Η εικοστή τετάρτη Απριλίου σηματοδοτεί δύο ιστορικά γεγονότα τεράστιας σημασίας που αφορούν όχι μόνο τους Αρμενίους, τους Κυπρίους ή τους Έλληνες, αλλά ολόκληρο τον πολιτισμένο κόσμο.
του Λεωνίδα Κουμάκη*
Το πρώτο αφορά την καθιέρωση της 24ης Απριλίου ως ημέρα μνήμης της Γενοκτονίας των Αρμενίων. Ως «Γενοκτονία των Αρμενίων» ή και «Ολοκαύτωμα των Αρμενίων» αναφέρονται τα γεγονότα εξόντωσης Αρμενίων πολιτών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Οι σφαγές Αρμενίων άρχισαν επί Σουλτάνου Αμπντούλ Χαμίτ (1894-1896), με τον αριθμό των νεκρών να εκτιμάται μεταξύ 80 και 300 χιλιάδων και συνεχίστηκαν με πρωτοφανή βιαιότητα από το κίνημα των Νεότουρκων (1908-1918) και την σφαγή 1.500.000 συνολικά Αρμενίων.
Ως έναρξη της Γενοκτονίας των Αρμενίων συμβολικά θεωρείται η 24η Απριλίου του 1915 διότι την ημέρα εκείνη, ολόκληρη η ηγεσία της αρμενικής κοινότητας της Κωνσταντινούπολης φυλακίστηκε και εκατοντάδες Αρμένιοι απαγχονίστηκαν από το κίνημα των Νεότουρκων – ένας από τους βασικούς συντελεστές του κινήματος ήταν και ο Μουσταφά Κεμάλ ο οποίος από το 1907 υπηρετούσε στο Τρίτο Σώμα Στρατού στη Θεσσαλονίκη και ο οποίος αργότερα ονομάστηκε ο «πατέρας των Τούρκων», δηλαδή Ατατούρκ.
Όπως είναι γνωστό, η Τουρκία αρνείται πεισματικά την ύπαρξη Γενοκτονίας και ισχυρίζεται ότι οι Αρμένιοι απλώς εκτοπίστηκαν. Παρ΄όλα αυτά, τουρκικές πηγές αποδέχονται πως ο αριθμός των νεκρών Αρμενίων ήταν μεταξύ 600.000 και 800.000 ανθρώπων, αλλά οι πιο έγκυρες Δυτικές και Αρμενικές πηγές ανεβάζουν τον αριθμό των σφαγιασθέντων από τους Τούρκους στους 1.500.000 ανθρώπους.
Το φρικτό έγκλημα της Γενοκτονίας όχι μόνο 1,5 εκ. Αρμενίων, αλλά και άλλων χριστιανικών πληθυσμών της καταρρέουσας Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, όπως Ελλήνων του Πόντου και της Ανατολικής Θράκης, Ασσυρίων κ.α. είναι πλέον ιστορικά αποδεδειγμένο.
Η πρώτη εκδήλωση στη μνήμη των θυμάτων της Γενοκτονίας των Αρμενίων έγινε από μια ομάδα επιζώντων της Γενοκτονίας στην αρμενική εκκλησία της Αγίας Τριάδας της Κωνσταντινούπολης το έτος 1919. Πολλές σημαντικές προσωπικότητες της Αρμενικής κοινότητας συμμετείχαν στην εκδήλωση και έκτοτε η ημερομηνία αυτή έγινε Ημέρα Μνήμης της Γενοκτονίας των Αρμενίων.
Στις μέρες μας, η 24η Απριλίου, Ημέρα Μνήμης για τη Γενοκτονία των Αρμενίων, είναι αργία σε ολόκληρη την Αρμενία και την Δημοκρατία του Αρτσάχ, μνημονεύεται στην Αρμενική Διασπορά σε ολόκληρο τον κόσμο ενώ εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι συγκεντρώνονται στο Τζιτζερνακαμπέρντ, στην πρωτεύουσα της Αρμενίας Γερεβάν, αφήνοντας λουλούδια στην αιώνια φλόγα που δεν σβήνει ποτέ.
Μετά από αγώνες ολόκληρων δεκαετιών της αρμενικής κυρίως διασποράς, η Γενοκτονία των Αρμενίων από τους Τούρκους έχει αναγνωριστεί σε παγκόσμιο επίπεδο από πλήθος χωρών (Αργεντινή, Βέλγιο, Καναδάς, Χιλή, Κύπρος, Ελλάδα, Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, Λετονία, Λιθουανία, Λίβανος, Ολλανδία (μαζί με την Γενοκτονία των Ελλήνων και των Ασσυρίων), Πολωνία, Ρωσία, Σλοβακία, Σουηδία (μαζί με την Γενοκτονία των Ελλήνων και των Ασσυρίων), Ελβετία, Ουρουγουάη, Βατικανό, Βενεζουέλα, Αυστρία (μαζί με την Γενοκτονία των Ελλήνων και των Ασσυρίων), Βολιβία, Τσεχία, Συρία, Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, Βραζιλία, Βουλγαρία, Λιβύη, Λουξεμβούργο, Παραγουάη και Πορτογαλία).
Τη Γενοκτονία των Αρμενίων έχουν επίσης αναγνωρίσει τέσσερις περιοχές της Ισπανίας (Βασκονία, Καταλονία, Βαλεαρίδες Νήσοι, Ναβάρρα), η Μεγάλη Βρετανία (Σκωτία, Ουαλία και Βόρειος Ιρλανδία), καθώς και δύο Πολιτείες της Αυστραλίας (Νέα Νότια Ουαλία και Νότια Αυστραλία – μαζί με την Γενοκτονία των Ελλήνων και των Ασσυρίων). Τέλος, αναγνώριση της Γενοκτονίας υπάρχει από διεθνείς οργανισμούς όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο), το Συμβούλιο της Ευρώπης, η Κοινή Αγορά του Νότου (Mercosur) καθώς και η Διεθνής Ένωση Μελετητών Γενοκτονιών – International Association of Genocide Scholars, IAGS (μαζί με την Γενοκτονία Ελλήνων και Ασσυρίων).
Το δεύτερο γεγονός τεράστιας ιστορικής σημασίας υπήρξε η απόρριψη των Βρετανικών και Τουρκικών σχεδιασμών επίσημης διχοτόμησης της Κύπρου η οποία παρουσιάστηκε με την μορφή του «Σχεδίου Ανάν» και τέθηκε σε δύο ξεχωριστά δημοψηφίσματα πριν από είκοσι ακριβώς χρόνια, στις 24 Απριλίου 2004.
Το έκτρωμα που παρουσίασε ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών αγνοώντας τις αποφάσεις του ιδίου του Οργανισμού (όλα τα ψηφίσματα του ΟΗΕ από το 1963 τονίζουν την ανεξαρτησία και την εδαφική ακεραιότητα της Κυπριακής Δημοκρατίας):
