Ελληνική Επανάσταση: ο Αλέξανδρος Υψηλάντης κυκλοφορεί την επαναστατική προκήρυξη «Μάχου υπέρ πίστεως και πατρίδος», με την οποία ζητά από τους Έλληνες της Μολδαβίας και της Βλαχίας να επαναστατήσουν. Η ενέργειά του αυτή σηματοδοτεί και την επίσημη έναρξη της Επανάστασης στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες.
Ως προς τα πολιτικά σχέδια της Φιλικής Εταιρεία δεν μπορούν να ειπωθούν και πολλά, δεδομένης της προτεραιότητας της εθνικής συστράτευσης έναντι των κοινωνικών και πολιτειολογικών προταγμάτων. Μπορούν, όμως, να εξαχθούν ορισμένες ενδιαφέρουσες παρατηρήσεις, βάσει των προκηρύξεων και των στρατιωτικών σχεδίων του Αλέξανδρου Υψηλάντη και των φιλικών από τα τέλη του 1820.
Καταρχάς, ως προς το στρατηγικό σκέλος, αρχικό σχέδιο των φιλικών, όπως αποφασίστηκε τον Οκτώβριο του 1820 στο Ισμαήλι[1], ήταν η κατάρρευση της οθωμανικής διοίκησης στην Κωνσταντινούπολη. Προϋπόθεση επιτυχίας αυτού του σεναρίου ήταν η καταστροφή τουρκικού στόλου στην οθωμανική πρωτεύουσα, η σύμπραξη Σέρβων και Μαυροβούνιων και η ρωσική παρέμβαση για την υπεράσπιση της αυτονομίας των ηγεμονιών.[2] Καμία από τις προϋποθέσεις αυτές δεν υλοποιήθηκε, ωστόσο φαίνεται ότι τα σχέδια της Εταιρείας έκλιναν προς το σενάριο της επαναστατικής διαδοχής και όχι της απόσχισης/ανεξαρτησίας από την οθωμανική εξουσία. Παράλληλα, ενδιαφέρον παρουσιάζει η αντίληψη της ενότητας στη βάση της κοινής θρησκείας και η τάση συμπερίληψης βαλκανικών εθνών στο ελληνικό εθνικό κίνημα, ως ελληνοχριστιανικών.[3]
Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης στην προκήρυξή του στις 24 Φεβρουαρίου 1821 από το Ιάσιο προς τους Γρακούς εις Μολδαβίαν και Βλαχίαν σημειώνει: «Ο Μωρέας, η Ήπειρος, η Θεσσαλία, η Σερβία, η Βουλγαρία, τα Νησιά του Αρχιπελάγους, εν ενί λόγω η Ελλάς άπασα επίασε τα όπλα, δια να αποτινάξη τον βαρύν ζυγόν των Βαρβάρων». Τέλος, στην βασική επαναστατική προκήρυξή του (Μάχου υπέρ πίστεως και πατρίδος) ο ίδιος αναφέρει ότι «το έθνος συναθροιζόμενον θέλει εκλέξη τους Δημογέροντάς του, και εις την ύψιστον ταύτην Βουλήν θέλουσιν υπείκει όλαι μας αι πράξεις», ενώ παράλληλα αναφέρεται στα ευρωπαϊκά φωτισμένα έθνη που έχουν καταφέρει να κερδίσουν την ελευθερία τους και διαβεβαιώνει για τη στήριξη του εγχειρήματος από τη μεγάλη κραταιά δύναμη (Ρωσία). Στο σημείο αυτό διαφαίνεται η επιρροή του συντάκτη από τις φιλελεύθερες ιδέες της γαλλικής επανάστασης, καθώς και η πρόθεση δημιουργίας μίας ανώτερης (ύψιστης) διοίκησης (Βουλής) αποτελούμενης από τους κατά τόπους εκλεγμένους αντιπροσώπους (Δημογέροντας).[4]
Στην Αθήνα του 19ου αιώνα ο παλαιότερος ανδριάντας είναι του Έλληνα πρίγκιπα της Μολδοβλαχίας, γενικού επιτρόπου της Αρχής της Φιλικής Εταιρείας Αλέξανδρου Υψηλάντη (1792-1828), ο οποίος βρίσκεται στο προβληματικό σήμερα Πεδίον του Άρεως, μπροστά από το ναό των Ταξιαρχών. Το μνημείο αυτό έχει τη μικρή ιστορία του που δεν είναι τόσο πολύ γνωστή. Ας πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά.
Η ευγενέστερη και ποιητικότερη μορφή του ελληνικού επαναστατικού αγώνα πέθανε από υδρωψία του στήθους και του καρδιακού θυλακίου, άγαμη, στο πανδοχείο An der goldenen Birne (Στη Χρυσή Αχλαδιά) της Βιέννης στις 19/31 Ιανουαρίου 1828, μέρα σημαδιακή για την αναγνώριση της αυτονομίας της χώρας μας και τον ρόλο σε αυτήν του Ιωάννη Καποδίστρια.
Ενταφιάστηκε στις 2 Φεβρουαρίου 1828, αρχικά στο καθολικό τμήμα του νεκροταφείου Sanκt Marx, νοτιοανατολικά της Βιέννης, όπου βρίσκεται ο τάφος του Mozart και τάφοι παλιών ελληνικών οικογενειών, ανάμεσα στις οποίες και στενών συνεργατών του Ρήγα. Μετά από την παρέλευση εξαμήνου, η σορός του Υψηλάντη μεταφέρθηκε και ενταφιάστηκε στο ελληνορθόδοξο τμήμα του νεκροταφείου.
Το οικόσημο του Αλέξανδρου Υψηλάντη στο μνημείο του
