Οιδίποδας Τύραννος του Σοφοκλή

Ο Κώστας Γεωργουσόπουλος μας αφηγείται το ιστορικο-κοινωνικό πλαίσιο για τον Οιδίποδα Τύραννο του Σοφοκλή το εμβληματικότερο, ίσως, δράμα της αρχαίας γραμματείας που ανήκει στο Θηβαϊκό κύκλο και σύμφωνα με τις πηγές διδάχθηκε για πρώτη φορά το 425 π.Χ. εν μέσω του Πελοποννησιακού πολέμου και του λοιμού που είχε αποδεκατίσει το λαό της Αθήνας

Μας αποκωδικοποιεί τον μύθο του, την υπόθεση του έργου και αναλύει με τρόπο απλό και μεστό τις μοναδικές και πανανθρώπινες διαστάσεις του ήρωα και των συμπρωταγωνιστών του τονίζοντας ότι στο επίκεντρο της προβληματικής του έργου τίθεται το άτομο σε σχέση με την προσωπική του ελευθερία, την εξουσία, την κοινωνία και τη θεϊκή βούληση.

«Επίθεση» από τον Σωτήρη Χατζάκη σε Λένα Κιτσοπούλου: «Αυτοί οι σκηνοθέτες είναι πνευματικά ακρωτηριασμένοι, τους θεωρώ απατεώνες»

Το δικό του σχόλιο για τον σάλο που προκλήθηκε τις προηγούμενες ημέρες γύρω από το όνομα της Λένας Κιτσοπούλου έκανε ο Σωτήρης Χατζάκης.

Ο γνωστός ηθοποιός και σκηνοθέτης μίλησε στη Μαριάνθη Κουνιά και την εφημερίδα Secret, παίρνοντας θέση επί του θέματος ως πρώην διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου αλλά και του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος.

«Τα μεγάλα έργα στο αρχαίο δράμα, στον Σαίξπηρ, στον «Μολιέρο» και αλλού πάντοτε έχουν μια καταγγελία, που λέει ότι το σύστημα που περιβάλλει τους ανθρώπους δεν είναι αλάνθαστο.

Όταν διαβάζεις ένα έργο, πρέπει να το καταλαβαίνεις, να ξέρεις γιατί γράφτηκε, να κάνεις δηλαδή μία σοβαρή μελέτη. Αυτή είναι η πρώτη δουλειά του σκηνοθέτη», αναφέρει αρχικά ο Σωτήρης Χατζάκης για την παράσταση «Σφήκες».

«Αυτοί οι σκηνοθέτες σαν την κυρία Κιτσοπούλου, που έχουν πια πλημμυρίσει τη θεατρική αγορά, δεν μπορούν και δεν θέλουν να καταλάβουν τι λένε τα έργα. Κυρίως δεν μπορούν, γιατί είναι συναισθηματικά και ψυχικά ανάπηροι.

Έτσι, φέρνουν τα έργα στα μέτρα τους, αλλάζοντάς τους τα φώτα. Είναι πνευματικά ακρωτηριασμένοι, γιατί είναι δειλοί», συμπληρώνει αμέσως μετά.

Παράσταση χθες για την (κατακρεουργημένη) "Μήδεια".

Παρελαύνουν ακάθεκτοι.

Στη συνέντευξη τύπου που παραχώρησε στην Ελλάδα ο "σπουδαίος" Γερμανός σκηνοθέτης εν όψει της παγκόσμιας πρεμιέρας της «Μήδειας» που θα παρουσιαστεί στην Επίδαυρο είπε:

"Πρώτα διαλύω το κείμενο και από τα ερείπιά του φτιάχνω κάτι καινούριο".

Τσσσσσσσ. τί είπες τώρα ρε μεγάλε! Μπράβο! 

Ήρθε δηλαδή ο κουτόφραγκος και μας είπε στα μούτρα, διαλύω τη γλώσσα σας και την αντικαθιστώ με τη δική μου. Διαλύω αυτό που έχετε δημιουργήσει εσείς για να φτιάξω αυτό που γουστάρω εγώ.

Άλλη μια "αρχαία τραγωδία"... τραγωδία!

Στο όνομα της ελευθερίας της τέχνης και της ελευθερίας της έκφρασης φυσικά.  Οι υπόλοιποι απλώς... πρέπει να χειροκροτήσουμε σαν μαλάκες. Ε, μη μας πουν και φασίστες.

Τί είναι η αρχαία τραγωδία χωρίς το κείμενό της;

Οιδίποδας Τύραννος του Σοφοκλή

Κώστας Γεωργουσόπουλος

Ο Κώστας Γεωργουσόπουλος μας αφηγείται το ιστορικο-κοινωνικό πλαίσιο για τον Οιδίποδα Τύραννο του Σοφοκλή το εμβληματικότερο, ίσως, δράμα της αρχαίας γραμματείας που ανήκει στο Θηβαϊκό κύκλο και σύμφωνα με τις πηγές διδάχθηκε  για πρώτη φορά το 425 π.Χ. εν μέσω του Πελοποννησιακού πολέμου και του λοιμού που είχε αποδεκατίσει το λαό της Αθήνας

Μας αποκωδικοποιεί τον μύθο του, την υπόθεση του έργου και αναλύει με τρόπο απλό και μεστό τις μοναδικές και πανανθρώπινες διαστάσεις του ήρωα και των συμπρωταγωνιστών του τονίζοντας ότι  στο επίκεντρο της προβληματικής του έργου τίθεται το άτομο σε σχέση με την προσωπική του ελευθερία, την εξουσία, την κοινωνία και τη θεϊκή βούληση.

Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε στο  εικαστικό εργαστήρι της ARTe τον Ιούνιο του 2019.

ΑΝΤΙΓΟΝΗ: Δε γεννήθηκα για να μισώ, αλλά για ν' αγαπώ. Κάτω στον Άδη ξέρουνε ποιος το 'κανε. Δεν αγαπώ όσους αγαπούν με λόγια.

ΑΝΤΙΓΟΝΗ του ΣΟΦΟΚΛΗ (απόσπασμα): 

ΦΥΛΑΚΑΣ: 

Βλέπουμε την κόρη (Αντιγόνη), να κλαίει πικρά και να οδύρεται, σαν πουλί που βρίσκει άδεια τη φωλιά του. Έτσι έκανε κι αυτή εδώ, μόλις είδε γυμνό το σώμα του νεκρού, βγάζει ουρλιαχτό και με βαριές κατάρες καταριόταν εκείνους που το είχαν κάνει. Μετά πήρε μέσα στις χούφτες της ψιλή σκόνη και με ένα χάλκινο βάζο ράντισε τρεις φορές τον πεθαμένο αδερφό της. Εμείς τότε, μόλις την είδαμε, ορμήξαμε και την πιάσαμε. Δεν ταράχτηκε καθόλου. Και δεν αρνιόταν καμιά απ' τις κατηγορίες.

 ΚΡΕΟΝΤΑΣ πρός Αντιγόνη: 

Και τόλμησες να το κάνεις κι ας το είχα απαγορεύσει εγώ; 

ΑΝΤΙΓΟΝΗ:

 Ο Δίας όμως δε μου τ' απαγόρεψε, ούτε η Δικαιοσύνη του Κάτω Κόσμου όρισε τέτοιους νόμους για τους ανθρώπους. Κι ούτε πιστεύω ότι οι διαταγές ενός θνητού να είναι πιο πάνω από τους άγραφους και αλάθευτους αιώνιους νόμους του ουρανού. Γιατί όχι μονάχα σήμερα ή χτες αλλά από πάντα υπάρχουν, δεν ξέρουμε από πότε. Απ' τους θεούς εγώ δε θα τιμωρηθώ γιατί φοβήθηκα έναν θνητό. Το ότι θα πεθάνω το ήξερα πολύ καλά, (πως μπορούσε να γίνει άλλωστε αλλιώς) πριν απ' τις προσταγές σου. Κι αφού είναι να πεθάνω, θα 'χω κέρδος να πάω μια ώρα γρηγορότερα. Για όποιον ζει με τα δικά μου βάσανα όπως εγώ, καλύτερος είναι ο θάνατος.

Οιδίποδας Τύραννος του Σοφοκλή

από

 Κώστας Γεωργουσόπουλος

 

499

Ο Κώστας Γεωργουσόπουλος μας αφηγείται το ιστορικο-κοινωνικό πλαίσιο για τον Οιδίποδα Τύραννο του Σοφοκλή το εμβληματικότερο, ίσως, δράμα της αρχαίας γραμματείας που ανήκει στο Θηβαϊκό κύκλο και σύμφωνα με τις πηγές διδάχθηκε  για πρώτη φορά το 425 π.Χ. εν μέσω του Πελοποννησιακού πολέμου και του λοιμού που είχε αποδεκατίσει το λαό της Αθήνας

Μας αποκωδικοποιεί τον μύθο του, την υπόθεση του έργου και αναλύει με τρόπο απλό και μεστό τις μοναδικές και πανανθρώπινες διαστάσεις του ήρωα και των συμπρωταγωνιστών του τονίζοντας ότι  στο επίκεντρο της προβληματικής του έργου τίθεται το άτομο σε σχέση με την προσωπική του ελευθερία, την εξουσία, την κοινωνία και τη θεϊκή βούληση.

Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε στο  εικαστικό εργαστήρι της ARTe τον Ιούνιο του 2019.

Οιδίποδας Τύραννος του Σοφοκλή

Ο Κώστας Γεωργουσόπουλος μας αφηγείται το ιστορικο-κοινωνικό πλαίσιο για τον Οιδίποδα Τύραννο του Σοφοκλή το εμβληματικότερο, ίσως, δράμα της αρχαίας γραμματείας που ανήκει στο Θηβαϊκό κύκλο και σύμφωνα με τις πηγές διδάχθηκε για πρώτη φορά το 425 π.Χ. εν μέσω του Πελοποννησιακού πολέμου και του λοιμού που είχε αποδεκατίσει το λαό της Αθήνας

Μας αποκωδικοποιεί τον μύθο του, την υπόθεση του έργου και αναλύει με τρόπο απλό και μεστό τις μοναδικές και πανανθρώπινες διαστάσεις του ήρωα και των συμπρωταγωνιστών του τονίζοντας ότι στο επίκεντρο της προβληματικής του έργου τίθεται το άτομο σε σχέση με την προσωπική του ελευθερία, την εξουσία, την κοινωνία και τη θεϊκή βούληση.

Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε στο εικαστικό εργαστήρι της ARTe τον Ιούνιο του 2019.

Οι Ερινύες πετάνε ακόμα πάνω από το Μάτι

• Αθανάσιος Γεωργιλάς

(30 July 2018)

Με τρεις τρόπους προσεγγίζεις την αρχαία τραγωδία.

Ο πρώτος είναι αυτός του θεατή (από απόσταση), ο οποίος είναι ως γνωστό ο πλέον ανέξοδος και καλείται να βγάλει ψύχραιμα ή υποκειμενικά συμπεράσματα και να κρίνει τον μύθο, τον συγγραφέα και τους ηθοποιούς αναλόγως αν ο μύθος αυτός έχει να πει κάτι, αν είχε συνοχή το κείμενο του συγγραφέα και αν τελικά οι ηθοποιοί επιτέλεσαν σωστά τον ρόλο τους.
Ο δεύτερος είναι του χορού, ο οποίος είναι μεν ανενεργός αλλά βιώνει τα γεγονότα με ένα τρόπο άμεσο και αμετάκλητο. Επειδή η ζωή του επηρεάζεται από αυτά που παρακολουθεί είναι επομένως κριτής και αξιολογητής της δράσης που εξελίσσεται μπροστά του.
Ο τρίτος τρόπος είναι του ήρωα. Αυτός είναι ο πιο δεμένος χαρακτήρας στη πλοκή και τη ροή της δράσης. Ο Ήρωας βρίσκεται στη χειρότερη θέση από τον θεατή και τον χορό γιατί είναι υποταγμένος στην πλοκή του μύθου. Κάθε αστοχία του τον δεσμεύει για πάντα. Ο ήρωας είναι δεμένος στον μύθο όπως ο Προμηθέας στον βράχο του Καύκασου. Ο Αίαντας έσφαξε σε μια στιγμή μανίας τα πρόβατα των Αχαιών νομίζοντας πως είναι ο Οδυσσέας και οι Ατρείδες. Δεν είχε δεύτερη ευκαιρία να ανασκευάσει αυτό που έπραξε. Έδρασε, ντράπηκε και μετά αυτοκτόνησε.

Τους ήρωες τους λέμε τραγικούς ακριβώς γιατί δεν έχουν την δεύτερη επιλογή που απολαμβάνουν οι θεατές να σκεφτούν και να ανασκευάσουν την πλοκή, να ελέγχουν τις πράξεις που ξεδιπλώθηκαν μπροστά τους και να προτείνουν τις εναλλακτικές τους.

Αἰσχύλος καί Δημοκρατία

Φώτης Σχοινᾶς

1. Εἰσαγωγικές παρατηρήσεις

    Ὁ Αἰσχύλος θεωρεῖται ὁ πατέρας τῆς Ἀττικῆς τραγωδίας. Ἔχει γραφεῖ ὅτι «ὁ Αἰσχύλος εἶναι ὁ οὐσιαστικός δημιουργός τῆς τραγωδίας, ὁ Σοφοκλῆς ὁ ὥριμος ἐκφραστής της καί ὁ Εὐριπίδης ὁ ψυχρός ἐκτελεστής της».[i] Ὁ Αἰσχύλος ζεῖ, δημιουργεῖ καί γράφει στό πέρασμα ἀπό τόν 6ο στόν 5ο αἰώνα, ὅταν ἀφ᾿ ἑνός μέν εἶναι ζωντανές οἱ μνῆμες τοῦ ἀρχαϊκοῦ μύθου, ἀφ᾿ ἑτέρου δέ συγκροτεῖται, ἑδραιώνεται καί λειτουργεῖ ἡ νεαρή – ἀκόμη – Ἀθηναϊκή δημοκρατία. Εἶναι ἀκόμη χαρακτηριστικό ὅτι τήν ἴδια ἐποχή – πρῶτες δεκαετίες τοῦ 5ου αἰώνα, συγκεκριμένα ἀπό τό 490 π.Χ. ἕως τό 479 π.Χ. – διεξάγονται οἱ Μηδικοί πόλεμοι μέ τή νικηφόρο γιά τήν Ἑλλάδα ἐκβασή τους καί μέ τίς τεράστιες συνέπειες γιά τήν Ἀθήνα, ἡ ὁποία συνεπείᾳ τούτων μετατρέπεται ἀπό γεωργική-ἀγροτική πόλη σέ ναυτική δύναμη, ἑδραιώνεται ἡ δημοκρατία στό ἐσωτερικό της καί ἐξωτερικά τίθενται οἱ βάσεις τῆς ἡγεμονίας της.

     Ὑπάρχει στενός, αἰτιώδης σύνδεσμος μεταξύ Δημοκρατίας καί Τραγωδίας. Ἡ Τραγωδία ἀναπτύσσεται στό πρόσφορο ἔδαφος καί κλῖμα τῆς Δημοκρατίας. Ἐκτός αὐτῆς εἶναι ἀδύνατον νά ὑπάρξει. Ἡ βίωση τοῦ τραγικοῦ συνίσταται στήν ἀποδέσμευση ἀπό τήν κηδεμονία τοῦ θείου καί στήν ἀνάληψη τῆς εὐθύνης γιά τήν διαμόρφωση τῆς ἐγκόσμιας ἀνθρώπινης μοίρας ἀπό τόν ἄνθρωπο-πολίτη. Ὁ πολίτης παίρνει στούς ὤμους του τό πεπρωμένο του. Αὐτός εἶναι ὁ ὑπεύθυνος γιά τήν τύχη του. Συγχρόνως ὅμως γεννιέται ἔτσι καί ἡ σύγκρουση μέ τό θεῖον ἀφοῦ καί αὐτό διεκδικεῖ τήν ἁρμοδιότητα γιά τόν καθορισμό τῆς κοσμικῆς καί ἀνθρώπινης μοίρας. Ἀπό αὐτή τή σύγκρουση ἀναδύεται τό τραγικό καί ἡ ἀπό σκηνῆς παράσταση καί βίωσή του.

   Οἱ τραγικοί ἀγῶνες εἶναι θεσμοθετημένοι ἀπό τό Ἀθηναϊκό κράτος. Οἱ χορηγοί ἀλλά καί οἱ κριτές τῶν τραγικῶν ἀγώνων εἶναι μέλημα τῆς πολιτείας. Ἡ τέλεση τῶν τραγικῶν ἀγώνων κατά τίς Διονυσιακές ἑορτές τελοῦν ὑπό τήν μέριμνα τῆς πολιτείας. Οἱ τραγικοί ἀγῶνες ἀποτελοῦν παλλαϊκή γιορτή τοῦ Ἀθηναϊκοῦ δήμου καί τό θέατρο ἀποτελεῖ ἕνα κρατικό θεσμό πλάϊ στούς λοιπούς δημοκρατικούς θεσμούς–τήν Ἐκκλησία τοῦ Δήμου, τήν Βουλή τῶν Πεντακοσίων, τήν Ἡλιαία καί τά λοιπά Δικαστήρια. «Ἡ τραγωδία δέν εἶναι μονάχα μιά μορφή τέχνης, εἶναι ἕνας κοινωνικός θεσμός, πού εἰσάγει ἡ πόλη μέ τήν ἵδρυση τῶν τραγικῶν ἀγώνων, πλάι στά πολιτικά καί δικαστικά της ὄργανα».[ii]

Ο Σοφοκλής στο Κουρδιστάν

Οξυπύθμενος αμφορέας του “ζωγράφου του Κλεοφράδη”: Ο Διόνυσος με μαινάδες και Σατύρους, 500-490 π.Χ.

Του Νίκου Μιχαηλίδη από το Βήμα

Τον Ιούλιο έγραφα για την παράσταση Η Αντιγόνη στο Φέργκιουσον που παρουσιάστηκε στο Ίδρυμα Νιάρχος από μια ομάδα Αφροαμερικανών από την ομώνυμη πόλη των ΗΠΑ. Η εν λόγω ομάδα διασκεύασε δημιουργικά την Αντιγόνη του Σοφοκλή προκειμένου να παρουσιάσει μια εποικοδομητική κριτική για την κρατική καταστολή και την υπερβολική αστυνομική βία κατά της Αφροαμερικανικής κοινότητας. Αφορμή για τη δημιουργία της παράστασης στάθηκε η δολοφονία ενός εφήβου, το νεκρό σώμα του οποίου βρέθηκε εκτεθειμένο για αρκετές ώρες πάνω στο οδόστρωμα, προκαλώντας έκρηξη θυμού και μαζικών διαμαρτυριών.

Πριν από μερικές ημέρες παρουσιάστηκε ακόμα μια ενδιαφέρουσα διασκευή της Αντιγόνης του Σοφοκλή. Όμως αυτή την φορά η παράσταση δεν έγινε στις άνετες εγκαταστάσεις του Ιδρύματος Νιάρχος στην Αθήνα αλλά στα βουνά του νοτίου Κουρδιστάν (βόρεια Συρία) και μάλιστα υπό τον σφοδρό βομβαρδισμό της τουρκικής αεροπορίας. Οι οργανωτές και συντελεστές δεν ήταν επαγγελματίες ηθοποιοί αλλά Κούρδοι αντάρτες, μέλη της Ακαδημίας Πολιτισμού και Τεχνών του Εργατικού Κόμματος Κουρδιστάν (ΡΚΚ). Η παράσταση προσαρμόστηκε με τέτοιο τρόπο ώστε να «μιλάει» στις καρδιές των Κούρδων αγωνιστών κάνοντας σαφείς αναφορές στις τραγικές εμπειρίες του κουρδικού λαού κατά την διάρκεια του 20ου αιώνα. Οι συντελεστές προσάρμοσαν και τον τίτλο της παράστασης στις δικές τους συνθήκες. Έτσι η «Αντιγόνη» έγινε… «Κουρδιστάν». Μέχρι στιγμής έχουν δοθεί δύο παραστάσεις στα κρησφύγετα των ανταρτών ενώ οι συντελεστές δήλωσαν πως θα συνεχίσουν και σε διαφορετικά σημεία των βουνών του Κουρδιστάν όπου εδρεύουν βάσεις των μελών του κινήματος. Την σκηνοθεσία έκανε ο Εκίν Ρόνι ενώ τη μετάφραση στα κουρδικά ο Κουρντέ Τάβια. Την παράσταση παρακολούθησαν εκατοντάδες μέλη της οργάνωσης τα οποία συγκινημένα χειροκροτούσαν παρατεταμένα τους συντελεστές. Οι κατά τον Ξενοφώντα Καρδούχοι (Κούρδοι) ανεβάζουν και παρακολουθούν Σοφοκλή!

Καστοριάδης: το πολιτικό βάθος της Αντιγόνης

Κορνήλιος Καστοριάδης – 1922–1997: Ὕβρις και πολιτική

§1

Η Αντιγόνη του Σοφοκλή συγκέντρωσε και εξακολουθεί να συγκεντρώνει το ενδιαφέρον πολλών και σημαντικών διανοητών. Ανάμεσα σε αυτούς είναι ο Χέγκελ, ο Χάιντεγκερ και ο Καστοριάδης. Πρόκειται στ’ αλήθεια για μια τραγωδία που φέρει τον άνθρωπο στο κέντρο του ιστορικού του πεπρωμένου και τον καθιστά πρωταγωνιστή αυτού του πεπρωμένου. Ακριβώς επειδή πρόκειται περί ενός πολυσήμαντου έργου, οι εκάστοτε φιλοσοφικές περί αυτό ερμηνείες δεν μπορεί να είναι ταυτές μεταξύ τους, αλλά ούτε και οριστικές. Στο παράδειγμα έτσι των τριών προαναφερθέντων φιλοσόφων έχουμε τρεις διαφορετικές ερμηνείες, σχετικές με τον καιρό τους και με τις αντίστοιχες λογικές συνάφειες που θέλουν να αναδείξουν οι συγκεκριμένοι φιλόσοφοι. Εάν λάβουμε υπόψη ότι ο Σοφοκλής επιχειρούσε να παραστήσει τους ανθρώπους, όπως όφειλαν να είναι, τότε οι τραγωδίες του, στον ένα ή στον άλλο βαθμό, περιέχουν δέσμες ιδεών, ιδεωδών, ρήσεων και λόγων που η σημασία τους υπερβαίνει τα καθορισμένα έργα και διαχέεται μέσα στην ιστορία ως στοχαστική δυνατότητα του ανθρώπου να αντιμάχεται τους περιορισμούς της εξωτερικής-άμεσης ύπαρξής του και να έρχεται προς εαυτόν. Ο Καστοριάδης, με τις ερμηνείες του, αξιοποιεί αυτή την πνευματική δυναμική της τραγωδίας για να σκεφτεί τον άνθρωπο, τον ανθρώπινο κόσμο ως ένα δημιουργικό και αυτο-δημιουργούμενο Είναι εντός ενός εκάστοτε συγκεκριμένου ιστορικο-κοινωνικού χώρου.

§2

Όπως παρατηρεί ο ίδιος, η Αντιγόνη του Σοφοκλή είναι «η τραγωδία με το μεγαλύτερο πολιτικό βάθος». Τι εννοεί με τη φράση αυτή;