Οι αντιρρήσεις του Γ. Σεφέρη στο “Χαμένο κέντρο” του Ζ. Λορεντζάτου

Γράφει ο Σπύρος Κουτρούλης

Tο 1961 κυκλοφορεί με την ευκαιρία των 30 χρόνων από την έκδοση της “Στροφής” τιμητικός τόμος αφιερωμένος στον Γ.Σεφέρη που περιλαμβάνει το δοκίμιο του Ζ. Λορεντζάτου “Το χαμένο κέντρο“.

Ο Σεφέρης γράφει μια επιστολή την οποία δεν στέλνει τελικά ίσως γιατί διατυπώνει κάποιες ουσιώδεις επιφυλάξεις στον Ζ.Λορεντζάτο. Συνοψίζει κατ’ αρχήν τις σκέψεις του τελευταίου προσπαθώντας να τις φωτίσει. Ο Λορεντζάτος συμπεραίνει ότι 

«α.πήγε στράφι η Ευρώπη από το Δάντη και πέρα γιατί με την Αναγέννηση έχασε το κέντρο της ή τη μεταφυσική της παράδοση.

 β. Εμείς, από το ’21 και πέρα, μόλις λευτερωθήκαμε από τον Τούρκο αγκαλιάσαμε την Ευρώπη κι από αυτή προσδιοριζόμαστε’ έτσι η χαλασμένη Ευρώπη μας κόλλησε την αρρώστια της’ χάσαμε κι εμείς το Κέντρο μας ή τη μεταφυσική μας παράδοση για το χατήρι της. 

γ. Άν δεν ξαναβρεθεί το χαμένο κέντρο , σ’ εμάς ή και στους έξω από εμάς, πάμε κι εμείς κι αυτοί κατά διαβόλου. 

δ. Κέντρο (το χαμένο)= “το εν ου εστι χρεία”= μεταφυσική παράδοση= παράδοση της Χριστιανικής Ανατολής= παράδοση του Ορθόδοξου Χριστιανού (δεν ξέρω αν πρέπει να προσθέσω του Έλληνα Χριστιανού, ούτε αν το έν ου εστι χρεία είναι ακριβώς η χριστιανική πίστη)» .

Με αυτό τον τρόπο ο Σεφέρης συνοψίζει τις σκέψεις του Ζ.Λ. Όμως στην συνέχεια ξεκινούν κάποιες αντιρρήσεις του:

Στρατή Τσίρκα: Η χαμένη άνοιξη- δίσεχτα χρόνια

του Σπύρου Κουτρούλη

Το μυθιστόρημα του Στρατή Τσίρκα (Γιάννη Χατζηαντρέα) κυκλοφόρησε το 1976 και έχει ως θέμα την Ελλάδα της Αποστασίας και των Ιουλιανών. Πρόκειται για μια εκτροπή που την πληρώσαμε όλοι: Η μοναρχία με την κατασπατάληση των τελευταίων κεφαλαίων νομιμοποίησης και αποδοχής που διέθετε στον ελληνικό λαό. Οι αποστάτες – που ανάμεσά τους συγκαταλέγονταν και κάποιοι που προέρχονταν από την αριστερά όπως το μέλος της κυβέρνησης του βουνού Η.Τσιριμώκος- με την δημόσια διαπόμπευσή τους. Ο ελληνικός λαός φυσικά ο οποίος για άλλη μια φορά ένοιωσε προδομένος. Ο μεγάλος κερδισμένος ήταν το παρακράτος, οι συνωμότες συνταγματάρχες που έβλεπαν ότι άνοιγε ο δρόμος για να έλθουν ως αυτόκλητοι σωτήρες. Όταν την νύχτα του πραξικοπήματος βρέθηκαν κρατούμενοι όλοι οι πολιτικοί δεξιοί, κεντρώοι, αριστεροί, αποστάτες και μη αποστάτες τότε κατάλαβαν το μέγεθος των λαθών που διέπραξαν τα προηγούμενα χρόνια. Με αυτό τον τρόπο διακόπηκε βιαία η ανθοφορία της δεκαετίας του ’60, η απρόσμενη ακμή στην τέχνη, την θεολογία, την μουσική, την οικονομία, χάθηκε η ευκαιρία να βγούμε συντομότερα από τον εμφύλιο και τις συνέπειες του.

Ο Σ. Τσίρκας αποδίδει την αποστασία στην άρνηση του Γ.Παπανδρέου να αποδεχθεί το σχέδιο Άτσεσον και τις διάφορες διχοτομικές λύσεις που προτείνονταν από τις ΗΠΑ στο διάστημα αυτό. Βεβαίως κάποιο ρόλο έπαιξε η απειρία του Κωνσταντίνου λόγω του νεαρού της ηλικίας, πράγμα που επαναλήφθηκε με τα διαδοχικά λάθη που έκανε μετά το πραξικόπημα του 1967. Ο Τσίρκας διατυπώνει μια σαφή κριτική στην εξέλιξη των σοβιετικών καθεστώτων(σελ. 14, 15). Περιγράφει την ατμόσφαιρα της μεταπολεμικής αριστεράς, την προσπάθεια να επιβιώσουν σε ένα καθεστώς ημιπαρανομίας οι αγωνιστές της εθνικής αντίστασης, την δυναμική κίνηση της νεολαίας που η εξόριστη ηγεσία της αριστεράς δεν μπορεί να κατανοήσει. Με ζωντάνια και γλαφυρότητα αναφέρεται στην φοιτητική αριστερά και στο περιοδικό “Πανσπουδαστική” που σήμερα γνωρίζουμε για το έργο τους μερικούς πρωτεργάτες όπως: τον Γιώργο Χατζόπουλο, τον Γιάννη Καλιόρη, την Ιωάννα Τσιβάκου, τον Στέλιο Ράμφο, τον Κοσμά Ψυχοπαίδη, τον Παναγιώτη Κονδύλη κ.ά. Βεβαίως οι “Λαμπράκηδες” με προεξάρχουσα εμβληματική μορφή τον Μ.Θεοδωράκη (ο ακροδεξιός κατά τον όψιμο ΣΥΡΙΖΑ).

Ένα πρόσωπο που παίζει καταλυτικό ρόλο με το έργο του είναι ο Γ.Σεφέρης. Οι αναφορές στο έργο του είναι πολλές ενώ διαβάζεται και επηρεάζει την νεολαία της αριστεράς, όπως και ο Στρατηγός Μακρυγιάννης. Δεν είχαμε φτάσει ακόμη στο στάδιο μιας μεταπολιτευτικής αριστεράς που γράφει λίβελους εναντίον τους. Συγχρόνως το μυθιστόρημα αποτελεί μια παρουσίαση από στέκια συγγραφέων όπως του Απότσου: “Προχτές, στο μπαρ του Απότσου, είδα να πίνουν το ούζο τους την ίδια στιγμή ο Ώντεν, με δυο Αμερικάνους “αυτοεξόριστους”, ο Λώρενς Ντάρελ με τον Γιώργο Κατσίμπαλη, κι ο Ηλίας Ηλιού μόνος του. Περασμένα μεσάνυχτα, έτυχε να διαβαίνω έξω απ’ τη Λέσχη των Λαμπράκηδων, στην οδό Πειραιώς, είδα να βγαίνει ο Μίκης Θεοδωράκης και μαζί του ένα τσούρμο κορίτσια κι αγόρια με λαμπερά πρόσωπα – χρόνια είχα να τ’ αντικρίσω αυτά τα ολάνοιχτα μάτια” (σελ.10).

Ο Ήρωας Ναπολέοντας Σουκατζίδης μέσα από τις επιστολές στους αγαπημένους του

Του Σπύρου Κουτρούλη

Από τις επιστολές του Ναπολέοντα Σουκατζίδη στη Χαρά Λιουδάκη, στην Ελένη Λιουδάκη και στον πατέρα του (Athens Review of books,12/2017, τ.90). Ο φλογερός και άδολος πατριωτισμός ενός νεώτερου μάρτυρα.

Στη Χαρά Λιουδάκη

29.10.1940

…Με αίτησή μας που την υπογράψανε δύο εκπρόσωποί μας, ζητήσαμε σήμερα από το Μεταξά να πάρουμε τη θέση μας κάτω από τις διαταγές του στην πρώτη γραμμή της φωτιάς για την υπεράσπιση της γλυκιάς πατρίδας, στην περίπτωση βέβαια που η κυβέρνηση του θα κάνει ό,τι επιβάλει το υπέρτατο συμφέρον της πατρίδας μας. Το βασικό να ζητήσει την ενίσχυση και την προστασία της μόνης δυνατής χώρας, που μπορεί σήμερα να μας δώσει. Γιατί όσο ηρωική κι αν είναι η αντίστασή μας, δεν θα μπορέσουμε μόνοι ν’ αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά έναν εχθρό τόσο πιο ισχυρό από μας. Όλοι, μα όλοι μας, ψυχούλα, είμαστε έτοιμοι να πεθάνουμε για την τιμή και για την ελευθερία της γλυκιάς πατρίδας! Θα’ ρθεις, αγαπούλα, και συ μαζί μου; Θα παλέψεις και συ για τα ιδανικά εκείνα που χωρίζουν τον άνθρωπο από το κτήνος; Τι θα μπορέσεις να προσφέρεις και συ στον υπέρ όλων αγώνα;

9.12.1940

Χαρμόσυνα, ψυχούλα, χτυπούσαν ψες αργά οι καμπάνες τ’ Αναπλιού. Δε μάθαμε ακόμα τίποτε, πιστεύουμε όμως να‘ πεσε το Αργυρόκαστρο - ένα ακόμα κάστρο του φασισμού. Γιορτάζουμε μ’ όλη μας την ψυχή τις νίκες του στρατού μας και λυπούμαστε μ’ όλη μας την καρδιά που δε βρισκόμαστε και μεις εκεί ψηλά με το τουφέκι στο χέρι μαζί με τ’ άλλα παλικάρια μας.

16.1.1941

…Και γω, πες τους, κι οι φίλοι μου όλοι λυπούμαστε κατάκαρδα που δε μας άφησαν να βρεθούμε και μεις πλάι τους με το τουφέκι στο χέρι, που δε μας άφησαν και μας να πάρουμε μέρος στον ιερό αυτό πόλεμο, τον πόλεμο που διεξάγει ο λαός μας για την ελευθερία του, για την τιμή του.

Στην Ελένη Λιουδάκη

4.3.1941

…Για να δούμε τώρα που καινούργιοι κίνδυνοι παρουσιάζονται για την ελευθερία μας και την εθνική μας ανεξαρτησία, κίνδυνοι που πρέπει να βρουν ενωμένους όλους τους Έλληνες, με παραμέριση και της παραμικρότερης διαφοράς που υπήρχε ανάμεσά τους. Τίποτα, μ’ απολύτως τίποτα δεν πρέπει και δε μπορεί να χωρίζει σήμερα τους Έλληνες μεταξύ τους. Μα δυστυχώς υπάρχουν άνθρωποι που λέγονται Έλληνες και που αντιδρούν σ’ αυτή την ενότητα…Τι προσφέρεις εσύ, αδελφούλα, για την πατρίδα μας; Τι κάνεις αυτού; Πλέκετε’ Γράφετε στα παλικάρια που πολεμάνε; Είδα και τον ήρωα τον Καμαράτο που τίμησε τη Νεάπολη. Σκοτώθηκαν κι άλλα λεβεντόπαιδα; Να μου πείς. Ακούς; Δόξα και τιμή στα σπιτικά τους και στους δικούς τους!

Προς τον πατέρα του

25.3.1941

«Απ’ τα κόκκαλα βγαλμένη

Των Ελλήνων τα ιερά…»

Σ.ΡΑΜΦΟΣ: «Το αδιανόητο Τίποτα» ως αποκορύφωμα ενός αδιεξόδου

Του Σπύρου Κουτρούλη

       Α’:Τα παράδοξα του Σ.Ράμφου και η πραγματικότητα της νεοελληνικής παρακμής

Το νέο βιβλίο του Σ.Ράμφου , όπως μαρτυρά ο τίτλος του «Το αδιανόητο Τίποτα – φιλοκαλικά ριζώματα του νεοελληνικού μηδενισμού – δοκίμιο φιλοσοφικής ανθρωπολογίας » (Εκδόσεις Αρμός, Αθήνα 2010, σελ.490), έχει μια διπλή στόχευση. Να αποτελέσει μια πρωτότυπη  και γόνιμη  μελέτη ενός έργου που έχει σημαδέψει, τον ανατολικό τουλάχιστον Χριστιανισμό , δηλαδή την Φιλοκαλία  και κατά δεύτερο να αναδείξει τον τρόπο που  επηρέασε την ελληνική κοινωνία σε μια προοπτική μηδενιστική.

Αν περιοριζόταν ,στον πρώτο στόχο, θα ήταν μια ακόμη αξιόλογη μελέτη, που σίγουρα δεν θα ενδιέφερε αποκλειστικά τους θεολόγους. Όμως δεν αρκέστηκε σε αυτό.Θέλησε να χρησιμοποιήσει μία συγκεκριμένη πλευρά της Φιλοκαλίας, την ερμηνείας  της οποίας προηγουμένως  απολυτοποίησε  για να ερμηνεύσει με τρόπο δεσμευτικό την εξέλιξη  του νεοελληνισμού.  Φυσικά μία τέτοιους είδους κατανόηση προϋποθέτει τον αποκλεισμό πολλών άλλων παραγόντων, ώστε   να μπορεί να εκπληρώνει τους στόχους που η ίδια έχει θέσει. Έτσι η οικονομία, η μορφή του πολιτικού συστήματος, το δίκαιο, η εξέλιξη των διεθνών και διακρατικών σχέσεων απουσιάζουν εντελώς. 

Φυσικά ο Ράμφος δεν είναι Μ. Βέμπερ – που κατάφερε να συνδέσει τον προτεσταντισμό με τον καπιταλισμό - , αλλά ούτε και Μπερδιάγεφ- που έδειξε  την πορεία του ρώσικου λαού από την ορθοδοξία στον ρώσικο κομμουνισμό και μηδενισμό ως μια ενιαία εξέλιξη. Το αποτέλεσμα είναι μια σειρά από παράδοξες σκέψεις που φρόντισε ο ίδιος να διαδοθούν και να διευρυνθούν, με συνεντεύξεις, σε δημοσιογράφους που ή δεν είχαν διαβάσει το έργο του ή δεν ήθελαν - πιθανόν - να του θέσουν ορισμένες  κρίσιμες   και διαφωτιστικές, ερωτήσεις.  

Είναι αναμφισβήτητο ότι ο Ράμφος κόπιασε με τα κείμενα της Φιλοκαλίας.  Έσκυψε με πάθος και για πολλά χρόνια πάνω σε αυτά. Ερεύνησε  μεθοδικά και με συγκριτικό τρόπο κάθε μελέτη που θα μπορούσε να αναδείξει τις σημασίες που περιέχουν.  Όμως η προσπάθεια του να ερμηνεύσει μονοδιάστατα τον νεοελληνισμό και να χρησιμοποιήσει τα πορίσματα  του, για τρέχοντες πολιτικές επιδιώξεις (όπως την «επιχειρηματικότητα», την «καινοτομία»), που είχε άλλωστε προαποφασίσει, έβλαψαν συνολικά το συγκεκριμένο έργο του. 

Η προβληματική πλευρά του έργου επιδεινώθηκε από ένα άλλο γεγονός. Ότι  θα έπρεπε να τεκμηριώσει, το λαμβάνει ως δεδομένο. Έτσι μπορεί να θεωρεί ότι ο ατομικισμός και μόνο προάγει ιστορικά τις  κοινωνίες ή ότι το τέλος του Βυζαντίου προήλθε από την απουσία του ατόμου, αλλά οι σκέψεις αυτές παραμένουν ταυτολογικοί αφορισμοί, οι οποίοι δεν  θεμελιώνονται πάνω στην ιστορική έρευνα και σπουδή.

 Επίσης    γενικεύσεις ή μονομέρειες της κοινωνικής εξέλιξης της Ανατολής και της Δύσης, όπως ότι στην Δύση υπάρχει μόνο ατομισμός και στην βυζαντινή Ανατολή μόνο κοινωνισμός, παραβλέπουν ότι στην Δύση υπήρχαν συντεχνίες, κοινότητες  και στην συνέχεια συνδικαλισμός, όπως και  στο Βυζάντιο, ο άνθρωπος  βρήκε συχνά ένα ευρύ πλαίσιο για να αναπτυχθεί – ευρύτερο μάλιστα από αυτό που συναντούμε σε άλλες κοινωνίες την ίδια εποχή.

Ζαν Κλώντ Μισεά: Τζόρτζ Όργουελ- ένας συντηρητικός αναρχικός-Σχετικά με το 1984 : η αριστερά, ο αριστερισμός, ο Μάης του 68 ως δύναμη προώθησης του πιο χυδαίου καπιταλισμού

( μετάφραση Νίκος Ν. Μάλλιαρης,εκδόσεις Μάγμα, Αθήνα Μάρτιος 2018)

του Σπύρου Κουτρούλη

Ο Ζ.Κ.Μισεά μας αποδεικνύει τους λόγους που η διάκριση ανάμεσα σε αριστερά δεξιά δεν είναι σε θέση να ερμηνεύσει την σημερινή πραγματικότητα.  Με αφετηρία την λογοτεχνική απόδοση του ολοκληρωτισμού στο έργο του Τ.Όργουελ προσεγγίζει όχι μόνο το «1984» αλλά και την πολιτική του πορεία και τις εξαιρετικές διδακτικές εμπειρίες που έλαβε στον Ισπανικό εμφύλιο.  Συμπληρωματικά ο Μισεά χρησιμοποιεί το έργο του Κ.Λας και του Ντάνιελ Μπέλ ώστε να προσεγγίσει την σύγχρονη μαζική δημοκρατία.

Αν γνώριζε το έργο του Π.Κονδύλη «Η ΠΑΡΑΚΜΗ ΤΟΥ ΑΣΤΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ
ΑΠΟ ΤΗ ΜΟΝΤΕΡΝΑ ΣΤΗ ΜΕΤΑΜΟΝΤΕΡΝΑ ΕΠΟΧΗ ΚΑΙ ΑΠΟ ΤΟ ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟ ΣΤΗ ΜΑΖΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ» είναι βέβαιο ότι η ανάλυση του θα ήταν πληρέστερη, αν και οι αναλογίες που δείχνει ότι υπάρχουν κατά την επισήμανση του ρόλου που έπαιξαν στην διαμόρφωση του πιο χυδαίου καπιταλισμού οι ριζοσπαστικές πρωτοπορίες είναι ευδιάκριτες.


Γράφει ο Μισεά » Από το τέλος του Β’ Π.Π. δεν έχει υπάρξει ούτε ένας τομέας στον οποίον να προχώρησε περαιτέρω η καπιταλιστική οργάνωση της ζωής, δίχως την πρότερη ιδεολογική νομιμοποίηση από την πλευρά της Αριστεράς. Με άλλα λόγια, όσο παράξενο κι αν φαίνεται σε μερικούς, τα πράγματα εξελίσσονται σαν ο καπιταλισμός να είχε κατ’ ουσίαν εμπιστευτεί στα διάφορα ρεύματα της Αριστεράς – από την πιο εκσυγχρονιστική σοσιαλδημοκρατία ως τους «ορθόδοξους» αριστεριστές- την ιδεολογική νομιμοποίηση της υποταγής των ανθρώπων στις επιταγές της παγκόσμιας αγοράς. Η μπαρόκ και φασαριόζικη σύνθεση αυτών των φαινομενικά ασυμφιλίωτων ρευμάτων πραγματοποιείται σε καθημερινή βάση υπό τη σκέπη της λεγόμενης «φιλελεύθερης – ελευθεριακής» κοσμοαντίληψης.

Το στοιχείο αυτό μας επιτρέπει να κατανοήσουμε τον καίριο ρόλο του «Μάη του ’68» στην εγκαθίδρυση των αξιών του σύγχρονου καπιταλισμού. Η περίφημη προτροπή του Ραούλ Βανεγκέμ «να ζεις δίχως νεκρό χρόνο και να απολαμβάνεις δίχως περιορισμούς» λειτούργησε ως το βαρύ πυροβολικό που επιτέθηκε σε κάθε είδους κοινωνικό «αρχαϊσμό», δηλαδή στην πραγματικότητα σε καθετί που, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, παρενέβαλλε ένα προστατευτικό παραβάν ανάμεσα στις επιθυμίες του ατόμου και την ενοποιημένη αγορά, η οποία είχε ως σκοπό να οργανώσει το σύνολο της ύπαρξης του. Από την καθημερινή χρήση ναρκωτικών -που εξυμνείται ως αμφισβήτηση της κυρίαρχης κουλτούρας- ως το στήσιμο αυτών των σύγχρονων μπιμπελό ηχητικής ματαιότητας που ονομάζουμε «ελεύθερους» ραδιοσταθμούς και από τη γενίκευση του μαζικού τουρισμού -ας θυμηθούμε το μυητικό ταξίδι των χίπις στην Ίμπιζα και το Κατμαντού- ως τη μυθοποίηση της σύγχρονης πολεοδομίας – που βιώνεται ως μια πυκνόφυτη «ζούγκλα από άσφαλτο» εντός της οποίας οι νύχτες είναι πιο όμορφες από τις μέρες -όλες οι αναγκαίες πολιτιστικές προσαρμογές που απαιτεί η υπερνεωτερικότητα παρουσιάστηκαν στην αρχή μέσω του Θεάματος ως θαυμαστές «ανατρεπτικές» και «περιθωριακές» περιπέτειες…

Νίκος Κρανιδιώτης: μια πολύτιμη ιστορική μαρτυρία για το Κυπριακό

Το δίτομο έργο του Νίκου Κρανιδιώτη, Ανοχύρωτη πολιτεία: Κύπρος 1960-1974, αποτελεί πολύτιμη πηγή για τον ιστορικό, αλλά και για κάθε αναγνώστη.

του Σπύρου Κουτρούλη

Ο Νίκος Κρανιδιώτης, σημαντικός φιλόλογος, εκδότης του περιοδικού Κυπριακά Γράμματα μέχρι να το κλείσει η αγγλική αποικιοκρατία, φίλος των Γ. Σεφέρη και Ρ. Ρούφου και στενότατος συνεργάτης του αρχιεπισκόπου Μακάριου, υπήρξε ο πρώτος πρέσβης της Κυπριακής Δημοκρατίας στη χώρα μας. Το δίτομο έργο του, Ανοχύρωτη πολιτεία, Κύπρος 1960-1974 (εκδόσεις «Εστία») αποτελεί πολύτιμη πηγή για τον ιστορικό, αλλά και για τον κάθε αναγνώστη. Και είναι εντυπωσιακό ότι ο ελληνισμός της Κύπρου διχάστηκε, παρότι σύμπας θεωρούσε ότι αποτελούσε μέρος του ελληνικού έθνους και όλοι συμφωνούσαν ότι στρατηγικός τους στόχος ήταν η Αυτοδιάθεση-Ένωση.

Στις 25 Νοεμβρίου 1967 ο ΥΠΕΞ της δικτατορίας, Π. Πιπινέλης, όταν κάλεσε τον Κρανιδιώτη για να του ανακοινώσει την απόφαση να αποχωρήσει ο ελληνικός στρατός από την Κύπρο, αυτός του απάντησε: «…ότι η Ελληνική Κυβέρνηση δεν έπρεπε να ενδώσει στην τουρκική αξίωση και να απογυμνώσει την Κύπρο από την άμυνά της. Η Ελληνική Μεραρχία πρέπει να παραμείνει σαν μια εγγύηση για την ασφάλεια του Νησιού. Η απομάκρυνσή της θα ισοδυναμούσε με πράξη προδοσίας» (Ανοχύρωτη Πολιτεία, α΄ τόμος, σ. 470). Ωστόσο ο Γ. Παπαδόπουλος σε συνέντευξη στην τουρκική εφημερίδα Μιλλιέτ στις 29 Μαΐου 1971, αναφέρει πως «αν ημείς οι μεγάλοι δεν είμεθα διατεθειμένοι να προστρέξωμεν εις τα όπλα και να πολεμήσωμεν, δια χάριν των, τότε και αυτοί θα προσεπάθουν να επιλύσουν ειρηνικώς τας διαφοράς των» (σ. 85), δηλαδή παρείχε την διαβεβαίωση πως ότι και αν γινόταν στην Κύπρο δεν θα ήταν αιτία ελληνοτουρκικού πολέμου. Στην ίδια συνέντευξη ο δικτάτορας προχώρησε ένα βήμα παραπέρα, αναιρώντας τα αποτελέσματα της επανάστασης του 1821, λέει: «Εγώ προσωπικώς πιστεύω ότι αι εξελίξεις οδηγούν προς μιαν Ομοσπονδίαν Τουρκίας και Ελλάδος. Τούτο ίσως πραγματοποιηθή μετά 20 ή 50 έτη. Όμως θα πραγματοποιηθή» (σελ. 87).
Στο βιβλίο μου Εθνισμός και κοινοτισμός υποστήριξα μεταξύ άλλων ότι η πολιτική των δύο ελληνικών κρατών του αρχ. Μακαρίου συνεχίζει τις σκέψεις του Ίωνα Δραγούμη. Γράφει ο Νίκος Κρανιδιώτης: «Η γραμμή Μακαρίου συμφωνούσε, στο σημείο αυτό, με την άποψη που είχε διατυπώσει το 1916 ο Έλληνας οραματιστής και ιδεολόγος Ίων Δραγούμης: “Η πολιτική αποκατάστασις της φυλής”, έγραφε στους Πολιτικούς Στοχασμούς του, «ημπορεί να γίνη υπό μορφήν ενός ή περισσοτέρων κρατών. Η σύστασις περισσοτέρων του ενός Ελληνικών κρατών ημπορεί να χρησιμεύση ως ενδιάμεσος σταθμός, διά να φθάση μίαν ημέραν η Φυλή εις το ένα της και μέγα κράτος» (Ανοχύρωτη Πολιτεία, β΄ τόμος, σσ. 157, 158).

Υπήρξαν διάφορες εκδοχές του σχεδίου Άτσεσον. Στην αρχή εζητείτο ως αντάλλαγμα για την Ένωση της Κύπρου η παραχώρηση από την Ελλάδα μέρους της Δυτικής Θράκης, στη συνέχεια προτάθηκε η Ρόδος ή το Καστελλόριζο. Τελικά επέμεναν στην παραχώρηση μέρους του κυπριακού εδάφους, περίπου του 4,5%, ως στρατιωτικής βάσης της Τουρκίας στην περιοχή της Καρπασίας, καθώς και στην ευρύτατη αυτονόμηση τουρκοκυπριακών δήμων. Πρακτικά, η Τουρκία θα δημιουργούσε ένα στρατιωτικό προγεφύρωμα με το οποίο θα εκβίαζε την ελληνική πλευρά. Ο Γ. Γρίβας ήταν αντίθετος στην τουρκική βάση και συνεπώς αντίθετος και στο σχέδιο Άτσεσον. Ο Γλαύκος Κληρίδης αναφέρει: «Υπέβαλον εις το Στρατηγόν ερώτημα σχετικώς προς το θέμα της παραχωρήσεως βάσεως εις την Τουρκίαν, ως ανταλλάγματος διά την Ένωσιν. Κατά την συζήτησιν ο Στρατηγός συνεφώνησε ότι η παραχώρησις βάσεως εις την Τουρκίαν –είτε κατά κυριαρχίαν είτε επί μισθώσει– θα εσήμαινε διχοτόμησιν της Νήσου» (ό.π. σελ. 24, 25). Άλλωστε και ο Π. Γαρουφαλιάς, όταν επέστρεψε από την Κύπρο είπε στον Γ. Παπανδρέου ότι το σχέδιο Άτσεσον δεν το αποδέχονται «ούτε ο Μακάριος, ούτε ο Γρίβας» (ό.π., α΄ τόμος, σ. 238).

Παρασιτικός καταναλωτισμός και παραγωγική ανασυγκρότηση: τα σημερινά διλήμματα

Του Σπύρου Κουτρούλη

Γράφει ο Παναγιώτης Κονδύλης:

"Τον καταναλωτισμό αυτόν δεν τον ονομάζουμε παρασιτικό για να τον υποβιβάσουμε ηθικά, αντιπαρατάσσοντας του «ανώτερα» και «πνευματικά» ιδεώδη ζωής, όπωςκαταναλωτισμός κάνουν διάφοροι διανοούμενοι…

Ο όρος «παρασιτικός » χρησιμοποιείται εδώ στην κυριολεξία του για να δηλώσει ότι η σημερινή Ελλάδα, όντας ανίκανη να παραγάγει η ίδια όσα καταναλώνει και μην έχοντας αρκετή αυτοσυγκράτηση – και αξιοπρέπεια- ώστε να μην καταναλώνει περισσότερα απ΄ όσα μπορεί να παραγάγει η ίδια, προκειμένου να καταναλώσει παρασιτεί, και μάλιστα σε διπλή κατεύθυνση: παρασιτεί στο εσωτερικό, όπου υποθηκεύει τους πόρους του μέλλοντος μετατρέποντας τους σε τρέχοντα τοκοχρεολύσια, και παρασιτεί προς τα έξω, όπου έχει επίσης δανεισθεί υπέρογκα ποσά όχι για να κάνει επενδύσεις μελλοντικά καρποφόρες αλλά κυρίως για να πληρώσει με αυτά τεράστιες ποσότητες καταναλωτικών αγαθών, τις οποίες και πάλι εισήγαγε από το εξωτερικό»

Σήμερα ο Τάσος Γιαννίτσης στην "Καθημερινή" ασχολείται όχι μόνο με την αποβιομηχάνιση αλλά και με το δίλημμα "βιομηχανία ή υπηρεσίες". Δίχως ισχυρή παραγωγική βάση, δηλαδή δίχως ισχυρή παραγωγικότητα, θα παραμείνουμε εγκλωβισμένοι σε χαμηλους μισθούς και μεγάλα ελλείματα. Τονίζει ότι πολλές υπηρεσίες δεν εξάγονται ώστε να βελτιώσουν το εμπορικό ισοζύγιο, ενώ η παραγωγικότητα τόσο στην βιομηχανία όσο και στις υπηρεσίες υστερεί σε σχέσεις με τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες. 

Γ.Σεφέρης: Γιατί ο ελληνισμός ήταν πάντα ανοιχτός και ποτέ δεν έβρασε στο καβούκι του

Από Σπύρο Κουτρούλη fb

Γ.Σεφέρης: Γιατί ο ελληνισμός ήταν πάντα ανοιχτός και ποτέ δεν έβρασε στο καβούκι του

Στον «Δεύτερο πρόλογο στην “Έρημη χώρα”» του Έλιοτ επιχειρηματολογεί για τους λόγους, που ο ελληνισμός ήταν πάντα ανοικτός στα ξένα ρεύματα και θα πρέπει να εξακολουθήσει να κρατά μια τέτοια στάση: 

«ο δημοτικισμός ήταν ένα ξέσπασμα και μια άσκηση ζωής⸱ μια άσκηση πίστης στην παρούσα δύναμη του Έθνους⸱ ήταν ακόμη το πρώτο σχολειό που μας δίδαξε ν’ αντικρίζουμε τον ξένο χωρίς συμπλέγματα κατωτερότητας.

 Θαρρώ πως οι καλύτεροι της γενιάς εκείνης, αλλά και ο Σολωμός και ο Κάλβος και οι άνθρωποι των ελληνικών αναγεννήσεων, δε σκέφτηκαν να φοβηθούν τον ξένο για να σηκώσουν τείχη και να τον κλείσουν απέξω. Συνειδητά ή υποσυνείδητα ήξεραν πως ολόκληρα η ελληνική ιστορία είναι φτιαγμένη από ταξίδια, γνωριμίες, ριζώματα και διαλόγους σε μακρινούς τόπους, που καταλήγουν πάντα σ’ ένα συμπέρασμα σφραγισμένο μ’ αυτή την ιδιότυπη σφραγίδα που την αναγνωρίζουμε αμέσως και που λέγεται ελληνισμός. 

Ας κοιτάξουμε ακόμη τι μας υπαγορεύει η πείρα της καθημερινής ζωής μας. Είναι εύκολο πράγμα να λέμε: κλείστε τις πόρτες, οι ξένοι θα μας μολύνουν, οι χθόνιοι θεοί μας δεν το θέλουν.

 Σύμφωνοι, αλλά πρέπει να είμαστε συνεπείς. Την πνευματική καλλιέργεια ενός λαού, δυστυχώς, δεν τη φτιάνει μονάχα ο ποιητής, είτε κομίζει είτε όχι τα καινά δαιμόνια. Τη φτιάνουν ακόμη –και στην περίπτωση αυτή με τρόπο ολωσδιόλου ανεξέλεγκτο και ασύδοτο – ο κινηματογράφος, το ραδιόφωνο, τα τηλέτυπα, τα διάφορα φτηνά ξενόφωνα ή ελληνόφωνα περιοδικά, τα φάρμακα, οι κονσέρβες, οι ρεκλάμες, οι προπαγάνδες κάθε λογής, τα μέσα του πολέμου και της ειρήνης, και τέλος, η πολιτική ζωή του κόσμου μας που έχει πάθει τέτοιο συμφυρμό ώστε ένα γεγονός που γίνεται στη Σαγκάη ή στην Τεχεράνη να έχει άμεσο αντίχτυπο, όχι στον εγκέφαλο ενός εξαιρετικά διορατικού πολιτευόμενου, αλλά στην καθημερινή ζωή του συνταξιούχου που κοιτάζει το περιβολάκι του στις Κουκουβάουνες. Να τ’ αποκλείσουμε όλα αυτά, σύμφωνοι.

 Αλλά φοβούμαι πως για να επιτύχουμε σ’ ένα τόσο υπέρογκο έργο, θα πρέπει να μετατοπίσουμε την Ελλάδα μας από το σταυροδρόμι που θέλησε η μοίρα της να είναι, σ’ εκείνη τη μετέωρη χώρα του Γκιούλιβερ, που ταξίδευε μέσα στα σύννεφα» . 

 Η απάντηση του Γ.Σεφέρη στο δίλημμα ανάμεσα στην αφομοίωση των θετικών ξένων επιδράσεων και την εθνική αποκλειστικότητα έχει τα ακόλουθα χαρακτηριστικά κράμα ευαισθησίας και ρεαλισμού:

 «Το δίλημμα είναι αμείλικτο: είτε θ’ αντικρίσουμε το δυτικό πολιτισμό, που είναι κατά μέγα μέρος και δικό μας, μελετώντας με λογισμό και με νηφάλιο θάρρος τις ζωντανές πηγές του –κι αυτό δε βλέπω πως μπορεί να γίνει αν δεν αντλήσουμε τη δύναμη από τις δικές μας ρίζες και χωρίς ένα συστηματικό μόχθο για τη δική μας παράδοση⸱ είτε θα του γυρίσουμε τις πλάτες και θα τον αγνοήσουμε, αφήνοντάς τον να μας υπερφαλαγγίσει, με κάποιον τρόπο από τα κάτω, με τη  βιομηχανοποιημένη, την αγοραία, τη χειρότερη μορφή της επίδρασης του» .

ΠΗΓΗ: Κουτρούλης Σπύρος fb

 Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com

Οδυσσέας Ελύτης: Πόλεμος, Κατοχή, Αντίσταση (B΄ μέρος)

του Σπύρου Κουτρούλη από τον νέο Λόγιο Ερμή τ. 21

Στο περιοδικό Ποιητική (τεύχος 5, Άνοιξη 1995) ο Γιώργος Κεχαγιόγλου γνώρισε στο κοινό ένα ιδιαίτερα σημαντικό υπόμνημα του Ελύτη για το Άξιον Εστί, που μέχρι τότε ήταν γνωστό μόνο σε μερικούς φιλολόγους και ερευνητές, όπως ο Γ. Σαββίδης και ο Κ. Φράιερ. Σε αυτό αποκαλύπτονται όχι μόνο στοιχεία της κοσμοθεωρητικής αφετηρίας του ποιητή αλλά και λεπτομέρειες για τον τρόπο της δημιουργίας του. Κατ’ αρχάς, ο Ελύτης συμπεραίνει ότι η Ελλάδα και ο ελληνισμός είναι μια αίσθηση ζωντανή και πάντα παρούσα, ενώ ρητορικά αναρωτιέται:

Ο άνθρωπος, μπορεί να ζήσει χωρίς κορυφές προς τις οποίες να τείνει; Τι θα αντικαταστήσει τη θυσία, τον ηρωισμό, την αγιότητα; Ο ποιητής πρέπει να κολακεύει τις ροπές του ανθρώπου της εποχής του ή πρέπει να τις κατευθύνει εκεί που αυτός νομίζει;^[1]

Ο ποιητής μιλά για μια φυσική Μεταφυσική που εξαγιάζει τις αισθήσεις και ιεροποιεί την εγκόσμια ύπαρξη.

Κατά την προσωρινή διαμονή του σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες, μεταξύ 1948 και 1951, ο Ελύτης βλέπει την τεράστια διαφορά στο βιοτικό επίπεδο ανάμεσα στην Ελλάδα και σε αυτές τις χώρες, ώστε για «δεύτερη φορά στη ζωή μου –η πρώτη ήταν στην Αλβανία– που έβγαινε από το άτομό μου και αισθανόμουν όχι απλά και μόνο αλληλέγγυος, αλλά ταυτισμένος κυριολεκτικά με τη φυλή μου»^[2]. Το ίδιο διάστημα καταδικάζει το πνεύμα της Αναγέννησης, ενώ καταλήγει σε έναν ανεστραμμένο χριστιανισμό, αφού ο άνθρωπος θα πρέπει να οδηγηθεί στην αγιότητα «όχι από το δρόμο της στέρησης αλλά από το δρόμο της πλήρωσης των αισθήσεων»^[3].

Όμως, από το τυπικό της ορθόδοξης λειτουργίας θα λάβει το σχήμα το οποίο θα αποδώσει στο Άξιον Εστί, σημειώνει δε διαφωτιστικά:

Αγνοούσα εντελώς την εκκλησιαστική φιλολογία και από φόβο μήπως πέφτω σε μιμήσεις αλλά και από μιαν όψιμη περιέργεια για την τεχνική των Βυζαντινών, παράγγειλα και μου στείλανε μια «Συνέκδημο Ορθοδόξου». Πριν ακόμη πιάσω στα χέρια μου το βιβλίο, είχα φτιάξει μέσα μου τον πυρήνα ενός ποιητικού συνθετικού έργου που θα μπορούσε να βασισθεί στα τονικά συστήματα της Βυζαντινής ποίησης και κυρίως στην αρχιτεκτονική του τυπικού μιας Λειτουργίας ή Δοξολογίας. Από την άποψη αυτή, απογοητεύθηκα όταν μελέτησα τα κείμενα. Η ιεροτελεστία περιείχε στοιχεία που μόνον το θεαματικό τους μέρος μπορούσε να τ’ αξιοποιήσει. Πέρασα πολλές φάσεις. Τελικά, είδα ότι έπρεπε να φτιάξω ένα αυθαίρετο αλλά εξ ίσου αυστηρό σύστημα αλληλοδιαδοχής ειδών ποιητικών και να μη διστάσω μπροστά στην αντιφατικότητα μορφής και περιεχομένου^[4].

Το ίδιο διάστημα, ο Ν. Χατζηκυριάκος-Γκίκας και ο Γ. Τσαρούχης καταλήγουν ότι το πνεύμα και το τυπικό αρχαίας τραγωδίας ζει με αυθεντικό τρόπο στην ορθόδοξη λειτουργία.

Ο Ελύτης επιδιώκει να υπερβεί την Ελλάδα των διχασμών, των μερίδων που βρίσκονται σε διαμάχη, για να αναδειχθεί:

μια αίσθησις αΐδια και αναλλοίωτη στη φυσική της πραγματικότητα, στο ήθος των ανθρώπων της, στα μνημεία του λόγου και της τέχνης που έχει γεννήσει. Αυτήν προσπαθεί ν’ απομονώσει ο ποιητής που δεν μιλά και δεν πρέπει να μιλά στο όνομα μιας οποιασδήποτε μερίδας του συνόλου αλλά στο όνομα του συνόλου, με βάση το αναλλοίωτο που το χαρακτηρίζει. Αυτό που είναι ίδιο σ’ έναν αρχαίο Ναό, σε μια βυζαντινή εκκλησία και σ’ ένα νεοελληνικό λαϊκό κτίσμα, στον Θεοτοκόπουλο και στον Θεόφιλο (ίδε Σεφέρη), στον Σολωμό και στον Καβάφη, στον Ροΐδη και στον Παπαδιαμάντη. Η “αίσθησις” αυτή, στο βάθος, είναι μια αντιστοιχία της φύσης. Και η αντιστοιχία της πάλι στον τομέα της αισθητικής και της ηθικής, είναι ακριβέστατη – αρκεί να γνωρίζεις να τη διακρίνεις^[5].

Οδυσσέας Ελύτης: Πόλεμος, Κατοχή, Αντίσταση (Α΄ μέρος)

Ο Οδυσσέας Ελύτης στο κέντρο της φωτογραφίας

του Σπύρου Κουτρούλη από τον νέο Λόγιο Ερμή τ. 21

Το παράδειγμα του πολίτη-οπλίτη, του στρατευμένου στοχαστή που υπερασπίζεται την πατρίδα στην πρώτη γραμμή, το οποίο στον αρχαίο ελληνικό κόσμο ενσαρκώθηκε από τον Σωκράτη, τον Αισχύλο και τον Σοφοκλή, ξαναζεί στη ζωή και το έργο του Οδυσσέα Ελύτη. Η ένοπλη υπεράσπιση της πατρίδας υπήρξε ένα γεγονός που καθόρισε το έργο του Αισχύλου. Στην τραγωδία του «Πέρσες» διακρίνουμε το πώς η βιωμένη και διόλου θεωρητική συμμετοχή στον πόλεμο μεταπλάσσεται σε πνευματικό έργο, σε τραγωδία όπου ο εχθρός δεν ζωγραφίζεται μόνο με σκοτεινά και ζοφερά χρώματα, αλλά αναδεικνύονται τα ανθρώπινα χαρακτηριστικά του, ώστε το συμπέρασμά του έρχεται με τρόπο λογικό: Η Ύβρις είναι αυτή που οδήγησε τους Πέρσες στην καταστροφή.

Ο Οδυσσέας Ελύτης είναι μια αντίστοιχη περίπτωση. Κατ’ αρχάς, έζησε τον πόλεμο από την πρώτη γραμμή και όχι από την ασφάλεια ενός Γραφείου. Οι εμπειρίες του, οδυνηρές, καθόρισαν τον χαρακτήρα που έλαβε ο ίδιος, το έργο του αλλά και έδωσαν το ύφος της προσωπικής του φιλοσοφίας. Περιέχονται στο «Χρονικό μιας Δεκαετίας» (Ανοιχτά Χαρτιά, εκδ. Ίκαρος, Αθήνα 1987), στο Άσμα ηρωικό και πένθιμο για τον χαμένο ανθυπολοχαγό της Αλβανίας (εκδ. Ίκαρος, Αθήνα 1990), στο Άξιον Εστί (εκδ. Ίκαρος, Αθήνα 1989), αλλά και σε μεμονωμένα ποιήματα, όπως «Γιώργος Σαραντάρης», που περιέχονται σε μεταγενέστερες συλλογές όπως Τα ετεροθαλή.

Κατ’ αρχάς, το «Χρονικό μιας δεκαετίας» αποτελεί μια μορφή καταγραφής του ίδιου και της γενιάς του στα χρόνια πριν τον πόλεμο, στον πόλεμο του ’40, στην Κατοχή και στα χρόνια που ακολούθησαν. Στις αρχές του 1937, βρίσκεται στην Κέρκυρα, στη Σχολή Εφέδρων Αξιωματικών. Ύστερα από οκτώ μήνες επιστρέφει στην Αθήνα και τοποθετείται στο 1^ο Σύνταγμα Πεζικού. Στη συνέχεια, θα ακολουθήσει ο πόλεμος και η πορεία στο μέτωπο. Ο Ελύτης, όπως και ο Τσαρούχης, θα δοκιμαστεί σκληρά. Πόλεμος σημαίνει θάνατος, αλλά και κακουχίες πρωτοφανείς. Ο Ελύτης θα βαδίσει μέσα στην Αλβανία, δεν θα τραυματιστεί, αλλά θα αρρωστήσει από τύφο και θα γλιτώσει σαν από θαύμα. Γράφει λοιπόν:

Μου έτυχε, χωρίς διόλου να ’μαι θαρραλέος, να βρεθώ δυο ή τρεις φορές πιο κοντά στο θάνατο παρά στη ζωή. Στον πόλεμο φυσικά. Λοιπόν, ήταν κάτι εντελώς αντίθετο απ’ αυτό που περίμενα. Εγώ που τα ’χανα στην Αθήνα με το παραμικρό και που ένας απλός πονόδοντος μ’ έκανε να στέλνω στο διάβολο όλα μου τα προβλήματα, εδώ αισθανόμουνα μια διαύγεια καταπληκτική, μια δύναμη ικανή, θα έλεγα, να κυριαρχεί τα πράγματα και προς τα εμπρός και προς πίσω, χωρίς να παρεμβάλλεται τίποτε ανάμεσά τους, μια ηρεμία ουράνια, όπου μπροστά της η ταραχή του κόσμου, εκείνη κατησχυμένη και όχι εγώ, σταματούσε. Καμιά φορά συλλογίζομαι πως ίσως γι’ αυτό σώθηκα.

Από τον Ευρατλαντισμό στην Ευρασία: Η αναίρεση των ιδεολογημάτων του Αμερικανισμού από τον Παναγιώτη Κονδύλη

από Σπύρος Κουτρούλης 2 Ιουνίου 2020

του Σ. Κουτρούλη από το Άρδην τ. 65, Ιούνιος – Ιούλιος 2007

«Όποιος δεν θέλει να είναι το φερέφωνο του ισχυρού δεν πρέπει και να αποδέχεται την εικόνα που προβάλλει και επιβάλει ο ισχυρός για τον εαυτό του»1

Π. Κονδύλης

Ανάμεσα στις κατά καιρούς συνηγορίες του αμερικανισμού, ξεχώρισαν το τελευταίο διάστημα το κείμενο του υπεύθυνου του ΕΛΙΑΜΕΠ καθηγητή Θ. Κουλουμπή, για το δόγμα του «ευρωαντλαντισμού» (που δημοσίευσε η εφημερίδα «Καθημερινή»), δηλαδή την αποκλειστική συνεργασία της Ευρωπαϊκής Ένωσης με τις ΗΠΑ.

Το ζήτημα της αντίστασης ή της υποταγής στον αμερικανισμό φαίνεται ότι έχει διχάσει την ελληνική πολιτική κοινωνία. Υπερασπιστές των ΗΠΑ εμφανίζονται από τον συντηρητικό χώρο έως την εκσυγχρονιστική αριστερά καθώς και την άκρα αριστερά. Παρόμοια και οι επικριτές της αμερικάνικης πολιτικής, εμφανίζονται σε όλο το πολιτικό κοινωνικό φάσμα (από την ορθόδοξη εκκλησία ως την επαναστατική αριστερά).

Οι απολογητές του αμερικανισμού, προβάλλουν την στρατηγική συνεργασία ΗΠΑ – Ελλάδος ως μοναδική επιλογή για το νεοελληνικό κράτος, παρά το γεγονός ότι η Ελλάδα συμμετέχει στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά είναι και μέρος των Βαλκανίων και κατά συνέπεια μπορεί να αναπτύσσει αμοιβαία επωφελείς σχέσεις τόσο με τις βαλκανικές χώρες όσο και με την Ρωσία. Η αμερικάνικη ισχύς δεν είναι ακατανίκητη οδεύουμε πλέον σε ένα πολυπολικό κόσμο όπου μικρές χώρες σαν την Ελλάδα θα έχουν πολύ μεγαλύτερες δυνατότητες να ελιχθούν.

Τα ηθικά επιχειρήματα συνεργασίας με τις ΗΠΑ δεν έχουν καμία βαρύτητα. Το νεοελληνικό κράτος και λιγότερο η ηπειρωτική Ευρώπη κατεχόταν επί αρκετές δεκαετίες από τον στρατό της Μεγ. Βρετανίας και των ΗΠΑ. Η κληρονομιά της κατοχής και της υποτέλειας υπήρξε πολύ δυσάρεστη για τον νεοελληνισμό. Πέραν του ότι δηλητηρίασε την πολιτική ζωή κατασκεύασε μια πολιτική και οικονομική τάξη που οφείλει την ύπαρξη της, στην αμερικάνικη υποτέλεια.

Ζαν Κλώντ Μισεά: Τζόρτζ Όργουελ- ένας συντηρητικός αναρχικός-Σχετικά με το 1984 : η αριστερά, ο αριστερισμός, ο Μάης του 68 ως δύναμη προώθησης του πιο χυδαίου καπιταλισμού

Του Σπύρου Κουτρούλη

Ο Ζ.Κ.Μισεά μας αποδεικνύει τους λόγους που η διάκριση ανάμεσα σε αριστερά δεξιά δεν είναι σε θέση να ερμηνεύσει την σημερινή πραγματικότητα.Με αφετηρία την λογοτεχνική απόδοση του ολοκληρωτισμού στο έργο του Τ.Όργουελ προσεγγίζει όχι μόνο το «1984» αλλά και την πολιτική του πορεία και τις εξαιρετικές διδακτικές εμπειρίες που έλαβε στον Ισπανικό εμφύλιο.Συμπληρωματικά ο Μισεά χρησιμοποιεί το έργο του Κ.Λας και του Ντάνιελ Μπέλ ώστε να προσεγγίσει την σύγχρονη μαζική δημοκρατία.

Αν γνώριζε το έργο του Π.Κονδύλη «Η ΠΑΡΑΚΜΗ ΤΟΥ ΑΣΤΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ
ΑΠΟ ΤΗ ΜΟΝΤΕΡΝΑ ΣΤΗ ΜΕΤΑΜΟΝΤΕΡΝΑ ΕΠΟΧΗ ΚΑΙ ΑΠΟ ΤΟ ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟ ΣΤΗ ΜΑΖΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ» είναι βέβαιο ότι η ανάλυση του θα ήταν πληρέστερη, αν και οι αναλογίες που δείχνει ότι υπάρχουν κατά την επισήμανση του ρόλου που έπαιξαν στην διαμόρφωση του πιο χυδαίου καπιταλισμού οι ριζοσπαστικές πρωτοπορίες είναι ευδιάκριτες.

Γράφει ο Μισεά » Από το τέλος του Β’ Π.Π. δεν έχει υπάρξει ούτε ένας τομέας στον οποίον να προχώρησε περαιτέρω η καπιταλιστική οργάνωση της ζωής, δίχως την πρότερη ιδεολογική νομιμοποίηση από την πλευρά της Αριστεράς. Με άλλα λόγια, όσο παράξενο κι αν φαίνεται σε μερικούς, τα πράγματα εξελίσσονται σαν ο καπιταλισμός να είχε κατ’ ουσίαν εμπιστευτεί στα διάφορα ρεύματα της Αριστεράς – από την πιο εκσυγχρονιστική σοσιαλδημοκρατία ως τους «ορθόδοξους» αριστεριστές- την ιδεολογική νομιμοποίηση της υποταγής των ανθρώπων στις επιταγές της παγκόσμιας αγοράς. Η μπαρόκ και φασαριόζικη σύνθεση αυτών των φαινομενικά ασυμφιλίωτων ρευμάτων πραγματοποιείται σε καθημερινή βάση υπό τη σκέπη της λεγόμενης «φιλελεύθερης – ελευθεριακής» κοσμοαντίληψης.

Η ατεκμηρίωτη κριτική του Γ. Γιαννουλόπουλου στον Σεφέρη και στον Μακρυγιάννη

Του Σπύρου Κουτρούλη

Γυρνώντας από την δουλειά άκουσα στο Γ΄ Πρόγραμμα στην εκπομπή του Βασιλόπουλου τον μονόλογο του Γιώργου Γιαννουλόπουλου. Ο δημοσιογράφος δεν θεώρησε αναγκαίο να φιλοξενήσει τις αντίθετες απόψεις έγκυρων στοχαστών όπως ο Καγιαλής, ο Βαγενάς, ο Πιερής. Θα λέγαμε ότι το Γ’ Πρόγραμμα πήρε την σκυτάλη από άλλα μέσα που αναπαράγουν τις ίδιες ιδεοληψίες του εθνοαποδομισμού. Για παράδειγμα ο Γ. Γιαννουλόπουλος επανέλαβε ότι οι Σουλιώτες ήταν Αλβανοί και έγιναν Έλληνες κατά την επανάσταση. Βεβαίως δεν λαμβάνουν υπόψη ότι ο Μάρκος Μπότσαρης έφτιαξε ελληνο-αρβανίτικο λεξιλόγιο που κατά τον Τίτο Γιοχάλα μαρτυρά ότι η ελληνική γλώσσα είναι η μητρική του γλώσσα γιατί ακολουθεί την συντακτική της δομή, ούτε ότι οι Σέχος-Μπότσαρης-Τζαβέλλας απηύθυναν έκκληση για ελληνοαρβανιτική ένωση για ενότητα γιατί έχουν το ίδιο αίμα και όλοι κατάγονται από την γενιά του Αλέξανδρου, του Πύρρου, του Σκεντέρμπεη.

Στο έργο «Ο Μοντερνισμός και οι Δοκιμές του Σεφέρη» (εκδόσεις Πόλις, Αθήνα 2011), ο Γιώργος Γιαννουλόπουλος, αφού διαγράψει μια εκτενή διαδρομή στον μοντερνισμό με εύστοχες κατά κανόνα αναφορές όχι μόνο στον Έλιοτ και στο Ε.Πάουντ αλλά και στον Νίτσε και στον Κώστα Παπαϊωάννου, ασχολείται μόνο στο τέταρτο μέρος με το δοκιμιακό έργο του Σεφέρη. Μα ούτε με το σύνολο αυτού, αλλά με ένα μικρότερο μέρος, που σύμφωνα με την ερμηνεία τον Γ. Γιαννουλόπουλο, θεμελιώνει το συμπέρασμα του Γ. Σεφέρη για την διαχρονική πολιτιστική συνέχεια του ελληνισμού (όπως η διάλεξη του για τον Κ. Παλαμά). Βεβαίως αν ο μοναδικός ή κύριος στόχος του είναι να αποδείξει το ανυπόστατο ενός τέτοιου συμπεράσματος ή τις βλαβερές πολιτικές συνέπειες που αυτό προκαλεί, θα έπρεπε να επεκτείνει την κριτική του διάθεση κατά του Κ. Δημαρά, του Ν. Σβορώνου, του Γ. Θεοτοκά που σε ανάλογα συμπεράσματα με τον Σεφέρη κατέληξαν, ακόμη και κατά του Δ. Χατζή που είδε την αποκρυστάλλωση του νέου ελληνισμού, το διάστημα μετά το 1204, δηλαδή αρκετούς αιώνες νωρίτερα από την ίδρυση του ελληνικού κράτους, χάρις την συνδρομή της γλώσσας, της ορθοδοξίας και των κοινοτήτων. Βεβαίως δεν θα έπρεπε να εξαιρέσει ούτε τον σκηνοθέτη Θόδωρο Αγγελόπουλο που με την φωνή του Θ. Βέγγου μιλά σπαρακτικά, με σεφερικό τρόπο για την ιστορία χιλιάδων χρόνων του ελληνισμού («Ξέρεις κάτι; Η Ελλάδα πεθαίνει. Πεθαίνουμε σα λαός. Κάναμε τον κύκλο μας, δεν ξέρω πόσες χιλιάδες χρόνια, ανάμεσα σε σπασμένες πέτρες και αγάλματα. Και πεθαίνουμε…. Αλλά αν είναι να πεθάνει η Ελλάδα, να πεθάνει γρήγορα. Γιατί η αγωνία κρατάει πολύ και κάνει πολύ θόρυβο…»).

Η μακρά πορεία του ελληνισμού μέσα στο χρόνο: πραγματικότητα ή επινόηση;

από

 Σπύρος Κουτρούλης

 -

16 Μαρτίου 2021

0

117

Ο ελληνισμός είναι συνομήλικος με την ελληνική γλώσσα. Ό,τι έχει γραφεί στην γλώσσα αυτή, είναι το ζωντανό αλλά όχι και το μοναδικό τεκμήριο της ύπαρξής του.  Συνεπώς  στο χρονικό  εύρος αυτής της γλώσσας,  δηλαδή στην διάσταση περίπου τριών χιλιάδων χρόνων ξετυλίγει την ιστορική του πορεία ως σύνολο που έχει συνείδηση της ενότητάς του.

Ο Ρ. Μπήτον σε μια πρόσφατη συνέντευξη στο περιοδικό «Φρέαρ» (Περ. «Φρέαρ», Ιούλιος 2020, τεύχος 27-28, σελ. 21) διαπιστώνει το στοιχείο της ελληνικής συνειδητοποίησης  να αναδεικνύεται κατά τους Περσικούς πολέμους, δηλαδή την  πρώτη οργανωμένη συλλογική προσπάθεια του ελληνισμού να αντισταθεί σε ένα πολλαπλάσιο εχθρό που εισβάλλει από την ανατολή. Στα ίδια συμπεράσματα δεν κατέληξαν μόνο οι παλαιότεροι ιστορικοί μας ο Κ. Παπαρρηγόπουλος, ο Σ. Ζαμπέλιος, αλλά και οι νεότεροι ο Κ. Δημαράς, ο Ν. Σβορώνος και ο Γ. Δερτιλής. Σε αυτή την συζήτηση η συνεισφορά της γενιάς του ’30  είναι πολύτιμη: επέτυχε με το έργο της τον συγκερασμό παράδοσης και νεοτερικότητας, οικουμενισμού και ελληνισμού, η υιοθέτηση της φόρμας του μοντερνισμού και η ανανέωση της ποίησης  συνδυάστηκε με την ανακάλυψη των σημασιών που έχουν ο Μακρυγιάννης, ο Θεόφιλος, η λαϊκή παράδοση αλλά και η εκκλησιαστική λειτουργία ως διάσωση του ύφους της αρχαίας τραγωδίας.

Απέναντι σε αυτή την σχολή σκέψης διαμορφώθηκε, κυρίως μετά την άνοδο της παγκοσμιοποίησης και τις προσδοκίες που αυτή έφερε για την κατάργηση των εθνικών κρατών, μια αντίθετη σχολή σκέψης που θεωρεί τον ελληνισμό ως κατασκευή του ελληνικού κράτους και των ιστορικών του. Το συμπέρασμα αυτό όχι μόνο περιφρονεί την ιστορική πραγματικότητα αλλά παρερμηνεύει πολλούς νεότερους ιστορικούς  που κάποιοι όπως ο Ε. Γκέλλνερ παραδέχονται ότι το ελληνικό έθνος προϋπήρξε της επανάστασης του 1821. Συνεπώς δεν είναι το ελληνικό έθνος πρόσφατη κατασκευή, αλλά οι θεωρίες που ερμηνεύουν αυτό ως πρόσφατη κατασκευή.

Η προφητεία του Παναγιώτη Κονδύλη

Το τελευταίο τεύχος του Γερμανικού Περιοδικού Φιλοσοφίας είναι αφιερωμένο στο γερμανοτραφή στοχαστή Παναγιώτη Κονδύλη που είχε διαβλέψει την ελληνική κρίση ήδη από το 1998, χρονιά του θανάτου του.

Από την Ντόιτσε Βέλε

Οι Γερμανοί θυμούνται πάντα και μελετούν ακόμα το έργο του στοχαστή Παναγιώτη Κονδύλη που έφυγε πρόωρα το 1998. Το ελληνικό πανεπιστήμιο τον είχε απορρίψει, στη συνέχεια απέρριψε ο ίδιος το ελληνικό πανεπιστήμιο και την πανεπιστημιακή καριέρα συνολικά. Διέθετε σπάνιο συνδυαστικό ταλέντο που του επέτρεψε να γράψει σημαντικές φιλοσοφικές συνθέσεις για το διαφωτισμό ή την παρακμή του αστικού πολιτισμού. Οι Γερμανοί εξακολουθούν να αναφέρονται σ’ αυτόν. Το 2007 για παράδειγμα εκδόθηκε ένας συλλογικός τόμος με τίτλο «Διαφωτιστής χωρίς αποστολή» με μελέτες για τη σκέψη του, τώρα μόλις στον Κονδύλη είναι αφιερωμένο το τελευταίο τεύχος του Γερμανικού Περιοδικού Φιλοσοφίας που κυκλοφορεί ανά δίμηνο στο Βερολίνο.

Πτώση στα κατώτερα σκαλιά

Ανάμεσα στα διάφορα κείμενα για την κοινωνική φιλοσοφία του Κονδύλη, στο περιοδικό δημοσιεύεται μεταφρασμένη στα γερμανικά μια εκτενής συνέντευξη που είχε δώσει ο Έλλην φιλόσοφος στον Σπύρο Κουτρούλη εκείνη τη μοιραία χρονιά του 1998 και είχε δημοσιευθεί στο περιοδικό «Νέα Κοινωνιολογία». Υπάρχει εκεί ένα σημείο που μοιάζει προφητικό από τη σημερινή σκοπιά, ένα σημείο για το ελληνικό πρόβλημα, το οποίο αμέσως εντόπισε ο κριτικός της Süddeutsche Zeitung του Μονάχου και το μεταφέρει ασχολίαστο στους αναγνώστες της μεγάλης αυτής γερμανικής εφημερίδας. Ας το διαβάσουμε κι εμείς, ασχολίαστο: «Αν ο Ελληνισμός θέλει να επιβιώσει ως διακεκριμένη ταυτότητα, το πρώτο που θα έπρεπε να κάνει θα ήταν να παράγει όσα τρώει. Δεν εννοώ διόλου κάποιαν οικονομική αυτάρκεια με την παλιά έννοια, αλλά την απαλλαγή από την πολιτική και την πρακτική του παρασιτικού καταναλωτισμού.

Συναίσθημα και ορθολογικότητα: Η ελληνική εμπειρία, της Ιωάννας Τσιβάκου

Του Σπύρου Κουτρούλη

Είναι ο ελληνικός λαός αποκλειστικά και έντονα συναισθηματικός; Η προτεραιότητα του συναισθηματικού κόσμου διαγράφει τη σημασία της ορθολογικότητας; Σε τέτοιου είδους ερωτήματα απαντά το βιβλίο της Ιωάννας Τσιβάκου.
Βεβαίως στις τελευταίες δεκαετίες οι συζητήσεις για τη σημασία του ορθολογισμού και του συναισθήματος υπήρξαν εκτεταμένες και έντονες, αφού ο ορθολογισμός συνδυάστηκε με τον εκσυγχρονισμό, ενώ το συναίσθημα με την παράδοση ή τον ρομαντισμό. Συνεπώς ο ορθολογισμός δεν ερμηνεύεται ως γνωστική διαδικασία, ούτε ως συνεπής εφαρμογή της τυπικής λογικής. Αλλά ούτε πρόκειται και για ορθολογισμό των αξιών. Πρόκειται για τον ορθολογισμό που επιλέγει, σύμφωνα με τον Μ. Βέμπερ, τα πιο πρόσφορα μέσα για να επιτύχει το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα, δηλαδή για έναν ορθολογισμό που έχει δεχθεί κριτική από πολλές πλευρές (όπως από τη Σχολή της Φρανκφούρτης) και έχει καθιερωθεί να ονομάζεται «εργαλειακός».
Η εμπειρική πραγματικότητα συνδυάζει τον λόγο με το συναίσθημα, με «λογισμό και όνειρο» όπως έλεγε ο Δ. Σολωμός. Ίσως σε διαφορετική αναλογία, αλλά είναι ανέφικτο να αναζητούμε ένα πρόσωπο που θα είναι αποκλειστικά συναισθηματικό ή αποκλειστικά λογικό. Η συναισθηματική επένδυση δίνει φτερά σε κάθε επιδίωξη, αλλά η αποκλειστική θεμελίωση σε αυτή δεν επιτρέπει να αντιληφθούμε την πραγματικότητα και να χρησιμοποιήσουμε τα αναγκαία μέσα για επιτύχουμε τον επιθυμητό στόχο.
Στην εποχή της μαζικής δημοκρατίας, όπου η σημασία της παραγωγής εκτοπίζεται από εκείνην της κατανάλωσης ο εργαλειακός ορθολογισμός και η ασκητική σημασία της εργασίας σταδιακά περιορίζονται από τη σημασία συναισθημάτων όπως η ηδονή. Σε αυτό τον χώρο έχουν προηγηθεί οι μελέτες του Ντάνιελ Μπελ για τη μεταβιομηχανική κοινωνία και του Π. Κονδύλη για την παρακμή του αστικού πολιτισμού και τη μετάβαση από τη μοντέρνα στη μεταμοντέρνα εποχή και από τον φιλελευθερισμό στη μαζική δημοκρατία.
Η Ι. Τσιβάκου επισημαίνει ότι η διάδοση του ερμηνευτικού σχήματος που διακρίνει την εξέλιξη του νεότερου ελληνισμού μέσα από τη συχνά ασυμφιλίωτη διαμάχη ανάμεσα στην παράδοση και τον εκσυγχρονισμό, ανάμεσα στον ανορθολογισμό-ρομαντισμό και τον διαφωτισμό-ορθολογισμό, οφείλεται στο έργο του Ν. Διαμαντούρου. Σε τέτοιου είδους σχηματοποιήσεις, που νοθεύουν την πραγματικότητα, απαντά πειστικά και τεκμηριωμένα το βιβλίο της.

Αναρχικοί για την πατρίδα

του Σπύρου Κουτρούλη

Στο παρελθόν υπήρξαν αναρχικοί, και ριζοσπάστες γενικότερα, που θεώρησαν ότι, ο αγώνας για την απελευθέρωση ενός καταπιεζόμενου έθνους, όχι μόνο δεν αντιφάσκει με τις αρχές τους, αλλά αποτελεί αναπόσπαστο μέρος τους.

O  Σταύρος Καλλέργης ένας από τους πρώτους Έλληνες σοσιαλιστές επαναστάτες, με ενεργό δράση στο εργατικό κίνημα, εκδότης περιοδικών όπως ο Σοσιαλιστής και Οδηγός παντός ανθρώπου (όπου δημοσίευσε και κείμενα του Μπακούνιν), οργανωτής του πρώτου εορτασμού της Πρωτομαγιάς, εγκαταλείπει το 1898 την Αθήνα και επιστρέφει στην ιδιαίτερη πατρίδα του, την Κρήτη. Εκεί θα συμμετάσχει στην επανάσταση κατά των Τούρκων και θα εκλεγεί μάλιστα αντιπρόσωπος του επαναστατημένου έθνους. Όπως γράφει στο αυτοβιογραφικό του κείμενο με τον τίτλο, «Επιστολή προς τους Έλληνας Σοσιαλιστάς»: Μετά την έκρηξιν της Κρητικής Επαναστάσεως επανήλθον εν Κρήτη. Έφθασα εις το Χουμέρι Μυλοποτάμου και εξελέγην αντιπρόσωπος εις την κρητικήν επαναστατικήν συνέλευσιν. Εκεί διοργανώσαμεν μετά τινών ιταλών σοσιαλιστών, ελθόντων εις βοήθειάν μας, μιαν σοσιαλιστικήν ομάδα.

Ελληνοκυπριακός εθνομηδενισμός: με αφορμή το έργο του Μάριου Θρασυβούλου: «Για την υπεράσπιση της πατρίδας» ΑΚΕΛ και κυπριακό ζήτημα 1960-1964»(εκδόσεις Κύτταρο)

Του Σπύρου Κουτρούλη 

«Σε κάθε εποχή η ιδεολογία του νικητή καθίσταται για τους νικημένους ερμηνεία της πραγματικότητας, δηλαδή η ήττα τους επισφραγίζεται με την αποδοχή της οπτικής του νικητή…Όποιος δεν θέλει να είναι το φερέφωνο του ισχυρού δεν πρέπει και να αποδέχεται την εικόνα που προβάλλει και επιβάλλει ο ισχυρός για τον εαυτό του.»

Π.Κονδύλης[1]

Να κατέχετε το 37% της πατρίδας σου από μια τρίτη δύναμη, που εισέβαλε στην γη σου, προκάλεσε εθνοκάθαρση με χιλιάδες θύματα και νεκρούς όχι μόνο σε στρατιώτες αλλά σε γυναίκες, γέρους και παιδιά , με καταπάτηση κάθε είδους ανθρώπινου δικαιώματος, να ξυπνάς κάθε μέρα και να βλέπεις απέναντι σου απειλητική την τουρκική σημαία, που υπενθυμίζει με τον πιο εύγλωττο τρόπο ότι δεν θα πάψει να κατέχει ότι κατέλαβε με τα όπλα και εσύ να επικρίνεις τους δικού σου ανθρώπους γιατί επιχείρησαν να αντισταθούν με τον φτωχό οπλισμό τους, να επικρίνεις όλα τα κόμματα από το Δημοκρατικό Συναγερμό ως το ΑΚΕΛ και τους τροτσκιστές επειδή αντιστάθηκαν στην τουρκική επιθετικότητα, να εξισώνεις τον θύτη με το θύμα, τότε κάτι ανεξήγητο συμβαίνει μέσα στο νοητικό σου κόσμο.

Ο συγγραφέας επιχειρεί να ομογενοποιήσει όλες τις μορφές αντίστασης του κυπριακού ελληνισμού, να τις ταυτίσει με τις ακραίες πράξεις της ΕΟΚΑ Β’ και των πραξικοπηματιών οι οποίοι δεν έπαυαν να δημιουργούν τα γεγονότα εκείνα που θα έδιναν στην Τουρκία την πρόφαση για την εισβολή. Στόχος του βέβαια να προκαλέσει την αποδοκιμασία του αναγνώστη όχι τόσο στις ακροδεξιές ομάδες όσο με τις ομάδες των αγωνιστών της ΕΟΚΑ που ακολούθησαν τον Μακάριο και επάνδρωσαν τις σοσιαλιστικές ομάδες αντίστασης του Β.Λυσσαρίδη, αλλά και το ΑΚΕΛ που ακολούθησε τον Μακάριο.

Όμως ένα μη επιδιωκόμενο αποτέλεσμα του βιβλίου είναι ότι μας υπενθυμίζει ότι η ελλαδική και η κυπριακή αριστερά σε πολλές περιόδους της ιστορίας της ύψωσε σημαία τον αγώνα για αυτοδιάθεση- Ένωση, ενώ στα γεγονότα 1963-1964 ανάμεσα στα θύματα της τουρκικής ανταρσίας υπήρξαν στελέχη της κυπριακής αριστεράς (σοσιαλιστικής και κομμουνιστικής). Πράγματι ο Ε.Αβέρωφ στο βιβλίο του «Ιστορία χαμένων ευκαιριών» επισημαίνει ότι ο φόβος ότι το ΑΚΕΛ θα ξεκινούσε πρώτα τον αγώνα για την Ένωση, οδήγησε στην εσπευσμένη ανακίνηση του Κυπριακού και τελικά στην δημιουργία της ΕΟΚΑ.

Νέα κυκλοφορία: Παράδοση και Μοντερνισμός στον νέο ελληνισμό

Τίτλος: Παράδοση και Μοντερνισμός στον νέο ελληνισμό

Συγγραφέας: Σπύρος Κουτρούλης

Εναλλακτικές Εκδόσεις 2020

Η ερμηνεία του ελληνισμού προϋπέθεσε την «ένδον» πορεία του ελληνικού στοχασμού, την προσπάθεια, δηλαδή, να αντικρύσουμε τον εαυτό μας όπως αυτός πραγματικά είναι. Η πνευματική πορεία για την ανάδειξή του δεν έγινε από πνευματικούς ανθρώπους που είχαν υψώσει τείχη απέναντι στον κόσμο, αλλά από εκείνους που είχαν στέρεη γνώση του ευρωπαϊκού –ίσως και του παγκόσμιου– στοχασμού. Στοχαστές όπως ο Σεφέρης, ο Ελύτης, ο Θεοτοκάς, ο Τσαρούχης, ο Δημαράς, ο Πικιώνης, που υπήρξαν εξέχοντα μέλη της γενιάς του ’30, συνδύασαν τον μοντερνισμό με την ανάδειξη στοιχείων που καθόρισαν τη φυσιογνωμία του ελληνισμού, όπως τα γραπτά του στρατηγού Μακρυγιάννη, η τέχνη του Θεόφιλου, ο Ερωτόκριτος, τα δημοτικά τραγούδια, η αισθητική της ντόπιας αρχιτεκτονικής κ.α. Συγχρόνως, όλοι τους μας κάλεσαν να «πάμε στον λαό και να φωτιστούμε από αυτόν». Οι λόγοι για μια τέτοια κίνηση είναι πολλοί. Πρώτα-πρώτα, απέδιδαν καίρια σημασία στη λαϊκή παράδοση και τον λαϊκό πολιτισμό. Κατά δεύτερον, θεωρούσαν ότι στοιχεία της παράδοσης διέσωζαν αυθεντικά το αρχαίο τραγωδία (όπως η εκκλησιαστική λειτουργία διέσωζε την αρχαία τραγωδία, το ύφος και το πνεύμα της), ίσως αρτιότερα απ’ ό,τι συμβαίνει στην ευρωπαϊκή φιλολογία.

Ν.Μαραντζίδης: μιά σκέψη που εναποθέτει την Ελλάδα στην μεγαθυμία του Ερντογάν

του Σπύρου Κουτρούλη

Στην "Καθημερινής" της Κυριακής 1.11.2020 περιέχεται το άρθρο του Ν.Μαραντζίδη με τον τίτλο "Καινά δαιμόνια στη γη του Θουκυδίδη". Η αναφορά στον περίφημο διάλογο Αθηναίων-Μηλίων που μας μεταφέρει ο Θουκυδίδης και η σχέση Δικαίου και Ισχύος μένει χωρίς συνέχεια και δίχως να βγάλει τα ανάλογα συμπεράσματα. Προφανώς δεν κάμφθηκε από τις απαντήσεις που του δόθηκαν από πολλές πλευρές στην πρόταση του για "Φιλανδοποίηση" της χώρας μας στην Τουρκία .Επανέρχεται με τον ίδιο μονότονο τρόπο και προτείνει ως λύση να "διαμορφώσουμε ένα πλαίσιο οικονομικής συνεργασίας με την Τουρκία που να λειτουργεί ως εμπόδιο στην ένταση". Όπως θα δούμε οι σκέψεις του δεν έχουν καμία λογική τεκμηρίωση, λαμβάνουν τις επιθυμίες του ως πραγματικότητα, ενώ οδηγούν τελικά στην παράδοση μας στον Ερντογάν χωρίς μάλιστα να χρειαστούν διαπραγματεύσεις.

Απαντούμε λοιπόν:

α. το εμπόριο ποτέ δεν αντικατέστησε τον πόλεμο και οι οικονομικές σχέσεις μεταξύ των κρατών δεν είναι σε θέση να υποκαταστήσουν τις γεωπολιτικές φιλοδοξίες τους.

β. στο παρελθόν η χώρα μας κρύφτηκε από την πραγματικότητα με την άποψη ότι ο υποτιθέμενος εκδημοκρατισμός και εξευρωπαίσμός της Τουρκίας θα την εξημέρωνε. Βεβαίως ούτε το ένα ούτε το άλλο συνέβη, αλλά ακόμη και αν αυτά είχαν επιτευχθεί τίποτε δεν εγγυόταν ότι αυτή θα έπαυε να έχει επεκτατικές διαθέσεις. Η Τουρκία παρόλα αυτά απομακρύνεται διαρκώς από την Ευρώπη (παρότι επιθυμεί τα χρήματά και τις επενδύσεις της) και τρέφει ευρασιατικά σχέδια που την φέρνουν εγγύτερα στη Ρωσία (παρότι οι σχέσεις τους για πολλούς λόγους λόγους δεν θα είναι πάντα ανέφελες).Με την τελευταία έχουν ένα σημαντικό κοινό συμφέρον, να μην δημιουργηθεί ποτέ ο East Med που μειώνει την εξάρτηση της Ευρώπης από το ρώσικο πετρέλαιο και φυσικό αέριο.