Η «ινφοδημία» και η μάχη κατά της πανδημίας

Αναθηματικό ανάγλυφο από το Ασκληπιείο του Πειραιά. Στο κέντρο εικονίζεται η ασθενής, ξαπλωμένη σε κλίνη, ενώ ο Ασκληπιός, για να την θεραπεύσει, σκύβει απλώνοντας τα χέρια του επάνω της.

Από το διαδικτυακό περιοδικό  ResPublica

Συνδιαμόρφωση κειμένου: Γιώργος Κουτσαντώνης και Μιχάλης Θεοδοσιάδης

Με τον όρο «ινφοδημία» (infodemic) περιγράφεται η υπεραφθονία πληροφοριών –  κάποιες αληθείς και άλλες όχι – που δυσκολεύει τους ανθρώπους να βρουν αξιόπιστες πηγές ενημέρωσης και απαντήσεις στις ανάγκες τους για πληροφόρηση». Επινοήθηκε για να περιγράψει το σύνολο των φημολογιών, στιγματισμών και θεωριών συνωμοσίας που προκύπτουν και εξαπλώνονται κατά τη διάρκεια καταστάσεων έκτακτης υγειονομικής ανάγκης[1].

Το διαχρονικό πρόβλημα και ορισμένα παραδείγματα

Κατά τη διάρκεια της επιδημίας του ιού Έμπολα στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό το 2019, η παραπληροφόρηση συνδέθηκε με τη βία, τη δυσπιστία, την κοινωνική αναταραχή και τις στοχευμένες επιθέσεις εναντίον εργαζομένων στον τομέα της υγείας[2]. Την εποχή της επιδημίας SARS, που ξέσπασε στην Κίνα το 2002-2003, ο φόβος και το άγχος της προσβολής από την ασθένεια προκάλεσαν κοινωνικό στιγματισμό κατά ατόμων ασιατικής καταγωγής[3]. Στην περίπτωση του AIDS, oι ήδη στιγματισμένοι άνθρωποι, συχνά δεν καταφεύγουν στις υπηρεσίες υγείας και ιατρικής περίθαλψης, έτσι ενδέχεται να προσβληθούν από την ασθένεια χωρίς αυτή να διαγνωστεί (οροθετικοί χωρίς συμπτώματα) και συνεπώς να συμβάλουν στην εξάπλωση της επιδημίας μέσω της μετάδοσης του ιού HIV[4]. Ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ) περιέγραψε την ινφοδημία του COVID-19 ως έναν παγκόσμιο εχθρό[5] που πρέπει να καταπολεμηθεί. Στην πραγματικότητα, υπήρξε, και εξακολουθεί να υπάρχει, ανά τον κόσμο μια αδιάκοπη κυκλοφορία φημολογιών και θεωριών συνωμοσίας.[6] Σε γενικές γραμμές, οι καταστάσεις έκτακτης υγειονομικής ανάγκης αντιπροσωπεύουν στιγμές μεγάλης πίεσης για τους ανθρώπους. Έτσι η διαχείριση της φημολογίας, η αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης και των θεωριών συνωμοσίας, αλλά και ο μετριασμός του φόβου και του στιγματισμού απέναντι στους ανθρώπους που έχουν προσβληθεί (ή έχουν περισσότερες πιθανότητες να προσβληθούν στο μέλλον), είναι θεμελιώδεις ενέργειες για την αντιμετώπιση και τον έλεγχο της πανδημίας. Οι διεθνείς οργανισμοί υγείας, συμπεριλαμβανομένου του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ), έχουν αναγνωρίσει την ινφοδημία ως ισχυρή απειλή και, ως εκ τούτου, προτείνουν τη συστηματική παρακολούθηση των φημολογιών και των θεωριών συνωμοσίας, αλλά και την εφαρμογή μέτρων ελέγχου της παραπληροφόρησης. Για την επιστημονική κοινότητα, ο εντοπισμός, η αξιολόγηση και η θεμελιωμένη αντίκρουση της φημολογίας και των θεωριών συνωμοσίας αποτελούν σημαντική πρόκληση σε περιόδους υγειονομικής κρίσης.

Είναι παράλογες οι θεωρίες συνωμοσίας;

από

 Ευάγγελος Κοροβίνης

 -

15 Μαΐου 2020

0

Αν και η διάδοση θεωριών συνωμοσίας είναι φαινόμενο γνωστό από την αρχαιότητα, η ενασχόληση με τις αιτίες του, τον λογικό του έλεγχο και τις πρακτικές του συνέπειες, ξεκίνησε από τα μέσα της δεκαετίας του 1990 για να απογειωθεί στην επόμενη δεκαετία. Η επιστημονική ενασχόληση με τις θεωρίες συνωμοσίας τις τελευταίες δεκαετίες συμπίπτει με την εκρηκτική άνθηση και διάδοση τους. Οι θεωρίες συνωμοσίας είναι προσπάθειες να εξηγηθούν οι βαθύτερες αιτίες σημαντικών γεγονότων και καταστάσεων, μέσω μυστικών σχεδίων δυο η περισσότερων δρώντων, που ενεργούν στο σκότος και έχουν κακόβουλους σκοπούς.

Α. Η «δίψα συνεκτικότητας» και οι θεωρίες συνωμοσίας.

Το βασικό αίτιο των θεωριών συνωμοσίας είναι, κατά την Χάνα Άρεντ, η «δίψα συνεκτικότητας», που χαρακτηρίζει τους ανέστιους πληθυσμούς των σύγχρονων κοινωνιών, όταν βρίσκονται αντιμέτωποι με περιόδους αβεβαιότητας, κρίσεων και αναταράξεων. 

Όπως σημειώνει η Άρεντ στο γνωστό έργο της «Οι απαρχές του ολοκληρωτισμού», η φυγή των μαζών από την πραγματικότητα, μέσω θεωριών συνωμοσίας, «είναι μια καταγγελία ενάντια στο κόσμο στον οποίο είναι αναγκασμένες να ζούν… Δεν μπορούν να αντέξουν τις τυχαίες και ακατανόητες πτυχές της πραγματικότητας… Στην κατάσταση της ανεστιότητας δεν μπορεί να λειτουργήσει μια μετρημένη γνώση της αλληλεξάρτησης του αυθαίρετου και του σχεδιασμένου, του τυχαίου και του αναγκαίου».

Αποτέλεσμα όλων αυτών είναι να κινητοποιείται η φαντασία και η μυθοπλαστική ικανότητα του ανθρώπινου νου, που συνδέεται με μια θεμελιωδεστέρη ικανότητα του, να λειτουργεί δηλαδή με σύμβολα. Να τείνει να είναι δομικά συνεκτικός και ανώτερος από το άθροισμα των απλών συμβάντων που παρατηρεί, τα οποία σπεύδει να «τακτοποιήσει» σε μια πειστική αφήγηση.

Ιστορία και συνωμοσιολογία: Μια διαχρονικά επίκαιρη μυθοπλαστική δια-πλοκή

από

 Αντώνης  Σμυρναίος

 -

1 Μαΐου 2020

8

Με αφορμή τη σύγχρονη αιφνίδια πανδημία, παρατηρούμε ότι εγείρονται συχνά φωνές, οι οποίες προσδίδουν στο φαινόμενο αυτό, αλλά και στις βραχυχρόνιες ή μακροχρόνιες επιπτώσεις του, συνωμοσιολογικές διαστάσεις. Το ιδιαίτερο όμως είναι ότι σήμερα εκφράζουν ή αναπαράγουν τις φωνές αυτές, όχι μόνο περιθωριακοί bloggers, ρεπόρτερ του «κίτρινου τύπου» ή γραφικοί προπαγανδιστές (δηλαδή ευάλωτοι αντίπαλοι), αλλά γνωστοί πολιτικοί, επιστήμονες, δημοσιογράφοι, πολιτειολόγοι κ.άλ.  Παρ’ όλα  αυτά, όπως τις τελευταίες δεκαετίες η έννοια του «ηθικού πανικού» (moral panic) χρησιμοποιήθηκε για να σωφρονίσει τους ηθικώς ανησυχούντες στις σύγχρονες κοινωνίες, καταγγέλλοντας ευθέως την ψυχοπαθολογία τους, έτσι και τώρα πολιτικοί επιστήμονες, ψυχίατροι, φιλόσοφοι, ιερωμένοι, πολιτικοί και επιχειρηματίες, δηλαδή επαγγελματίες ειδικοί του ορθολογικού συνετισμού, που πάντοτε «ξέρουν και φροντίζουν πριν από μας για μας», έσπευσαν με περισσή φροντίδα και φρόνηση να μας λυτρώσουν αυτή τη φορά από το «συνωμοσιολογικό πανικό» (είναι οι conspiracy panics, κατά τον J. Bratich). Είναι αυτοί που έχουν πάντα «θετική σκέψη», πρεσβεύοντας μάλιστα την «αδιάκοπη παραγωγή θετικότητας» μέσα στις κοινωνίες μας, αν και αυτό μπορεί να οδηγήσει εντέλει στη «λευχαιμία» του ρασιοναλιστικού μας κόσμου, κατά τον J. Baudrillard. Διότι, θα μας πει και ο P. Valéry, «στην ιστορία, όπως στο κάθε τι, ό,τι είναι θετικό, είναι διφορούμενο. Αλλά ό,τι είναι πραγματικό, προσφέρεται σε άπειρες ερμηνείες».

«Θεωρίες Συνωμοσίας» και Στυγερή Πραγματικότητα

Paul Graig Roberts

[Στον πολύ γνωστό μας χλευαστικό χαρακτηρισμό «θεωρία συνωμοσίας», την υπηρεσία που τον εφεύρε και για την κάλυψη ποιών αναγκών, και  την ευρύτατη έκτοτε χρήση του από τις κυβερνήσεις της Ουάσιγκτων και τα ηχεία της, ως εργαλείο συσκότισης και φίμωσης για τις διάφορες σκοτεινές εσωτερικές και διεθνείς επιχειρήσεις τους, εγκύπτει στο σημερινό άρθρο του ο σοφός Αμερικανός διδάσκαλος Πωλ Γκραιγκ Ρόμπερτς. Η δημοτικότητα αυτού του εξορκισμού στους παρ ημίν  προθύμους  ιεροκήρυκες της πολιτικής ορθότητας (πολιτικούς, «λογίους» και δημοσιογράφους) αλλά και πλούτος  άλλων στοιχείων καθιστούν το άρθρο μόνιμης επικαιρότητας και στην χώρα μας. 

Ο τίτλος του πρωτοτύπου: Μια Υπαρκτή Συνωμοσία Στρέφεται Κατά του Αμερικανικού λαού.]

Παρουσίαση: Μιχαήλ Στυλιανού

Στις Ηνωμένες Πολιτείες, με το όνομα «Θεωρία Συνωμοσίας» έχουν βαφτίσει τις εξηγήσεις που διαφέρουν από αυτές που εξυπηρετούν την κυβερνώσα ολιγαρχία, το κατεστημένο, ή όπως αλλιώς θέλουμε να αποκαλούμε αυτούς που καθορίζουν και ελέγχουν τα προγράμματα κρατικής δράσης και τις εξηγήσεις προς υποστήριξή τους.

Οι εξηγήσεις που μας επιβάλλονται από την ελέγχουσα τάξη είναι αυτές οι ίδιες θεωρίες συνωμοσίας. Είναι επιπλέον θεωρίες συνωμοσίας σχεδιασμένες για να κρύψουν την πραγματική συνωμοσία που εκτελούν οι κυρίαρχοί μας.

Για παράδειγμα, η επίσημη εξήγηση για την τρομοκρατική επίθεση με αεροπλάνα στην Ν. Υόρκη στις 11-9-2001 είναι μια θεωρία συνωμοσίας. Μερικοί Μουσουλμάνοι, κυρίως Σαουδάραβες, προκάλεσαν τον μεγαλύτερο εξευτελισμό μιας υπερδύναμης  από την εποχή του Δαυίδ και του Γολιάθ. Φάνηκαν εξυπνότεροι από 17 αμερικανικές υπηρεσίες κατασκοπείας, συν αυτές του ΝΑΤΟ και του Ισραήλ, του Εθνικού Συμβουλίου Ασφαλείας, της Διοίκησης Ασφάλειας Μεταφορών, του Ελέγχου Εναέριας Κυκλοφορίας και του Ντικ Τσένι, ανέτρεψαν τρεις ουρανοξύστες του Διεθνούς Εμπορικού Κέντρου, κατέστρεψαν εκείνο το τμήμα του Πενταγώνου όπου διεξαγόταν έρευνα για τα χαμένα 2 τρισεκατομμύρια,300 εκατομμύρια δολάρια (!) και έβαλαν τους κρετίνους της Ουάσιγκτων να κατηγορούν το Αφγανιστάν αντί την Σαουδική Αραβία.

Ξεκάθαρα, οι Σαουδάραβες που ταπείνωσαν την Αμερική ήταν αναμεμιγμένοι σε μια συνωμοσία για να το κάνουν.

Είναι αυτό μια αξιόπιστη συνωμοσία;

Θεωρίες συνωμοσίας

.

Του Βασίλη Βιλιάρδου

Όπως δίδαξε πρώτος ο Γκέμπελ, η συνεχής επανάληψη ενός κραυγαλέου ψέματος το μετατρέπει σε αλήθεια στα αυτιά της κοινής γνώμης, η οποία ενημερώνεται κυρίως από τους τίτλους των καθεστωτικών ΜΜΕ – αδυνατώντας να σκεφθεί αν πράγματι είναι αληθινοί ή/και τι επιδιώκεται.

 .

Ανάλυση

Όταν οι ερμηνείες που δίνονται σε διάφορα γεγονότα που συμβαίνουν είναι διαφορετικές από αυτές που διατυπώνονται επίσημα από τις κυβερνήσεις, από τις λοιπές κρατικές Αρχές ή από τα «καθεστωτικά» ΜΜΕ (αυτά δηλαδή που συμμετέχουν ενεργά στην πολιτική ζωή, έχουν μεγάλο αναγνωστικό κοινό διαφημιζόμενα ανάλογα, ενώ χειραγωγούν κατά το δοκούν τους Πολίτες), τότε χαρακτηρίζονται ως «θεωρίες συνωμοσίας» – επειδή διαφέρουν από αυτές που υπηρετούν τα εκάστοτε συμφέροντα, τα οποία θέλουν να ελέγχουν πλήρως τη δημόσια ενημέρωση και την κοινή γνώμη.  

Για παράδειγμα, όταν γράφει κανείς πως «τα ηγεμονικά σχέδια της πρωσικής κυβέρνησης καλύπτονται πίσω από το ιδεολογικό πέπλο της ευρωπαϊκής ενοποίησης, έτσι ώστε να μην ενοχλούν – οπότε ο ευρωπαϊσμός της Γερμανίας είναι ουσιαστικά γερμανικός εθνικισμός, ενώ η πολιτική λιτότητας αποτελεί το όπλο για την οικονομική κατοχή των εταίρων της«, τότε κατηγορείται ως οπαδός των θεωριών συνωμοσίας – επειδή δεν είναι δυνατόν να στηριχθεί σε απτές αποδείξεις, παρά το ότι τα συμπεράσματα του εξάγονται από μία σειρά σαφών ενδείξεων. Η αιτία είναι το ότι, η ερμηνεία αυτή δεν εξυπηρετεί τα γερμανικά συμφέροντα – ούτε τις εγχώριες κυβερνήσεις που ελέγχουν απόλυτα.

Επόμενο παράδειγμα η κριτική που ασκείται στα μνημόνια, μεταξύ των οποίων στο τρίτο που επικύρωσε όλα τα προηγούμενα, από τη συντριπτική πλειοψηφία της Βουλής – ενώ οδήγησε στην απώλεια της δημόσιας περιουσίας μέσω της ίδρυσης του Υπερταμείου, καθώς επίσης στη δήμευση της ιδιωτικής που θα ακολουθήσει τον αφελληνισμό των τραπεζών, λόγω της αδυναμίας των Ελλήνων να ανταπεξέλθουν με τις υποχρεώσεις τους που προκλήθηκε σκόπιμα.

Παρά το ότι λοιπόν οι αριθμοί είναι ολοκάθαροι, όπως η επιβολή νέων μέτρων ύψους 17 δις €, οι χρεοκοπίες 64.000 επί πλέον επιχειρήσεων ή η άνοδος των φόρων και εισφορών κατά 4,69 δις € (γράφημα), η αναφορά στο ότι η χρεοκοπία της χώρας ήταν σκόπιμη, ενώ των μνημονίων επίσης, θεωρείται άκρως συνωμοτική – επειδή δήθεν η κοινωνία ήταν ο αποκλειστικός υπεύθυνος της πτώχευσης, δεν προηγήθηκε καμία προδοσία εκ μέρους κανενός πολιτικού ή τεχνοκράτη και δεν υπήρξε ποτέ (ούτε υπάρχει) άλλη λύση!