ΑΓΙΟΙ ΚΥΡΙΛΛΟΣ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΙΟΣ, ΟΙ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΕΙΣ ΑΓΙΟΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΣΑΝ ΕΝΑ ΚΟΣΜΟΪΣΤΟΡΙΚΟ ΕΠΟΣ ΠΙΣΤΕΩΣ, ΙΕΡΑΠΟΣΤΟΛΗΣ ΚΑΙ ΕΚΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ!

Οι θεσσαλονικείς άγιοι Κύριλλος (827-869) και Μεθόδιος (820-886).

Στέλιος Κούκος

Οι δύο θεσσαλονικείς αδελφοί, άγιοι Κύριλλος και Μεθόδιος έγραψαν ένα κοσμοϊστορικό έπος!

Έπος πίστεως, ιεραποστολής, γραμμάτων, εκπολιτισμού.

Αυτά συνέβησαν τον 9ο αιώνα και αποτέλεσαν συνάμα και ένα πρόγραμμα ουσιαστικής ένταξης του σλαβικού κόσμου στον ευρύτερο κόσμο της Ευρώπης!

Τηρουμένων των αναλογιών, θα μπορούσαμε, ίσως, να συγκρίνουμε το έργο των δύο αδελφών με αυτό του Μεγάλου Αλεξάνδρου προς ανατολάς. Οπωσδήποτε, όμως, παρουσιάζει κάποιες σημαντικές διαφορές.

Και πρώτη και σημαντικότερη είναι ότι οι θεσσαλονικείς άγιοι δεν «κατέκτησαν» ενόπλως τους λαούς στους οποίους… εκστράτευσαν!

Η δική τους «επίθεση» ήταν ειρηνική και, μάλιστα, βγήκαν στον πηγαιμό γι’ αυτήν την συνάντηση με τον σλαβικό κόσμο κατόπιν επίσημης πρόσκλησης των ίδιων των Σλάβων. Η έκκληση αυτή έγινε προς τον αυτοκράτορα της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.

Οι ταγοί, βεβαίως της Βασιλεύουσας, δηλαδή ο αυτοκράτορας και ο πατριάρχης ετοιμάζονταν από καιρό με τα επιτελεία τους για να μπορέσουν να ανταποκριθούν σε μια ανάλογη πιθανή πρόκληση-πρόσκληση!

Μια ευγενής ιεραποστολική και εκπολιτιστική εκστρατεία

Έτσι, άρχισε αυτή η ειρηνοφόρος και ιδιαίτερα ευγενική αποστολή με μόνα θύματα την ταλαιπωρία των δύο αδελφών και των συνεργατών τους, αφού φυλακίστηκαν κιόλας, ενώ υπέστησαν και ποικίλες άλλες ταλαιπωρίες. Ιδιαίτερα, μάλιστα, από Δυτικούς ιεραποστολικούς και πολιτικούς «ανταγωνιστές» σχετικά με την επιρροή στους λαούς αυτούς. Εκκλησιαστική και πολιτική.

"Κύριλλος και Μεθόδιος: Οι άγιοι που μιμούμαστε ή οι άγιοι που δεν αντέχουμε;"

Θανάσης Ν. Παπαθανασίου

[απόσπασμα από το πλήρες κείμενο που έχει δημοσιευτεί στο συλλογικό έργο: «Λόγος επάνω στο νερό» (επιμ. αρχιμ. Αμβόριος Σταμπλιάκας), εκδ. ναού Αγίων Κυρίλλου και Μεθοδίου, Θεσσαλονίκη 2021, σσ. 65-87].

Το 862, δηλαδή μετά τη μέση του 9ου αιώνα, ο ηγεμόνας της Μοραβίας, η οποία ήταν ένα οργανωμένο σλαβικό κράτος, έστειλε επιστολή στον βυζαντινό αυτοκράτορα και του ζήτησε να στείλει στη Μοραβία διδασκάλους. Έχει ενδιαφέρον τι ακριβώς του ζητούσε. Το λέω αυτό διότι κυριαρχεί η παρανόηση, ότι ο Κύριλλος και ο Μεθόδιος πήγαν να εκχριστιανίσουν τους Μοραβούς. Δεν πήγαν να τους εκχριστιανίσουν. Οι Μοραβοί ήταν ήδη χριστιανοί. Μπορούμε όμως να πούμε ότι οι άγιοι πήγαν για να τους εκχριστιανίσουν ουσιαστικά. Ο Μοραβός ηγεμόνας έλεγε στον βυζαντινό αυτοκράτορα ότι χρειάζονταν άνθρωπο για να τους εξηγήσει την πίστη στη γλώσσα τους. Ζητούσε δηλαδή πρόσβαση στην κατανόηση. Είναι ένα αίτημα πάρα πολύ σημαντικό. Δεν αρκεί να λέμε, «συμμετέχω, δεν κατανοώ, αλλά δεν πειράζει». Πειράζει και παραπειράζει. Το να γνωρίζουμε την πίστη είναι σημαντικό. Προσοχή: αυτό δεν σημαίνει ότι κατανοούμε το άπειρο μυστήριο του Θεού. Κατανοούμε όμως την πρόσκληση, τον οδικό χάρτη προς το μυστήριο του Θεού˙ τις διατυπώσεις της πίστης και της λατρείας. Οι Μοραβοί το ζήτησαν. Χρειάζονταν την εξήγηση της πίστης στη γλώσσα τους, αυτήν που κατανοούσαν, που μιλούσαν καθημερινά, αυτή με την οποία απευθύνονταν στα παιδιά τους και αυτή με την οποία προσεύχονταν με την ψυχή τους. 

Ο Βίος των αγίων [ο οποίος γράφτηκε στα σλαβικά (παλαιοσλαβικά) και αποτυπώνει την έγνοια του Σλάβου συντάκτη του] μας λέει ότι ο βυζαντινός αυτοκράτορας Μιχαήλ Γ΄ κάλεσε τον Κωνσταντίνο (Κύριλλο) και του ζήτησε να μεταβεί προς τούτο στη Μοραβία. Έχει πολύ ενδιαφέρον στον Βίο του αγίου Κυρίλλου και Μεθοδίου ο δισταγμός τον οποίο εξέφρασε αμέσως ο Κωνσταντίνος. Αποκρίθηκε ότι θα μεταβεί μετά χαράς, υπό τον όρο ότι ο λαός αυτός διαθέτει αλφάβητο. Ο αυτοκράτορας του απάντησε ότι αλφάβητο δεν υπάρχει, και όσοι ως τότε το είχαν αναζητήσει, δεν τα κατάφεραν. Αλλά ακριβώς γι’ αυτό θα έπρεπε να βοηθήσει τους Μοραβούς. Όι ενδοιασμοί του Κωνσταντίνου συνεχίστηκαν: «Ποιος μπορεί», είπε, «να γράψει λόγο πάνω στο νερό, και ποιος θα θελήσει να αποκτήσει όνομα αιρετικού;». 

«Κύριλλος και Μεθόδιος: Οι άγιοι που μιμούμαστε ή οι άγιοι που δεν αντέχουμε;».

ΘΑΝΑΣΗΣ Ν. ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ / 14-5-2018.

«Κύριλλος και Μεθόδιος: Οι άγιοι που μιμούμαστε ή οι άγιοι που δεν αντέχουμε;»

Aυτό ήταν το θέμα της ομιλίας μου στην εκδήλωση του ναού των αγίων Κυρίλλου και Μεθοδίου, στη Θεσσαλονίκη, την Κυριακή 13 Μαϊου 2018. Μια πρόσκληση, να διερωτηθεί σήμερα κάθε διαπρύσιος Ορθόδοξος, αν (πέρα από την αφθονία των λιβανωτών) συμφωνεί όντως με τους δυο ανατρεπτικούς ιεραποστόλους, ή μήπως... με τους διώκτες τους.

Θεωρώ πολύ σημαντικό να διαβάσει κανείς, όχι μόνο ό,τι μπορεί από τον ωκεανό της βιβλιογραφίας, αλλά οπωσδήποτε τις αρχαιότερες βιογραφίες των αγίων, τις οποίες εξέδωσε ο καθηγητής Αντώνιος-Αιμίλιος Ταχιάος (εκδ. University Studio Press 2008). Θα βρει εκεί εξαιρετικές νοστιμιές, οι οποίες δύνανται λυτρωτικά να ταράξουν διάφορες αυτοδοξαστικές στρεβλώσεις της ιεραποστολής και γενικότερα του εκκλησιαστικού γεγονότος.

Μερικά παραδείγματα:

1. Οι άγιοι δεν πήγαν στη Μοραβία για να εκχριστιανίσουν τους Σλάβους. Αυτοί ήταν ήδη Χριστιανοί, από Βαυαρούς ιεραποστόλους. Αλλά αυτό τους έλειπε ήταν η κατανόηση! Θέλουμε δάσκαλο (έγραφε ο ηγεμόνας τους στον βυζαντινό αυτοκράτορα) να μας εξηγήσει την πίστη στη γλώσσα μας. Όλη η προσπάθεια των αγίων στη συνέχεια ήταν η τιτανομαχία περί την κατανόηση της πίστης, ώστε η εκκλησιαστική ζωή να μην είναι αερολογία ακατάληπτων λόγων (1 Κορ. 14:9, "Διὰ τῆς γλώσσης ἐὰν μὴ εὔσημον λόγον δῶτε, πῶς γνωσθήσεται τὸ λαλούμενον; ἔσεσθε γὰρ εἰς ἀέρα λαλοῦντες"). Να χρεώσουμε, άραγε, τους αγίους ότι υποστήριζαν τον επάρατο ορθολογισμό και δεν αντιλαμβάνονταν ότι η λατρεία είναι εμπειρία όπου δεν χρειάζεται να κατανοείς κλπ κλπ;