Με αφορμή την είδηση του θανάτου του Μπερνάρντο Μπερτολούτσι, δυο σκέψεις για την Ιταλία και μια ιδιαίτερη αριστερά του 20ου αιώνα (που δεν υπάρχει πια από μακρού χρόνου)
Bernardo Bertolucci è morto. Όπως αναφέρει ο «τρελός» για τον Βέρντι, σ’ ένα από τα πρώτα πλάνα της ταινίας «1900».
Η Ιταλία του 20ου αιώνα, η ιταλική αριστερά, στην ατμόσφαιρα της οποίας μεγάλωσε και δημιούργησε ο Μπερνάρντο Μπερτολούτσι, ήταν μια πολύ ιδιαίτερη περίπτωση. Με κεντρική φιγούρα έναν από τους κορυφαίους κατά τη γνώμη μου ηγέτες της μεταπολεμικής Ευρώπης, τον Παλμίρο Τολιάτι. Το Ιταλικό Κομμουνιστικό Κόμμα (PCI), υπό τον Τολιάτι, υπήρξε ένα μαζικό ρεφορμιστικό (με την έννοια της δια των μεταρρυθμίσεων επανάστασης, μια γραμμή μάλλον εγγύτερα στη 21/2 Διεθνή με όρους μεσοπολέμου) δημοκρατικό κόμμα, με αίσθηση του καιρού και του τόπου, των διεθνών συνθηκών και καταναγκασμών, των αναγκών της εργατικής τάξης και των συμμάχων της, των συμφερόντων της χώρας και του ιταλικού λαού. Μια γραμμή που σαφώς περιελάμβανε το ενδεχόμενο του συμβιβασμού, αλλά δεν απέκλειε τη ρήξη. Με λογισμό και με όνειρο κατά τον δικό μας Ελληνο-ιταλό. Σε μια προσπάθεια σύνθεσης του μαρξισμού με τις εγχώριες παραδόσεις. Ο ιταλικός ιστορικισμός απέναντι στην πρόκληση του προελαύνοντος αμερικάνικου τρόπου ζωής και της αντίστοιχης πολιτο-πολιτισμικής ηγεμονίας.
Μια συγκεκριμένη ανάγνωση του γκραμσιανού έργου, όπου κομβική θέση καταλαμβάνουν το εθνικο-λαϊκό μπλοκ και το ζήτημα της ηγεμονίας. Αυθεντικά επιδιωκόμενος διάλογος με τη λαϊκή καθολική κουλτούρα και τις οργανώσεις της στο πλαίσιο αρχικά του φιλειρηνικού κινήματος στα τέλη του ’50, καθώς επίσης και μιας αυτόχθονης ιταλικότητας (αν είναι δόκιμος ένας τέτοιος όρος).
Αλλά και πολυκεντρικός κομμουνισμός μετά τα γεγονότα της Ουγγαρίας το ’56, μια πρόδρομη εικόνα των εθνικών δρόμων σε μια διεθνική ιστορικά προοπτική. Θα μπορούσαν να αναφερθούν και άλλες μορφές τόσο από την κομμουνιστική αριστερά (όπως ο Ινγκράο, ο Μάγκρι και η ομάδα Μανιφέστο, το PdUP κα), αλλά και από την αριστερή πτέρυγα της σοσιαλιστικής αριστεράς (Μπάσο- PSIUP, Παντσιέρι, Περτίνι, Λομπάρντι κα). Μια έκρηξη των εργατικών και φοιτητικών αγώνων που διήρκεσε σχεδόν 20 χρόνια (1962-1980), της ριζοσπαστικής διανόησης, αλλά και της καλλιτεχνικής δημιουργίας. Μια κοινωνία σε μεγάλη κινητικότητα, αναζήτηση και αμφισβητήσεις, με βαθιά δημοκρατική συνείδηση τότε και έμπρακτα αλληλέγγυα στους αγωνιζόμενους, στους καταδιωκόμενους από αυταρχικά και δικτατορικά καθεστώτα (οι ελληνικές αντιδικτατορικές οργανώσεις – και όχι μόνον αυτές - βίωσαν την υποστήριξη αυτή, με υλικούς και ιδεολογικούς όρους).
