Η επανάσταση του 1821 στην ρωσσική λογοτεχνία του 19ου αι.

Δημήτρης Μπαλτάς, 

Δρ. Φιλοσοφίας Πανεπιστημίου Αθηνών

Είναι γνωστό ότι την εποχή πριν από το 1821 ο φιλελληνισμός είχε εκδηλωθεί σε πολλές χώρες και με πολλές μορφές. Αλλά, ακόμη και σήμερα, δεν είναι ιδιαίτερα γνωστή και προβεβλημένη στους Έλληνες η θέση της επαναστάσεως του 1821, των δικαίων της και των στόχων της, ακόμη και ο βαθμός της συμμετοχής των Ρώσσων στον αγώνα των Ελλήνων, στα έργα των Ρώσσων λογοτεχνών του 19ου αι. Ορισμένες πτυχές αυτής της σχέσεως θα παρουσιάσω στην σημερινή κατάθεση.

Είναι γεγονός ότι ένα πλήθος ποιημάτων των Ρώσσων λογοτεχνών του ιθ’ αἰ. προτρέπουν τους Έλληνες να ξεσηκωθούν. Ενδεικτικώς θα αναφερθεί το ποίημα «Το πολεμικό θούριο των Ελλήνων» του ποιητή Φιοντόρ Γκλίνκα (1786-1880). Μάλιστα στίχοι, όπως:

Ως πότε σκλάβοι στα δεσμά

Των Αγαρηνών θα ζούμε;

Τους τυράννους της γλυκιάς μας Ελλάδας

Ήρθε η ώρα να εκδικηθούμε!

Η συνέχεια της ανάρτησης ΕΔΩ

ΠΗΓΗ:https://www.pemptousia.gr/2025/03/i-epanastasi-tou-1821-stin-rossiki-logote/
Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com

Πρόσωπα καί ζητήματα στήν αὐτοβιογραφία τοῦ Ν. Μπερντιάγιεφ

Ἡ ὁμιλία τοῦ Δημήτρη Μπαλτᾶ στὴν ἐκδήλωση τῆς “Χριστιανικῆς” γιὰ τὰ 150 χρόνια ἀπὸ τὴ γέννηση τοῦ Νικολάου Μπρντιάγιεφ ποὺ ἔγινε στὶς 16 Δεκεμβρίου 2024 στὴ Βιβλιοθήκη τῆς Ἱερᾶς Ἀρχιεπισκοπῆς στὴν Ἀθήνα (Πλάκα).

τοῦ Δημήτρη Μπαλτᾶ

Στήν παροῦσα ὁμιλία θά κάνω λόγο γιά τήν «Αὐτοβιογραφία» τοῦ Ρώσου φιλοσόφου Ν. Μπερντιάγιεφ (1874-1948). Γιά τίς συγκεκριμένες ἀναφορές σέ πρόσωπα καί ζητήματα τοῦ βιβλίου χρησιμοποίησα τό ρωσικό πρωτότυπο , το ὁποῖο μάλιστα φέρει τόν τίτλο «Αὐτογνωσία. Δοκίμιο φιλοσοφικῆς αὐτοβιογραφίας», καί ὄχι τήν γαλλική πού ἐπιγράφεται «Δοκίμιο πνευματικῆς αὐτοβιογραφίας» ἤ τήν ἀγγλική πού ἔχει τόν τίτλο «Ὄνειρο καί πραγματικότητα. Δοκίμιο αὐτοβιογραφίας» .

Μία βασική εἰσαγωγική παρατήρηση εἶναι ὅτι τό συγκεριμένο βιβλίο δέν μπορεῖ χαρακτηριστεῖ ὡς «αὐτοβιογραφία», «ἀπομνημονεύματα» ἤ ἔστω «ἡμερολόγιο» κατά τήν συνήθη ἔννοια τῶν ὅρων αὐτῶν. Σέ γενικές γραμμές ὁ συγγραφέας δίνει ὁρισμένη σημασία στήν χρονολογική σειρά παρουσίασης τῶν γεγονότων, ἀλλά ὄχι ἀποκλειστική, καθ’ ὅσον τόν ἐνδιαφέρει περισσότερο ἡ προσέγγιση καί ἡ διασάφιση ζητημάτων τῆς φιλοσοφικῆς σκέψης του.

Α΄.

Γενικά, σέ μία αὐτοβιογραφικοῦ χαρακτήρα παρουσίαση βιβλίου, ἐνδιαφέρει καί τονίζεται ἡ παρουσία τῶν ἄλλων προσώπων στήν ζωή καί τό ἔργο ἑνός συγγραφέα. Ἐδῶ λοιπόν ἡ καταγραφή τῶν προσώπων στήν συγκεκριμένη ἰδιάζοντος χαρακτήρα αὐτοβιογραφία μπορεῖ νά ταξινομηθεῖ ὡς ἑξῆς.
α΄. Ὁ Ρῶσος φιλόσοφος ἀναφέρεται σέ πρόσωπα τοῦ ἄμεσου συγγενικοῦ του περιβάλλοντος, γιά τά ὁποῖα ἀφιερώνει κυρίως τό 1ο κεφάλαιο, μέ ἰδιαίτερες ἀναφορές στήν καταγωγή του, τήν στρατιωτική ἀπό τήν πλευρά τοῦ πατέρα του καί τήν ἀριστοκρατική ἀπό τήν πλευρά τῆς μητέρας του. Θυμᾶται λοιπόν ὁ φιλόσοφός μας τούς παπποῦδες του, τούς γονεῖς του καί τόν ἀδελφό του ἀλλά ἐπίσης καί συγγενεῖς τῆς μητέρας του, στούς ὁποίους περνοῦσε ὁ ἴδιος διαστήματα διακοπῶν ἀκόμη καί ὡς φοιτητής. Ἀπό τήν παιδική του ἡλικία θυμᾶται τήν νταντά του, ὀνόματι Ἄννα Ἰβάνοβνα Καραμένκοβα. Στό 6ο κεφάλαιο τῆς αὐτοβιογραφίας του θά μιλήσει γιά τήν γνωριμία του τό 1904 μέ τήν μετέπειτα συζυγό του Λύντια, ἐνῶ στίς «Προσθῆκες 1940-1946» τοῦ βιβλίου του θά ἀναφερθεῖ στην ἀπώλειά της τόν Σεπτέμβριο τοῦ 1945. Μία ἰδιαίτερη ἀναφορά θά κάνει ὁ Μπερντιάγιεφ στήν ἀδελφή τῆς συζύγου του, τήν Εὐγενία, ἡ ὁποία ἔμενε μαζί τους ἀπό τό 1914 καί στήν ὁποία μάλιστα ἀφιέρωσε τό παρόν βιβλίο του: «Στήν Εὐγενία Ράπ, τήν καλύτερή μου φίλη».

Μπροστά στον θάνατο...

Του Δημήτρη Μπαλτά

"Μπροστά στον θάνατο, μπροστά σ’ αυτή την αγωνία, σ’ αυτή την απομόνωση, σ’ αυτό τον πνευματικό θάνατο, που το βιολογικό τέρμα δεν είναι παρά ένα σημάδι του, ο άνθρωπος είναι σήμερα γυμνός. Τόσο γυμνός, όσο δεν ήταν ποτέ άλλοτε. Ο πολιτισμός μας είναι ο πρώτος, φαίνεται, σ’ όλη την ιστορία, που πασχίζει ν’ αγνοήσει τον θάνατο και, μ’ αυτό, ίσως, ξεσκεπάζει την ουσία... ".

"Οι επικήδειες τελετές έχουν μικρύνει υπερβολικά ή και χάνονται. Δεν ξέρουν πια τι να πουν και τι να κάνουν. Όταν ήμουνα παιδί, μέσα σ’ ένα κύκλο στερημένο από καιρό από κάθε χριστιανική αναφορά, δεν άφηναν κανένα να πεθάνει στο νοσοκομείο. Όταν δεν απόμενε πια ελπίδα, έφερναν τον άρρωστο στο σπίτι και τότε τον τύλιγαν σε περισσότερη στοργή. Ξαγρυπνούσαν όχι μονάχα εκείνους, που πέθαιναν, αλλά και τους πεθαμένους. Αγρυπνία, σχεδόν ανυπόφορη, μπροστά στο μηδέν. Δεν προσεύχονταν – σε ποιόν να προσευχηθούν και με ποια λόγια;"

"Δεν διάβαζαν τους Ψαλμούς και τα Ευαγγέλια. Δεν είχαν ούτε τη χοντροκομμένη ανανέωση του νεκρόδειπνου, που σε μερικές χριστιανικές χώρες αναπτύχτηκε σε «αγάπη». Δεν ήταν πια σε χριστιανικές χώρες. Όλα είχαν ξεχαστεί. Ο ζωντανός Θεός, η ψυχή, η ανάσταση. Αλλά δεν ήταν κι ο παγανισμός, που σ’ αυτόν πεθαίνουν με το «απρόσωπο» του φυτού ή σβήνουν γαλήνια μέσα στο άπειρο: ξαναγίνονται σπόροι, περνούν στην άλλη πλευρά των πραγμάτων, ίσαμε την καινούργια σπορά... Όχι. Απ’ τη βιβλική Αποκάλυψη κρατούσαν τη βεβαιότητα, πως αυτός ο πεθαμένος είναι ένα μοναδικό άτομο και πως η ζωή του υπήρξε η μοναδική του ζωή. Αυτές οι αγρυπνίες ήταν σκέτες αγωνίες. Πήγαιναν στην κουζίνα, να πιουν λίγο καφέ. Ύστερα ξαναγύριζαν να καθήσουν κοντά στο πτώμα. Με σιωπή. Πάντοτε αυτή η σιωπή. Είναι αλήθεια, πως καταπιάνονταν με υπερβολική λεπτομέρεια μ’ όλα εκείνα τα πράγματα, που πλαισιώνουν τον θάνατο. Τα αγγελτήρια της κηδείας, την ταφή, τον οικογενειακό τάφο. Κι αυτά, αν δεν χρειαζόταν να μαζέψουν τη σκόνη των προηγούμενων νεκρών, για να κάνουν χώρο... Νεκροταφεία δίχως σταυρό – όμως, για τους πιο πολλούς, ο σταυρός δεν σημαίνει νίκη πάνω στον θάνατο, αλλά απλώς και μόνο ένα νεκροταφείο... και σαν καλοί ορθολογιστές προσπαθούν ν’ αποφύγουν αυτή την ταυτολογία. Νεκροταφεία δίχως σταυρό. 

 Βαρειές πλάκες, καλοχτισμένες, των λατινικών νεκροταφείων.

ΝΙΚOΛAΪ ΜΠΕΡΝΤΙΑΓΙΕΦ: «Xριστιανός ὑπαρξιστής», «θεολογῶν φιλόσοφος», «χριστιανός σοσιαλιστής»

Πέμπτη 25 Ἰουλίου 2024 ὥρα 8 μμ

ΝΙΚOΛAΪ ΜΠΕΡΝΤΙΑΓΙΕΦ «Xριστιανός ὑπαρξιστής», «θεολογῶν φιλόσοφος», «χριστιανός σοσιαλιστής»


Συζήτηση μὲ τὸν Δημήτρη Μπαλτᾶ, μὲ ἀφορμὴ τὸ ἄρθρο του στὴν ἐφημερίδα καὶ τὰ 150 χρόνια τῆς γέννησης τοῦ Νικολάι Μπερντιάγιεφ.

ΠΗΓΗ:https://youtu.be/6-8My7eKEaE?si=pkGb3YncJoiZLN_J
Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com

Ο Δημήτριος Β. Μπαλτάς, Δρ Φιλοσοφίας, είναι γνωστός για τις σημαντικές μελέτες και μεταφράσεις του σε ζητήματα ρωσικής φιλοσοφίας.

 
Στην Ιδιωτική Οδό έχουμε αναρτήσει δεκάδες κείμενά του για τα θέματα αυτά, τα οποία μπορείτε να δείτε συγκεντρωμένα ΕΔΩ.

Φέτος, συμπληρώθηκαν 150 χρόνια από την γέννηση του μεγάλου ρώσου φιλοσόφου της θρησκείας Νικολάι Αλεξάντροβιτς Μπερντιάγιεφ (Никола́й Алекса́ндрович Бердя́ев, 18 Μαρτίου 1874 - 24 Μαρτίου 1948).

Ο Μπερντιάγιεφ είναι ένας από τους κορυφαίους στοχαστές του 20ού αιώνα, αλλά καθώς βρίσκεται στο μεταίχμιο της θρησκευτικής και φιλοσοφικής σκέψης, συμβαίνει το παράδοξο να παραβλέπεται από τους ειδικούς στη φιλοσοφία ως «θεολόγος» και από τους θεολόγους να θεωρείται ως υπερβολικά φιλοσοφικός στοχαστής.

 
Ο Δημήτρης Μπαλτάς έχει ασχοληθεί εκτενώς με τον Μπερντιάγιεφ σε δύο επίπεδα: συγγραφή κειμένων πάνω στο έργο του και μεταφράσεις κειμένων του Μπερντιάγιεφ. Κάποια από αυτά έχουμε αναδημοσιεύσει στην Ιδιωτική Οδό.

 
Από αυτή την εργασία του Δημήτρη Μπαλτά καταδεικνύεται η μεγάλη σημασία αυτού του ξεχωριστού διανοητή, ο οποίος θέτει ως επίκεντρο της σκέψης του την ελευθερία. Φυσικά κυρίαρχος είναι και ο Θεός, ο Χριστιανισμός και η Ορθοδοξία ειδικότερα.

 
Τα κείμενα του Δημήτρη Μπαλτά για τον Μπερντιάεφ είναι τα εξής:

 
α΄. Ἡ πολιτική φιλοσοφία τοῦ N.Berdiaeff, Ἐν Ἀθήναις, 2001

 
β΄. «N. Berdiaeeff καί Vl. Loskky. In memoriam», Ἀνάπλασις, τ. 435, 2008, σ. 79

 
γ΄. «Οἱ μεταφράσεις τοῦ Ν. Μπερντιάγιεφ στά ἑλληνικά», ἐφημ. Χριστιανική, 2.11. 2017

 
δ΄. «Ὁ Νικολάι Μπερντιάγιεφ καί ἡ Θεολογία τῆς Ἀπελευθέρωσης», Σύναξη 159, 2021, σσ. 74-77.

Νικολάι Μπερδιάγιεφ: Όλη μου την ζωή διάβασα πολύ

ΜΠΑΛΤΑΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ

"Όλη μου την ζωή διάβασα πολύ [...] Ο Έκχαρτ, ο Γιάκομπ Μπαίμε, ο Άγγελος Σιλέσιος είναι πιο κοντά στην καρδιά μου από τους Πατέρες της Εκκλησίας (σ. 110). 

Προπάντων, ο Λ. Τολστόι και ο Ντοστογιέφσκι• από πολύ νωρίς είχα διαβάσει αυτούς τους δύο συγγραφείς. [...] Είχα ήδη διαβάσει Σοπενχάουερ.  [...]  Την ίδια εποχή διάβασα το κλασικό έργο του Όλντενμπουργκ πάνω στον βουδισμό. Έπειτα, διάβασα τον Μαξ Μίλλερ και την "Μεταφυσική της αρχαίας Ελλάδας" του πριγκ. Σεργίου Τρουμπετσκόι. Θυμάμαι επίσης πόσο συγκινήθηκα από το "Ήρωες και λατρεία των ηρώων " του Καρλάιλ. [...] 

Την ίδια εποχή διάβασα με ενθουσιασμό την σειρά "Βιογραφία των ενδόξων ανδρών" του Παβλένκο (σ.111).  

Ποιες ήταν οι προτιμήσεις μου στην παγκόσμια λογοτεχνία; Οι προφητείες και το Βιβλίο του Ιώβ, όλως ιδιαιτέρως οι ελληνικές τραγωδίες, ο Θερβάντες, ο Σαίξπηρ, ο Γκαίτε, ο Μπάυρον, ο Χόφμαν, ο Ντίκενς, ο Μπαλζάκ, ο Ουγκώ, μου άρεσε κυρίως ο Ίψεν και τα ποιήματα του Μπωντλαίρ. Διάβασα επίσης με ευχαρίστηση τα ιστορικά μυθιστορήματα του Ουώλτερ Σκότ και του Αλέξανδρου Δουμά. Στην ρωσική λογοτεχνία, εκτός του Τολστόι και του Ντοστογιέφσκι, γνώριζα καλά τον Λέρμοντοφ. Είχα μια αδυναμία για τον Τιούτσεφ (σ.112). 

Διάβασα, στην ηλικία των δεκατεσσάρων ετών, την "Κριτική του Καθαρού Λόγου" του Καντ και την  "Φιλοσοφία του Πνεύματος" του Χέγκελ". [...] Διάβασα εξίσου τα φιλοσοφικά έργα του Βολταίρου, σε μια πολυτελή έκδοση (σσ. 114-115). 

Εκτιμώ πολύ τον Προυστ, τον Κάφκα και ορισμένα αποσπάσματα του Χένρυ Μίλερ. Διαβάζω πολύ έργα Ιστορίας και κυρίως τις βιογραφίες των δημιουργών πολιτισμού (σσ. 404-405).

(Ν. Berdiaev, Essai d' autobiographie spirituelle, trad. E. Belenson, Editions Buchwt-Chastel, Paris 1979 - η μετάφραση δική μου)

ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ: ΤΖΟΝ ΡΑΣΚΙΝ - ¨Η ΦΥΣΗ ΤΟΥ ΓΟΤΘΙΚΟΥ ΡΥΘΜΟΥ"

"Τους ανθρώπους μπορεί να τους χτυπήσεις, να τους αλυσοδέσεις, να τους βασανίσεις, να τους ζεύσεις σαν τα βόδια, να τους ξεπαστρέψεις σαν τις μύγες, κι αυτοί να παραμείνουν - υπό την καλύτερη έννοια μάλιστα - ελεύθεροι.

 Καταπνίγοντας όμως το πνεύμα τους, καταστρέφοντας τα βλαστάρια της ανθρώπινης νοημοσύνης τους για να τα τεμαχίσεις σε κλαδιά που σαπίζουν, μετατρέποντας σε ιμάντες μηχανής τη σάρκα και το δέρμα τους, τα οποία, όταν τ' αποτελειώσουν τα σκουλήκια, είναι προορισμένα να συναντήσουν τον ίδιο τον Θεό- τότε, πράγματι, γίνεσαι αφέντης δούλων.

 Ίσως, λοιπόν, η σημερινή Αγγλία, της οποίας οι κάτοικοι τροφοδοτούν σαν καύσιμο τον καπνό του εργοστασίου, με τη δύναμη και τον μόχθο τους να χαραμίζονται καθημερινά για την επίτευξη ενός περίτεχνου κι απόλυτα ακριβούς αποτελέσματος, να είναι λιγότερο ελεύθερη απ' ο,τι στο παρελθόν - παρόλο που και οι πιο ήπιες διαταγές των φεουδαρχών κόστιζαν τότε ανθρώπινες ζωές, και το αίμα του οργισμένου αγρότη χυνόταν στα αυλάκια των χωραφιών" (σσ.35-36)

Ευχαριστώ το Δημήτρη Μπαλτά

Ο Αλεξάντρ Σολζενίτσυν και η λογοτεχνία του γκουλάγκ 

από

 Δημήτρης Μπαλτάς

 -

14 Απριλίου 2022

Αλεξάντρ Σολζενίτσιν και η λογοτεχνία του γκουλάγκ

Aφιέρωμα στον ρώσο συγγραφέα Αλεξάντρ Σολζενίτσυν (1918-2018) πραγματοποιήθηκε στο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Αθηναίων από το Περιοδικό ΣΤΕΠΑ και το Καλλιτεχνικό Σύνολο «Πολύτροπον».

– π. Πέτρος Μινώπετρος: “Ο μάρτυρας και η συνείδηση των θυμάτων του κομμουνιστικού ολοκληρωτισμού“.

Μιχαήλ Μπακούνιν. Ένας αριστοκράτης επαναστάτης

Δημήτρης Μπαλτάς δείτε όλα τα video εδώ

Ο Δημήτρης Μπαλτάς, Δρ. Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, μιλά για το Ρώσσο πρίγκηπα Μιχαήλ Μπακούνιν (1814-1876), ένα χαρακτηριστικό εκπρόσωπο της αναρχικής σκέψης, με αφορμή τα 200 χρόνια από τη γέννησή του.