέχρι τότε και διότι δεν συνηθίζονταν συχνά τέτοια προσκυνήματα. Ήταν ένα από τα πρώτα παρόμοια ιερά ταξίδια, όπως και το άλλο που έγινε εκείνα τα χρόνια με την Θεολογική Σχολή Αθηνών και επικεφαλής τον Καθηγητή Π. Τρεμπέλα».

Κατά την επίσκεψη μάλιστα αυτή, ο π. Ηλίας θα συναντήσει και θα γνωρίσει στη Νέα Σκήτη τον άγιο Ιωσήφ τον Ησυχαστή[3].

ΤΟ ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ

Συνέντευξη του Προηγούμενου της Ιεράς Μονής Ιβήρων Αρχιμανδρίτη Βασίλειου Γοντικάκη (4 Ιουνίου 2016)

Πέρα ἀπὸ τὸ κίβδηλο: Ἡ πορεία καὶ ἡ τελευτὴ τοῦ γέροντος Βασιλείου (Γοντικάκη)

Στρατῆς Ψάλτου

Οἱ γιορτὲς στὴν Ἰβήρων θὰ εἶναι πλέον πιὸ φτωχές. Θὰ λείπει ὁ γέροντας Βασίλειος (Γοντικάκης), ὁ ὁποῖος ἐκοιμήθη τὴν Τετάρτη, 17 Σεπτεμβρίου 2025, σὲ ἡλικία 89 ἐτῶν. Εἶχε γεννηθεῖ στὶς 8 Φεβρουαρίου 1936 στὸ Ἡράκλειο τῆς Κρήτης καὶ ἦταν τὸ δεύτερο ἀπὸ τὰ ἐννιὰ παιδιὰ τῆς οἰκογένειας. Ἡ μάνα του Χρυσὴ ἦταν Μικρασιάτισσα πρόσφυγας στὴν Κρήτη καὶ ὁ πατέρας του, ὁ Κωνσταντῖνος Γοντικάκης, μαθηματικὸς καὶ διευθυντὴς τοῦ ἐκπαιδευτηρίου «Κοραῆς». 

Ὁ Βασίλειος σπούδασε θεολογία στὴν Ἀθήνα καὶ συνδέθηκε μὲ τὴν χριστιανικὴ ἀδελφότητα «Ζωή». Ὡστόσο, ἡ ὀργάνωση αὐτή, τόσο μέσα ἀπὸ τὴν ἔντονη κριτικὴ που δέχτηκε γιὰ εὐσεβισμό καί προτεσταντικὲς ἐπιδράσεις ὅσο καὶ μέσα ἀπὸ τὶς ἐσωτερικὲς διενέξεις τῶν μελῶν της γιὰ ζητήματα ἐξουσίας, ἄρχισε τὴ δεκαετία τοῦ ’60 νὰ χάνει κύρος καὶ ἀνθρώπους, κάποιοι ἀπὸ τοὺς ὁποίους στράφηκαν στὸ Ἅγιο Ὄρος. Ἡ πιὸ χαρακτηριστικὴ περίπτωση εἶναι ἐκείνη τοῦ Βασίλειου.

Ἀρχικῶς ἐκάρη μοναχὸς καὶ χειροτονήθηκε διάκονος καὶ ἱερέας στὴν Κρήτη τὸ 1961. Ὡστόσο, στὴ συνέχεια ἡ ἀναζήτησή του τὸν ὁδήγησε στὴ Γαλλία, ὅπου μεταξὺ ἄλλων μαθήτευσε στὴν τέχνη καὶ τὴ θεολογία τῆς εἰκονογραφίας κοντὰ σ’ ἕναν ξεχωριστὸ Ρῶσο δάσκαλο τοῦ Ἰνστιτούτου τοῦ Ἁγίου Σεργίου στὸ Παρίσι, τὸν Λεονὶντ Οὐσπένσκυ (1902-1987). Ἡ μαθητεία αὐτὴ στὸ Παρίσι ἔφερε τὸν Βασίλειο ἐγγύτερα στὶς πνευματικὲς καὶ πολιτισμικὲς ζυμώσεις, οἱ ὁποῖες ἐκείνη τὴν ἐποχὴ ἀναπτύσσονταν στὴ Γαλλία. Μέσα σ’ ἕνα κλίμα ἀμφισβήτησης τοῦ κυρίαρχου μοντέλου τοῦ ἀστικοῦ πολιτισμοῦ, στὸν Βασίλειο ὠρίσαμε ἡ ἀπόφαση νὰ στραφεῖ πρὸς τὴν ἀσκητικὴ παράδοση τοῦ Ἁγίου Ὀρους, τὸ ὁποῖο εἶχε ἐπισκεφθεῖ λίγα χρόνια πρίν, ἀναζητώντας μιὰ βαθύτερη πνευματικὴ διέξοδο. Ἔτσι, τὸ 1965 ἐγκαταστάθηκε σὲ κελὶ τῆς Σκήτης τῶν Ἰβήρων ὑπὸ τὴν καθοδήγηση τοῦ γέροντα Παϊσίου, μὲ τὸν ὁποῖο εἶχε ἐπικοινωνία ἤδη ἀπὸ τὰ χρόνια ποὺ προηγήθηκαν. 

"Ο Αγιορείτης διανοούμενος που γέμιζε τα φοιτητικά αμφιθέατρα..."

 ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 27.9.2025

ΤΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ ΤΖΙΜΑ.

ΜΝΗΜΟΝΕΥΟΝΤΑΣ.

Όταν κατά την δεκαετία του 80 ο  ιερομόναχος Βασίλειος Γοντικάκης έβγαινε από τον Αθω- και το έκανε συχνά- για  κάποια ομιλία του στην  Θεσσαλονίκη ή στην Αθήνα, γινόταν ένας μικρός πανικός.

Τα αμφιθέατρα γέμιζαν ασφυκτικά και στα ντουβάρια των  Εξαρχείων και του Αριστοτέλειου εμφανίζονταν- απουσία διαδικτύου- συνθήματα του τύπου “ελάτε στο αμφιθέατρο της (….) σχολής, μιλάει ο Βασίλειος από το Άγιο Όρος και θα πάθετε την πλάκα σας”.

Ήταν η εποχή της αμφισβήτησης  και  ο “αναρχικός καλόγερος από το Άγιο Όρος”, ήταν περιζήτητος  στις πιάτσες των “ζυμώσεων” του “χώρου”  αλλά και της Ορθοδοξίας. 

Η  παρουσία ενός ηγουμένου, ενσαρκωτή του μεταφυσικού και του “σκοταδισμού”,   στα  “επαναστατημένα” μεταπολιτευτικά φοιτητικά αμφιθέατρα, ήταν από μόνη της ένα σκάνδαλο-όχι όμως  και αυτή του αγιορείτη ανατρεπτικού  διανοούμενου. Οι συζητήσεις,  ξεκινούσαν ως θεολογικού περιεχόμενου  και κατέληγαν στον Ηράκλειτο, την αναρχία και την Επανάσταση. 

Γοητευτικός ομιλητής και βαθειά φιλοσοφημένος, ο Βασίλειος δεν δίσταζε να απαντήσει, εν μέσω οχλαγωγίας πολλές φορές, με ηρεμία, στις καταιγιστικές ερωτήσεις, ακόμα και στις πιο  “προβοκατόρικες”.

“Εμείς είμαστε αναρχικοί, εσύ τι πρεσβεύεις;”, φώναζαν από κάτω για να τον προκαλέσουν. “Μα και εγώ  με τον “άναρχο Θεό” είμαι ” απαντούσε. 

“Τι λέτε για την Επανάσταση;”, τον ρωτούσαν συχνά  για να λάβουν την  απάντηση ότι  “και εγώ με την επΑΝΑΣΤΑΣΗ είμαι” και συνήθως κατέληγε στο συμπέρασμα ότι “είμαστε το ίδιο”..

“Νηστεύσαντες και μη νηστεύσαντες”, έφευγαν από τις αίθουσες ευφρανθέντες ιδεολογικά και ψυχικά, και  προετοιμάζονταν για τον επόμενο γύρο, σε κάποιο άλλο αμφιθέατρο.. 

Eισοδικόν στη Θεολογία της καρδιάς (εις μνήμην γέροντα Βασιλείου Γοντικάκη)

Συζήτηση μεταξύ του Βασίλη Ξυδιά, του Κώστα Μπλάθρα και του Στρατή Ψάλτου—λίγες μέρες μετά την κοίμηση και την ταφή του γέροντα πατρός Βασιλείου Γοντικάκη.

Η συζήτηση εστιάζει στην προσωπικότητα και την κληρονομιά του Γέροντα Βασιλείου, εξετάζοντας τη συμβολή του στην αναγέννηση του μοναχισμού στο Άγιον Όρος τη δεκαετία του 1960.

 Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στον αποφασιστικό ρόλο του Γέροντα στην προσέλκυση της νεολαίας προς την Ορθοδοξία κατά τη μεταπολίτευση, ειδικά της αριστερής και αναζητούσας νεολαίας.

 
Οι ομιλητές αναλύουν το μοναδικό, ιμπρεσιονιστικό ύφος του λόγου του Βασιλείου, ο οποίος ξεπερνούσε τη συμβατική θεολογία και προσέφερε μια βιωματική κατανόηση του Ευαγγελίου, εστιάζοντας στο μυστήριο της καρδιάς και την έννοια της χάριτος. Τέλος, αναφέρεται η μετάβαση από τον ιδιόρρυθμο στον κοινοβιακό μοναχισμό στο Άγιον Όρος, όπου ο Γέροντας Βασίλειος υπήρξε πρωτεργάτης, ιδιαίτερα στη Μονή Σταυρονικήτα και αργότερα στην Ιβήρων.

“ήμουνα και εγώ στην ομιλία του Γοντικάκη στην παλιά Ιατρική”

π. Διονύσιος Καλιντέρης

To “ήμουνα και εγώ στην ομιλία του Γοντικάκη στην παλιά Ιατρική” καταλαβαίνω ότι αποτελεί σε ορισμένους κύκλους της εν τη ευρεία εννοία γενιάς μου το αντίστοιχο του “ήμουνα και εγώ στη συναυλία των Rolling Stones τις παραμονές του πραξικοπήματος του 1967”.

Την ομιλία του π. Βασίλειου (Γοντικάκη), τότε ηγουμένου της Μονής Σταυρονικήτα του Αγίου Όρους, μετέπειτα της πρεσβύτερης Μονής Ιβήρων, σε εκδήλωση της ΧΣΚ στην Ιατρική Σχολή, με θέμα “Ορθοδοξία και Αναρχία” δικαίως την θυμούνται όλοι αυτοί ως ιστορική στιγμή. Ήταν η εποχή της συνάντησης μιας ανήσυχης εξ αριστερών νεολαίας με την πίστη - και αυτό κωδικά ονομάσθηκε “νεορθοδοξία”.

Δεν θυμάμαι σε ποιο φοιτητικό αμφιθέατρο, λογικά σε κατοπινή στιγμή, ήταν που εγώ άκουσα ομιλία του Γοντικάκη, παρασυρμένος από κάτι φρικιά του ελέους. 

Επρόκειτο για χειμαρρώδη και συναρπαστικό ομιλητή, που έπαιζε με την αμφισημία, εξ ού και εμένα μου είχε φανεί και λίγο πολιτικάντης. Επίσης έπαιζε και με την σαλότητα. Λ.χ. σε ερώτηση “Είστε ευτυχισμένος;” απάντησε επίσης με ερώτηση, σαν να μην άκουσε: “Αν είμαι μεθυσμένος; Ναι, από τη Θεία Μέθη” κτλ. 

Δεν είναι τυχαίο ότι το “Εισοδικόν” του Γοντικάκη το επαινούσε ως το σημαντικότερο θεολογικό βιβλίο στην Ελλάδα μετά το 1821 ο μαιτρ της σαλότητας Νίκος-Γαβριήλ Πεντζίκης. (“Το βιβλίο κυκλοφορεί άδετο, όπως και ο συγγραφέας του” σημείωνε μια βιβλιοκριτική για την “Πραγματογνωσία” του μεγάλου Θεσσαλονικιού, που είχε ενθουσιάσει τον ίδιο).

Ο θάνατος και ο πόνος στη ζωή του χριστιανού

από π. Βασίλειος Γοντικάκης

-21 Σεπτεμβρίου 2025

Η συζήτηση επικεντρώνεται στη νίκη επί του θανάτου και πώς μπορεί κανείς να αντιμετωπίσει το μυστήριο του θανάτου μέσα από την Ορθόδοξη Εκκλησία. Ο πατέρας Βασίλειος τονίζει ότι η αγάπη του Θεού ξεπερνά τη δικαιοσύνη και όλα τα γεγονότα, ευχάριστα ή δυσάρεστα, επιτρέπονται από αγάπη και αξιοποιούνται για το καλό του ανθρώπου.

 Αναφέρεται επίσης στην παραδείσια κατάσταση που μπορεί να βιώσει κανείς τόσο στο Άγιο Όρος όσο και οπουδήποτε αλλού, εφόσον ζει με ταπεινοφροσύνη και εμπιστοσύνη στον Θεό. Η συζήτηση καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η Ορθόδοξη Εκκλησία προσφέρει τον ασφαλέστερο τρόπο για να πλησιάσει κανείς τον Θεό, βιώνοντας την αγάπη Του και βρίσκοντας εσωτερική γαλήνη.

Συνέντευξη σε τηλεοπτικό σταθμό της Μυτιλήνης το 2007

ΠΗΓΗ:https://youtu.be/5t5FqPL5hJQ?si=yfcCpKWOjGcXVHRJ
Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com

Λόγια τοῦ π. Βασιλείου Ἰβηρίτη (Γοντικάκη) στὴν ἐντατική: «Ο Χριστὸς εἶναι Ζωή, εἶναι τὸ Φῶς, εἶναι Παράδεισος»!

Ιερομόναχος Βασίλειος, Προηγούμενος Ιεράς Μονής Ιβήρων (1936-2025).

(28 Αυγούστου – 17 Σεπτεμβρίου 2025)

— Μὴ μοῦ λέτε νὰ γίνω καλά. Εἶμαι καλά.

Ὁ ἡγούμενος [Ηγούμενος Ναθαναήλ της Ιεράς Μονής Ιβήρων], ὄντας ἀσθενής ἀπὸ τὸ κόβιντ καὶ ὁ Γέροντας στὴν ἐντατική, σὲ τηλεφωνικὴ ἐπικοινωνία τοῦ εἶπε:

«Γέροντα, διάβασα τὰ Ἀποτυπώματα, καὶ ἐπειδὴ ἐγὼ ἤμουν ἔτσι ζαβλακωμένος, ἄρρωστος, πονεμένος, στεναχωρημένος ἀπ᾿ ὅλ᾿ αὐτὰ τὰ γεγονότα ποὺ συνέβησαν στην πανήγυρη [ὁ π. Ἀθηναγόρας ἀπὸ τὴ μητρόπολη Βεροίας ἀρρώστησε ἐδῶ τὴν προπαραμονή, ὁ Γέροντας τραυματίστηκε τὴν παραμονή, ὁ π. Ἰωακεὶμ τοῦ Μυλοποτάμου ἔσπασε τὸ χέρι του στὴ διάρκεια τῆς ἀγρυπνίας, ὁ μητροπολίτης Θεσσαλονίκης ποὺ προεξῆρχε, ὁ ἡγούμενος κι ἄλλοι τρεῖς πατέρες κόλλησαν κόβιντ] μὲ ἀκούμπησε πολύ.»

Ὅταν πῆγε καὶ τὸν εἶδε στὴν ἐντατική, τοῦ λέει ὁ Γέροντας:

«Μοῦ ᾿πες προχθὲς κάτι, καὶ μὲ κολάκευσε, ὅτι σ᾿ ἀκούμπησαν τ᾿ Ἀποτυπώματα. Καὶ δὲν πρέπει νὰ κολακεύεται κανείς· εἶν᾿ ἁμαρτία. Σὲ ζητῶ νὰ μὲ συγχωρέσεις γι᾿ αὐτὸ τὸν λογισμὸ ποὺ ἔβαλα.»

Προγεύομαι τὴ μέρα τοῦ πανηγυριοῦ, τῆς ἐξόδου μου καὶ τῆς νεκρωσίμου ἀκολουθίας στὸν Ἅγιο Ἀθανάσιο (τὸν ναὸ τοῦ κοιμητηρίου τῆς Μονῆς. Τὶς τελευταῖες ἡμέρες ἀνέφερε τοὺς Ἁγίους Πάντες, τὸν ναὸ τοῦ κοιμητηρίου τῆς Σκήτης Ἰβήρων, ὅπου ἀσκήτευε ἀπὸ τὸ 1965 ὣς τὸ 1968).

Θὰ εἶμαι ἐκεῖ καὶ θὰ ἀπολαμβάνω. Καὶ τὸ κελί μου θὰ βλέπω καὶ ὅλους σας. (Ἕνα μήνα πρίν, ἔλεγε: «Ἐγὼ θὰ φύγω ἀλλὰ θὰ εἶμαι ἐδῶ. Θὰ παρακολουθῶ τὰ ἔργα. Θὰ τὰ παρακολουθῶ ὅλα. Δὲν θὰ μ᾿ ἐνοχλεῖτε· δὲν θὰ σᾶς ἐνοχλῶ.»)

Καί: Περιμένω τὴ μεγάλη γιορτὴ στὸ κοιμητήριο τῆς Ἰβήρων.

Συνέχεια εδώ

https://www.pemptousia.gr/2025/09/christos-einai-zoi-einai-to-fos-einai-paradeisos-logia-tou-p-vasileiou-iviriti-stin-entatiki-28-8-17-9-2025/


ΠΗΓΗ:https://ologiomofeggari.blogspot.com/2025/09/blog-post_22.html?m=1
Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com

ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ (1936–2025)

Ένας Σιωπηλός Επαναστάτης

Υπογράφει:Αρχιδιάκονος Ιωάννης Χρυσαυγής

Ανάμεσα στις πρόσφατες, διαμετρικά αντίθετες, ειδήσεις εκκλησιαστικού ενδιαφέροντος, όπου ο Οικουμενικός Πατριάρχης προσκαλείται επίσημα στον Λευκό Οίκο και τον υποδέχεται ο Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών, και ένας Ηγούμενος ιστορικής μονής συλλαμβάνεται και οδηγείται στα ποινικά δικαστήρια της Αθήνας κατηγορούμενος για διαφθορά, μάλλον πέρασε απαρατήρητη η εκδημία (17 Σεπτεμβρίου τ. έ.) του Προηγουμένου της Μονής Ιβήρων Βασιλείου (Γοντικάκη).

Ο μακαριστός πλέον Βασίλειος κηδεύτηκε και τάφηκε αθόρυβα και διακριτικά, όπως πρέσβευε και όπως έζησε άλλωστε, στον τόπο όπου ο ίδιος διαμορφώθηκε αλλά συνέβαλε στην διαμόρφωσή του για μισό και πλέον αιώνα. Ιδιαίτερα υπερήφανος για την ελληνική του καταγωγή και συνάμα παθιασμένος με το κρητικό αίμα του, γοητεύθηκε από την διανόηση της ρωσικής διασποράς. Με την εγκατάστασή του στο Άγιο Όρος αποδείχθηκε κορυφαία δύναμη στην παλινόρθωση του μοναχισμού στο Άγιον Όρος και προεξάρχουσα μορφή στην ανανέωση της θεολογίας στον ορθόδοξο κόσμο κατά τις τελευταίες δεκαετίες. Ανήκει στη γενιά που επηρεάστηκε από τον τρόπο ζωής του αγίου ερημίτη Παϊσίου (1924–1994) αλλά και από την κοσμοθεωρία του λαϊκού μυστικού Δημητρίου Κουτρουμπή (1921–1983), την ίδια γενιά που ανέδειξε αναστήματα σαν τον Χρήστο Γιανναρά (1935–2024) και τον Αναστάσιο Γιαννουλάτο (1929–2025).

Με την εγκατάστασή του στο Άγιο Όρος αποδείχθηκε κορυφαία δύναμη στην παλινόρθωση του μοναχισμού στο Άγιον Όρος

Θυμάμαι ακόμα τις ασφυκτικά γεμάτες ενοριακές αίθουσες αλλά και τα πανεπιστημιακά αμφιθέατρα στην Αθήνα—συνήθως στην πιο ριζοσπαστική νομική σχολή, παρά στην κάποτε αποπληκτική θεολογική σχολή—περί τα τέλη της δεκαετίας του 1970, όπου φοιτητές από όλες τις πανεπιστημιακές σχολές συνωστίζονταν μαγεμένοι από την εκπληκτικά αναζωογονητική και ανεξίτηλα σωκρατική του ευγλωττία. Θυμάμαι σε μια τέτοια συνωστισμένη σύναξη—ήμουν μονάχα δεκαεφτά ετών και μόλις ξεκινούσα τις σπουδές μου—ότι κάποιος φοιτητής σηκώθηκε να δηλώσει πως δεν μπορούσε να κατανοήσει τη θέση του Θεού στον κόσμο· «Είμαι άθεος», κατέληξε. Ο π. Βασίλειος απάντησε ήρεμα: «Τότε είμαστε στο ίδιο επίπεδο! Κι εγώ συνέχεια αναζητώ τον Θεό!»

Θεολογικό σχόλιο στις τοιχογραφίες της τράπεζας της Μονής των Ιβήρων

Του Γιώργου Ντόκου

Το 1963 γιορτάστηκε η χιλιετηρίδα του Αγίου Όρους. Ένα από τα σημαντικότερα πολιτικά γεγονότα της χρονιάς σύμφωνα με τον τύπο, στο οποίο παρευρέθηκαν ο Πατριάρχης,  ο Βασιλιάς Παύλος, πλήθος στρατηγών και ναυάρχων και πολιτικών καθώς και ο ευπατρίδης εφοπλιστής Ιωάννης Λάτσης. Παρά τους πανηγυρισμούς διαπιστώθηκε η παρακμή της χιλιετούς αθωνικής πολιτείας. 

Μέχρι την εποχή εκείνη τα μοναστήρια του Αγίου Όρους έπαιζαν ένα κοινωνικό ρόλο στην Βαλκανική Χερσόνησο. Σε πολλά μοναστήρια και σκήτες συναντάμε έντονο το τοπικιστικό στοιχείο έτσι για παράδειγμα στην Μονή Αγίου Παύλου οι μοναχοί προέρχονταν από την Κεφαλλονιά,  της Αγίου Γρηγορίου από την Κρήτη, στην Σκήτη της Αγίας Άννας υπήρχε μικρασιάτικο στοιχείο και πολλοί μοναχοί προέρχονταν από τα χωριά και τις κωμοπόλεις της Χαλκηδικής. Υπήρχαν επίσης Ρώσοι, Ρουμάνοι, Βούλγαροι κα. 

Συνήθως οι πολυμελείς πάμφτωχες οικογένειες της εποχής άφηναν το πιο αδύναμο από τα παιδιά τους στα μοναστήρια και τις σκήτες.

Γιὰ τὸν γέροντα Βασίλειο (Γοντικάκη) καὶ τὸ μυστήριο τῆς καρδι

από Στρατής Ψάλτου

-18 Σεπτεμβρίου 2025

Οἱ γιορτὲς στὴν Ἰβήρων θὰ εἶναι πλέον πιὸ φτωχές. Θὰ λείπει ὁ γέροντας Βασίλειος (Γοντικάκης), ποὺ πέθανε τὴν Τετάρτη, 17 Σεπτεμβρίου 2025, σὲ ἡλικία 89 ἐτῶν καὶ σήμερα τὸν δέχθηκε στὴν ἀγκαλιά της ἡ Ἀθωνικὴ γῆ, μὲ τὴν ὁποία συνδέθηκε ἀπὸ εἰκοσιπέντε περίπου ἐτῶν.

Γεννήθηκε στὶς 8 Φεβρουαρίου 1936 στὸ Ἡράκλειό τῆς Κρήτης καὶ ἦταν τὸ δεύτερο ἀπὸ τὰ ὀκτὼ παιδιὰ τῆς οἰκογένειας. Ἡ μάνα του Χρυσὴ ἦταν μικρασιάτισσα πρόσφυγας στὴν Κρήτη καὶ ὁ πατέρας του, ὁ Κωνσταντίνος Γοντικάκης, μαθηματικὸς καὶ διευθυντὴς τοῦ ἐκπαιδευτηρίου «Κοραῆς».

Ὁ Βασίλειος σπούδασε θεολογία στὴν Αθήνα καί συνδέθηκε μὲ τὴν χριστιανικὴ ἀδελφότητα «Ζωή». Ὡστόσο, ἡ ὀργάνωση αὐτή, τόσο μέσα ἀπὸ τὴν ἔντονη κριτικὴ ποὺ δέχτηκε γιὰ προτεσταντικὲς ἐπιδράσεις ὅσο καὶ μέσα ἀπὸ τὶς ἐσωτερικὲς διενέξεις τῶν μελῶν της γιὰ ζητήματα ἐξουσίας, ἄρχισε τὴ δεκαετία τοῦ ’60 νὰ χάνει κύρος καὶ ἀνθρώπους, κάποιοι ἀπὸ τοὺς ὁποίους στράφηκαν στὸ Ἅγιο Ὂρος. Ἡ πιὸ χαρακτηριστικὴ περίπτωση εἶναι ἐκείνη τοῦ Βασίλειου, ὁ ὁποῖος τὴν ἐγκατέλειψε καὶ τὸ 1966 ἐγκαταστάθηκαν σὲ κελὶ τῆς Σκήτης τῶν Ἰβήρων ὑπὸ τὴν καθοδήγηση τοῦ γέροντα Παϊσίου.

Αρχ. Πορφύριος Μπαρσαράς για του αρχ. Βασίλειο Γοντικάκη

Τώρα, που η υψικάρηνος δρυς αναπαύεται, κατέπαυσε από τους κόπους του, και ζη τον σαββατισμό του, στην Αθωνίτιδα γη, χαράζω δύο γραμμές, κάτι σαν ένα "ευλογείτε, Γέροντα" κ ένα ταπεινό ασπασμό της κρητικής γεροδεμένης δεξιάς του, ένα παιδικό τερέτισμα.

Ο Γέρων Βασίλειος, ο πατήρ Βασίλειος, ο παπαΒασίλης, ο άγιος Προηγούμενος τω Νιβήρω, κεκοίμηται.

Τί να πρωτοθυμηθεί ένας φοιτητάκος από τις ομιλίες στα αμφιθέατρα; Αν κ εμείς είμασταν του Αιμιλιανού- οι φοιτητές τα λένε αυτά- ερχομός αγιορείτη στην Συμβασιλεύουσα, σήμαινε συναγερμό. Πόσο μάλλον αν ομιλητής ήταν ο Βασίλειος.

Πολλοί εξετάζουν την ημέρα του θανάτου. Άν πούμε κοσμικά, ήταν σοφίας κ των θυγατέρων της, πίστεως, ελπίδος κ αγάπης. Όλες τις είχε, αν κ λίγο χαρούμενα πειρακτικός κ λίγο ειρωνικός, με πολλά τικ.

Με το αγιορείτικο, ο δάσκαλος Βαβύλας με τους μαθητές του.

Πολλούς μαθητές είχε ο Γέροντας κ ήταν μεγάλος κ καλός δάσκαλος.

Βασίλειος κεκοίμηται. Κ αν κατ ανθρωπον, κάτι δεν πήγε καλά, ήρθε η ολιγοήμερη κακοπάθεια κ τα απάλειψε.

Βασίλειος, λοιπόν, κεκοίμηται.

Με πιάνει ένα παιδικό, αφελές, παράπονο.

Γέροντας Βασίλειος (Γοντικάκης) Ιβηρίτης, Απέσβετο και θείον πυρ;

Αρχιμανδρίτης Βασίλειος (Γοντικάκης), Προηγούμενος Ιεράς Μονής Ιβήρων (1936-2025). Από την Αγιορειτική Φωτοθήκη.

Στέλιος Κούκος

Μια πρώτη κατάθεση σεβασμού, ευγνωμοσύνης, αγάπης

Ας αρχίσουμε με δικά του λόγια:
«Μπορούμε να πούμε πολλά ή και τίποτα».
«Το Άγιον Όρος μιλά με τη σιωπή του».
«Ήθελα να σας πω, πως είσαστε όλοι Αγιορείτες».

Με την τελευταία φράση άρχισε μια ομιλία του ο πατήρ Βασίλειος, ηγούμενος τότε της Μονής Σταυρονικήτα Αγίου Όρους, (κατά κόσμον Γοντικάκης), στο αμφιθέατρο της Πολυτεχνικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Και μάλιστα, μπροστά σε ένα ετερόκλητο φοιτητικό ακροατήριο, αφού, όπως πάντα, στις ομιλίες του συμμετείχαν κυρίως φοιτητές από τους πιο συντηρητικούς μέχρι τους πιο ανήσυχους και ταραχώδεις, αλλά και εξωπανεπιστημιακοί· όπως και μερικές από τις σημαντικότερες μορφές της τέχνης και της διανόησης.

Για παράδειγμα ο Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης στην Θεσσαλονίκη, ο Διονύσης Σαββόπουλος στην Αθήνα.

Αλλά και η ίδια η φράση του, το «είσαστε όλοι Αγιορείτες» προκάλεσε, αμέσως, ιδιαίτερη εντύπωση στην αίθουσα!

Είχαν προηγηθεί λίγα δευτερόλεπτα αγιορειτικής σιωπής του ομιλητή, δηλαδή προσευχής, μετά την μικρή παρουσίαση που του έγινε.

Και μετά άρχισε τον υπέρ-λογο λόγο του που πάσχιζε, όχι να μας ξεσηκώσει, (δεν είχε ίδιον όφελος, δίκην πολιτευτή ή κομματάρχη), αλλά έμμεσα να μας… ξεκουνήσει. Να μας μεταφέρει σε έναν άλλο κόσμο περίλαμπρο, διαρκούς πνευματικής αίγλης, και με ρητά ρήματα να μας μεταφέρει με θεία, ποιητική και εκστατική έμπνευση τα άρρητα. Και όλο αυτό δεν ήταν ένα μείγμα συγκεκριμένων δόσεων προς τέρψη ή προς… έκσταση του ακροατηρίου, αλλά ο κόσμος του.

π. Βασίλειος Γοντικάκης:Οι ανύπαρκτοι για τον κόσμο Άγιοι

Στον Άθω, αλλά και στον κόσμο, οι μεγαλύτεροι άγιοι δεν είναι εκείνοι που σχολιάζονται ή προβάλλονται, αλλά οι «ανύπαρκτοι»∙ οι άγνωστοι, οι περιφρονημένοι, που με τη σιωπή και την ταπείνωσή τους μεταδίδουν τη χάρη του Αγίου Πνεύματος. Ο λόγος τους δεν κάνει θόρυβο, αλλά φανερώνει ειρήνη και παρηγοριά.

Με τον Αρχιμ. Βασίλειο Γοντικάκη, προηγούμενος της Ιεράς Μονής Ιβήρων Αγίου Όρους

Ο π. Πορφύριος μιλούσε για αυτή τη δύναμη της αφάνειας: να χαθεί κανείς, ώστε να υπάρξει αληθινά, όχι για τον εαυτό του, αλλά για όλους. Οι «μεγάλοι» δεν είναι οι θαυματολόγοι που προβάλλονται, αλλά εκείνοι που σιωπούν και γίνονται όργανα της αγάπης του Χριστού.

Υπόμνημα στην Κοίμηση του Αρχιμανδρίτη Βασιλείου Γοντικάκη:

Του Μάνου Λαμπράκη 

Η Θεολογία ως Πάθος της Έκπληξης

Ο Γέροντας Βασίλειος Γοντικάκης υπήρξε ένας από τους ελάχιστους θεολόγους της Ορθόδοξης παράδοσης που αρνήθηκαν συστηματικά την έξοδο της θεολογίας από την έκπληξη. Η θεολογική του στάση δεν ήταν απλώς ειρηνική απέναντι στο άγνωστο, αλλά εναγώνια, υπαρξιακή, μυστηριακή, θεμελιωμένη όχι στην απόδειξη αλλά στην εμπειρία, όχι στην κατοχή αλλά στη μετοχή. Δεν συνέδεσε ποτέ τη θεολογία με την αναπαραγωγή συστημάτων, ούτε με την ιδεολογική αυταρέσκεια της «Ορθοδοξίας». Ο Βασίλειος θεολόγησε όχι για να διδάξει αλλά για να γεννήσει τρόμο και θαυμασμό· να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις μιας υπαρξιακής ανατροπής.

Στη σκέψη του, η Εκκλησία δεν είναι ο θεσμός της σωτηρίας αλλά η μήτρα της άκτιστης προετοιμασίας. Δεν είναι το κλειστό σύστημα των πιστών, αλλά ο ανοιχτός τόπος της έκπληξης: ο χώρος όπου «πρώτος στον Παράδεισο πηγαίνει ένας ληστής». Η θεολογία του είναι εκκλησιολογία του εσχάτου. Δεν οργανώνει ούτε ταξινομεί. Δεν καταγράφει το θεμέλιο της σωτηρίας αλλά αφήνει την ύπαρξη να πορευτεί προς το άγνωστο του Θεού. Όταν ρωτήθηκε τι είναι η αιώνια ζωή, απάντησε: «Είναι Κάποιος, κι είναι ο Χριστός, κι είναι κατανοητός, κι είναι μια διαρκής πορεία γεμάτη από εκπλήξεις».

Ο π. Βασίλειος (Γοντικάκης) και η εκ νέου άνθηση του μοναχισμού του Αγίου Όρους

Του Σταύρου Γιαγκάζογλου

Κατά τη χιλιετηρίδα του Αγίου Όρους το 1963, παρά τις λαμπρές τελετές, φαινόταν έντονα η παρακμή των μονών με την ισχνή παρουσία νέων μοναχών, με την επικράτηση του ιδιόρρυθμου τύπου μοναστικής βιοτής, με την αδυναμία συντήρησης και την εγκατάλειψη πολλών ιστορικών μοναστικών συγκροτημάτων και εξαρτημάτων. Μέχρι τότε, ενώ τα μοναστήρια στην Ελλάδα διέρχονταν μεγάλη κρίση, η οποία είχε ξεκινήσει από την περίοδο της Βαυαροκρατίας, ανθούσαν οι χριστιανικές οργανώσεις που οραματίζονταν την ηθική και θρησκευτική αναγέννηση της κοινωνίας και του έθνους μέσα από το κατηχητικό και ιεραποστολικό έργο τους.

Στα μέσα της δεκαετίας του 1960 ξεκινά η σταδιακή κατάρρευση των χριστιανικών οργανώσεων. Την κατάρρευση και σταδιακή περιθωριοποίηση των χριστιανικών οργανώσεων ακολούθησε μια μεγάλης κλίμακας προσέλευση νέων ανθρώπων στις μονές του Αγίου Όρους. Η επανεύρεση της πατερικής θεολογίας, η ανανέωση της θεολογικής σκέψης κατά τη δεκαετία του 1960, αλλά και η αποτυχία του ευσεβιστικού κινήματος των χριστιανικών οργανώσεων, οδήγησαν στην εκπληκτική αναγέννηση του αγιορειτικού μοναχισμού κατά τις δεκαετίες του ’70 και του ’80 και στην εμφάνιση ενός νέου θεολογικού παραδείγματος εντός και εκτός των θεολογικών σχολών. Τα μοναστήρια το ένα μετά το άλλο επιστρέφουν στο κοινοβιακό σύστημα, νέες αδελφότητες και συνοδείες μοναχών απλώνονται μέχρι και τις σκήτες και στα κελιά των μονών, σημαντικά έργα αποκατάστασης, αναστήλωσης, συντήρησης και επέκτασης αναπτύσσονται παντού. Όλα έδειχναν ότι ο αγιορειτικός μοναχισμός ξαναβρίσκει τον παραδοσιακό βηματισμό του και ολοένα δυναμώνει, εκφράζοντας την πατερική και νηπτική στροφή στις πηγές της αρχαίας μοναστικής παράδοσης και βιοτής, στο λειτουργικό και φιλοκαλικό του ήθος.  

Γέροντας Βασίλειος Ιβηρίτης, Εκοιμήθη «ἔμπλεως χαρᾶς καὶ θείου φωτός»!

Του Στέλιου Κούκου

Ὁ π. Βασίλειος γεννήθηκε στὶς 8.2.1936 στὸ Ἡράκλειο τῆς Κρήτης, ὁ δεύτερος ἀπὸ τὰ ὸχτὼ παιδιὰ τοῦ μαθηματικοῦ καὶ διευθυντῆ τοῦ ἐκπαιδευτηρίου «Κοραής» Κωνσταντίνου Γοντικάκη. Ἡ μητέρα του Χρυσῆ ἦταν μικρασιάτισσα.

Σπούδασε θεολογία στὴν Ἀθήνα. Συνδέθηκε μὲ τὴν ἀδελφότητα «Ζωή» ἀπὸ τὰ μαθητικά του χρόνια κι ἔγινε δόκιμο μέλος της. Ἀποχώρησε ὅμως ἀπὸ αὐτὴν λίγο μετὰ τὴν ἀποφοίτησή του, ἐπηρεασμένος ἀπὸ τὸν Δημήτριο Κουτρουμπῆ ὁ ὁποῖος τὸν μύησε στὴν πατερικὴ καὶ λειτουργικὴ θεολογία τῆς Ἐκκλησίας μας.

Οἱ ὑπόλοιποι μαθητὲς τοῦ Κουτρουμπῆ ποὺ ἔφυγαν κι αὐτοὶ ἀπὸ τῆ «Ζωὴ» εἶναι οἱ Ἀναστάσιος Γιαννουλάτος (ὁ μετέπειτα ἀρχιεπίσκοπος Ἀλβανίας), π. Εὐσέβιος Βίττης, π. Γρηγόριος Χατζηεμμανουήλ (τοῦ κουτλουμουσιανοῦ Κελλίου τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Θεολόγου), Χρῆστος Γιανναρᾶς καὶ Παναγιώτης Νέλλας.

Σὲ μιὰν ἐπίσκεψή του στὸ Ἅγιον Ὄρος ὡς τεταρτοετὴς φοιτητὴς τὸ 1958 γνώρισε τὸν ὅσιο Παΐσιο, μὲ τὸν ὁποῖο ἄρχισε νὰ ἀλληλογραφεῖ, κι ἀπὸ τότε ἀγάπησε τὸν Ἄθω. Μετὰ τὴ στρατιωτικὴ θητεία του, ἐκάρη μικρόσχημος μοναχὸς στὴν Ἱερὰ Μονὴ Ἁγίου Γεωργίου Ἐπανωσήφη καὶ χειροτονήθηκε διάκονος καὶ πρεσβύτερος ἀπὸ τὸν ἀρχιεπίσκοπο Κρήτης Εὐγένιο τὸ 1961.

Ἀφοῦ δίδαξε στὴ Μέση Ἐκπαίδευση γιὰ ἕνα χρόνο, τὸ 1962 πῆγε στὸ Παρίσι γιὰ μεταπτυχιακὲς σπουδὲς στὸν ἅγιο Σέργιο ἀλλὰ καὶ στὴ Θεολογικὴ Σχολὴ τῆς Λυών. (Παράλληλα διδάχτηκε καὶ τὴν ἁγιογραφία ἀπὸ τὸν Λεωνίδα Οὐσπένσκι.) Δὲν ὁλοκλήρωσε ὅμως τὴ διδακτορικὴ διατριβή του, γιατὶ τὸν κατέφλεγε ὁ πόθος τῆς ἀναχωρἠσεως.

Πριν από λίγες ώρες εκοιμήθη εν Κυρίω ο Γέροντας Βασίλειος (Γοντικάκης),

Η κηδεία του αύριο στην Ι. Μ. Ιβήρων  στις 2μμ.

Ο Θεός να τον αναπαύσει και να ΄χουμε την ευχή του.

Υπήρξε Προηγούμενος της  Ιεράς Μονής Ιβήρων. 

Την παραμονή της πανηγύρεως (14/27-Αυγούστου) έπεσε κι έσπασε την κεφαλή του μηριαίου οστού. Χειρουργήθηκε αλλά είχε επιπλοκές και παρέμεινε στην εντατική.

 Οι πατέρες που τον είδαν μάς είπαν πως έλαμπε το πρόσωπό του κι έλεγε πως απολαμβάνει από τώρα την εξόδιο ακολουθία και προγεύεται τη χαρά του Παραδείσου.

Μνήμη π. Βασιλείου Γοντικάκη...

Στο σύνδεσμο ΕΔΩ όλες οι αναρτήσεις του ΓΕΡΟΜΟΡΙΑ για τον π. Βασίλειο Γοντικάκη

_______________

Του Γιάννη Τοπαλίδη 

"Εάν πεθάνεις πριν πεθάνεις, δεν θα πεθάνεις όταν πεθάνεις..."

"ΥΠΆΡΧΕΙ ΘΕΌΣ; ΜΑ Ο ΘΕΌΣ ΟΎΤΕ ΥΠΆΡΧΕΙ, ΟΎΤΕ ΔΕΝ ΥΠΆΡΧΕΙ... ΔΙΌΤΙ Ο ΘΕΌΣ ΕΊΝΑΙ ΠΈΡΑ ΑΠΌ ΤΗΝ ΥΠΑΡΞΗ..."

Δύο φοβερά λογοπαίγνια θεολογικά που μας έμαθε αυτή η εκπληκτικά φωτεινή προσωπικότητα. 

Ο πατήρ Βασίλειος, μάς έμαθε την αρχή του εμπειρισμού μέσα από την αποφατικότητα: ότι καμία αλήθεια δεν εξαντλείται μέσα σε μία διατύπωση... 

Όλοι εμείς οι οποίοι στην εφηβεία και τη νιότη μας, πνίξαμε την επαναστατικότητα μέσα στις απορίες μας, αναζητώντας δροσερό νερό να ξεδιψάσει η αγάπη που θέλαμε να διδαχθούμε και να ψηλαφήσουμε,  σήμερα χαμογελούμε γλυκόπικρα στο άγγελμα αυτό. 

Γοντικάκης... Τρυφερότητα, και αγκαλιά...

Ναι... Μας έμαθε την αγιότητα του Ασώτου μέσα από την ερμηνεία της παραβολής του Σπλαχνικού Πατέρα..  

Αχ βρε πάτερ Βασίλειε...

Μας έφυγες πλήρης ημερών... Αλλά χωρίς "διαδοχή". 

Μέσα σε 18 μήνες μας έφυγαν ο Ζηζιούλας, ο Γιανναράς, ο Αναστάσιος, ο Χρυσόστομος Σταμούλης κι ο Γοντικάκης. 

Λίγο πριν, ο COVID μας στέρησε τους δύο μεγάλους Σέρβους, τον Γιεφτιτς και τον Ράντοβιτς... 

Ορφανέψαμε για τα καλά...