Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα ΝΕΛΛΑΣ. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων
Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα ΝΕΛΛΑΣ. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων

Παρασκευή 3 Μαΐου 2024

Π.Νέλλα :Ο Θάνατος του Θεού και η Ανάσταση του ανθρώπου ( Κείμενα για την Ανάσταση από τον ΓΕΡΟΜΟΡΙΑ)



Ο Π.Νέλλας υπήρξε ένας σπουδαίος θεολόγος και ιδρυτής του περιοδικού "Σύναξη".Ακριβώς επειδή τα κείμενα του όπως αυτό , που αναπαράγουμε από την ιστοσελίδα "Αντίφωνο", είναι σημαντικά και μαρτυρούν μια σημαντική θεολογική και θύραθεν παιδεία , αφορούν καίρια καθένα που στοχάζεται για την μοίρα του ανθρώπου.


Παναγιώτης Νέλλας


Ὁ θάνατος τοῦ Θεοῦ εἶναι ἕνα ἀπό τά κεντρικά θέματα ὄχι μόνο τῆς σύγχρονης δυτικῆς φιλοσοφίας καί λογοτεχνίας, ἀλλά καί τῆς ἴδιας τῆς θεολογίας. Τά τελευταῖα χρόνια γράφτηκαν χιλιάδες σελίδες σχετικές μ᾽ αὐτό, ἀνέβηκαν ἔργα στό θέατρο, γυρίσθηκαν ταινίες, τό θέμα ξέφυγε ἀπό τά μελετητήρια τῶν εἰδικῶν καί ἀπασχολεῖ τό εὐρύτερο κοινό. Τό σύντομο αὐτό δοκίμιο ἔχει σκοπό νά δώσει, στήν ἀρχή μιά γενική ἐνημέρωση καί μιά ἑρμηνεία γιά τό φαινόμενο, καί νά προσπαθήσει στή συνέχεια, ἀφοῦ τό τοποθετήσει μέ βάση τά ὀρθόδοξα κριτήρια, νά σκιαγραφήσει τή συμβολή, πού θά μποροῦσε νά προσφέρει ἡ Ὀρθοδοξία συμμετέχοντας στή σχετική συζήτηση.
Στό χῶρο τῆς φιλοσοφίας τό θέμα ἀρχίζει μέ τό Nietzsche, γιά τόν ὁποῖο, ὅπως εἶναι γνωστό, ὁ θάνατος τοῦ Θεοῦ ἀποκαλύπτεται καί ταυτόχρονα εἶναι ταυτόσημος μέ τήν ἀνατροπή ὅλων τῶν ἀξιῶν, ὁλόκληρης τῆς ὑπεραισθητῆς περιοχῆς σύμπαντος τοῦ κόσμου τῶν ἰδεῶν καί τῶν ἰδανικῶν. Μοναδική καί ὕψιστη ἀξία μένει γιά τό Nietzsche ὁ ἄνθρωπος, ὁ ″ὑπεράνθρωπος″: «Ποῦ εἶναι ὁ Θεός;» Γράφει ἤδη στά 1882. «Θά σᾶς τό πῶ ἐγώ. Τόν σκοτώσαμε. Ἐμεῖς ὅλοι εἴμαστε οἱ φονιάδες του... ὁ Θεός εἶναι νεκρός... ὁ Θεός θά μείνει νεκρός. Τί ἄλλο εἶναι οἱ ἐκκλησίες παρά οἱ τάφοι καί τά μνήματα τοῦ Θεοῦ;»

Ὁ Nietzsche στήν ἐποχή του ἀναγκάζεται νά βάλει τά λόγια αὐτά στό στόμα ἑνός τρελοῦ ἀνθρώπου. Ἀλλά ὁ Sartre ἐπαναλαμβάνει μέ πλήρη ἄνεση τό ἴδιο κήρυγμα κατά τήν ἔναρξη τοῦ Β’ παγκοσμίου πολέμου, μιλώντας σέ μιά δημόσια συγκέντρωση στή Γενεύη: «Κύριοι, ὁ Θεός πέθανε. Σᾶς ἀναγγέλλω, κύριοι, τό θάνατο τοῦ Θεοῦ.»

Τό τί σημαίνει γιά τήν ἄθεη ὑπαρξιακή φιλοσοφία ὁ θάνατος τοῦ Θεοῦ, μᾶς τό ἀποκαλύπτει μέ ἐνάργεια ἡ ἀντίστοιχη λογοτεχνία. Ἀφοῦ δέν ὑπάρχει Θεός, ἄρα δέν ὑπάρχει παρά ἡ βιολογική ζωή. Μέ διονυσιακή ἀγαλλίαση ὁ Camus ὑμνεῖ στά πρῶτα του ἔργα τό μεγαλεῖο καί τή χαρά αὐτῆς τῆς ζωῆς.τήν ὁμορφιά πού κλείνει μέσα της μιά ζεστή μέρα στήν ἀκροθαλασσιά, μιά χειμωνιάτικη νύχτα, πού ἡ οἰκογένεια εἶναι μαζεμένη γύρω στή φωτιά. Ἀλλά ἡ βιολογική ζωή εἶναι ἡ ″ἐν φθορᾷ ζωή″ καί ὁ ἴδιος ὁ Camus ὅσο προχωρεῖ, ἀνακαλύπτει μέσα στή ζωή τό σαράκι αὐτό τῆς φθορᾶς, πού κλέβει τή χαρά, πού ἀπομυζᾶ τήν οὐσία καί ἀφήνει ἀνούσια καί ἀνόητη τή ζωή, πού δημιουργεῖ μέσα στόν ἄνθρωπο τήν αἴσθηση τοῦ χάους καί τοῦ κενοῦ, πράγμα πού τόσο ἔντονα περιγράφεται στόν «Ξένο», καί πού ὁ Sartre μέ τόση ἐπιτυχία ὀνομάζει στό ὁμόνυμο ἔργο του «Ναυτία».

Σάββατο 8 Φεβρουαρίου 2020

Δερμάτινοι χιτῶνες - από Παναγιώτης Νέλλας




Πρὶν ἀπὸ ὅλα πρέπει νὰ τονισθῆ ὅτι οἱ δερμάτινοι χιτῶνες, ὅπως τὸ δείχνει καθαρὰ ἡ διήγηση τῆς Γενέσεως, προστέθηκαν στὸν ἄνθρωπο μετὰ τὴν πτώση καὶ ὅτι δὲν ἀποτελοῦν φυσικὸ συστατικὸ στοιχεῖο του. Αὐτὸ ποὺ ἡ ἐμπειρικὴ παρατήρηση ὀνομάζει «φυσικότητα» τοῦ ἀνθρώπου εἶναι γιὰ τὴ βιβλικοπατερικὴ διδασκαλία μιὰ μεταγενέστερη, ἡ μετὰ τὴν πτώση κατάσταση, ὄχι ἡ ἀρχικὴ καὶ συνεπῶς ἀληθινὴ φύση του. «Ὅτι οἰκεία μὲν καὶ κατὰ φύσιν τοῖς ἀνθρώποις ἐστὶν ἡ ζωὴ ἡ πρὸς τὴν θείαν φύσιν ὡμοιωμένη» (Γρηγόριος Νύσσης). Καλεῖται συνεπῶς ὁ σύγχρονος ἄνθρωπος, ἂν θέλη νὰ κατανοήση πλήρως τὴν ὕπαρξή του, τὰ καλὰ στοιχεῖα ἀλλὰ καὶ τὰ δεινὰ ποὺ τὸν μαστίζουν, νὰ διευρύνη τὸν ὁρίζοντά του, νὰ διερωτηθῆ μήπως αὐτὸ ποὺ θεωρεῖ «φυσικὸ» δὲν εἶναι τόσο αὐτονόητο. Καὶ πρέπει νὰ σημειώσουμε πὼς εἶναι εὐοίωνο τὸ γεγονὸς ὅτι οἱ ἐπιστήμονες θέτουν τὰ τελευταῖα χρόνια στὸ χῶρο τῶν ἀνθρωπολογικῶν ἐπιστημῶν αὐτὸ τὸ ἐρώτημα. Πάντως γιὰ ὅποιον θέλει νὰ κινηθῆ στὸ χῶρο τῆς ὀρθόδοξης βιβλικοπατερικῆς ἀνθρωπολογίας ἡ διάκριση αὐτὴ ἔχει ἀποφασιστικὴ σημασία καὶ πρέπει νὰ τὴν ἔχη συνέχεια κατὰ νοῦ.



Τὸ δεύτερο σημεῖο ποὺ χρειάζεται νὰ ἐπισημανθῆ ἀφετηριακὰ εἶναι ὅτι τοὺς δερμάτινους χιτῶνες δὲν ἀποτελεῖ τὸ σῶμα τοῦ ἀνθρώπου. Οἱ πατέρες ἀπὸ νωρὶς βρέθηκαν στὴν ἀνάγκη νὰ τὸ τονίσουν αὐτὸ γιὰ νὰ ἀναιρέσουν τὶς ὑποτιμητικὲς γιὰ τὸ ἀνθρώπινο σῶμα αἱρέσεις τῶν γνωστικῶν. Δὲν εἶναι παράδοξο ὅτι ὁ Ὠριγένης, ἐπηρεασμένος ἀπὸ τὴ λαθεμένη ἀντίληψή του γιὰ τὴν προΰπαρξη τῶν ψυχῶν, ἀμφέβαλε γιὰ τὸ ἂν κάτω ἀπὸ τὴν ἔκφραση «δερμάτινοι χιτῶνες» τῆς Γραφῆς πρέπει νὰ νοηθοῦν τὰ σώματα ἢ ὄχι. Ἀλλὰ καὶ ἀπέναντι σ’ αὐτὴ τὴν ἀμφιβολία οἱ πατέρες ἀσκοῦν σκληρὴ κριτική, χαρακτηριστικὴ τῆς προσπαθείας τους ὄχι ἁπλῶς νὰ ὑπογραμμίσουν τὴ θετικὴ ἀξία τοῦ σώματος, ἀλλὰ νὰ τονίσουν τὴν κεντρικὴ χριστιανικὴ ἀλήθεια ὅτι τὸ σῶμα μαζὶ μὲ τὴν ψυχὴ «συνθέτουν» τὸν «κατὰ φύσιν» ἄνθρωπο. «Ἄνθρωπος δὲ ἀληθέστατα λέγεται κατὰ φύσιν οὔτε ψυχὴ χωρὶς σώματος, οὒτ’ αὖ σῶμα χωρὶς ψυχῆς, ἀλλὰ τὸ ἐκ συστάσεως ψυχῆς καὶ σώματος εἰς μίαν τὴν τοῦ καλοῦ μορφὴν συντεθέν» (Ἐπιφάνιος Κύπρου). Ἡ ἀλήθεια αὐτὴ εἶναι γιὰ τὴν πατερικὴ παράδοση ὄχι μόνο κεντρικὴ ἀλλὰ καὶ σαφής. Ἔτσι δὲ χρειάζεται νὰ ἐπιμείνουμε ἐδῶ στὴν τεκμηρίωση ἢ ἀνάλυσή της.

Ὅμως τί εἶναι οἱ δερμάτινοι χιτῶνες; Μιλήσαμε παραπάνω γιὰ βαρυσήμαντη διδασκαλία τῶν πατέρων σχετικὰ μὲ τὸ θέμα αὐτό. Ἡ πατερικὴ διδασκαλία εἶναι ὄντως βαρυσήμαντη, δὲν εἶναι ὅμως συστηματική. Οἱ πατέρες, ὅπως χρησιμοποίησαν τὸ «κατ’ εἰκόνα» γιὰ νὰ ἐκφράσουν τὴν πραγματικότητα τοῦ κατὰ φύσιν ἀνθρώπου, χωρὶς νὰ κάνουν γύρω ἀπὸ τὴν ἀλήθεια αὐτὴ ἕνα σύστημα, ἔτσι συχνὰ βοηθήθηκαν ἀπὸ τὴν ἔννοια τῶν «δερματίνων χιτώνων» γιὰ νὰ περιγράψουν καὶ ἑρμηνεύσουν τὴν μετὰ τὴν πτώση κατάσταση τοῦ ἀνθρώπου. Διατύπωσαν μὲ τὸν τρόπο αὐτὸ πολλὲς ἀλήθειες σχετικὰ μὲ τοὺς δερμάτινους χιτῶνες καὶ ἔκαναν ποικίλες ἐφαρμογὲς τοῦ ὅρου.