16 Ἰουλίου 1054 - Μεγάλο Σχίσμα τῶν Ἐκκλησιῶν

Γράφει ο Αλκιβιάδης Αποστολίδης 

Μὲ αὐτὸ τὸ θέμα ἔχω ἀσχοληθεῖ ἐκτενῶς σὰν Ἄλκης μελετῶντας ἀρκετὲς πηγὲς ἐκείνης τῆς ἐποχῆς, ἔχοντας γράψει καὶ paper σχετικὰ μὲ τὶς σχέσεις τῶν Ἐκκλησιῶν Δύσεως καὶ Ἀνατολῆς (τὸ ὁποῖο ἔχω πρόσφατα ἐμπλουτίσει). Ἡ ἀλήθεια νὰ ξέρετε, ὅπως λέγει καὶ ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός, μέσην ὁδὸν βαδίζει. Προπαγάνδα ὑπάρχει καὶ στὴ Δύση καὶ στὴν Ἀνατολὴ καὶ μερικὰ πράγματα, ἐνῶ εἶναι γεγονότα, δὲν ἀναφέρονται. Γιὰ αὐτὸ καὶ ἐγὼ σὰν ἱστοριοδίφης ποὺ σέβομαι τὸν ἑαυτὸ μου καὶ ποὺ ἐπιθυμῶ νὰ δῶ ξανὰ ἑνωμένη τὴν Ἐκκλησία ἐν ὀρθῇ πίστει καὶ ἀγάπῃ, σᾶς γράφω ἐδῶ ὅσο γίνεται συνοπτικὰ τὰ γεγονότα. Τὰ σχόλια στὶς παρενθέσεις συνιστοῦν δικὸ μου προσωπικὸ κυνισμὸ γιατὶ δὲν κρατιέμαι νὰ μὴν σχολιάσω μερικὰ πράματα. 

Σὰν σήμερα λοιπὸν τὸ 1054, ἦταν Σἀββατο, μπαίνει μὲς στὴ μεγάλη ἐκκλησία τῆς τοῦ Θεοῦ Σοφίας στὴν Κωνσταντινούπολη ὁ Καρδινάλιος τῆς Σῖλβα Καντῖντα Οὑμβέρτος (ἀνθέλληνας μέχρι τὸ κόκαλο καὶ ἀμόρφωτος) μαζὶ μὲ τὴν ὑπόλοιπη παπικὴ ἀντιπροσωπεία ἤτοι τὸν Ἀρχιεπίσκοπο Ἀμάλφης Πέτρο καὶ τὸν Διάκονο καὶ Καγκελάριο Φρειδερῖκο. Ἦταν περίπου 9 τὸ πρωὶ καὶ εἶχε θεία λειτουργία ποὺ προεξῆρχε ὁ Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Μηχαὴλ Κηρουλάριος (ἄλλος ἀμόρφωτος κὶ αὐτός) καὶ ἦταν παρὼν προσευχόμενος καὶ ὁ Αὐτοκράτορας Κωνσταντῖνος Θ' ὁ Μονομάχος. Ἐκεῖ οἱ παπικοὶ ἀντιπρόσωποι ἀφήνουν βοῦλλα (πλαστὴ ὅπως ἀποδείχτηκε ἀφοῦ ὁ Πάπας Λέων Θ' εἶχε πεθάνει τὸν Ἀπρίλιο), στὴν ὁποία ἀναθεματίστηκε ὁ Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Μιχαὴλ Κηρουλάριος, ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Ἀχρίδος Λέων (ἄλλος ἀμόρφωτος καὶ αὐτός), ὁ σακελλάριος Μιχαὴλ Νικηφόρος (ὁ ὁποῖος ἦταν πανηλίθιος καὶ βλάσφημος γιατὶ πάτησε τὴ λατινικὴ θεία κοινωνία θεωρῶντας τὴν ἀφ' ἑαυτοῦ ὡς ἄκυρη) καὶ τινὲς ἕτεροι. Στὴν πλαστὴ βοῦλλα ἀναφέρεται ὅτι οἱ λόγοι τοῦ ἀφορισμοῦ γιὰ τὴν Ἐκκλησία τῶν Γραικῶν ἦταν ὅτι ἀπέκοψε ἀπὸ τὸ Σύμβολο τῆς Πίστεως τὴν ἐκπόρευση τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καὶ ἐκ τοῦ Υἱοῦ (ἐδῶ φαίνεται πόσο ἀμόρφωτος ἦταν ὁ Καρδινάλιος Οὑμβέρτος), ὅτι ἀναβαπτίζει τοὺς βαπτισμένους στὸ ὄνομα τῆς Ἁγίας Τριάδας, ὅτι οἱ κληρικοὶ μποροῦν νὰ παντρεύονται (γιὰ πήγαινε καὶ δὲς φίλε μου ὅτι ἔτσι συνέβαινε καὶ στὴ Ῥώμη παλαιότερα, διάβασε καὶ ἐπιστολὲς τοῦ Ἁγίου Πάπα Λέοντα νὰ ξεστραβωθῇς), ὅτι τηροῦν τὸν ἰουδαϊκὸ καθαρμὸ στὰ βρέφη τὴν 8η μέρα ἀπὸ τὴ γέννηση καὶ δὲν κοινωνοῦν τὶς γυναῖκες στὴν ἐμμηνορρυσία (ἐδῶ ποὺ τὰ λέμε ἕνα δίκιο τὸ ἔχει, ἔχουμε πιάσει καὶ ἐμεῖς ἀπὸ τὰ μαλλιὰ κάτι κανόνες μεμονωμένους καὶ τὸ κάναμε ἔθιμο), ὅτι τρέφουν μακριὰ μαλλιὰ καὶ γένια σὰν τοὺς Ναζηραίους καὶ δὲν δέχονται σὲ κοινωνία τοὺς ξυρισμένους Λατίνους, ὅτι ἔκλεισε τὶς λατινικὲς ἐκκλησίες καλῶντας περιφρονητικὰ τοὺς Λατίνους «ἀζυμῖτες». Ἐξερχόμενη ἡ παπικὴ ἀντιπροσωπεία ἀπὸ τὸν ναό, τίναξαν ὅλοι τους τὴ σκόνη άπὸ τὰ πόδια τους φωνάζοντας "Videat Deus et judicet" ἤτοι "Ἀς δῇ ὁ Θεὸς καὶ ἀς κρίνῃ". Ὁ Πατριάρχης Μιχαὴλ θεώρησε ὅτι οἱ παπικοὶ ἀντιπρόσωποι ἔδρασαν κατόπιν παραινέσεως τοῦ Δοῦκα τῆς Ἰταλίας Ἀργυροῦ (δὲν τὰ πήγαιναν καὶ πολὺ καλὰ τὰ δυο τους). Τὸ ἔγγραφο αὐτὸ κάηκε ἔξω άπὸ τὴν Ἁγιὰ Σοφιά. Στὶς 20 Ἰουλίου συνεκλήθη στὴν Κωνσταντινούπολη ἐνδημοῦσα σύνοδος, στὴν ὁποία καταδικάστηκε τὸ "ἀνόσιο" (ὅπως γράφει στὴ σύνοδο ἐκείνη) ἔγγραφο τῶν "δυσσεβῶν" ἀνθρώπων καὶ ἀναθεματίστηκε καὶ ἡ ἴδια ἡ παπικὴ ἀντιπροσωπεία. Ἔτσι θεωρεῖται τυπικὰ ὅτι ξεκίνησε ἡ διακοπὴ κοινωνίας καὶ τὸ Σχίσμα τῶν Ἐκκλησιῶν. Πᾶμε τώρα νὰ δοῦμε πράγματα ποὺ δὲν ἀναφέρονται.

Ενάντια στα λάθη των Γραικών. Μια πολύ παλιά ιστορία διαφορών Ευρώπης – Ελλήνων

Του Δημήτρη Σταθακόπουλου*

Contra errores Graecorum / ενάντια στα λάθη των Γραικών ( Ελλήνων ή ΑνατολικόΡωμαίων / Ρωμιών).

Το πρώτο σχίσμα Ανατολικής και Δυτικής Εκκλησίας έγινε το έτος 867 με βασικούς εκφραστές τον Πατριάρχη Φώτιο Α’ και τον Πάπα Νικόλαο Α’ . Θέμα ήταν τα Πρωτεία της Ρώμης έναντι της Κωνσταντινούπολης. Βέβαια ιδεολογικά, πολιτιστικά και πολιτικά προβλήματα υπήρχαν εξ αρχής, από του διαχωρισμού Ανατολικής – Δυτικής Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας και την εποχή του αυτοκράτορα Αναστάσιου ( έτη, 491 – 518 ).

Το σχίσμα κράτησε λίγο, αλλά το 1054 επανήλθε δριμύτερο και οριστικό, με τον Πατριάρχη Μιχαήλ Κηρουλάριο και τον Πάπα Λέοντα Θ’ ( έγιναν αμφότερα αναθέματα ) λόγω θεολογικών διαφορών για το ζήτημα των αζύμων και του filioque ( σημαίνει: “και εκ του Υιού” εκπορευόμενο το Αγ. Πνεύμα).

Όμως ήδη από το 1ο σχίσμα, κατ’ εντολή των Φράγκων/ Γερμανών Καρολιδών ( επιγόνων του αυτοκράτορα Καρλομάγνου/ Charlemagne, πεθ. το 814 ) που σήμερα τιμώνται από την ΕΕ ως οι πρώτοι ενοποιητές της , όλοι οι λόγιοι Θεολόγοι της Δύσης είχαν καταπιαστεί με το θέμα των αιρετικών Γραικών και το κατακεραύνωμα των αξιών τους εν γένει, όχι μόνο των Θεολογικών (όπως ίσως θα εδικαιούντο να αντικρούσουν).

Μερικοί ενδεικτικοί τίτλοι τέτοιων έργων:Contra Graecorum opposita (ενάντια στην αντίθεση των Γραικών, Ρατράμνος του Κορμπί, 868).
Contra Graecorum haeresim de fide sanctae Trinitatis (κόντρα στην γραικική αίρεση σε αντίθεση με την πίστη στην Αγία Τριαδικότητα, σύνοδος της Βορμς, 868).
Liber adversos Graecos (βιβλίο εναντίον των Γραικών, Αινείας του Παρισιού, 870).
Contra Graecos (εναντίον των Γραικών, Ανσέλμος Κανταρβουρίας, 11ος αιώνας).
Libellus ss. Trinitatis ( λίβελος για το [θέμα] της Τριαδικότητας), Νικόλαος του Κρότωνα (1254).
Contra errores Graecorum / ενάντια στα σφάλματα των Γραικών, του
Θωμά Ακινάτη, έργο που συνέταξε το 1263 κατά παραγγελία του Πάπα Ουρβάνου Δ´. Ο τίτλος δόθηκε εκ των υστέρων από ανθολόγους του Θ. Ακινάτη. Το έργο έχει μια παραδοξότητα. Ενώ επικαλείται την επανένωση των Εκκλησιών, στηλιτεύει τα ανεπανόρθωτα λάθη των Γραικών. Βέβαια ήδη από το 1204 υπήρχε άλωσις της Κωνσταντινούπολης από τους Δυτικούς Σταυροφόρους. Άρα πως μπορούσε να γίνει αποδεκτό το έργο του Ακινάτη ;

Το Σχίσμα Ορθοδόξου και Καθολικής Εκκλησίας - κ. Δημήτριος Μ

Από τα σημαντικότερα γεγονότα που καθόρισαν την ιστορία της Ευρώπης, του κόσμου και φυσικά του Χριστιανισμού ήταν το μεγάλο Σχίσμα μεταξύ της Ορθόδοξης και της Καθολικής Εκκλησίας το 1054, ένα Σχίσμα αφορμή του οποίου υπήρξαν τόσο οι θεολογικές διαφωνίες σε θέματα δόγματος όσο και οι πολιτικές εξελίξεις στην Δύση, που έδωσαν πολιτικό χαρακτήρα στην εκκλησιαστική εξουσία του Πάπα. 

Οι ιστορικές συνθήκες έφεραν τις δύο αυτές Εκκλησίες σε αντίθετα στρατόπεδα πάμπολλες φορές στην ιστορία τους, με τις συγκρούσεις πολλές φορές να είναι σφοδρές και να οδηγούν σε ακόμα μεγαλύτερα χάσματα μεταξύ τους. Ποιες είναι οι συνθήκες σήμερα και ποιο θα μπορούσε να είναι το μέλλον της σχέσης των δύο Εκκλησιών, της Ορθόδοξης Εκκλησίας μας και της Καθολικής; 

Με τον κ. Δημήτριο Μόσχο, αναπληρωτή καθηγητή και πρόεδρο του Τμήματος Θεολογίας της Θεολογικής Σχολής του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.