Ένα άγνωστο, αντιστασιακό εμβατήριο του Τσιτσάνη

Ένα τραγούδι που γράφτηκε στη Θεσσαλονίκη, στα χρόνια της Κατοχής και ηχογραφήθηκε 60 χρόνια μετά 

Του Θανάση Γιώγλου

Στα χρόνια της Κατοχής ο Βασίλης Τσιτσάνης ζούσε και δημιουργούσε στη Θεσσαλονίκη. Στην οδό Παύλου Μελά 21 διατηρούσε το θρυλικό «Ουζερί Τσιτσάνης», όπου έγραψε μερικά από τα σημαντικότερα τραγούδια του, που ηχογραφήθηκαν με την επανέναρξη λειτουργίας του εργοστασίου της Columbia, το 1946.

Ένα από τα τραγούδια που γράφτηκαν στη Θεσσαλονίκη, στο οποίο αναφερθήκαμε στο παρελθόν, ήταν «Ο μπλόκος», που εμπνεύσθηκε ο συνθέτης από το φοβερό μπλόκο της Καλαμαριάς, στις 13 Αυγούστου του 1944 και δισκογραφήθηκε σαράντα τέσσερα χρόνια μετά, το 1978, στον δίσκο του Τσιτσάνη «Δώδεκα νέες λαϊκές δημιουργίες».

Περίπου δυο μήνες πριν από την αποχώρηση των κατακτητών και την απελευθέρωση της Ελλάδας, ο Βασίλης Τσιτσάνης έγραψε στη Θεσσαλονίκη ένα ακόμη τραγούδι, ένα εμβατήριο που αναφέρεται στους «χρόνους της σαπίλας», στους «στραγκαλιστές του λαού» και στα «ξερονήσια του διαβόλου Μεταξά». Η ηχογράφηση του τραγουδιού, ακόμα και μετά το τέλος του πολέμου έμοιαζε με ουτοπία, αφού η επιτροπή λογοκρισίας ήταν στα «φόρτε» της. Κι έτσι, το τραγούδι παρέμεινε στο συρτάρι του Τσιτσάνη, ο οποίος, σύμφωνα με μαρτυρίες του Κώστα Βίρβου, αλλά και του Ντίνου Χριστιανόπουλου, το έπαιζε κρυφά, με αποτέλεσμα στόμα με στόμα να γίνει γνωστό και να διαδοθεί στους αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης.

Δοσίλογοι και αντίσταση στην Ελλάδα

Δοσίλογοι και αντίσταση στην Ελλάδα: Στην Κατοχή εμφανίστηκαν οι Έλληνες μιμητές του Κουίσλινγκ, οι δοσίλογοι που συνεργάστηκαν με τους Γερμανούς, όπως ο Γέωργιος Τσολάκογλου.

Ο Οδυσσέας Ελύτης εξηγεί πως έγραψε το " ΑΞΙΟΝ ΕΣΤΙ " ...

"Οσο κι αν μπορεί να φανεί παράξενο, την αρχική αφορμή να γράψω το ποίημα,
μου την έδωσε η διαμονή μου στην Ευρώπη τα χρόνια του ’48 με ’51. 

Ηταν τα φοβερά χρόνια όπου όλα τα δεινά μαζί – πόλεμος, κατοχή, κίνημα, εμφύλιος – δεν είχανε αφήσει πέτρα πάνω στη πέτρα. Θυμάμαι, την μέρα που κατέβαινα να μπω στο αεροπλάνο, ένα τσούρμο παιδιά που παίζανε σε ένα ανοιχτό οικόπεδο. 

Το αυτοκίνητό μας αναγκάστηκε να σταματήσει για μια στιγμή και βάλθηκα να τα παρατηρώ. 

Ητανε κυριολεκτικά μες τα κουρέλια. Χλωμά, βρώμικα, σκελετωμένα, με γόνατα παραμορφωμένα,
με ρουφηγμένα πρόσωπα. 

Τριγυρίζανε μέσα στις τσουκνίδες του οικοπέδου ανάμεσα σε τρύπιες λεκάνες και σωρούς σκουπιδιών.
Αυτή ήταν η τελευταία εικόνα που έπαιρνα από την Ελλάδα. Και αυτή, σκεπτόμουνα, ήταν η μοίρα του Γένους που ακολούθησε το δρόμο της Αρετής και πάλαιψε αιώνες για να υπάρξει. 

Πριν περάσουν 24 ώρες περιδιάβαζα στο Ουσί της Λωζάννης, στο μικρό δάσος πλάι στη λίμνη. Και ξαφνικά άκουσα καλπασμούς και χαρούμενες φωνές.
Ηταν τα Ελβετόπαιδα που έβγαιναν να κάνουν την καθημερινή τους ιππασία. Αυτά που από πέντε γενεές και πλέον, δεν ήξεραν τι θα πει αγώνας, πείνα, θυσία. Ροδοκόκκινα, γελαστά, ντυμένα σαν πριγκηπόπουλα, με συνοδούς που φορούσαν στολές με χρυσά κουμπιά, περάσανε από μπροστά μου και μ’ άφησαν σε μια κατάσταση που ξεπερνούσε την αγανάκτηση...

Συγκλονιστική φωτογραφία: Ο Γιάννης Τσαρούχης με τη θρυλική εικόνα «Παναγία της Νίκης» που ζωγράφισε στο Αλβανικό μέτωπο

Στη φωτογραφία απεικονίζεται ο σπουδαίος ζωγράφος Γιάννης Τσαρούχης κατά τη διάρκεια του ελληνοϊταλικού πολέμου, κρατώντας την "Παναγία της Νίκης", τη συγκλονιστική εικόνα που ζωγράφισε ενώ βρισκόταν στο Αλβανικό Μέτωπο. H φωτογραφία του 1940-1941 επιχρωματίστηκε από τον γραφίστα Χρήστο Καπλάνη και δημοσιεύτηκε στη σελίδα του στο Facebook Past in Color- Χρώμα στο παρελθόν. 

Ο Γιάννης Τσαρούχης στρατεύθηκε το 1939 και υπηρέτησε στο Κούτσι, στην Αλβανία. Κατά τη διάρκεια του πολέμου είχε αναλάβει τη δημιουργία καμουφλάζ στρατιωτικών εγκαταστάσεων και στολών, ενώ δεν σταμάτησε ούτε τότε να ζωγραφίζει, δημιουργώντας προσωπογραφίες των φαντάρων που πολεμούσαν με σθένος τους Ιταλούς.

Την ιστορία της Παναγίας της Νίκης είχε αφηγηθεί στο βιβλίο «Μαρτυρίες '40-'41» του Κ. Χατζηπατέρα. 

Όπως είχε αποκαλύψει, η ιδέα του πίνακα προήλθε όταν άκουσε κατά τη διάρκεια του συσσιτίου έναν φαντάρο να περιγράφει ότι είχε δει όραμα με την Παναγία. Ο ανθυπασπιστής είχε αναφέρει ότι αρχικά την πέρασε για κάποια Αλβανή κατάσκοπο και ύψωσε το ρεβόλβερ του για να την πυροβολήσει, όμως τότε η γυναίκα ύψωσε την παλάμη της και του είπε: 

«Μη χτυπάς, έχω να σου πω κάτι: τη Λαμπρή θα είσαστε σπίτι σας».

 Ο Διοικητής αποφάσισε να χτίσει μια εκκλησία για την Παναγιά στο σημείο που του υπέδειξε ο φαντάρος και ζήτησε από τον Τσαρούχη να ζωγραφίσει τις τοιχογραφίες. Ωστόσο, το κτίριο όπου θα χτιζόταν η εκκλησία, ένας παλιός μύλος, ήταν επικίνδυνο και στόχος των Ιταλών, γι'αυτό ο Τσαρούχης έφτιαξε εικόνες ως τέμπλο πάνω σε τέσσερις σανίδες. 

Διαβάστε την ιστορία της εικόνας, όπως την είχε αφηγηθεί ο Τσαρούχης: 

 Το μέρος αυτό εβάλλετο πολύ από τους Ιταλούς και εφοβόμουν. Δέχτηκα όμως να κάνω τέσσερις εικόνες για το τέμπλο, αν βρουν τέσσερις σανίδες. Μπογιές είχε μαζί του ο λοχαγός μου, ο μακαρίτης Γεωργόπουλος, με την ελπίδα ότι θα μπορέσω να κάνω σκηνές από μάχες. Αυτές οι μπογιές εχρησίμευσαν στην αρχή του πολέμου για να καμουφλαριστούν τα νίκελ του αυτοκινήτου του διοικητού. Κι αργότερα, για να κάνω μερικά πορτραίτα του λοχαγού αυτού, που ήταν φιλότεχνος και βιβλιόφιλος. Ύστερα από πολλές έρευνες βρέθηκε ένα καπάκι από κιβώτιο. Εκεί πάνω ζωγράφισα την “Παναγία της Νίκης”, έχοντας ως πρότυπο μια κακοζωγραφισμένη Παναγία που κυκλοφορούσε σε δελτάρια.  

ΔΕΝ ΞΕΧΝΩ...

ΣΦΑΓΗ ΔΙΣΤΟΜΟΥ 75 χρόνια από τη ναζιστική θηριωδία

Φανούρης Ευστράτιος

Θεολόγος – Κοινωνιολόγος

ΣΦΑΓΗ ΔΙΣΤΟΜΟΥ: Ήταν 75 χρόνια πριν, όταν η ναζιστική θηριωδία στοίχισε 228 ανθρώπινες ζωές, εκ των οποίων οι 117 γυναίκες και 111 άντρες, ανάμεσά τους 53 παιδιά κάτω των 16 χρόνων, στις 10 Ιουνίου 1944 στο Δίστομο. Όμως κανείς δεν ξέχασε, κανείς δεν έχει δικαίωμα να ξεχάσει τι έγινε, γιατί έγινε και ποιοί το έκαναν.

Ποτέ δε θα ξεχάσουμε εκείνο το Σαββατόβραδο στις 10 Ιουνίου 1944, που τηλεφωνικά έφτανε η πρώτη είδηση για το χαλασμό, τη φοβερή σφαγή, που είχε γίνει από τους χιτλερικούς, τη μέρα εκείνη στο μαρτυρικό κεφαλοχώρι της Βοιωτίας: το Δίστομο. Η περιοχή της Βοιωτίας, εκείνη την περίοδο, δεν δημιούργησε τάγματα ασφαλείας αλλά αντιθέτως στήριζε τον ΕΛΑΣ.

Το τρομερό μαντάτο που «ξεκίνησε» από τη Λιβαδειά μιλούσε για άγρια θεριά, που είχαν σκορπίσει το θάνατο. Σκότωναν κάθε ζωή που ήταν στο διάβα τους, νήπια, μικρά παιδιά, νέους και νέες, γέροντες. Εικόνες φρίκης, όπως εκείνες που είχαν ζήσει τα Καλάβρυτα, η Κάνδανος, ο Χορτιάτης κι άλλα μαρτυρικά χωριά μας. Μακελειό άγριο σε κάθε χώρο που έμπαιναν και έβρισκαν συγκεντρωμένους τους κατοίκους, όπως είχαν διατάξει.

Καταματωμένο το καλοκαίρι του 1944. Καθώς οι Γερμανοί έβλεπαν πως η ώρα της τελικής συντριβής πλησίαζε, είχαν εξαπολύσει την πιο άγρια τρομοκρατία. Τα μπλόκα στις πόλεις καθημερινά. Όταν ύστερα από μερικούς μήνες χρειάστηκε να μπει στο φάκελο για το Δικαστήριο της Νυρεμβέργης το βιβλίο με τίτλο: «Η σφαγή του Διστόμου – Χρονικό». Ήταν έτοιμο για να προωθηθεί στο διεθνές δικαστήριο, μαζί με όλα τ’ άλλα ελληνικά ντοκουμέντα για μιαν άλλη σειρά εγκλημάτων, για δεκάδες άλλα ολοκαυτώματα.

Η Σφαγή του Διστόμου

Το Δίστομο είναι το ηρωικό μνημείο της μαρτυρικής, αδούλωτης Ελλάδας. Ο χιτλερικός βαρβαρισμός ισοπέδωσε την ιστορική πολίχνη. Εξανδραποδήθηκαν 325 κάτοικοι, άνδρες, γέροι, γυναίκες, παιδιά. Μετά τα Καλάβρυτα, το Δίστομο δοκίμασε τη θηριωδία του γερμανικού φασισμού. Οι Γερμανοί διαβλέποντας τη μεγαλύτερη αντίσταση στην Ελλάδα, του ΕΑΜ – ΕΛΑΣ άρχισαν συστηματικά να τρομοκρατούν αμάχους. Ο Rickert, Γερμανός ταγματάρχης των SS, στρατιωτικός διοικητής της Λιβαδειάς, ήταν ο εγκέφαλος της σφαγής.

Συγκλονιστική αλλά και συγκινητική εκπομπή της κρατικής γερμανικήςτηλεόρασης για το θέμα των γερμανικών αποζημιώσεων.

Στο Δίστομο του νομού Βοιωτίας έγινε κατά τον Β' Παγκόσμιο πόλεμο στις 10 Ιουνίου 1944 μια εκ των ειδεχθέστερων σφαγών αμάχων από τις Γερμανικές κατοχικές δυνάμεις.

Αφιερωμένο στον Αργυρή Σφουντουρη
Επιζήσαντα της σφαγής του Διστόμου !
Αφιερωμένο στους νεκρούς μας από τους Γερμανούς φασίστες .
Εμείς τιμούμε και θυμόμαστε τους νεκρούς της πατρίδας μας με σεβασμό στη θυσία τους .. .

Ποτέ πια φασισμός !!

«Δεν μπορώ να ορκίσω κυβέρνησιν προβληθείσαν υπό του εχθρού»

Η κυβέρνηση Γεωργίου Τσολάκογλου ήταν η πρώτη διορισμένη κυβέρνηση της ελληνικής Πολιτείας από τις γερμανικές δυνάμεις κατοχής. Διορίστηκε επίσημα στις 30 Απριλίου 1941, αμέσως μετά την κατάληψη της Αθήνας από τους Γερμανούς, ενώ η νόμιμη κυβέρνηση Τσουδερού είχε ήδη καταφύγει στην Κρήτη.

Πρωθυπουργός και πρόεδρος του Υπουργικου Συμβουλίου ορίστηκε ο στρατηγός Γεώργιος Τσολάκογλου, η κυβέρνησή του οποίου κράτησε τυπικά τα ηνία της χώρας μέχρι τις 2 Δεκεμβρίου 1942.

Ωστόσο, μια ημέρα σαν σήμερα, στις 2 Ιουνίου του 1941, ο τελευταίος μητροπολίτης Τραπεζούντας Χρύσανθος (κατά κόσμον Χαρίλαος Φιλιππίδης), που εκείνη την περίοδο ήταν Αρχιεπίσκοπος Αθηνών, είχε αρνηθεί να ορκίσει την κατοχική κυβέρνηση. Τότε, με συντακτική πράξη της κατοχικής κυβέρνησης, πλήρωσε αυτή την ηρωική στάση καθώς καθαιρέθηκε. Στις 2 Ιουλίου 1941, ο Χρύσανθος αντικαταστάθηκε από τον μητροπολίτη Κορινθίας Δαμασκηνό, με τον οποίο είχαν αντιπαρατεθεί στην εκλογή Αρχιεπισκόπου το 1937, και αποσύρθηκε στο σπίτι του στην Κυψέλη.

Σθεναρή υπήρξε η στάση του Χρύσανθου εναντίον των Γερμανών κατακτητών.

Είχε αποφύγει να παραστεί στην παράδοση της Αθήνας στα στρατεύματα κατοχής (27 Απριλίου 1941) και –όπως πραναφέραμε– είχε αρνηθεί να ορκίσει την πρώτη κυβέρνηση δοσιλόγων του στρατηγού Τσολάκογλου, τονίζοντας: «Δεν μπορώ να ορκίσω κυβέρνησιν προβληθείσαν υπό του εχθρού. Ημείς γνωρίζωμεν ότι τας κυβερνήσεις ορίζει ο λαός και ο Βασιλεύς. Εδώ τώρα, ούτε ο λαός εψήφισεν την κυβέρνησιν ούτε ο Βασιλεύς την όρισεν».

Αρνούμενος να αναγνωρίσει τις γερμανικές αρχές κατοχής, είχε πει χαρακτηριστικά: «Οι Έλληνες ιεράρχες δεν παραδίδουν τας πόλεις εις τον εχθρόν, αλλά καθήκον των είναι να εργασθούν για την απελευθέρωσιν αυτών». Επίσης, δεν είχε παραστεί ούτε στη δοξολογία λέγοντας μεταξύ άλλων πως «δοξολογία δεν έχει θέσιν επί τη υποδουλώσει της πατρίδος μας. Η ώρα της δοξολογίας θα είναι άλλη».

Στον Παύλο...

Αλέξανδρος Κουτσομητόπουλος

Ετών 14 "σηκώθηκε στις μύτες των ποδιών του" για τον βρουν οι ριπές του εκτελεστικού αποσπάσματος, για να πεθάνει "όρθιος σαν άνδρας" για την λευτεριά της πατρίδας. 

Με αυτό το πολύ ευαίσθητο και εμπνευσμένο αφιέρωμα - με αυτή την υπόμνηση στους αγώνες και τις γεμάτες από "παιδικά όνειρα" θυσίες μικρών και ηλικιωμένων, γυναικών, ανδρών και παιδιών του λαού μας, με τη μουσική υπόκρουση & συνοδεία, το μοιρολόι του "Πετρολουκά Χαλκιά" και τις φωτογραφiκές - μαρτυρίες- του "Κωστή Μπαλάφα" που όλο ανανεώνονται με εικόνες από νέες εκατόμβες παιδιών στη "σύγχρονη εποχή" που διανύουμε - από την Ελλάδα της μνημονιακής εξαθλίωσης - μέχρι την Παλαιστίνη, το Κουρδιστάν και τις γενοκτονίες σε όλο τον Κόσμο....

Αποχαιρετάμε και τον συμπολίτη - συναγωνιστή Παύλο Τουμανίδη - ο οποίος υποστήριζε θερμά τον αγώνα για τη διεκδίκηση των οφειλόμενων "Γερμανικών Πολεμικών Επανορθώσεων & Αποζημιώσεων", σαν αναγκαία προϋπόθεση - Αποκατάστασης- της δικαιοσύνης, αναγνώρισης των αγώνων & θυσιών, της ιστορικής γνώσης & μνήμης, της χαμένης αυτοσυνειδησίας , αυτοπεποίθησης & της αξιοπρέπειας του λαού μας.

Αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός: «Οι Ιεράρχες της Ελλάδος δεν τουφεκίζονται. Απαγχονίζονται».

Ο Αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός στο εξώφυλλο του περιοδικού TIME

Της Κατερίνας Χουζούρη

Σε μια εποχή που απουσιάζουν τα πρότυπα, τα οποία έχουν αντικατασταθεί από «φιγούρες»! Η ιστορία είναι εδώ, για να μας θυμίζει τι σημαίνει να αγωνίζεσαι για υψηλά ιδανικά – στη συγκεκριμένη περίπτωση για την πατρίδα – ακόμη κι αν τα δεδομένα είναι εναντίον σου. Χαρακτηριστικό παράδειγμα: Ο Μουσολίνι βασιζόμενος στην περιορισμένη υλική δύναμη του ελληνικού στρατού, θεωρούσε ότι θα «τελείωνε» γρήγορα με την Ελλάδα. Δεν είχε υπολογίσει όμως το σθένος, τη δύναμη και τη μαχητικότητα του ελληνικού λαού, κάθε φορά που καλείται να υπερασπιστεί την ελευθερία και την εθνική ανεξαρτησία. Πολλές είναι οι ηρωικές σελίδες στο «βιβλίο» της Κατοχής. Σήμερα θα «ξεφυλλίσουμε» μία απ’ αυτές: μία μόνο πτυχή της δράσης, που ανέπτυξε ο τότε Αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός. Που μπορεί και σήμερα να αποτελέσει παράδειγμα σε μία Ευρώπη όπου η απειλητική σκιά της ξενοφοβίας και του ρατσισμού αρχίζει ν’ απλώνεται απειλητικά.

«Έχουν αρχίσει οι μέρες της μεγάλης πικρίας της Ελλάδας. Απρίλιος του 1941. Οι Γερμανοί έχουν φτάσει στην Αθήνα, η σημαία τους ανεμίζει στην Ακρόπολη.  Η Ελλάδα έχει γονατίσει, η Ελλάδα είναι μέσα στο πένθος.
Στην πρωτεύουσα των Ελλήνων ένας άνδρας, μορφή δωρική, πανύψηλη, σαν τα δέντρα των δασών του τόπου του, της ορεινής Δορβιτσάς, στέκεται όρθιος, κοιτάζει από το παράθυρο έξω στο δρόμο το θέαμα του δρόμου. Περνάν βογκώντας οι μαυροφορεμένες γυναίκες του πένθους, οι λαβωμένοι πολεμιστές των αλβανικών βουνών.
Είναι ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Δαμασκηνός. Είναι ωχρός και αδύνατος από την πολύχρονη φυλακή», γράφει ο Ηλίας Βενέζης.[1]

ΙΟΥΛΙΑ ΜΠΙΜΠΑ-«Πρέπει να κάνεις κι εσύ κάτι. Το ζητάει η ώρα»

ΙΟΥΛΙΑ ΜΠΙΜΠΑ. Μια κοπέλα λεπτή, με τα μαλλιά τραβηγμένα κότσο, μοναχική, λιγομίλητη. Γεννημένη στη Σάμο. Παντρεμένη. Δασκάλα στο κατηχητικό σχολείο του Αγίου Νικολάου στο Κουκάκι. Οργανωμένη στην αντιστασιακή οργάνωση ΠΕΑΝ.

Η Ιουλία μέσα από τη φυλακή γράφει στην Άννα. Γράμματα γραμμένα με μολύβι πάνω σε οποιοδήποτε χαρτί.

Δεκέμβριος 1942

Αγαπητή Άννα,

πολλές φορές με ρωτάνε εδώ στη φυλακή πώς βρήκα τη δύναμη εγώ, ένα άβγαλτο κορίτσι απ' τη Σάμο ν' ανακατευτώ στην Αντίσταση. Ούτε κι εγώ ξέρω να σου πω. Κάτι μέσα μου μ' έτρωγε. Κάτι μου 'λεγε «Πρέπει να κάνεις κι εσύ κάτι. Το ζητάει η ώρα». Μπορεί να μ' έβαλαν στα αίματα κι εκείνα τα παλικάρια που κατέβασαν τη γερμανική σημαία απ' την Ακρόπολη τον Μάιο του '41. Δεν μάθαμε ακόμα τ' όνομά τους. Ίσως να μην το μάθουμε ποτέ. Θυμάμαι ότι εκείνη τη μέρα, εκείνο το σούρουπο, ανέβηκα πάνω στου Φιλοπάππου και κοίταζα τον βράχο απέναντι. Κοίταζα τον Παρθενώνα και σκεφτόμουνα «Άραγε θα μπορέσω ποτέ να κάνω κι εγώ κάτι;». Ας είναι! Τώρα όλα αυτά είναι περασμένα. Τώρα έχω μπροστά μου τα κάγκελα. Απ' την περασμένη βδομάδα μ' έχουν στην απομόνωση. Θ' αντέξω όμως. Κουράγιο.

Η Ιουλία Μπίμπα δεν θα ξαναδεί το σπίτι της στην οδό Πινότση 14, απ' όπου ανηφόριζε για τον λόφο του Φιλιπάππου.

Τέτη Σώλου

Σύμφωνα με το Στυλιανό Αραβαντινό, ήταν τήν μετέφεραν στήν Γερμανία όπου τήν αποκεφάλισαν.  Υπάρχει μόνο μια μικρή πλάκα στά Χαυτεία τής Αθήνας μαζί μέ τήν προτομή τού αρχηγού τής αντιστασιακής οργάνωσης Περίκου.  Ναί, επειδή δέν υπήρχε εδώ ποινή αποκεφαλισμού, τήν έστειλαν στήν "πολιτισμένη" Γερμανία, όπου τής έκοψαν το κεφάλι, τήν ΑΠΟΚΕΦΑΛΙΣΑΝ. Stylianos Arabantinos 

ΠΗΓΗ:Anna Staikou

Α. Σικελιανός - Εικοσιοχτώ του Οχτώβρη του 1940

Σήμερα 28 Οκτωβρίου 2011, 71 χρόνια από αυτή του 40'. Οι συνειρμοί, οι συγκρίσεις, που επιβάλει η ιστορική μνήμη ίσως γίνονται αναπόφευκτοι. Συγκρίσεις, τολμώ να πω, που δεν αφορούν τα ιστορικά γεγονότα, δεν αφορούν την φύση ή την ειρωνική διάθεση πολλές φορές της Ιστορίας, μα την αδυσώπητη εμμονή της να μας ελέγχει κάθε φορά προσωπικά. Κάθε φορά που αποφασίζουμε για το μέλλον. Και όσο και αν το αποφεύγουμε, το δήγμα της για αυτούς που το βιώνουν, νομίζω, θα είναι οξύ.

Η αναμέτρηση σήμερα, αν και τόσο διαφορετική, παραμένει η ίδια. Αναμέτρηση, πρώτα, εσωτερική. Ο πειρασμός να αποδεχτεί κανείς τις εξωτερικές συγκυρίες ως καθοριστικές, να θεωρήσει τον εαυτό του μονάχα ως ένα άτομο αντιμέτωπο με προβλήματα πρώτα ιδιωτικά και μετά καθολικά, είναι πολλές φορές μεγάλος. Ίσως είναι μια ύστατη προσπάθεια να θωρακιστεί μια αντίληψη ακεραιότητας του ατομικού Εγώ μας. Αισθάνομαι, πως σήμερα, σε αυτή ακριβώς την αναμέτρηση δεν κερδίζουμε, καθώς έχουμε χάσει την αίσθηση ανάγκης για πραγματική κοινωνία μεταξύ μας, να κοινωνούμε τις ανάγκες, τα προβλήματά μας μαζί τις ιδέες μας, την ανάγκη να διαμορφώσουμε συλλογικά τις μεταξύ μας σχέσεις και το περιβάλλον μας, να οραματιστούμε για ένα μέλλον δικό μας.

Αν και υπάρχουν σχεδόν όλες οι προϋποθέσεις πλέον για μια συλλογική αντίδραση απέναντι στις δυνάμεις που επιβάλλουν το δικό τους καθεστώς, οι περισσότερες αντιδράσεις που προκύπτουν, προκύπτουν ως διασπασμένες αντιδράσεις απέναντι στη καταπάτηση ατομικών δικαιωμάτων και κεκτημένων και όχι τόσο λόγω κοινωνικών αισθημάτων και αλληλεγγύης, κάτι που φάνηκε ήδη από τις πρώτες διαδηλώσεις. Οι διαδηλώσεις προέκυπταν μεμονωμένες, έπειτα από κάθε «επίθεση» στην κάθε κοινωνική ομάδα, δίχως αλληλεγγύη από/ για την υπόλοιπη κοινωνία. Δυστυχώς δεν είδα φοιτητές να μάχονται με το ίδιο πάθος για τις συντάξεις και τους μισθούς, ούτε και τους υπόλοιπους για την παιδεία.

Μήπως τα Νόμπελ των Σεφέρη και Ελύτη συνδέονται με το Έπος του 1940;

Δήμητρα Ρετσινά-Φωτεινίδου

Η ποίηση, η πεζογραφία και η εικαστική δημιουργία συνδέονται με τη ζωντάνια και την ψυχή ενός λαού. Οι καλλιτέχνες πρωταγωνιστούν ή συμμετέχουν στα γεγονότα που σημαδεύουν την ιστορική πορεία των εθνών. Όταν το έθνος συσπειρωθεί για να σώσει την τιμή του, να υπερασπιστεί τα χώματα της πατρίδας του, την οικογένεια, τη θρησκευτική πίστη, τη γλώσσα, τα ήθη και τις παραδόσεις του, τότε γίνεται μια ατσάλινη γροθιά που μπορεί να συντρίψει και τον πιο ακατανίκητο εχθρό. Ο εσωτερικός κόσμος και η πνευματική και ψυχική δύναμη του ανθρώπου έχει ειδικό βάρος που υπερέχει έναντι του πιο ακριβού υλικού εξοπλισμού.

Επομένως, τα Νόμπελ λογοτεχνίας ανήκουν σε όλους τους Έλληνες και τις Ελληνίδες που εντυπωσίασαν τον κόσμο με την μαχητικότητα και το ήθος τους.

Η δόξα των παλικαριών στην Πίνδο και σε όλα τα μέτωπα του Ελληνοϊταλικού Πολέμου που ξέσπασε στις 28 Οκτωβρίου του 1940 δεν πέρασε απαρατήρητη σε Ευρώπη, Αμερική και αλλού. Διθυραμβικά ήταν τα αφιερώματα του διεθνούς Τύπου για τις απανωτές νίκες του ελληνικού στρατού, ο οποίος έκανε υπεράνθρωπες προσπάθειες για αναχαιτίσει τη λυσσασμένη ορμή του ιταλικού Blietzkrieg (πολέμου-αστραπή). Είναι αξιοσημείωτο πως η Ελλάδα είναι η πρώτη χώρα που αντιστάθηκε και νίκησε ένα κράτος-μέλος του Άξονα. Αλγεινή εντύπωση είχε προκαλέσει τότε στον κόσμο η συνθηκολόγηση της Γαλλίας την 21η Ιουνίου 1940.

Το άγνωστο Ελληνοαμερικανικό Τάγμα 122 που πολέμησε κρυφά στην κατεχόμενη Ελλάδα και είχε μόνο έναν νεκρό. Αποστολή τους ήταν να κάνουν σαμποτάζ στον γερμανικό στρατό

Απρίλιος 1941. Οι δυνάμεις του Άξονα έχουν επικρατήσει στα ελληνικά εδάφη. Η εξόριστη κυβέρνηση του Καΐρου παίρνει την έγκριση από τον Φράνκλιν Ρούσβελτ να συγκροτηθεί μια μονάδα Ελληνοαμερικανών που θα συμμετείχαν σε επιχειρήσεις στον ελλαδικό χώρο. Έτσι δημιουργήθηκε το 122 Ελληνοαμερικανικό Ανεξάρτητο Τάγμα Πεζικού. 

«Ελληνικό Τάγμα» ονομάστηκε έτσι, γιατί συγκροτήθηκε 122 χρόνια μετά την Ελληνική Επανάσταση του 1821. Υιοθέτησε το σύνθημα της Επανάστασης «Ελευθερία ή Θάνατος» που αντικατόπτριζε το όραμα των Ελληνοαμερικανών για την απελευθέρωση της κατεχόμενης Ελλάδας. 

Σχεδόν 1.200 εθελοντές, Έλληνες δεύτερης γενιάς παρουσιάστηκαν στο στρατόπεδο Κάρλσον στο Κολοράντο της Αμερικής, προκειμένου να προετοιμαστούν για τις ειδικές συνθήκες των ελληνικών βουνών. Η τελική δύναμη του τάγματος δεν ξεπέρασε τελικά τους 650, οι οποίοι εκπαιδεύτηκαν στον ανορθόδοξο πόλεμο, την ατομική τακτική, τη χρήση όπλων και την πτώση με αλεξίπτωτο. Πρώτος διοικητής του τάγματος ήταν ο Peter Clainos, ο οποίος είχε γεννηθεί στη Σπάρτη το 1907, και οι άνδρες του «122» του είχαν δώσει το παρατσούκλι «Λεωνίδας». 

«Τα μάτια του αλόγου μου». Η συγκινητική ιστορία ενός στρατιώτη που έχασε το άλογό του κυνηγώντας Ιταλούς στην Αλβανία

Πηγή: «Ιστορίες από τη δεκαετία του 40» Είναι μια από τις δεκάδες, ίσως εκατοντάδες ιστορίες ζώων που έχασαν τη ζωή τους στον πόλεμο. 

Ο πολεμικός ανταποκριτής της εφημερίδας «Ακρόπολις» Σπύρος Τριανταφύλλου περιγράφει την ιστορία του Ψαρή. Του αλόγου που δεν άντεξε τις κακουχίες και άφησε την τελευταία του πνοή σε ένα χαντάκι στην Αλβανία. 

Η ιστορία δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα στις 9 Μαρτίου 1941. 

Γράφει ο Τριανταφύλλου: 

« Σ’ ένα χωριό στην πλαγιά του Μόροβα, στο σπίτι ενός Αλβανού χριστιανού που καταλύσαμε ένα βράδυ βρεθήκαμε στρατιώτες όλων των όπλων και σωφέρ ακόμα. Ρώτησα έναν που είχε λάβει μέρος στην ιστορική μάχη της Πίνδου: 

– Συνάδελφε, ποιο πράγμα δε θα λησμονήσεις ποτέ από αυτόν τον πόλεμο; 

Ήταν ιππέας ο συνάδελφος. Με κοίταξε, σκάλισε λίγο με την τσιμπίδα τη φωτιά, που έκαιε μπρος μας και μ’ απάντησε: 

– Τα μάτια του αλόγου μου… 

Και συνέχισε: 

Κάποτε οι διανοούμενοι και οι άνθρωποι της τέχνης ήταν πρωτοπόροι στους Εθνικούς αγώνες

Λογοτέχνες, συγγραφείς, ηθοποιοί, πολιτικοί, πολέμησαν γενναία δίπλα στα Ελληνόπουλα και τον ηρωϊσμό τους μετέδιδαν οι απεσταλμένοι δημοσιογράφοι

Του Τάσου Κ. Κοντογιαννίδη

akontogiannidis@yahoo.gr

 Οι πρώτοι που πληροφορήθηκαν την  κήρυξη του πολέμου, το ηρωϊκό εκείνο πρωϊνό της 28ης Οκτωβρίου 1940, μετά τον βασιλιά, τον στρατηγό Παπάγο και υπουργούς, ήταν μια εύθυμη συντροφιά καλλιτεχνών και δημοσιογράφων που το ξενυχτούσε σχεδόν κάθε βράδυ στο καφενείο «Κυβέλεια» στην αρχή της οδού Πανεπιστημίου της Αθήνας.

Μέσα σ’ εκείνο το καφενείο, όπου επικρατούσε το κέφι, βρίσκονταν  οι Βασίλης Λογοθετίδης, Αλέκος Σακελάριος, Χρήστος Γιαννακόπουλος, Ορέστης Μακρής, Κώστας Δούκας, Γιώργος Γαβριηλίδης, Κώστας Μανιατάκης, Αλέκος Λειβαδίτης κ.α.

Στις 4 το πρωί, μπαίνει,  όπως το συνήθιζε τέτοια ώρα όταν σχολούσε,  ο δημοσιογράφος της εφημερίδας  «Πρωία» Γιώργος Καράντζας και τους έφερνε τα νέα που θα διάβαζαν όταν θα κυκλοφορούσαν οι εφημερίδες. Αμίλητος, σοβαρός, κάθισε στη συντροφιά τους. «Τι έχουμε συνάδελφε;» τον ρώτησε ο Σακελάριος. Σήκωσε το κεφάλι του και είπε το συνταρακτικό νέο: «Έχουμε πόλεμο!»  Πόλεμο; Φώναξαν όλοι αναστατωμένοι. «Πριν από λίγη ώρα ο πρεσβευτής της Ιταλίας  Γκράτσι, έδωσε τελεσίγραφο στον  πρωθυπουργό που εκπνέει σε μια ώρα. Και ο Μεταξάς; Ρώτησαν όλοι αγωνιωδώς. «Τον πέταξε έξω με τις κλωτσιές…» Μπράβο!!! Φώναξαν όλοι μαζί.

«Ετοιμάστε τις χειροβομβίδες κι αν δείτε τους θάμνους απέναντι να κουνιούνται, ρίξτε χωρίς δεύτερη σκέψη». Ιστορικό ντοκουμέντο με αυθεντικές μαρτυρίες των στρατιωτών από την πρώτη ημέρα του πολέμου

Οι μαρτυρίες από την πρώτη ημέρα τους πολέμου αποτελούν μια πολύχρονη εργασία του στενού συνεργάτη της «Μηχανής του Χρόνου» ιστορικού Νίκου Γιαννόπουλου, ο οποίος συνέθεσε το ημερολόγιο των πρώτων ημερών του ’40 μέσα από προσωπικές και αυθεντικές μαρτυρίες των ανθρώπων που έζησαν τις δραματικές εξελίξεις. Πρόκειται για ένα σημαντικό έργο που παρουσιάζεται για πρώτη φορά. 

Βασίλειος Χρ. Αρχιμανδρίτης, αντισυνταγματάρχης Π.Δ., βετεράνος του 1940-41. 

Τις ημέρες εκείνες ήμουν έφεδρος ανθυπολοχαγός του Ανεξάρτητου Τάγματος Προκαλύψεως Κονίτσης. Η μέρα αυτή, η 27η Οκτωβρίου του ΄40 ήταν μια διαφορετική μέρα, το τηλέφωνο δεν σταματούσε καθόλου. Είναι αλήθεια πως όλοι μας στη διμοιρία τη μέρα εκείνη από το πρωί βρισκόμαστε στο πόδι. 

Σύμφωνα με τις μαρτυρίες των στρατευμένων, η 28η Οκτωβρίου κάθε άλλο παρά απροετοίμαστες βρήκε τις μονάδες προκάλυψης 

Ήταν η ώρα 11 τη νύχτα. Ο τηλεφωνητής για μια στιγμή με φωνάζει. «Κύριε ανθυπολοχαγέ στο τηλέφωνο». 

Η ιστορία του άγνωστου στρατιώτη που αντιμετώπισε την 28η Οκτωβρίου την ιταλική επίθεση και έγραψε το όνομά του στην σκοπιά της ελληνοαλβανικής μεθορίου. Εντοπίσαμε τα ίχνη του και κάναμε αυτοψία στα φυλάκια που ακούστηκε το πρώτο ΟΧΙ

Η κήρυξη του πολέμου από τους Ιταλούς και η εισβολή των στρατευμάτων τους στην ελληνοαλβανική μεθόριο ξημερώματα της 28ης Οκτωβρίου αποτελεί κεντρικό θέμα της σύγχρονης ιστοριογραφίας. Έχουν γραφτεί πολλά για τον σχεδιασμό, το διπλωματικό παρασκήνιο και τις κινήσεις των επιτελείων ενόψει του πολέμου που θα ξεκινούσε. Επίσης έχει ερευνηθεί και παρουσιαστεί ο συσχετισμός δυνάμεων και οι κινήσεις των δυνάμεων. Αυτό που παραμένει σε γενικές γραμμές «άγραφη» ιστορία είναι η δράση των στρατιωτών μεμονωμένα ή σε ομάδες. 

Ο μικρόκοσμος ενός οχυρού, η αγωνία της σκοπιάς και η ευθύνη όσων στελέχωσαν ένα φυλάκιο στα σύνορα μας παρότρυνε να αναζητήσουμε αυτήν την πλευρά του πολέμου. 

Ίτε παίδες 28ης Οκτωβρίου εσαεί…

Λάζαρος Μαύρος

Τ Ο  ΕΠΟΣ του Σαράντα, η ελληνική νικηφόρα απόκρουση και κατανίκηση των υπέρτερων δυνάμεων των Ιταλών Εισβολέων, από την 28η Οκτωβρίου 1940 μέχρι τέλους Μαρτίου του 1941, αποτελεί για το έθνος την πιστή επανάληψη της αρχαίας ελληνικής δόξας των Μαραθωνομάχων του 490 π.Χρ. και των Σαλαμινομάχων του 480 π.Χρ., οι οποίοι συνέτριψαν τις υπέρτερες δυνάμεις των Περσών Εισβολέων. 

 

Ε Ν Δ Ο Ξ Η  επαναβεβαίωση δυόμισι χιλιάδων ετών, της αρχέγονης ελληνικής ταυτότητας. Την οποία έγραψε το 472 π.Χρ. και όρισε εσαεί για όλους τους ελληνικούς αιώνες, στην τραγωδία «Πέρσαι», ο αρχαίος τραγωδός μας ο Αισχύλος:

 

«Ω, παίδες Ελλήνων, ίτε, ελευθερούτε πατρίδ’, ελευθερούτε δε παίδας, γυναίκας, θεών τε πατρώων έδη, θήκας τε προγόνων` νυν υπέρ πάντων αγών».