Ο Νεοκλής Σαρρής για τη Συνθήκη της Λωζάννης.

Του Βασίλη Στοϊλόπουλου 

Συμπληρώνεται φέτος ένας αιώνας από την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάννης που καθόρισε τα σύνορα της σύγχρονης Τουρκίας κατά την μετεξέλιξή της από αυτοκρατορία σε κράτος μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και την Μικρασιατική Καταστροφή. 

Σήμερα η νεοοθωμανική Τουρκία αμφισβητεί, ως γνωστόν, εμπράκτως τη συνθήκη αυτή, επιζητά με κάθε τρόπο την αναθεώρησή της και επιβουλεύεται εδαφικά ανοιχτά άλλες χώρες, από τη Συρία και το Ιράκ μέχρι την Κύπρο και την Ελλάδα.

Γι  αυτό έχει ενδιαφέρον να γνωρίζουμε ποια (προφητική) άποψη είχε για την Συνθήκη της Λωζάννης ένας βαθύς γνώστης της σύγχρονης Τουρκίας, ο αείμνηστος πανεπιστημιακός δάσκαλος που άφησε δυσαναπλήρωτο κενό, ο Νεοκλής Σαρρής (*).  

Νεοκλής Σαρρής : «Η Συνθήκη της Λωζάννης υπήρξε η πρώτη συνθήκη η οποία αναθεωρεί τα αποτελέσματα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Η Οθωμανική Αυτοκρατορία υπήρξε μία ηττημένη χώρα, που η συνθήκη η οποία έδωσε τέλος στην αυτοκρατορία αυτή ήταν η Συνθήκη των Σεβρών (το 1920). Η Συνθήκη της Λωζάννης (το 1923) αναθεώρησε τα αποτελέσματα της προηγούμενης. Είναι δηλαδή σαν να αναθεωρήθηκε η Συνθήκη των Βερσαλλιών από τους Ναζί. 

Μιχάλης Στούκας, Η συνθήκη της Λωζάνης: Τα άρθρα που αφορούν Ελλάδα και Τουρκία. Η διαστρέβλωση της πραγματικότητας από τον Ερντογάν

Από την έναρξη της Συνδιάσκεψης(7/11/1922) ως την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάνης(24/7/1923)-  Το παρασκήνιο και οι δραματικές διαπραγματεύσεις

Το καλοκαίρι του 1922, οι Μεγάλες Δυνάμεις είχαν αποφασίσει να διοργανώσουν στη Βενετία διεθνή Συνδιάσκεψη για την Εγγύς Ανατολή ,σαν συνέχεια της συνδιάσκεψης των Παρισίων .

Μετά την ελληνική ήττα στο  μικρασιατικό μέτωπο, τα σχέδια αυτά εγκαταλείφθηκαν και μόνο έπειτα από την ανακωχή των Μουδανιών, άρχισαν να γίνονται συζητήσεις για τη σύγκληση Συνδιάσκεψης Ειρήνης.

Ο Κεμάλ απαίτησε, η Συνδιάσκεψη αυτή να γίνει στη Σμύρνη . Οι Σύμμαχοι, που είχαν σαν στόχο τη ματαίωση της επίθεσης των κεμαλικών στην Κωνσταντινούπολη και τη Ζώνη των Στενών αρνήθηκαν. Επίσης, και η Βενετία αποκλείστηκε, καθώς οι Αγγλογάλλοι έβλεπαν ότι κάτι τέτοιο θα έδινε στην Ιταλία σημαίνοντα ρόλο στις διαπραγματεύσεις. Κάτι ανάλογο έγινε με το Λονδίνο και το Παρίσι. Τελικά, η ουδέτερη  Ελβετία και η Λωζάνη έλυσαν το πρόβλημα.

Υπήρξε επίσης έντονος προβληματισμός για το πότε θα ξεκινούσε η Συνδιάσκεψη και ποιες χώρες θα έπαιρναν μέρος. Εκτός από την Ελλάδα, την Τουρκία, τη Σερβία και τη Ρουμανία, πρόσκληση πλήρους συμμετοχής έλαβε και η Ιαπωνία, ως σύμμαχη δύναμη. Πραγματικά, η Ιαπωνία έστειλε αντιπροσωπεία στη Λωζάνη, η οποία όμως δεν πήρε ουσιαστικό μέρος στις διαπραγματεύσεις.