«Δοκίμια ψυχολογίας της θρησκείας» (ολόκληρο το βιβλίο)
Μάριος Μπέγζος, καθηγητής φιλοσοφίας της θρησκείας
Εισαγωγικά
«Παρόλο που η ψυχολογία και η θρησκεία θεωρούνται ότι είναι «στεγανά διαμερίσματα» και μεταξύ τους υψώνονται «σινικά τείχη», ωστόσο χάρη στη μεσολάβηση της
ψυχολογίας της θρησκείας τέτοια νοητά τείχη κατεδαφίζονται. Από τα ερείπιά τους προκύπτει το δομικό υλικό για την ανέγερση μιας γέφυρας που συνδέει τις δύο όχθες ενός ποταμού. Αυτό το βιβλίο είναι ένα σκαρίφημα αυτής της γεφύρωσης ανάμεσα στην ψυχολογία και τη θρησκεία. Θέματα που πραγματεύεται είναι το ερώτημα του
θανάτου στις θρησκείες, ο ανθρώπινος πόνος, το ζήτημα της βίας σε σχέση με τη θρησκεία, η ψυχοσωματική οντότητα του ανθρώπου, η θεραπευτική λειτουργία της πίστης, η θεσμική και η προσωπική σχέση του ανθρώπου με την πίστη και άλλα.»
Δοκίμια ψυχολογίας της θρησκείας
Μάριος Μπέγζος
Αθήνα 2004Πρόλογος
I. Θάνατος. Το ερώτημα του θανάτου στις θρησκείες
II. Πόνος. «Πάσχω άρα υπάρχω» και «Σκέπτομαι άρα υπάρχω»
III. Βία. Το ζήτημα της βίας σε σχέση με την θρησκεία
IV. Σώμα. Η ψυχοσωματική οντότητα του ανθρώπου στην νεωτερικότητα
V. Θεραπεία. Η θεραπευτική λειτουργία της πίστης
VI. Σχέση. Σχέση ή σχάση; Κενό ή καινό; Ο έτερος ως εταίρος
VII. Αγιότητα. Θεσμική και προσωπική σχέση του ανθρώπου με την πίστη
Πίνακας πρώτων δημοσιεύσεων
Βιβλιογραφία
Βιογραφικό του συγγραφέα
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Όπου πέφτει ένα τείχος, εκεί χτίζεται μια γέφυρα. Εάν ψυχολογία και θρησκεία θεωρούνται ότι είναι «στεγανά διαμερίσματα» και μεταξύ τους υψώνονται «σινικά τείχη», χάρη στην μεσολάβηση της ψυχολογίας της θρησκείας κατεδαφίζονται τείχη. Από τα ερείπια τους προκύπτει το δομικό υλικό για την ανέγερση της γέφυρας που συνδέει τις δυο όχθες ενός ποταμού χωρίς σύγχυση και δίχως ταύτιση. Όποιος κρατήσει στα χέρια του αυτό το βιβλίο νιώθοντας ότι βαδίζει πάνω σε μια γέφυρα, αυτός θα αισθανθεί σαν τον συγγραφέα του, ο οποίος προσπάθησε να σχεδιάσει μια γέφυρα ανάμεσα στην ψυχολογία και την θρησκεία, που τις θεωρεί σαν δυο όχθες του ποταμού της ζωής.
Επτά δοκίμια που εμφανίσθηκαν μετά την κυκλοφορία του βιβλίου μας Ψυχολογία της θρησκείας (Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 1996) συγκροτούν αυτό εδώ το βιβλίο.
Τα δοκίμια εμφανίσθηκαν σε διάφορες ευκαιρίες, συζητήθηκαν με συναδέλφους ποικίλων ειδικοτήτων και αναθεωρήθηκαν μετά από μια τέτοια μακρόχρονη διαλογική και κριτική διεργασία ώστε να λάβουν μια κάποια οριστική - όχι τελική, μήτε τελειωτική! -μορφή ως κεφάλαια αυτού του ανθολογίου. Το βιβλίο οφείλει την ύπαρξη του σε δύο εκλεκτούς κι αγαπητούς φίλους ψυχιάτρους της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης.
Ο Θανάσης Καράβατος, καθηγητής ψυχιατρικής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και διευθυντής της Α' Πανεπιστημιακής Κλινικής, γνωστός από διασχολικές πρωτοβουλίες, είχε την καλοσύνη να προτείνει στον υπογράφοντα την εμφάνιση ενός βιβλίου που θα συμπεριλαμβανόταν σε εκδοτική σειρά υπό την διεύθυνση του. Για το πνεύμα συνεργασίας, την ανθρώπινη ζεστασιά της φιλικότητας του και την ανοικτότητα του μυαλού και της καρδιάς του Θανάση Καράβατου, νιώθουμε ευγνωμοσύνη κι εκφράζουμε ειλικρινείς ευχαριστίες.
Ο πρόσφατα χαμένος (+2003) Μάριος Μαρκίδης, καθηγητής ψυχιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών και λογοτέχνης, υπήρξε φίλος της τελευταίας δεκαετίας, εμψυχωτής του βιβλίου μας Ψυχολογία της θρησκείας, που είχε την καλοσύνη να προλογίσει με γενναιοφροσύνη κι ανιδιοτέλεια, υποστηρικτής των εξωπανεπιστημιακών διασχολικών πρωτοβουλιών μας και ένθερμος συνεργός κάθε άδολου εξωθεσμικού εγχειρήματος διεπιστημονικής συνεργασίας.
Τον καιρό της συγγραφής αυτού του ανθολογίου είχε προβλεφθεί η αφιέρωσή του «προς τιμήν» του, αλλά ο θάνατος που μεσολάβησε στις αρχές του καλοκαιριού μεταποίησε την αφιέρωση «εις μνήμην» Μάριου Μαρκίδη. Βέβαια η μνήμη είναι η υπέρτατη τιμή για κάθε άνθρωπο, ωστόσο όμως ποθούμε να τιμούμε τον φίλο μας παρόντα παρά να τον θυμόμαστε απόντα, αν και τα όρια παρουσίας-απουσίας στους πνευματικούς ανθρώπους είναι ρευστά.
Μάριος Π. Μπέγζος
Κηφισιά, 8 Σεπτεμβρίου 2004
