Μακρυγιάννης και Διονύσιος Σολωμός και στο φόντο η Μάχη της Αλαμάνας σε πίνακα του Παναγιώτη Ζωγράφου |CreativeProtagon/Wikipedi Πηγή: Protagon.gr
Λάκης Παπαστάθης
Το ’21 ήταν και ένας γλωσσικός αγώνας. Οι αγωνιστές που έγραψαν Απομνημονεύματα για τα συγκλονιστικά γεγονότα αναζήτησαν την ελεύθερη πατρίδα συνθέτοντας τη γλώσσα της. Διακόσια χρόνια μετά, η ελληνική Παιδεία οφείλει να ακούσει τη φωνή τους, εντάσσοντας τα κείμενά τους στη διδασκαλία των νέων Ελλήνων «Μήγαρις έχω άλλο στο νου μου πάρεξ ελευθερία και γλώσσα;» – Διονύσιος Σολωμός
Τα συγκλονιστικά γεγονότα της Επανάστασης του ’21 αναζήτησαν τη γλώσσα τους για να τα περιγράψει. Και αυτή ήταν η προφορική λαλιά της καθημερινότητας και της ποιητικής παράδοσης, η γλώσσα και η γραφή των λογίων Ελλήνων, κυρίως του εξωτερικού, αλλά και κάποια απομεινάρια των Αρχαίων, που κανένα πανεπιστήμιο δεν υπήρχε τότε για να τα διδάξει.
Ισως τα κείμενα αυτά να είναι και ένα μνημείο της λαχτάρας των αγωνιστών για το Πανεπιστήμιο που θα χτιζόταν μετά την Ελευθερία. Και εκεί θα φοιτούσαν όχι μόνον τα παιδιά τους αλλά και οι ίδιοι. Είναι γνωστό ότι ο Κολοκοτρώνης ήταν από τους πρώτους ακροατές στο πρώτο Πανεπιστήμιο του Κλεάνθη στην Πλάκα και, λίγο αργότερα, όταν χτιζόταν το μεγάλο Πανεπιστήμιο του Χριστιανού Χάνσεν στην Πανεπιστημίου, υπήρξε επιστάτης των έργων.
Ισως η ελληνική Πολιτεία προλαβαίνει ακόμη να εντάξει στη διδασκαλία των σχολείων, σε όλες τις τάξεις του Γυμνασίου και του Λυκείου, τα Απομνημονεύματα των αγωνιστών του ’21. Αρκεί να γίνουν προσεκτικές επιλογές με κριτήριο γλωσσικό, ιστορικό, γεωγραφικό και λογοτεχνικό. Οι μαθητές, μαζί με τους δασκάλους, θα έχουν έτσι τη δυνατότητα να επεξεργαστούν αυτή την αναγνωστική εμπειρία μένοντας στις λέξεις, στη σύνθεση της αφήγησης αλλά και στις εικόνες των προσώπων, των τοπίων και των μαχών. Θα μπορέσουν να συνθέσουν ένα ιδιόμορφο, νοητό, ιστορικο-ανθρωπολογικό ντοκιμαντέρ που θα δώσει νόημα στους πρώτους στίχους του Υμνου εις την Ελευθερίαν του Σολωμού. Θα κατανοήσουν δηλαδή πώς η ελληνική Ελευθερία είναι μία πολεμική Ελευθερία εις το διηνεκές, σαν την αρχαία θεά Αθηνά, που αντί για περικεφαλαία, ασπίδα και δόρυ, κρατάει κοφτερό σπαθί…
Σε γνωρίζω από την κόψη, λοιπόν, του σπαθιού την τρομερή, αλλά και… Σε γνωρίζω από την όψη… οι αγωνιστές που έγραψαν Απομνημονεύματα έδωσαν νόημα και στην κόψη του σπαθιού και στην όψη της Ελευθερίας, που δεν είναι μόνον πρόσωπο, αλλά και συνείδηση και γλώσσα. Αγωνιστές στα πεδία των μαχών αλλά και αγωνιστές της γραφής, της σύνθεσης της ελληνικής γλώσσας, που θα έκανε αναγνωρίσιμο και ξεχωριστό το πρόσωπό της.
Μακρυγιάννης, Κοσομούλης, Φωτάκος, Περραιβός, Τερτσέτης, Σπηλιάδης, Κανέλλος Δεληγιάννης και τόσοι άλλοι. Λαϊκοί αγωνιστές και παιδιά προκρίτων που μπήκαν στον αγώνα. Ηδη έχει παρατηρηθεί ότι στα Απομνημονεύματα υπάρχει έντονος υποκειμενισμός και ιδιοτέλεια. Οι συγγραφείς τους διεκδικούν προσωπική η οικογενειακή δικαίωση. Είναι μονομερή, υπάρχει ωραιοποίηση κάποιων γεγονότων και καταγγελία η αποσιώπηση κάποιων άλλων. Αυτά φαίνονται καθαρά μέσα στα κείμενα και ο σύγχρονος αναγνώστης μπορεί να τα εντάξει στο φάσμα των συμπεριφορών, των αντιθέσεων της εποχής. Ομως όλοι χρησιμοποιούν τη γλώσσα του τόπου για να εκφραστούν. Γραμματιζούμενοι ή και σχεδόν αγράμματοι, ο καθένας βρίσκει τον δικό του τρόπο. Καλό είναι να διαβαστούν χωρίς τη σύγχρονη μόδα της υπερβολικής ιδεολογικής φόρτισης ή των κοινωνικών και οικονομικών αντιθέσεων που ήταν υπαρκτές και σε πολλές περιπτώσεις ιδιαιτέρως άγριες, αλλά αυτό δεν εμπόδισε πολλούς από αυτούς να θυσιαστούν για τον κοινό σκοπό.
