Αμαλία Κ. Ηλιάδη, φιλόλογος-ιστορικός, Δ/ντρια 5ου ΓΕΛ Τρικάλων
Με αυτό το άρθρο επιχειρώ την ένταξη των σημαντικότερων γεγονότων της ιστορίας της παιδείας -σύμφωνα με τις πηγές μου- στο ευρύτερο σύνολο της ιστορίας του ελληνικού έθνους κατά το 19ο αιώνα. Γίνεται, βέβαια, αναφορά και σε προηγούμενους αιώνες, που η μελέτη τους, όμως, είναι εξίσου σημαντική για τα εκπαιδευτικά πράγματα της χώρας.
Το τρίτο, κατά σειρά, μέρος του άρθρου μου αποτελεί τη μελέτη ενός πιο ειδικού εκπαιδευτικού θέματος, όπως είναι τα αναλυτικά προγράμματα της μέσης εκπαίδευσης από το 1833-1920. Αν μελετήσουμε αυτά τα προγράμματα, σε συνδυασμό με τα πολιτειακά γεγονότα της ίδιας περιόδου, μπορούμε να οδηγηθούμε σε επιμέρους συμπεράσματα, που σχετίζονται με τη λειτουργία της εκπαίδευσης, ως ενός κοινωνικού θεσμού, ο οποίος επηρεάζεται από την εκάστοτε πολιτική εξουσία και ανάλογα “μορφοποιείται”.
Θέτω ως τέλος της περιόδου, που ερευνάται στο άρθρο μου, το 1913, γιατί τότε σταματά η διεύρυνση των συνόρων του ελληνικού κράτους και τελειώνει, περίπου, ο 19ος αιώνας.
Η εκπαίδευση κατά τον 15ο και 16ο αιώνα
Τότε οι περισσότεροι Έλληνες λόγιοι καταφεύγουν στη Δύση και γίνονται εμψυχωτές της αναγέννησης του έθνους. Κύριος λόγος αυτής της καταφυγής τους είναι η καταπίεση των Τούρκων.
Αλλά και οι παραμείναντες στον Ελλαδικό χώρο Έλληνες, δε σταματούν τις προσπάθειες για διατήρηση της πνευματικής κίνησης και οργανώνονται γύρω από την Εκκλησία. Έτσι ο Γενάδιος Σχολάριος ιδρύει την Πατριαρχική του Γένους Σχολή. Όμως αυτή δεν επαρκούσε για όλο το έθνος. Γι’ αυτό τα περισσότερα ελληνόπαιδα μάθαιναν λίγα «γράμματα» από τους μοναχούς και τους ιερείς κάθε χωριού ή πόλης, μέσω των εκκλησιαστικών βιβλίων.
Η εκπαίδευση κατά το 17ο αιώνα
Αυτή την περίοδο έχουμε σημαντική βελτίωση της νεοελληνικής εκπαίδευσης. Το 1621 ιδρύεται το «Φλαγγινιανόν Φροντιστήριον» από τον Κερκυραίο Θωμά Φλαγγίνο. Εκεί δίδαξε ο Κρης Φραγκίσκος και ο Ηλίας Μηνιάτης. Αυτό το εκπαιδευτήριο λειτούργησε μέχρι το τέλος του 18ου αιώνα.
