ΑΝΤΙΓΟΝΗ: Δε γεννήθηκα για να μισώ, αλλά για ν' αγαπώ. Κάτω στον Άδη ξέρουνε ποιος το 'κανε. Δεν αγαπώ όσους αγαπούν με λόγια.

ΑΝΤΙΓΟΝΗ του ΣΟΦΟΚΛΗ (απόσπασμα): 

ΦΥΛΑΚΑΣ: 

Βλέπουμε την κόρη (Αντιγόνη), να κλαίει πικρά και να οδύρεται, σαν πουλί που βρίσκει άδεια τη φωλιά του. Έτσι έκανε κι αυτή εδώ, μόλις είδε γυμνό το σώμα του νεκρού, βγάζει ουρλιαχτό και με βαριές κατάρες καταριόταν εκείνους που το είχαν κάνει. Μετά πήρε μέσα στις χούφτες της ψιλή σκόνη και με ένα χάλκινο βάζο ράντισε τρεις φορές τον πεθαμένο αδερφό της. Εμείς τότε, μόλις την είδαμε, ορμήξαμε και την πιάσαμε. Δεν ταράχτηκε καθόλου. Και δεν αρνιόταν καμιά απ' τις κατηγορίες.

 ΚΡΕΟΝΤΑΣ πρός Αντιγόνη: 

Και τόλμησες να το κάνεις κι ας το είχα απαγορεύσει εγώ; 

ΑΝΤΙΓΟΝΗ:

 Ο Δίας όμως δε μου τ' απαγόρεψε, ούτε η Δικαιοσύνη του Κάτω Κόσμου όρισε τέτοιους νόμους για τους ανθρώπους. Κι ούτε πιστεύω ότι οι διαταγές ενός θνητού να είναι πιο πάνω από τους άγραφους και αλάθευτους αιώνιους νόμους του ουρανού. Γιατί όχι μονάχα σήμερα ή χτες αλλά από πάντα υπάρχουν, δεν ξέρουμε από πότε. Απ' τους θεούς εγώ δε θα τιμωρηθώ γιατί φοβήθηκα έναν θνητό. Το ότι θα πεθάνω το ήξερα πολύ καλά, (πως μπορούσε να γίνει άλλωστε αλλιώς) πριν απ' τις προσταγές σου. Κι αφού είναι να πεθάνω, θα 'χω κέρδος να πάω μια ώρα γρηγορότερα. Για όποιον ζει με τα δικά μου βάσανα όπως εγώ, καλύτερος είναι ο θάνατος.

«Αντιγόνη» του Σοφοκλή Αναζητώντας τις ρίζες- Κώστας Γεωργουσόπουλος

Ο μέγας εν ζωή σήμερα ευρωπαίος διανοούμενος Τζορτζ Στάινερ στο εξαντλητικό σε πλάτος και έξοχο σε βάθος πολυσέλιδο δοκίμιό του με τον τίτλο «Οι Αντιγόνες» (στα ελληνικά εκδόσεις Καλέντης) επιβεβαιώνει όσα μας εξέθεσε στους Δελφούς, στα πολύτιμα εκείνα συμπόσια για το αρχαίο δράμα που τα «έφαγε» η κρίση: πως ο ίδιος ως δυτικοευρωπαίος διανοούμενος ιδεολογικά ήταν με το μέρος του Κρέοντα, δεδομένου ότι η Δύση δημιούργησε και συντηρεί, όσο μπορεί, το Κράτος Δικαίου. Ελεγε λοιπόν ο Στάινερ πως, βεβαίως, θαύμαζε (και ζήλευε) την Αντιγόνη, αλλά δεν την καταλάβαινε. Πίσω από τη σκέψη του Στάινερ ορθώνεται η διαπίστωση του μεγάλου φιλοσόφου της Δύσης, του Εγελου, που στη «Φιλοσοφία της Ιστορίας του» και στο πρώτο κιόλας κεφάλαιο στηρίζει τη θεωρία του πως στο έργο του Σοφοκλή συγκρούονται δύο Δίκαια. Και, βεβαίως, αυτό χαρακτηρίζει το τραγικό, διότι αλλιώς θα είχαμε να κάνουμε με κάποιο αστυνομικό ή δικαστικό δράμα!! Με έναν από τους δύο αθώο ή ένοχο! Μ' αυτές και παραπλήσιες απόψεις η «Αντιγόνη» του Σοφοκλή έγινε καταγωγικό κείμενο Παιδείας σ' όλη τη δυτική κουλτούρα του Διαφωτισμού. Συχνά έφτασε να χαρακτηριστεί η ηρωίδα σχεδόν χριστιανικής ηθικής πρότυπο, παραπέμποντας στους μάρτυρες και τους αγίους που θυσιάζονταν στις αρένες με τα λιοντάρια υπερασπιζόμενοι το δίκαιο του Θεού εναντίον του Ρωμαϊκού Δικαίου. Ιστορικό δυτικό ανάλογο η Ζαν Ντ' Αρκ! Πάνω σ' αυτά τα μονοπάτια το θέατρο έχει να παρατάξει δεκάδες Αντιγόνες, από τον Ανούιγ έως τον Νότη Περγιάλη, τον Μπρεχτ και τον Χέντερλιν.

AΝΙΧΝΕΥΣΕΙΣ: Αντιγόνη

Η πτώση αξιών, η περιρρέουσα πολιτική ατμόσφαιρα, η ανύπαρκτη σχέση δημοσίου και ιδιωτικού, η προσπάθεια ανάταξης της κοινωνίας και κυρίως η τρέχουσα ανακίνηση του ερωτήματος για τη συμπερίληψη, ή όχι, του συγκεκριμένου έργου στη σχολική ύλη, καθιστούν νομίζουμε επίκαιρη μια συζήτηση στην εκπομπή "Αντιθέσεις" (μεταδόθηκε τον Ιούλιο του 2011) της ΕΤ3 με αφορμή την τραγωδία του Σοφοκλή “Αντιγόνη”.

Τι μηνύματα ήθελε να διδάξει ο αρχαίος τραγικός με το έργο του και πως ερμηνεύθηκε διαχρονικά απο φιλοσόφους και ανθρώπους που εμβάθυναν στην αρχαία ελληνική γραμματεία;

Συζητούν: Γ. Ανδρεάδης,  Γ. Ζωγραφίδης,  π. Ν. Λουδοβίκος,  Γ. Τζιφόπουλος.

Γιάγκος Ανδρεάδης

Η Αντιγόνη του Σοφοκλή, αυτή που γνωρίζουν οι περισσότεροι, γιατί υπάρχουν οι ρόλοι της Αντιγόνης στον Οιδίποδα επί Κολωνώ, στις Φοίνισσες, στην Αντιγόνη του Ευριπίδη και στους Επτά επί Θήβας, αν το φινάλε αυτού του έργου δεν είναι Αλεξανδρινή προσθήκη, η Αντιγόνη λοιπόν που γνωρίζουν οι περισσότεροι και που έχει στοιχειώσει το θέατρο και τον πολιτισμό μας είναι έργο άκρως πολιτικό. Εννοείται ότι άλλο το έργο Αντιγόνη και άλλο το πρόσωπο Αντιγόνη μέσα στο έργο. Όμως η επικίνδυνη γοητεία της Αντιγόνης έγκειται και στο ότι, όπως ο Άμλετ και ο Δον Κιχώτης το πρόσωπο ξεχειλίζει με την δύναμή του και μοιάζει όχι μόνο να οικειοποιείται το έργο ολόκληρο, αλλά και να πορεύεται σαν, τρόπον τινά, αυθύπαρκτο ον. Για να σκεφτούμε πρέπει να συλλάβουμε αυτή τη  τρομερή γοητεία αλλά, για να λειτουργήσουμε κριτικά, να της αντισταθούμε.

Για την «Αντιγόνη» και τον «Επιτάφιο»

 ΓΙΑ ΤΟ ΘΕΜΑ ΕΞΑΙΡΕΣΗΣ ΤΗΣ «ΑΝΤΙΓΟΝΗΣ» & ΤΟΥ «ΕΠΙΤΑΦΙΟΥ» ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΞΕΤΑΣΤΕΑ

ΥΛΗ  

     Του Δήμου Αβδελιώδη 

H «AΝΤΙΓΟΝΗ», εκπροσωπεί – σε σχέση με τα αντίστοιχα ανδρικά πρότυπα –  την αγαπητική δύναμη και την απλότητα της γυναικείας φύσης, προστατευτικής και αδιάλλακτης στην τήρηση του φυσικού, συμπαντικού και οντολογικού νόμου. Ούτε ο θάνατος αλλά ούτε και  ο έρωτας μπορεί να την ανακόψει μπροστά στην τέλεση του καθήκοντός της: να αποδώσει τιμή και σεβασμό στο ταπεινωμένο και ανυπεράσπιστο νεκρό ανθρώπινο σώμα, προσδίνοντας έτσι μοναδική αξία, όχι απλά στο καλλιτεχνικής φύσεως επίτευγμα, αλλά στην ιδέα της ελευθερίας της βούλησης  που δίνει νόημα και ένθεη ταυτότητα στην ανθρώπινη ύπαρξη.

Ο «ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ» του Περικλή, επίσης,  είναι το πιο σημαντικό ιστορικό ντοκουμέντο στην παγκόσμια πολιτική και πολιτισμική ιστορία, για το πώς διατυπώνεται  με καθαρότητα ο λογικός ιστός και ορισμός, του τι ακριβώς σημαίνει Δημοκρατία.

Η υποβάθμιση αυτών των δύο έργων θα είναι μια ακόμα βαριά ήττα για την Ελλάδα. Γιατί  μια ήττα είναι πάντα προδιαγεγραμμένη, από την έλλειψη πίστης.  Πίστη, δεν είναι η τυφλή υπακοή σε μια ανεπεξέργαστη και εμμονική ιδέα, αλλά  ο ορθολογικός σχεδιασμός και η  εξ αυτού βεβαιότητα, πως ο σκοπός που καλούμαστε να υπερασπιστούμε είναι λογικός, ηθικός και εφικτός, και μπορεί να πραγματοποιηθεί με ενθουσιασμό και επιτυχία. Οι πηγές αυτού του είδους της πίστης, η οποία προκύπτει σαν αποτέλεσμα μαθητείας στην ουσιώδη και στην αυθεντική γνώση, που ανήκουν και τα προαναφερόμενα έργα,  πρέπει να θεωρείται δεδομένη, αναμφισβήτητη, και κυρίως η πιο μεγάλη επένδυση μας για την Παιδεία, που όταν είναι σχεδιασμένη να εξυπηρετεί ρεαλιστικά και αποτελεσματικά όλες τις πραγματικές μας ανάγκες σαν κοινωνίας,  θα μπορεί και να ρυθμίζει και να διαχειρίζεται με ταχύτητα, το κάθε παρόν μας και  το κάθε μας μέλλον.

 Δήμος Αβδελιώδης

2-2-2017

ΑΝΤΙΓΟΝΗ ΤΟΥ ΣΟΦΟΚΛΗ- Ο μύθος εκρίθη ακατάλληλος για τους μαθητές...

ΑΥΣΤΗΡΩΣ ΑΚΑΤΑΛΛΗΛΟ ΑΝΑΓΝΩΣΜΑ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ 2016

Η Αντιγόνη είναι το δεύτερο από τα σωζόμενα έργα του Σοφοκλή. Το δίδαξε, το 442 π.Χ., κερδίζοντας την πρώτη νίκη. Στη νεότερη εποχή από τον μύθο της Αντιγόνης εμπνεύστηκαν αρκετοί ξένοι συγγραφείς. Ενδεικτικά αναφέρονται οι σύγχρονοι Ζ. Ανούιγ και Μ. Μπρεχτ.  

Ο Καστοριάδης έγραψε για το πολιτικό βάθος της Αντιγόνης: ΕΔΩ

Λιαντίνης - Αναρχία και Αντιγόνη του Σοφοκλή

Απόσπασμα από μάθημα του Λιαντίνη στο Μαράσλειο διδασκαλείο, κατά το διδακτικό έτος 1994-95.

Αντιγόνη --(ταινία) 

H Αντιγόνη είναι βραβευμένη ταινία του Γ. Τζαβέλλα παραγωγής 1961, βασισμένη στο ομώνυμο αρχαίο δράμα του Σοφοκλή με πρωταγωνίστρια την Ειρήνη Παππά.

Καστοριάδης: το πολιτικό βάθος της Αντιγόνης

Κορνήλιος Καστοριάδης – 1922–1997: Ὕβρις και πολιτική

§1

Η Αντιγόνη του Σοφοκλή συγκέντρωσε και εξακολουθεί να συγκεντρώνει το ενδιαφέρον πολλών και σημαντικών διανοητών. Ανάμεσα σε αυτούς είναι ο Χέγκελ, ο Χάιντεγκερ και ο Καστοριάδης. Πρόκειται στ’ αλήθεια για μια τραγωδία που φέρει τον άνθρωπο στο κέντρο του ιστορικού του πεπρωμένου και τον καθιστά πρωταγωνιστή αυτού του πεπρωμένου. Ακριβώς επειδή πρόκειται περί ενός πολυσήμαντου έργου, οι εκάστοτε φιλοσοφικές περί αυτό ερμηνείες δεν μπορεί να είναι ταυτές μεταξύ τους, αλλά ούτε και οριστικές. Στο παράδειγμα έτσι των τριών προαναφερθέντων φιλοσόφων έχουμε τρεις διαφορετικές ερμηνείες, σχετικές με τον καιρό τους και με τις αντίστοιχες λογικές συνάφειες που θέλουν να αναδείξουν οι συγκεκριμένοι φιλόσοφοι. Εάν λάβουμε υπόψη ότι ο Σοφοκλής επιχειρούσε να παραστήσει τους ανθρώπους, όπως όφειλαν να είναι, τότε οι τραγωδίες του, στον ένα ή στον άλλο βαθμό, περιέχουν δέσμες ιδεών, ιδεωδών, ρήσεων και λόγων που η σημασία τους υπερβαίνει τα καθορισμένα έργα και διαχέεται μέσα στην ιστορία ως στοχαστική δυνατότητα του ανθρώπου να αντιμάχεται τους περιορισμούς της εξωτερικής-άμεσης ύπαρξής του και να έρχεται προς εαυτόν. Ο Καστοριάδης, με τις ερμηνείες του, αξιοποιεί αυτή την πνευματική δυναμική της τραγωδίας για να σκεφτεί τον άνθρωπο, τον ανθρώπινο κόσμο ως ένα δημιουργικό και αυτο-δημιουργούμενο Είναι εντός ενός εκάστοτε συγκεκριμένου ιστορικο-κοινωνικού χώρου.

§2

Όπως παρατηρεί ο ίδιος, η Αντιγόνη του Σοφοκλή είναι «η τραγωδία με το μεγαλύτερο πολιτικό βάθος». Τι εννοεί με τη φράση αυτή;