Οι τέσσερις μύθοι του φιλελευθερισμού

από Ευάγγελος Κοροβίνης

Ο φιλελευθερισμός περιβάλλεται από μια μακρόβια μυθολογία που μόνον τις τελευταίες δεκαετίες άρχισε να αποδομείται. 

 Σύμφωνα με τον πρώτο μύθο η ελευθερία, όπως την αντιλαμβάνεται ο φιλελευθερισμός, δεν συμβιβάζεται παρά μόνον με ένα μικρό κράτος, ένα κράτος-νυχτοφύλακα.

 Ο δεύτερος μύθος κάνει λόγο για την ουδετερότητα του φιλελεύθερου κράτους απέναντι στις αξίες και τις πεποιθήσεις και κατά συνέπεια για τον πλουραλισμό του. 

Ο τρίτος μύθος σχετίζεται με το υποτιθέμενο ελευθεριακό δυναμικό της τεχνολογίας και ιδιαίτερα του επικοινωνιακού τεχνοσυστήματος. 

 Ο τέταρτος και τελευταίος φιλελεύθερος μύθος θεωρεί τους πολέμους ως επαναλαμβανόμενα ατυχήματα και λάθη που μπορούν να αντιμετωπιστούν με την διάδοση του κοινοβουλευτισμού και την αύξηση της αλληλεξάρτησης μεταξύ των κρατών.

Το κράτος - νυχτοφύλακας

Ο φιλελευθερισμός καθηλώνει την ατομική ελευθερία στον ιδιωτικό χώρο και μόνον και την περιτειχίζει με διάφορα δικαιώματα για να την προστατεύσει. Δεν διανοείται την μετεξέλιξη της ατομικής ελευθερίας σε κοινωνική και πολιτική. Την αντιλαμβάνεται αποκλειστικά ως ελευθερία της ιδιωτικής απόλαυσης, ως διεύρυνση των καταναλωτικών δυνατοτήτων, για παράδειγμα.

Η περιτείχιση της ατομικής ελευθερίας με δικαιώματα νοείται είτε-αρνητικά-ως απουσία εμποδίων και καταναγκασμών (απουσία, για παράδειγμα, διακρίσεων φύλου ή φυλής), είτε-θετικά-ως ικανότητα και όχι απλώς ως δυνατότητα να προωθεί και να επιτυγχάνει κανείς τους στόχους του. Η πρόσβαση στις παροχές του κοινωνικού κράτους είναι ένα παράδειγμα δικαιώματος αυτού του δεύτερου, θετικού, είδους. Η διασφάλιση όμως και η διεύρυνση των δικαιωμάτων προϋποθέτει την αυξανομένη ανάμειξη του κράτους στις ζωές των πολιτών. Η διόγκωση του κράτους, κατά συνέπεια, κάθε άλλο παρά αντιτίθεται στην ελευθερία όπως την αντιλαμβάνεται ο φιλελευθερισμός.

Κάποιες προϋποθέσεις της επανεθνικοποίησης των οικονομιών

από Ευάγγελος Κοροβίνης

Πολλοί σήμερα νομίζουν ότι η αποπαγκοσμιοποίηση και η μείωση της αλληλεξάρτησης των οικονομιών του πλανήτη είναι ήδη γεγονός και το μόνο ερώτημα που τίθεται είναι αν θα εμβαθυνθεί ή κάποια στιγμή θα ανακοπεί.

Στην πραγματικότητα το παγκόσμιο εμπόριο συνεχίζει να αυξάνεται, πάρα τον εμπορικό πόλεμο ΗΠΑ και Κίνας που ξεκίνησε με πρωτοβουλία του Τραμπ και την απαγόρευση εξαγωγής προϊόντων υψηλής τεχνολογίας (κυρίως μικροτσίπ) επί Μπάιντεν. Ούτε, όμως, οι κυρώσεις που επιβλήθηκαν στην Ρωσία κατόρθωσαν να κάμψουν το παγκόσμιο εμπόριο.

Ναι μεν το εμπόριο μεταξύ των δυο μεγαλύτερων οικονομιών, των ΗΠΑ και της Κίνας έχει μειωθεί κατά τι, τα κινεζικά προϊόντα όμως συνεχίζουν να βρίσκουν τον δρόμο τους προς την Αμερική. Συναρμολογούνται πλέον εκτός της Κίνας και πωλούνται στην αγορά των ΗΠΑ ως εισαγόμενα από άλλες χώρες.

Καθώς παρατηρείται μεγάλη έλλειψη εξειδικευμένων εργατών ανά τον κόσμο όπως και μηχανικών, η επιστροφή της παραγωγής στα παλαιά κέντρα του συστήματος, τις δυτικές δηλαδή χώρες, τίθεται εν αμφιβόλω. Οι γενναίες επιδοτήσεις για την ενίσχυση της βιομηχανικής βάσης των ΗΠΑ έχουν αποδώσει κάποιους καρπούς αλλά το υψηλό κόστος εργασίας (μισθολογικό αλλά και μη μισθολογικό) λειτουργεί αποτρεπτικά για την εμβάθυνση της αποπαγκοσμιοποίησης.

Για την εθνικιστική Δεξιά

από Ευάγγελος Κοροβίνης

Για πολλές δεκαετίες όσοι από τον χώρο της Δεξιάς υπερασπίζονταν τα έθνη και τους εθνισμούς ενάντια στον κοσμοπολιτισμό των φιλελευθέρων και τον διεθνισμό της Αριστεράς είχαν απωθηθεί στο περιθώριο της δημόσιας ζωής στην Ευρώπη και αλλού. Σήμερα είναι δύσκολο πια να επιχειρηθεί η απομόνωση και περιθωριοποίηση της εθνικιστικής Δεξιάς.

Η εθνικιστική Δεξιά δεν είναι ομοιογενής. Τα όποια κοινά χαρακτηριστικά της διαφέρουν πάντως αρκετά από τα αντίστοιχα των φασιστικών κομμάτων του μεσοπολέμου.  Η εθνικιστική Δεξιά  αποτελείται από διακριτά ρεύματα και κινήσεις που ασκούν ποικίλλου βαθμού επιρροή σε κόμματα της κεντρικής πολιτικής σκηνής διαφόρων χωρών. Στις ΗΠΑ υπάρχουν οι λεγόμενοι παλαιοσυντηρητικοί και η εναλλακτική Δεξιά. 

 Οι παλαιοσυντηρητικοί είναι απομονωτιστές και φιλικά διακείμενοι προς τον Χριστιανισμό. Αντιπαρατίθενται σφόδρα προς τους νεοσυντηρητικούς που επιδιώκουν την «εξαγωγή της δημοκρατίας» δια των όπλων και των «ανθρωπιστικών» στρατιωτικών παρεμβάσεων. Οι παλαιοσυντηρητικοί βλέπουν τους νεοσυντηρητικούς ως μια δεξιά εκδοχή του ιακωβινισμού και του τροτσκισμού. Οι εναλλακτικοί Δεξιοί είναι άθεοι ή νεοπαγανιστές και υπέρ της λευκής υπεροχής.  

Στην Ευρώπη υπάρχουν τρία ρεύματα και κινήσεις. Η λεγόμενη Νέα Δεξιά είναι το πρώτο. Χρονολογείται από το 1968 και ο βασικός της θεωρητικός είναι ο Αλαίν ντε Μπενουά,ο οποίος υποστηρίζει τον πολιτισμικό πλουραλισμό και κλίνει προς τον νεοπαγανισμό.  Για τον στοχαστή αυτόν οι διαφορές που υφίστανται μεταξύ της κουλτούρας των διαφόρων εθνών αποτελούν πραγματικό πλούτο για την ανθρωπότητα. 

Ένα δεύτερο ρεύμα στην Ευρώπη είναι η ταυτοτική Δεξιά, που θέτει ως κύριο ζήτημα την υπεράσπιση της πολιτισμικής ακεραιότητας της γηραιάς ηπείρου από το Ισλάμ. Θεωρεί ότι ο μωαμεθανισμός επιχειρεί μια σταδιακή αποικιοποίηση της Ευρώπης και κάνει λόγο ακόμη και για βίαιους επαναπατρισμούς παράνομων μεταναστών. 

Στην ομάδα των χωρών Βίζενγκραντ (Ουγγαρία, Πολωνία, Τσεχία και Σλοβακία) τέλος, υφίσταται ένα ρεύμα που θεωρεί ότι η εθνική κυριαρχία των ευρωπαϊκών χωρών απειλείται από τις πολιτικές των Βρυξελλών που στοχεύουν στην δημιουργία ενός απρόσωπου υπερεθνικού κράτους. Μόνον ο Χριστιανισμός μπορεί να εξασφαλίσει την ενότητα της Ευρώπης και να σεβαστεί ταυτόχρονα την πολιτισμική διαφοροποίηση των εθνών της ηπείρου. 

Η επιστροφή του κράτους

από Ευάγγελος Κοροβίνης

Η εποχή μας είναι μεταβατική. Μια από τις πλευρές της, που αναδεικνύουν αρκετοί δημοσιολογούντες,είναι η διαφαινόμενη επιστροφή του κράτους ως κεντρικού παράγοντα των διεθνών σχέσεων και της εσωτερικής ζωής διαφόρων χωρών. Μέχρι πρόσφατα οι ελίτ ανά τον κόσμο θεωρούσαν ότι το κλασικό νεωτερικό κράτος με τα αυστηρά ελεγχόμενα σύνορα, την μεγάλη φορολογία και τους περιοριστικούς κανονισμούς έπρεπε να εξαφανισθεί. Σήμερα το εκκρεμές φαίνεται να μετακινείται από τις ελεύθερες αγορές και τα διαπερατά σύνορα στην διεκδίκηση της εθνικής κυριαρχίας και στην επιστροφή ενός ισχυρού κράτους.

Η χρηματοπιστωτική κρίση απομυθοποίησε το δόγμα περί αυτορρυθμιζόμενων αγορών. Η πανδημία μας υπενθύμισε την ανάγκη για ένα αποτελεσματικό εθνικό σύστημα υγείας, ενώ οι γεωπολιτικές αναταραχές αναβαθμίζουν την αξία της εθνικής άμυνας και ασφάλειας έναντι της οικονομικής ευμάρειας, που έχει περάσει σε δεύτερο πλάνο. Κυρώσεις απέναντι σε αντίπαλα κράτη, έλεγχοι σε εξαγωγές και εισαγωγές, παντοειδείς επιδοτήσεις είναι στην ημερησία διάταξη. 

Το ζητούμενο πάντως δεν φαίνεται να είναι η αυτάρκεια και η πλήρης επιστροφή στις παλιές μορφές υποκατάστασης των εισαγωγών. Στόχος είναι ο συνδυασμός ενός υψηλού βαθμού κρατικού ελέγχου σε στρατηγικούς τομείς της οικονομίας (για παράδειγμα στις τράπεζες) με ταυτόχρονη αξιοποίηση της ατομικής πρωτοβουλίας και διατήρηση του ανοίγματος στην παγκόσμια αγορά. Υπάρχει διεθνώς ένα συνεχές ανάμεσα σε αποτελεσματικούς και με αναπτυξιακό προσανατολισμό κρατικούς ελέγχους και σε αναποτελεσματικές και διεφθαρμένες κρατικές πρακτικές. Στο ένα άκρο βρίσκεται η Σιγκαπούρη και σε ικανοποιητικό βαθμό και η Κίνα, ενώ στο άλλο κράτη όπως η Αίγυπτος και το Καζακστάν. 

Γιατί όμως αρκετά κράτη-και δυτικά-αδυνατούν να ανταποκριθούν στο κάλεσμα των καιρών και ποιες είναι οι βασικές προϋποθέσεις για να παίξουν τα κράτη έναν διευρυμένο ρόλο στις νέες συνθήκες; Η βασικότερη προϋπόθεση για μια επιτυχή επιστροφή του κράτους στην κοινωνική ζωή είναι η διατήρηση του μονοπωλίου της άσκησης της έννομης βίας από μέρους του. Πώς προέκυψε όμως ιστορικά η μονοπώληση αυτή; 

Στις προνεωτερικές συνομαδώσεις  μικρής κλίμακας η ρύθμιση της κοινωνικής συμπεριφοράς επιτυγχάνονταν με την τελετουργική χρήση περιορισμένης βίας καθώς και με κυρώσεις κατά των παραβατών, όπως η απομόνωση και ακόμη και ο εξοστρακισμός τους ή έστω η γελοιοποίηση τους από την κοινότητα στο σύνολο της. Συγκεκριμένα οι τελετουργίες λειτουργούσαν προληπτικά. Αποσκοπούσαν με την ομοιοπαθητική χρήση μικρής δόσης βίας (ανθρωποθυσίες ή ζωοθυσίες) να επιβεβαιώσουν, μέσω του θυσιαστικού μηχανισμού του αποδιοπομπαίου τράγου, την συνοχή της κοινωνίας μικρής κλίμακας και να αποσείσουν έτσι την άμετρη βία του πολέμου πάντων κατά πάντων. Οι αυθόρμητες, διάχυτες και μη οργανωμένες κυρώσεις πάλι στις κοινωνίες μικρής κλίμακας λειτουργούσαν κατασταλτικά, όχι προλαμβάνοντας το κακό όπως οι θυσιαστικές τελετουργίες, αλλά τιμωρώντας το εκ των υστέρων. 

Οι νεωτερικές μεταχριστιανικές κοινωνίες μεγάλης κλίμακας διατηρούν το χριστιανικό κεκτημένο της κατάργησης της τελετουργικής βίας (όχι όμως και το αυτοθυσιαστικό πνεύμα του χριστιανισμού).Προεξάρχοντα ρόλο στην ρύθμιση της κοινωνικής συμπεριφοράς σε αυτές τις κοινωνίες έχουν οι οργανωμένες κυρώσεις (χρηματικά πρόστιμα, φυλάκιση κ.λπ.),που επιβάλλουν ειδικού χαρακτήρα θεσμοί, τα δικαστήρια, και όχι η κοινότητα στο σύνολο της. Το κράτος στις νεωτερικές κοινωνίες απαγορεύει την βεντέτα και την αντεκδίκηση, διατηρώντας το μονοπώλιο της  έννομης  βίας. 

Για το μέλλον της Ευρώπης

από Ευάγγελος Κοροβίνης

Αρκετοί στρατιωτικοί αναλυτές αλλά και ορισμένοι υπουργοί Άμυνας των ευρωπαϊκών χωρών άλλαξαν πρόσφατα τις προβλέψεις τους για την κατάληξη του πολέμου στην Ουκρανία. Μέχρι την αποτυχία της ουκρανικής αντεπίθεσης, πολλοί στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ ισχυρίζονταν ότι η Ουκρανία θα νικήσει και θα επανακτήσει τα προσαρτημένα από την Ρωσία εδάφη της και ότι το καθεστώς του Πούτιν θα καταρρεύσει. Σήμερα το αφήγημα έχει αλλάξει. Θεωρείται βέβαιο ότι, μετά την επικείμενη ήττα της Ουκρανίας, η Ρωσία θα εισβάλει σε κάποια νατοϊκή χώρα. Η Ευρώπη πρέπει να προετοιμασθεί από τώρα γι’ αυτό το ενδεχόμενο και να επανεξοπλιστεί δραστικά λένε πολλοί.

Πόσο βάσιμο είναι, όμως, το σενάριο μιας ρωσικής εισβολής σε νατοϊκή χώρα; Η Ρωσία, έχοντας πικρή πείρα από το δυσβάστακτο οικονομικό κόστος που επωμίσθηκε για να συντηρεί τους δορυφόρους της στην διάρκεια του ψυχρού πολέμου, κάθε άλλο παρά ονειρεύεται εισβολές σε νατοϊκές χώρες. Ούτε καν την υπόλοιπη Ουκρανία, πέραν των ενσωματωμένων ήδη ρωσόφωνων ανατολικών επαρχιών, δεν θέλει να προσαρτήσει .Η οικονομική αιμορραγία στην οποία θα υποχρεώνονταν για να καλύψει την ουκρανική «μαύρη τρύπα» θα ήταν ιδιαίτερα εξαντλητική.

Με την στρατιωτική της επιχείρηση στην Ουκρανία η Ρωσία ήθελε κατά κύριο λόγο να προστατεύσει τους ρωσόφωνους πληθυσμούς από τις επιθετικές ενέργειες του Κίεβου, που χρονολογούνταν από το 2014. Στόχος της Ρωσίας στη Ουκρανία είναι επιπλέον να διασφαλίσει την ουδετερότητα αυτής της χώρας καθώς και να οικοδομήσει από κοινού με την Ευρώπη μια νέα αρχιτεκτονική ασφάλειας στην γηραιά ήπειρο που θα σέβεται τις εκατέρωθεν ανησυχίες και φόβους.

Ο «γάμος» των ομοφύλων και η παραδοσιακή οικογένεια

 

Ευάγγελος Κοροβίνης

 

Η πρόθεση της κυβέρνησης να θεσπίσει τον γάμο των ομοφύλων και την τεκνοθεσία από ομόφυλα ζευγάρια πρέπει να ενταχθεί στην προσπάθεια των εγχωρίων ελίτ να ευθυγραμμισθούν με την διεθνή μόδα και τα κελεύσματα της Ουάσιγκτον και των Βρυξελλών. Τα κέντρα εξουσίας της Δύσης παρουσιάζονται, πράγματι, ως υπέρμαχα των θεωριών της κοινωνικής κατασκευής των φύλων και της ρευστότητάς τους, ενώ υπερασπίζονται τα δικαιώματα των ομοφυλοφίλων. Στόχος τους είναι, μεταξύ των άλλων, να πλαγιοκοπήσουν και να ενσωματώσουν στους σχεδιασμούς των μερίδα της νεολαίας όλων των εθνών και κυρίως της Ρωσίας και της Κίνας. Είναι γνωστό ότι οι δυο αυτές χώρες εμμένουν στις παραδοσιακές οικογενειακές αξίες. 

Αν οι ελληνικές ελίτ προσπαθούν για άλλη μια φορά να πειθαρχήσουν στον «δυτικό κανόνα», ο ίδιος ο ελληνικός λαός προβληματίζεται έντονα για τις νομοθετικές πρωτοβουλίες της κυβέρνησης. Η πλειοψηφία των Ελλήνων πολιτών θεωρεί ότι για να ανατραφούν σωστά τα παιδιά έχουν ανάγκη από γονεϊκά πρότυπα και των δυο φύλων, από πατέρα και μητέρα. 

Η συμπληρωματικότητα των δυο φύλων, όντως, δεν επιτρέπει απλώς και μόνον την αναπαραγωγή του είδους. Καθώς έχει και ψυχικό και πολιτισμικό περιεχόμενο πέραν του βιολογικού δημιουργεί, δυνητικά τουλάχιστον, ένα ευνοϊκό περιβάλλον για την ανατροφή των παιδιών. Χωρίς πατέρα και μητέρα, χωρίς ετεροσεξουαλικούς γονείς, το παιδί μπορεί ευκολότερα να διολισθήσει σε θολή ταυτότητα φύλου και πιθανόν και θολή ταυτότητα εαυτού, με όλες τις συνέπειες που μπορεί να έχει αυτή η ασάφεια. 

*** 

Οι υποστηρικτές του γάμου των ομοφύλων και του δικαιώματος τεκνοθεσίας από ζευγάρια του ιδίου φύλου ισχυρίζονται ότι οι θεσμοθετήσεις αυτές αποτελούν μια αναγκαία και ευπρόσδεκτη εξέλιξη του θεσμού του γάμου, που όχι μόνον δεν καταστρέφει τον θεσμό αλλά τον ενισχύει αποφασιστικά. Τονίζουν, επιπλέον, ότι οι επικείμενες νομοθετικές ρυθμίσεις βρίσκονται σε συμφωνία με τις αξίες της ισότητας, της αξιοπρέπειας και του σεβασμού της διαφορετικότητας. Οι αντίπαλοί τους θεωρούν, αντίθετα, ότι η νομοθετική πρωτοβουλία της κυβέρνησης για τα ομόφυλα ζευγάρια δυναμιτίζει τον θεσμό του γάμου και της παραδοσιακής οικογένειας. 

Για την πολιτική θεολογία

από Ευάγγελος Κοροβίνης

Το ζήτημα των σχέσεων θεολογίας και πολιτικής προσεγγίσθηκε από πολλούς μελετητές που κατέληξαν σε πολύ διαφορετικά συμπεράσματα για την φύση αυτών
των σχέσεων. Στο παρόν άρθρο επιλέγουμε να εκθέσουμε σύντομα τις εκ διαμέτρου αντίθετες απόψεις δυο Γερμανών στοχαστών, του Carl Schmitt που έζησε στα ταραγμένα χρόνια της εύθραυστης Δημοκρατίας της Βαϊμάρης και στην πορεία του χρόνου ταυτίσθηκε με τους Ναζί και του αρκετά νεότερου John B.Metz, ενός
Γερμανού καθολικού ιερέα και καθηγητού θεολογίας, που υπήρξε ο εμπνευστής της γνωστής «θεολογίας της απελευθέρωσης».

Ο Schmitt ισχυρίσθηκε ότι υπάρχει μια δομική παραλληλία μεταξύ της απόλυτης εξουσίας του Θεού του μονοθεϊσμού και της εξουσίας του ηγεμόνα. Έτσι η κατάσταση εκτάκτου ανάγκης, όπου η εφαρμογή του συντάγματος αναστέλλεται με

απόφαση του ηγεμόνα είναι ανάλογη με τα θαύματα του Θεού, που αναστέλλουν προσωρινά τους νόμους της φύσης. Ο Γερμανός θεωρητικός, όταν υπογραμμίζει
αυτές τις δομικές αναλογίες, δεν αναφέρεται τόσο στην επιρροή της θρησκείας στην πολιτική, όσο στο κενό υπερβατικότητας που προέκυψε μετά την λήξη των
θρησκευτικών πολέμων του 17ο αιώνα. Ένα κενό το οποίο οι κοσμικές πολιτικές δεν
ήταν σε θέση να καλύψουν.

Πράγματι στους νέους χρόνους η παραδοσιακή ιδέα του ηγεμόνα, που στέκεται πάνω από την κοινωνία και το κράτος, εκλείπει παντελώς. Ο ηγεμόνας ταυτίζεται
πλήρως με το κράτος και το κράτος με τους νόμους που ψηφίζει το κοινοβούλιο. Για τον Schmitt τελικά η ισχύς είναι που δημιουργεί το δίκαιο και όχι το δίκαιο που χαλιναγωγεί την δύναμη των ισχυρών. Επιπλέον η υπακοή στον ηγεμόνα, που
γεννά η πίστη, ενοποιεί την κοινωνία και επιτρέπει να αναδυθεί το πνεύμα αυτοθυσίας, που απαιτείται στους πολέμους μεταξύ των κρατών.

Τα έθνη-κράτη και τα κράτη-πολιτισμοί

από Ευάγγελος Κοροβίνης

Ο σύγχρονος κόσμος περιγράφονταν μέχρι πρόσφατα ως συγκροτούμενος από έθνη-κράτη που βρίσκονται σε διαρκή ανταγωνισμό μεταξύ τους. Τα τελευταία χρόνια, όμως, ορισμένα κράτη (ιδίως η Κίνα, η Ρωσία και η Ινδία) προσπαθούν να φέρουν στην επιφάνεια την πολιτισμική τους κληρονομιά και να οριοθετηθούν ως διακριτά και ιδιαίτερα κράτη-πολιτισμοί.

Στα πλαίσια των εθνών-κρατών το κράτος απορροφά και υποκαθιστά το έθνος. Η εθνικότητα ταυτίζεται με την κρατική υπηκοότητα. Το έθνος ως πολιτισμικό υποκείμενο αδειάζει από το περιεχόμενο του. Μοναδική σχεδόν επιδίωξη του έθνους-κράτους γίνεται η διαρκής αύξηση των καταναλωτικών δυνατοτήτων των πολιτών. Το νεωτερικό έθνος-κράτος εμφανίζεται ως ουδέτερο απέναντι στα ζητήματα του πολιτισμού, αλλά στην ουσία στηρίζει μια μορφή «αρνητικού» ατομοκεντρικού πολιτισμού, ο οποίος προσδιορίζει ως ευ ζην την ιδιωτική απόλαυση και θεοποιεί το χρήμα. Στα πλαίσια αυτά τα έθνη-κράτη καθίστανται εγγενώς επεκτατικά και κατακτητικά, καθώς η επιθυμία και η καταναλωτική βουλιμία είναι ακόρεστες.

Στην περίπτωση των κρατών-πολιτισμών, τώρα, διακηρυγμένος τους στόχος είναι η υπεράσπιση και αναπαραγωγή των οικείων πολιτισμικών παραδόσεων. Δεν αγνοείται η αναγκαιότητα της οικονομικής ανάπτυξης και ευρύτερα του εκσυγχρονισμού, αλλά οι επιδιώξεις αυτές θεωρούνται ως εργαλεία διασφάλισης της πολιτισμικής ιδιαιτερότητας του κράτους. Αν, λοιπόν, η οικονομική ανάπτυξη είναι στην περίπτωσή των εθνών-κρατών αυτοσκοπός, για τα κράτη-πολιτισμούς είναι ένα απλό μέσον. Στόχος της αναβίωσης των προνεωτερικών πολιτισμικών παραδόσεων είναι η άμυνα απέναντι στις δυνάμεις αποσύνθεσης της κοινωνικής συνοχής, η αντίσταση απέναντι στην μηδενιστική διάβρωση που συνδέεται με την αναζήτηση της ηδονής της στιγμής Ο διάχυτος σε όλον τον πλανήτη μηδενισμός της «μεταμοντέρνας συνθήκης» απειλεί, σε αυτόν ή τον άλλο βαθμό, και τα κράτη-πολιτισμούς.

***

Τα κράτη-πολιτισμοί υπερασπίζονται σθεναρά την πολιτισμική τους ιδιαιτερότητα χωρίς να έχουν, όμως, παγκόσμιες βλέψεις και επεκτατικές διαθέσεις.

Οι δυο φόβοι της Κίνας

από Ευάγγελος Κοροβίνης

1. Ο φόβος του ναυτικού αποκλεισμού

Η Κίνα επιδιώκει την συνέχιση της ειρηνικής της ανόδου. Δεν την ενδιαφέρουν κατά κανένα τρόπο οι πολεμικές αναμετρήσεις. Κάνουν κακό στις δουλειές και το εμπόριο Ο χρόνος δουλεύει υπέρ της. Οι Κινέζοι θα κερδίζουν συνεχώς πόντους στην διεθνή σκηνή αν καταφέρουν να συνεχίσουν να εμπορεύονται και να αναπτύσσονται απρόσκοπτα.

Είναι χαρακτηριστικό ότι οι Κινέζοι χειρίζονται εξαιρετικά προσεκτικά ακόμη και το εθνικά κρίσιμο ζήτημα της Ταιβάν. Ελπίζουν σε ειρηνική επανένωση της Ταιβάν με τον εθνικό κορμό, όπως έγινε παλαιότερα με το Χονγκ Κονγκ και το Μακάο. Δηλώνουν ότι μόνον σε περίπτωση επίσημης ανακήρυξης ανεξαρτησίας του νησιού θα επέμβουν στρατιωτικά.

Η Κίνα δεν έχει καμιά αυταπάτη για τις διαστάσεις που θα έπαιρνε μια αεροναυτική σύγκρουση κοντά στην Ταιβάν ή στην νότια σινική θάλασσα. Μια τέτοιου είδους σύγκρουση δεν θα μπορούσε ποτέ να περιορισθεί τοπικά. Ο πρώτος φόβος της Κίνας είναι το ενδεχόμενο ναυτικού αποκλεισμού της από τις ΗΠΑ σε περίπτωση σύγκρουσης με την τελευταία για την Ταιβάν. Το δια θαλάσσης εμπόριο της Κίνας με τον κόσμο θα διακόπτονταν και ο ανεφοδιασμός της με υγρά καύσιμα από τα κράτη του περσικού κόλπου θα σταματούσε επίσης. Οι ΗΠΑ διαθέτουν σημαντικό στόλο πυρηνικών υποβρυχίων και ευρύτερα μεγάλη ναυτική ισχύ στον περσικό κόλπο και τον ινδικό ωκεανό. Είναι λοιπόν σε θέση να επιβάλουν ναυτικό αποκλεισμό στην Κίνα.

Για τους παραπάνω λόγους η Κίνα προωθεί, εδώ και μια δεκαετία τουλάχιστον, την πρωτοβουλία «Μια ζώνη, ένας δρόμος», τον λεγόμενο νέο δρόμο του μεταξιού. Πρόκειται για ένα κολοσσιαίο πρόγραμμα κατασκευής υποδομών σε όλη την έκταση της Ευρασίας και αλλού (σιδηροδρομικών γραμμών, οδικών αρτηριών κλπ.) με στόχο να υποκατασταθεί, έστω και μερικά, το δια θαλάσσης εμπόριο με το εμπόριο δια ξηράς. Μερικοί είδαν στον νέο δρόμο του μεταξιού μια διέξοδο για τον κατασκευαστικό κλάδο της Κίνας από τον κορεσμό της εσωτερικής της αγοράς. Οι λόγοι όμως που οδήγησαν την χώρα αυτή στην προώθηση του γιγαντιαίου προγράμματος υποδομών δεν είναι στενά οικονομικοί. Είναι κυρίως λόγοι εθνικής ασφαλείας. Θα πρέπει να τονισθεί, στο σημείο αυτό, ότι η διευρυνόμενη το τελευταίο διάστημα συνεργασία της Κίνας με την Ρωσία αναμένεται να καλύψει πολλές από τις ελλείψεις της πρώτης στον αμυντικό τομέα.

2.Η παθητική αντίσταση στην οικονομική ανάπτυξη

Ο δεύτερος φόβος της Κίνας συνδέεται με ορισμένες πρόσφατες εξελίξεις στα εργασιακά ήθη της κινεζικής νεολαίας. Σπεύδουμε εξαρχής να τονίσουμε ότι οι εξελίξεις αυτές είναι πολύ πιο περιορισμένες από τις μαζικές διαστάσεις που προσέλαβε το ανάλογο φαινόμενο της «Μεγάλης παραίτησης» στις ΗΠΑ. Το 2022, 50 εκατομμύρια εργαζόμενοι στην χώρα αυτή παραιτήθηκαν από τις δουλειές τους αναζητώντας νέες θέσεις εργασίας με ικανοποιητικότερο εργασιακό περιβάλλον ή μια νέα ισορροπία ανάμεσα στις απαιτήσεις της δουλειάς και την ανάγκη τους για περισσότερο ελεύθερο χρόνο ή τέλος αναβάθμιση των δεξιοτήτων τους εκ παραλλήλου με την εργασία τους.

Τρίζει ο θρόνος των τραπεζών; από

Ευάγγελος Κοροβίνης

Η πιο ενδιαφέρουσα ανάγνωση της πρόσφατης τραπεζικής αναταραχής επικεντρώνεται στην πλήρη αυτονόμηση του τραπεζικού συστήματος από την πραγματική οικονομία και στην εγγενή αστάθεια του τραπεζικού τομέα. Οι τράπεζες, σύμφωνα με αυτήν την προσέγγιση, αντί να υπηρετούν την πραγματική οικονομία, χρηματοδοτούν κυρίως κερδοσκοπικές δραστηριότητες. Το χρήμα παράγει χρήμα, χωρίς να επενδύεται παραγωγικά, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται φούσκες, που κάποια στιγμή σπάνε, και τότε καλείται το κράτος και οι φορολογούμενοι να «βγάλουν το φίδι από την τρύπα». Τα κέρδη είναι ιδιωτικά, οι ζημιές αναλαμβάνονται από το κράτος. «Καπιταλισμός στα κέρδη, σοσιαλισμός στις ζημιές».

***

Οι προσανατολισμοί της Τουρκίας και οι γεωπολιτικές αναταράξεις

Ευάγγελος Κοροβίνης

 

Αρκετοί στην Ελλάδα και αλλού σπεύδουν να προεξοφλήσουν για την χώρα μας έναν ρόλο προμαχώνα της Δύσης στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, ιδιαίτερα εάν η Τουρκία ρυμουλκηθεί στον ολοένα και πιο συνεκτικό ευρασιατικό πόλο Ρωσίας-Κίνας-Ιράν, με τον οποίο ερωτοτροπούν αρκετές χώρες.

Ορισμένοι, μάλιστα, θεωρούν ότι η διαφαινόμενη συμφιλίωση Τουρκίας και Συρίας, Ερντογάν και Άσαντ, θα αποτελέσει προανάκρουσμα για μια πλήρη ένταξη της Τουρκίας στον ευρασιατικό πόλο των διεθνών σχέσεων. Πράγματι, αν η Τουρκία θυσίαζε τις καλές σχέσεις της με τους σαφώς αποδυναμωμένους αλλά πάντα μαχητικούς τζιχαντιστές της Συρίας, που εξεγέρθηκαν κατά του Άσαντ από το 2011, θα μπορούσε να προσδοκά ότι μια ισχυρή κυβέρνηση στην Δαμασκό θα έθετε υπό τον έλεγχο της τους Κούρδους της Συρίας. Θα παρεμποδίζονταν έτσι ο σχηματισμός αυτόνομης κουρδικής περιοχής δίπλα στα τουρκικά σύνορα και θα γίνονταν δυνατός επιπλέον ο επαναπατρισμός αρκετών από τους Σύρους πρόσφυγες της Τουρκίας. Οι εξελίξεις αυτές θα ενίσχυαν σημαντικά την δημοτικότητα του Ερντογάν εν όψει της εκλογικής χρονιάς του 2023.

Όμως όσο σημαντικές και αν αποδειχθούν τέτοιου είδους εξελίξεις δεν μπορούν από μόνες τους να καθορίσουν την ευρύτερη στάση και τους προσανατολισμούς της Τουρκίας. Η Τουρκία δεν κινείται μόνον από τις ανησυχίες που δημιουργεί για την ασφάλειά της το κουρδικό ζήτημα.

Είναι χαρακτηριστικό, από αυτήν την άποψη, ότι σε μια σειρά από άλλες σημαντικές περιοχές υπάρχουν αποκλίνοντα συμφέροντα μεταξύ Τουρκίας και Ρωσίας. Γίνεται λόγος για την Μαύρη Θάλασσα, τα Βαλκάνια, τον Νότιο Καύκασο και την Κεντρική Ασία. Ειδικά σε ότι αφορά την Κεντρική Ασία, μάλιστα, μια ενίσχυση της τουρκικής επιρροής στα τουρκογενή κράτη της περιοχής, υποβοηθούμενη από την Δύση, θα μπορούσε να εξασφαλίσει μια μερική ανάσχεση της Ρωσίας και της Κίνας, ιδιαίτερα αν διακόπτονταν και οι καλές σχέσεις Πακιστάν και Κίνας.

Ο τρίτος παγκόσμιος πόλεμος και οι αντιθέσεις του καιρού μας

από

 Ευάγγελος Κοροβίνης

 -

11 Απριλίου 

Έναν μήνα και πλέον μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το ενδιαφέρον του κοινού για την σύγκρουση μειώνεται. Η προσοχή σταδιακά μετατοπίζεται στις οικονομικές συνέπειες των κυρώσεων. Ωστόσο μόνον σε ένα μέρος της κοινής γνώμης γίνεται φανερό ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία δεν είναι τίποτε άλλο παρά η τοπική εκρηκτική έκφραση μιας γενικότερης, μιας παγκόσμιας κρίσης. Μιας κρίσης που συνδέεται κυρίως με την μετατόπιση του κέντρου βάρους της παγκόσμιας οικονομίας από την Δύση στην Ανατολική Ασία.

Η προσπάθεια των Η.Π.Α να καθυποτάξουν την Ρωσία και στην συνέχεια, από θέσεως ισχύος, να βρουν έναν τρόπο να αντιμετωπίσουν και την Κίνα, οδηγεί τα πράγματα σε έναν ακήρυκτο τρίτο παγκόσμιο πόλεμο, που προς το παρόν τουλάχιστον είναι οικονομικός και επικοινωνιακός κυρίως.

Θα ήταν, όμως, παραπλανητικό να υποθέσει κανείς ότι οι βασικοί εμπλεκόμενοι σε αυτόν τον πόλεμο, οι Η.Π.Α και η Ευρώπη από την μια μεριά και η Ρωσία και η Κίνα από την άλλη, είναι ομοιογενείς και αδιάβροχες από εσωτερικές αντιθέσεις οντότητες.

Α. Οι Η.Π.Α

Η μακροβιότητα του Βυζαντίου

από

 Ευάγγελος Κοροβίνης

 -

10 Φεβρουαρίου 2022

3

786

Το Βυζάντιο υπήρξε ένα κράτος από τα πιο μακρόβια στην ιστορία. Ταυτόχρονα ήταν και παραμένει πολύ λιγότερο μελετημένο από άλλες επικράτειες της ίδιας ιστορικής περιόδου ενώ επίσης παραμένει μη κατανοητό εν πολλοίς από την δυτική ιστοριογραφία. Στα πλαίσια αυτά αντιμετωπίσθηκε, μέχρι πρόσφατα τουλάχιστον, ως ένας παρακμιακός φτωχός συγγενής. Είναι απορίας άξιο, όμως, πως μια επικράτεια με τέτοια χαρακτηριστικά κατόρθωσε, όχι μόνον να επιβιώσει, αλλά και να μεγαλουργήσει επί μια χιλιετία.

Α. «Εξανατολισμός» ή εκχριστιανισμός;

Το Βυζάντιο αναδύεται ως απάντηση στην κρίση που πέρασε η ρωμαϊκή αυτοκρατορία κατά την διάρκεια του 3ου αιώνα μ.Χ. Ο αιώνας αυτός ήταν περίοδος εμφυλίων πολέμων, νόθευσης του νομίσματος και εμπορικών συναλλαγών σε είδος. Η ρωμαϊκή αυτοκρατορία είχε σταματήσει να επεκτείνεται, οι προερχόμενοι από αιχμαλώτους πολέμου δούλοι σπάνιζαν, οι τιμές ανέβαιναν και η τοπική αριστοκρατία που στήριζε με τις χορηγίες της τα οικονομικά των πόλεων και τις κυβερνούσε, εξωθήθηκε από τις περιστάσεις στην χρεωκοπία. Στο βάθος της κρίσης υπέβοσκαν και άλλα προβλήματα στα οποία θα αναφερθούμε λίγο πιο κάτω.

Προς το τέλος του 3ου αιώνα, εν πάση περιπτώσει,αναζητήθηκε ως λύση της κρίσης, από τον δραστήριο αυτοκράτορα Διοκλητιανό, ένας «εξανατολισμός» της αυτοκρατορίας, κατά τα πρότυπα της Περσίας των Σασσανιδών. Έγινε προσπάθεια, συγκεκριμένα,να περιβληθεί η αυτοκρατορική εξουσία με το φωτοστέφανο μιας υποτιθέμενης θείας καταγωγής της. Προωθήθηκε ταυτόχρονα ένας αυστηρός διαχωρισμός των πολιτικών από τις στρατιωτικές πλευρές του κρατικού μηχανισμού.  Η υπαλληλία διογκώθηκε υπέρμετρα ενώ η διοίκηση κατατμήθηκε σε μια πυραμίδα υποδιαιρέσεων,που είχε στην βάση της πολυπληθείς μικρές επαρχίες.  Στόχος ήταν η μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα του κρατικού μηχανισμού και κυρίως η παρεμπόδιση της συγκέντρωσης εξουσιών στα χέρια ανταγωνιστών του αυτοκράτορα.

Ο ρεαλισμός είναι ένα κλειδί για όλες τις πόρτες;

από

 Ευάγγελος Κοροβίνης

 -

26 Ιανουαρίου 2022

0

330

Προνομιακή υπόθεση εργασίας στην μελέτη των διεθνών σχέσεων είναι ότι τα κράτη, στην διάρκεια της ιστορίας, συμπεριφέρονται πάντοτε ως φίλαυτα και εγωιστικά άτομα. Ότι αποβλέπουν στην κυριαρχία επί των άλλων κρατών και στην εκμετάλλευση τους ή έστω, αν δεν είναι επιθετικά και αναθεωρητικά, στην επιβίωση τους. Η προσέγγιση αυτή,που πιστώνεται στην ρεαλιστική θεωρία των διεθνών σχέσεων, ενθαρρύνει τα κράτη να αναμένουν τα χειροτέρα από τους αντιπάλους των και ορισμένες φορές φέρνει στην επιφάνεια τα πιο αταβιστικά και σωβινιστικά στοιχεία του εθνικού εαυτού του καθενός κράτους. Τα κράτη φοβούμενα να χαρακτηρισθούν αφελή, κρύβουν επιμελώς και καταπιέζουν τις όποιες αλτρουιστικές ροπές τους.

Α. Οι τροχιές της ιστορίας

Η παρακμή της Δύσης και η «σύγκρουση των πολιτισμών»

από

 Ευάγγελος Κοροβίνης

 -

1 Δεκεμβρίου 2021

Για επτά δεκαετίες ο κόσμος κυριαρχήθηκε από την δυτική φιλελεύθερη διεθνή τάξη, με ηγεμονική δύναμη την Αμερική και συμμάχους-κλειδιά την Δυτική Ευρώπη και την Ιαπωνία. Μετά το τέλος του ψυχρού πολέμου, η διεθνής αυτή φιλελεύθερη τάξη φάνηκε, προς στιγμήν, να θριαμβεύει. Πολλές χώρες στην Αν. Ευρώπη, στην Αν. Ασία και στην Λατινική Αμερική εγκαθιστούσαν κοινοβουλευτικά καθεστώτα και ενσωματώνονταν στην παγκόσμια αγορά.

Α. Ο εχθρός εντός των τειχών

Σήμερα η φιλελεύθερη διεθνής τάξη βρίσκεται σε κρίση. Πόσο βαθιά είναι η κρίση; Ορισμένοι ισχυρίζονται ότι βρισκόμαστε ενώπιον μιας μετάβασης προς κάποιου είδους μετα-Αμερικανική τάξη, που θα παραμείνει όμως «ανοιχτή» και «βασισμένη σε κανόνες». Άλλοι όμως θεωρούν ότι η κρίση είναι κατά πολύ βαθύτερη.

Οι τελευταίοι πιστεύουν ότι η κυρίαρχη δυτική ατομοκεντρική παράδοση έχει εξαντλήσει τα ανθρωπολογικά της καύσιμα, καθώς την χαρακτηρίζει, πλέον, ένας νέος τύπος ανθρώπου, που τον έχει απορροφήσει πλήρως η κατανάλωση και είναι δοσμένος στην ηδονή της στιγμής. Ο κύκλος που ξεκίνησε με τον Διαφωτισμό και μέσω της βιομηχανικής επανάστασης αγκάλιασε ολόκληρο τον πλανήτη, φαίνεται να κλείνει οριστικά.

Η υπερχρέωση ως δουλοπαροικία νέου τύπου

Ευάγγελος Κοροβίνης

 -

Α. Κλασικός φιλελευθερισμός, νεοφιλελευθερισμός και φεουδαρχία νέου τύπου

Σε όλες τις εποχές, από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, τα χρέη έτειναν να συσσωρεύονται ταχύτερα από την ικανότητα των δανειζόμενων να τα εξυπηρετούν. Καθώς η οικονομική ανάπτυξη ακολουθεί συνήθως ρυθμούς που υπολείπονται της εκθετικής αύξησης των χρεών, η υπερχρέωση προκύπτει ως «φυσικό» επακόλουθο.

Ήδη όμως από την εποχή του χαλκού και της αρχαίας Ασσυρίας, η ισορροπία αποκαθίστατο με την περιοδική διαγραφή των χρεών. Χρεών που δημιουργούντο κυρίως σε περιόδους ξηρασίας ή πλημμυρών και επιδημιών. Χωρίς τη διαγραφή των χρεών ή έστω ένα μορατόριουμ καταβολής τόκων, οι μικροκαλλιεργητές θα έχαναν την ιδιοκτησία της γης των. Όλη η διαθέσιμη για καλλιέργεια γη θα περιέρχονταν στα χέρια μιας ολιγάριθμης μερίδας πιστωτών. Οι αγρότες θα έπαυαν να καταβάλλουν φόρους στο κράτος και δεν θα ήταν πρόθυμοι ή διαθέσιμοι να στρατευθούν για να το υπερασπισθούν.

Το Δυτικό, Ρωσικό και Κινεζικό μοντέλο διεθνών σχέσεων

 Ευάγγελος Κοροβίνης

 -

22 Δεκεμβρίου 2020

2

243

Α. Η βεστφαλιανή διεθνής τάξη και η διάβρωση της

Οι βάσεις των σύγχρονων διεθνών σχέσεων τέθηκαν με τη συνθήκη της Βεστφαλίας το 1648.Με τη συνθήκη αυτή τα έθνη-κράτη αναγορεύονται σε προνομιακούς παράγοντες των διεθνών σχέσεων. Ο συμπαγής εκκλησιαστικός οργανισμός του καθολικισμού και η χαλαρή εξουσία του αυτοκράτορα, που προΐσταντο ενός κόσμου κατακερματισμένου σε ανίσχυρα κράτη και φέουδα, δίνει τη θέση του σε έναν αστερισμό ισότιμων και κυρίαρχων εθνών-κρατών.

Στα πλαίσια του νομικού πολιτισμού της νεωτερικότητας φορέας της κυριαρχίας, της ύπατης αρχής λήψης αποφάσεων και διατήρησης της τάξης, είναι το έθνος ενσαρκωμένο στο οργανωμένο κράτος. Ο λαός μέσω του κοινωνικού συμβολαίου εμπιστεύεται το δικαίωμα λήψης αποφάσεων στο κράτος. Οι αποφάσεις αυτές νομιμοποιούνται δια των εκλογών.

Στην πράξη η ισοτιμία μεταξύ των εθνών-κρατών, στην οποία αναφερθήκαμε, περιορίσθηκε τον δέκατο ένατο αιώνα στο κλάμπ των Μεγάλων Δυνάμεων, ενώ μετά τον Β Παγκόσμιο πόλεμο αφορούσε σε δύο μόνον κράτη, την Αμερική και την Σοβιετική  Ένωση. Παρά τον περιορισμένο αριθμό των πραγματικά ισότιμων κρατών, αυτή καθεαυτή η ύπαρξη των υποτελών εθνών-κρατών δεν τέθηκε υπο αμφισβήτηση παρά μόνον πρόσφατα.

 Τα υποτελή έθνη-κράτη άρχισαν να αποσαρθρώνονται και να χάνουν πλήρως την κυριαρχία επί των εδαφών τους μόνο με τη έλευση της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης και της αμερικάνικης μεταψυχροπολεμικής μονοκρατορίας. Οι πολυεθνικές εταιρείες, ολοένα και πιο ισχυρές και διεισδυτικές, απλώνουν τις δραστηριότητες τους σε πάμπολλα έθνη-κράτη, διεθνοποιούν τις αλυσίδες παραγωγής και καταργούν κρατικές μορφές ελέγχου της διαδικασίας συσσώρευσης κεφαλαίου. Οι χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί, εξ άλλου, αναπτύσσουν διηπειρωτικά κυκλώματα επενδύσεων και κερδοσκοπίας, χωρίς να υπόκεινται σε οποιαδήποτε κρατική ρύθμιση.

Η διάβρωση της εθνικής κυριαρχίας δεν αφορά όμως μόνον την οικονομία. Με τις διάφορες «ανθρωπιστικές επεμβάσεις» αρχίζοντας από το χώρο της πρώην  Γιουγκοσλαβίας, την διάδοση των πολυποίκιλων Μ.Κ.Ο και την μετατροπή των συνόρων σε «πορώδη» απέναντι στις μεταναστευτικές ροές, η εθνική κυριαρχία μειώνεται ολοένα και περισσότερο.

Β. Η ασυνεπής στάση της Ρωσίας

Η Αμερική σε παρακμή

από

 Ευάγγελος Κοροβίνης

 

1. Από την μονοκρατορία στην άνοδο ισχυρών ανταγωνιστών.

Ένα φάντασμα πλανάται πάνω από την Αμερική, το φάντασμα της παρακμής. Κατά ορισμένους δημοσιολογούντες η παρακμή οφείλεται στην προεδρία Τραμπ. Η εκλογή του Μπάιντεν, του υποψηφίου των Δημοκρατικών, αναμένεται υποτίθεται να αποκαταστήσει το κύρος των Η.Π.Α στο εξωτερικό και να επουλώσει τις πληγές από τον χαμηλής έντασης εμφύλιο πόλεμο στο εσωτερικό. Το πρόβλημα όμως προϋπήρξε του Τραμπ και δεν μπορεί να αντιμετωπισθεί απλά και μόνον με αλλαγή προέδρου καθώς είναι πολυσύνθετο και περίπλοκο.

Πως όμως από την μονοκρατορία των Η.Π.Α μετά τον ψυχρό πόλεμο περάσαμε στην αποδυνάμωση και την παρακμή τους; Η αυγή του αμερικανικού αιώνα εντοπίζεται μετά την λήξη του Β Παγκοσμίου πολέμου, το 1945. Μέχρι την πτώση του τείχους του Βερολίνου η Αμερική είχε ισχυρό αντίπαλο, την άλλη υπερδύναμη, την Σοβιετική Ένωση. Από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 μέχρι και τις αρχές της δεκαετίας του 2000, την λεγόμενη μονοπολική στιγμή, οι Η.Π.Α έμοιαζαν να προσεγγίζουν το απόγειο της δύναμης τους με τις «ανθρωπιστικές» επεμβάσεις στην Γιουγκοσλαβία αρχικά, και τις προσπάθειες «αλλαγής καθεστώτος» στο Αφγανιστάν και το Ιράκ αργότερα. Η άνοδος της Κίνας έχει αρχίσει αλλά δεν γίνεται αντιληπτή καθώς εκκινεί από χαμηλή βάση. Η Ρωσία την ίδια περίοδο επιχειρεί, σε επίπεδο ρητορικής τουλάχιστον, να μετατραπεί σε μια φιλελεύθερη δημοκρατία φιλική προς την Δύση.

Ενώ μεταπολεμικά με το σχέδιο Μάρσαλ η Αμερική επεδίωξε να αλλάξει τον κόσμο διαθέτοντας πλούσιους πόρους μετά τον ψυχρό πόλεμο επιδιώκει το ίδιο, αλλά χωρίς μαζική οικονομική βοήθεια. Η συνταγή προβλέπει άμεση εγκατάσταση του κοινοβουλευτισμού και νεοφιλελεύθερη θεραπεία σοκ στην οικονομία. Οτιδήποτε πιο αργό και πιο σύνθετο θεωρείται απορριπτέο.

Δεν αποτελεί έκπληξη λοιπόν που τα πειράματα αλλαγής καθεστώτος στο Αφγανιστάν, στο Ιράκ, στην Λιβύη και τη Συρία κατέληξαν στο χάος, στην ανομία και τους εμφυλίους πολέμους. Ακολουθώντας οι Η.Π.Α την παραπάνω συνταγή και στην Ρωσία και επεκτείνοντας επιπλέον το ΝΑΤΟ γρήγορα και απερίσκεπτα εξώθησε αυτήν την χώρα με την πλούσια και ιδιαίτερη παράδοση σε αντιδυτική κατεύθυνση από την δεκαετία του 2000.

2. Η «χαοποίηση» ανώτατο στάδιο της παγκοσμιοποίησης.

Ορισμένοι αναλυτές θεωρούν την αμερικανική ρητορική των «ανθρωπιστικών» επεμβάσεων και της «αλλαγής καθεστώτων» παραπέτασμα καπνού για να κρυφθεί μια στρατηγική εσκεμμένης «χαοποίησης» εχθρικών κρατών. Οτιδήποτε δεν μπορεί να ελεγχθεί παραδίδεται στο χάος και την ανομία. Καθώς τα αντίπαλα έθνη-κράτη αποσυντίθενται το κενό το καλύπτει η παγκοσμιοποίηση και αλληλομισούμενες φατρίες πολεμάρχων που λεηλατούν την ύπαιθρο και ανταγωνίζονται για τον έλεγχο των όποιων πλουτοπαραγωγικών πηγών των πάλαι ποτέ κυριάρχων κρατών.

Είναι παράλογες οι θεωρίες συνωμοσίας;

από

 Ευάγγελος Κοροβίνης

 -

15 Μαΐου 2020

0

Αν και η διάδοση θεωριών συνωμοσίας είναι φαινόμενο γνωστό από την αρχαιότητα, η ενασχόληση με τις αιτίες του, τον λογικό του έλεγχο και τις πρακτικές του συνέπειες, ξεκίνησε από τα μέσα της δεκαετίας του 1990 για να απογειωθεί στην επόμενη δεκαετία. Η επιστημονική ενασχόληση με τις θεωρίες συνωμοσίας τις τελευταίες δεκαετίες συμπίπτει με την εκρηκτική άνθηση και διάδοση τους. Οι θεωρίες συνωμοσίας είναι προσπάθειες να εξηγηθούν οι βαθύτερες αιτίες σημαντικών γεγονότων και καταστάσεων, μέσω μυστικών σχεδίων δυο η περισσότερων δρώντων, που ενεργούν στο σκότος και έχουν κακόβουλους σκοπούς.

Α. Η «δίψα συνεκτικότητας» και οι θεωρίες συνωμοσίας.

Το βασικό αίτιο των θεωριών συνωμοσίας είναι, κατά την Χάνα Άρεντ, η «δίψα συνεκτικότητας», που χαρακτηρίζει τους ανέστιους πληθυσμούς των σύγχρονων κοινωνιών, όταν βρίσκονται αντιμέτωποι με περιόδους αβεβαιότητας, κρίσεων και αναταράξεων. 

Όπως σημειώνει η Άρεντ στο γνωστό έργο της «Οι απαρχές του ολοκληρωτισμού», η φυγή των μαζών από την πραγματικότητα, μέσω θεωριών συνωμοσίας, «είναι μια καταγγελία ενάντια στο κόσμο στον οποίο είναι αναγκασμένες να ζούν… Δεν μπορούν να αντέξουν τις τυχαίες και ακατανόητες πτυχές της πραγματικότητας… Στην κατάσταση της ανεστιότητας δεν μπορεί να λειτουργήσει μια μετρημένη γνώση της αλληλεξάρτησης του αυθαίρετου και του σχεδιασμένου, του τυχαίου και του αναγκαίου».

Αποτέλεσμα όλων αυτών είναι να κινητοποιείται η φαντασία και η μυθοπλαστική ικανότητα του ανθρώπινου νου, που συνδέεται με μια θεμελιωδεστέρη ικανότητα του, να λειτουργεί δηλαδή με σύμβολα. Να τείνει να είναι δομικά συνεκτικός και ανώτερος από το άθροισμα των απλών συμβάντων που παρατηρεί, τα οποία σπεύδει να «τακτοποιήσει» σε μια πειστική αφήγηση.

Οι εξελίξεις στη Συρία και στη Λιβύη και ο ρόλος της Ελλάδας - από Ευάγγελος Κοροβίνης

Οι πρόσφατες εξελίξεις στη Συρία και τη Λιβύη

Στη Συρία ο Πούτιν και ο Ερντογάν έχουν συγκλίνοντα συμφέροντα, αλλά και σοβαρές αντιθέσεις. Στόχος και των δύο είναι να μη δημιουργηθεί κουρδικό κράτος στη Βόρεια Συρία. Ο μεν Ερντογάν αντιμετωπίζει την προοπτική δημιουργίας κουρδικού κράτους στην περιοχή της Β. Συρίας ως υπαρξιακή απειλή για την Τουρκία, ενώ ο Πούτιν υποστηρίζει την επαναπόκτηση του ελέγχου από τον Άσαντ επί όλων των εδαφών της Συρίας. Στο σημείο αυτό, ανακύπτει ακριβώς και η αντίθεση μεταξύ Ρωσίας και Τουρκίας: Ποιος θα ελέγχει τα εδάφη της Βόρειας Συρίας; Η Τουρκία με τον στρατό της και τη βοήθεια των αντικαθεστωτικών ανταρτών και των τζιχαντιστών ή ο Άσαντ και ο συριακός στρατός;

Θα έλεγε κανείς, σε μια πρώτη ανάγνωση, ότι οι Ρώσοι ακολουθούν στη Συρία μια πολιτική που διασφαλίζει το μείζον για την Τουρκία, την παρεμπόδιση ίδρυσης κουρδικού κράτους και την αποφυγή δημιουργίας νέου κύματος προσφύγων, ενώ δεν της παραχωρεί το ελάσσον, τον έλεγχο δηλαδή των εδαφών της Β. Συρίας. Η αντίθεση αυτή δεν μοιάζει κατ’ αρχήν να είναι ασυμφιλίωτη και αξεπέραστη, με δεδομένο μάλιστα ότι η Αμερική δεν έχει να προτείνει τίποτε καλύτερο για την Τουρκία στην περιοχή. Άρα, θα μπορούσε να ισχυρισθεί κάποιος, ότι κάθε άλλο παρά αγεφύρωτο φαίνεται να είναι το χάσμα μεταξύ Ρωσίας και Τουρκίας, όταν επιπλέον είναι βέβαιος ο αντιδυτικισμός του ισλαμιστή Ερντογάν και η περιφρόνησή του για την παρακμιακή Δύση. Η έλξη της Τουρκίας από το βαρυτικό πεδίο της συνεργασίας των χερσαίων δυνάμεων της Ευρασίας, της Ρωσίας και της Κίνας, μοιάζει να είναι ισχυρή και φαίνεται ότι θα αντέξει παρά τους όποιους κλυδωνισμούς και κραδασμούς.