Του Σπύρου Κουτρούλη
 |
Αλέξανδρος Παπαναστασίου
|
 |
| Ίωνας Δραγούμης |
Πρόσφατα κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Μεταίχμιο , το βιβλίο του Γιάννη Μάζη , διδάκτορα στο Πανεπιστήμιο Μινεσσότα και καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Hamline της ίδιας πολιτείας, "Ι.Δραγούμης ,ο ασυμβίβαστος", σε μετάφραση του Ανδρέα Παππά και πρόλογο του Δημήτρη Σωτηρόπουλου.
Πριν κυκλοφορήσει στην νεοελληνική, είχε ήδη παρουσιαστεί θετικά η αγγλόφωνη έκδοση του , στην «Καθημερινή», σε κριτική του Ε.Χατζηβασιλείου 16.2.2016 ( JohnA. Mazis, A Man for All Seasons: the Uncompromising Life of IonDragoumis εκδ. The Isis Press, Istanbul, 2014).
Προφανώς μια μονογραφία για τον Ι.Δραγούμη είναι αναγκαία και καλοδεχούμενη, αφού είναι μια ευκαιρία για να ξαναδούμε τον ίδιο και τον έργο του και τις επιδράσεις που αυτό άσκησε. Φυσικά όταν καλύπτει τις επιστημονικές προϋποθέσεις μπορεί να έχει μεγαλύτερη αξιοπιστία και εγκυρότητα.
Αυτό όμως που ξενίζει με το αποτέλεσμα της εργασίας του Μάζη είναι πως ενώ δεν στερείται ύφους και σοβαρότητας επιστημονικής και διαθέτει σε αρκετά μεγάλο βαθμό πρόσβαση σε τεκμήρια και πρωτογενείς πηγές τα συμπεράσματά του, που τα θεωρεί ακαταμάχητα και μη επιδεχόμενα συνεπώς αμφισβήτησης, αντιφάσκουν με αυτές και λανθάνουν σε δύο κρίσιμα σημεία:
στον χαρακτηρισμό του Ίωνα Δραγούμη ως πρωτοφασίστα και κατά δεύτερο την υιοθέτηση της εικασίας ότι η οικογένεια Δραγούμη είχε εμπλοκή στην απόπειρα κατά του Βενιζέλου. Μάλιστα για να στηρίξει την δεύτερη κατηγορία, που ξεφεύγει από τα αυστηρά όρια της επιστήμης και εισέρχεται στον χώρο της συνωμοσιολογίας, χαρακτηρίζει την δράση του Δραγούμη στην Μακεδονία σε αρκετές περιπτώσεις ως τρομοκρατική . Επίσης ως πρόσθετη απόδειξη θεωρεί ότι η «Οργάνωση Κωνσταντινουπόλεως», που ήταν δημιούργημα κυρίως του φίλου του Αθανάσιου Σουλιώτη-Νικολαϊδη και λιγότερο του Ι.Δραγούμη, πως ήταν έτοιμη να χρησιμοποιήσει νόμιμα ή παράνομα μέσα για την επίτευξη των στόχων της, αλλά και να ενεργήσει πέρα ή αντίθετα από τις οδηγίες της ελληνικής κυβέρνησης. Βεβαίως εκτός αυτών, ο Μάζης, για να μπορέσει να θεμελιώσει τα συμπεράσματα του, θα έπρεπε να διαστρεβλώσει το ύφος του Ι.Δραγούμη και να παραμορφώσει τη φυσιογνωμία του, που από τους περισσότερους σύγχρονους του που τον γνώρισαν, ακόμη και αν είχαν διαφορετικές αφετηρίες και στοχεύσεις , περιγράφεται ως ευγενική και καλοπροαίρετη, αλλά και επιπλέον να υποτιμήσει πολλά από τα τεκμήρια και τις μαρτυρίες που αναιρούσαν τους ισχυρισμούς του. Αυτές είναι οι δύο σοβαρότερες αδυναμίες του έργου που σκιάζουν άλλες αρετές που έχει όπως η έγκυρη ανασκόπηση της νεοελληνικής ιστορίας και η κοπιώδης προσπάθεια να περιγραφούν οι πολλές πλευρές της προσωπικότητας του Ι.Δραγούμη και της δράσης του.
Μετά την πτώση της δικτατορίας, εξαιτίας της κυπριακής τραγωδίας που αυτή προκάλεσε, κάποιοι πολιτικοί της απόγονοι, αλλά όχι βέβαια όλοι, προσπάθησαν να βρουν πνευματικούς προγόνους ώστε να θεμελιώσουν σε άλλα, πιο φρέσκα και παρθένα εδάφη την πολιτική τους δραστηριότητα. Θύμα αυτής της προσπάθειας υπήρξε ο Ι.Δραγούμης. Βεβαία η αλήθεια είναι ότι ποτέ δεν ένοιωσαν άνετα με την σκέψη του Δραγούμη, με τον δημοτικισμό του, τον κοινοτισμό του, την άρνηση της ύπαρξης καθαρών φυλών, την σύνδεση του εθνισμού με τον διεθνισμό, την στροφή του στον σοσιαλισμό και τις επιρροές που δέχθηκε από την αριστερά ακόμη και αναρχικούς στοχαστές. Όμως τόσο στην άκρα δεξιά όσο και στην φιλελεύθερη δεξιά , παρουσιάζονται διαπρεπείς εκπρόσωποι της, που διατυπώνουν κατά καιρούς, ή τις επικρίσεις τους ή τις επιφυλάξεις τους για τον Ι.Δραγούμη. Προφανώς αυτό συμβαίνει γιατί έχει φίλους και εχθρούς σε όλο το πολιτικό φάσμα.
