Οι Jacqueries και η Αριστερά – Με αφορμή το Παλαιστινιακό

Μαργαρίτης Γιώργος

Jacqueries ονομάζονται οι τυφλές εξεγέρσεις. Συμβαίναν συνήθως στην ύπαιθρο όταν η πείνα και η εξαθλίωση δεν άφηναν κανένα περιθώριο ελπίδας. Ήταν τυφλές και κατ’ επέκταση βίαιες, άγριες με την απόλυτη έννοια του όρου. Οι πεινασμένοι έμπαιναν στους πύργους και στα ανάκτορα των πλουσίων και, οπωσδήποτε, δεν φέρονταν καθόλου ευγενικά σε όσους έβρισκαν εκεί. Τα κεφάλια των τελευταίων περιφέρονταν θριαμβευτικά πάνω σε δικράνια ή σε πασσάλους. Μια που η “δικαιωματική” εποχή μας απαιτεί ιδιαίτερη μνεία γι’ αυτό, ναι, οι γυναίκες βιάζονταν πριν θανατωθούν: μετά τις πέταγαν στην φωτιά που κατέκαιγε ολόκληρο το υποστατικό.

Η Αριστερά ήταν ανέκαθεν, εξ ορισμού. υπέρ των εξεγέρσεων των φτωχών και των πεινασμένων. Στην εργογραφία της, όμως, συναντούμε μεγάλους δισταγμούς και επιφυλάξεις ως προς τις Jacqueries. Τις τοποθετούσαν στις άναρχες, χωρίς προοπτική εξεγέρσεις και τις έψεγαν ως χωρίς στόχο, χωρίς νόημα και αποτέλεσμα. Δεν ήταν άδικη διαπίστωση. Πλην όμως η εποχή των Jacqueries, μόνο αυτό μπορούσε να δώσει.


Οι πεινασμένοι φτωχοδιάβολοι είχαν συνήθως μπροστάρη τους ένας μοναχό ή έναν παπά –αληθινό ή ψεύτικο ελάχιστη σημασία είχε– ώστε οι φοβερές πράξεις τους να ενταχθούν στο πλαίσιο της Θείας δίκης, της φωτιάς που επιπίπτει και κατακαίει τους αμαρτωλούς και τους αδίκους. Οι προθέσεις τους, ως εκ τούτου, βρίσκονταν έξω και μακριά από οτιδήποτε θα μπορούσε να ονομαστεί “αριστερό” στις μέρες μας.

Ας μεταφερθούμε όμως σε άλλες εποχές. Μετά την Γαλλική Επανάσταση η αστική τάξη έδωσε τις δικές της έννοιες και όρους στην κοινωνία και στην πολιτική, όπως και φυσικά στις έννοιες της αριστεράς και της επανάστασης. Ήταν απλό: μια καθώς πρέπει επανάσταση όφειλε να μοιάζει με την γαλλική αντίστοιχη. Τα τυχόν διαφορετικά δεν συμπεριλαμβάνονταν στο όρο.

Μετά ήρθε ο αποικισμός

Στο πρώτο μισό του δέκατου ένατου αιώνα αυτό λειτούργησε. Η Ελληνική Επανάσταση ή οι αντίστοιχες της Λατινικής Αμερικής μεταβαπτίστηκαν, ή μάλλον “μεταπλάστηκαν” σε αστικές για να γίνουν κατανοητές στην “Δύση”. Το 1830 ή το 1848 δεν χρειάζονταν πρόσθετες επεξηγήσεις, το 1870 είχε τα προβλήματά του, αλλά οπωσδήποτε ανήκε στα αναγνωρίσιμα είδη εξέγερσης.

Μετά ήρθε ο αποικισμός, εδώ τα πράγματα μπερδεύτηκαν. Η εξέγερση του 1857 στην Ινδία, αποδόθηκε ως Mutiny (ανταρσία). Από τον στρατό ξεκίνησε, εύκολα όμως ξεχώριζε η αντιπάθεια των Ινδών για τους αποικιοκράτες. Η τότε Αριστερά αποδέχθηκε τον ειδικό όρο και δεν υπήρξε κανένα κίνημα συμπαράστασης στους Ινδούς που κατασφάγηκαν από τον βρετανικό στρατό. Με την μεγάλη αποικιοκρατική εξόρμηση, μετά το 1873, τα πράγματα έγιναν πιο περίπλοκα.

Μετά την Αριστερά - Του Δημήτρη Μπελαντή

Μετά την Αριστερά

 Μπελαντής Δημήτρης In Πολιτικά κείμενα

1. Τέλος της Αριστεράς , συνέχιση των αγώνων κατά του καπιταλισμού

Τι έχει μείνει  από την έννοια της Αριστεράς στην Ελλάδα και την Ευρώπη ; Η Αριστερά  ως έννοια δεν εκπροσωπεί,  πλέον , στο σήμερα  την μαζικοποίηση και την μεγιστοποίηση  ούτε των αγώνων για την αντικαπιταλιστική ανατροπή ούτε καν την μαζικοποίηση των αγώνων για μια φιλολαϊκή κοινωνική  αναδιανομή. Τίποτε δεν έχει μείνει από την «Αριστερά», όπως υπήρχε  και όπως οριζόταν  ως το 2008 ή το  2010 περίπου στην Ελλάδα και την Ευρώπη. Συντρίμμια και θρύψαλα.

Η συμβολή ιδίως του ΣΥΡΙΖΑ στην απαξίωση της Αριστεράς υπήρξε καθοριστική.   Καθοριστική σε ευρωπαϊκή κλίμακα , αν όχι και παγκόσμια:  το Μπλοκο  της Αριστεράς στην Πορτογαλία , οι Ποδέμος στην Ισπανία  ακολούθησαν κι αυτοί την  ίδια πορεία, ενώ ο Κόρμπυν ,παρά τον ταξικότερο λόγο του, δεν μας εμπνέει καμία εμπιστοσύνη και το γερμανικό  Die Linke ακόμη λιγότερο.

Μέχρι το 2010 περίπου, οι δυτικές κοινωνίες  ή έστω η μεγάλη  πλειοψηφία τους  χρησιμοποιούσαν τον όρο «Αριστερά» για να προσδιορίσουν την κλασσική ή και την φιλελεύθερη πια σοσιαλδημοκρατία ( υπό την έννοια της κλασσικής  αναδιανεμητικής  σοσιαλδημοκρατίας τύπου Όλαφ Πάλμε, δηλαδή του  παλιού σουηδικού μοντέλου μοντέλου,  ή Βίλλυ Μπραντ (ρηνανικός καπιταλισμός),   ή της επιλεκτικής φιλελεύθερης  σοσιαλδημοκρατίας τύπου Μπλαίρ και Σρέντερ ),  καθώς, δευτερευόντως πια μετά το «1989»,  και τα ΚΚ, την κομμουνιστική/ κομμουνιστογενή Αριστερά  ή και  την συνήθως τροτσκιστική Άκρα Αριστερά.Ειδικά στην Ελλάδα, λόγω του Εμφυλίου αλλά και της ιδιομορφίας του φαινομένου ΠΑΣΟΚ, συνήθως ως Αριστερά οριζόταν η κομμουνιστογενής και μόνο (η προερχόμενη από το ιστορικό  ΚΚΕ, δηλ. το ΚΚΕ και το ΚΚΕ Εσωτερικού, μετά ο Συνασπισμός κλπ  ), καθώς  και η «αντικαπιταλιστική» ή επαναστατική .Αναλυτικά λάθος, καθώς η σοσιαλιστική Αριστερά (ΠΑΣΟΚ) υπήρξε  μια αναδιανεμητική παράταξη υπέρ του λαού ως τις αρχές της δεκαετίας του 1990, και, άρα, ήταν η Πρώτη Φορά Αριστερά, εντός του συστήματος πάντοτε( σχετικό και το  πρόσφατο βιβλίο του Βασίλη Ασημακόπουλου για το ΠΑΣΟΚ).

Όμως, και το ΠΑΣΟΚ από μόνο του χρησιμοποιούσε  κυρίως τον όρο «σοσιαλισμός», αντιπαρατασσόμενο στην «παραδοσιακή Αριστερά», σαν να σεβόταν τον κληρονομημένο καταμερισμό των συμβόλων.

Η εμπειρία της  μετεξέλιξης και συρρίκνωσης του ΠΑΣΟΚ  καθώς και της καπιταλιστικής μετεξέλιξης   ΣΥΡΙΖΑ τελείωσε αυτό το κεφάλαιο σε όλη την Ευρώπη. Πιθανότατα οριστικά.

Σήμερα, η σοσιαλδημοκρατία και τα ΚΚ βασικά δεν υπάρχουν διεθνώς  ή είναι σε κατακόρυφη πτώση-ακόμη και   αυτό το κάποτε κραταιό γερμανικό SPD. Το κόμμα του Μιτεράν έχει διαλυθεί ουσιαστικά, ενώ του Μαρσαί  είναι ένα μετριοπαθές  γκρουπούσκουλο. Φυτρώνουν διάφορα νέου τύπου  πράσινα και σοσιαλδημοκρατικοφανή κόμματα όπως λ.χ. το ΜΕΡΑ25. Επίσης, αναπτύσσονται δεξιόστροφα ή απολίτικα λαϊκιστικά κόμματα που απορροφούν  δυνάμεις που άλλοτε ψήφιζαν από ταξικό πρίσμα την Αριστερά.  Σε όλη την Ευρώπη, επιβιώνει ως σχετικά μαζικό  κομμουνιστικό κόμμα  και με κάποιαν υπολογίσιμη  εκλογική απήχηση, από τα παλιά ΚΚ, μονάχα το ΚΚΕ , και αυτό για ιδιαίτερους  ιστορικούς λόγους,  αλλά και λόγω της παρέμβασής του στους κοινωνικούς αγώνες,  επιβιώνει   σε  περιορισμένα αλλά όχι  περιθωριακά επίπεδα.  Ορισμένα κόμματα με κομμουνιστογενή ή και  αντικαπιταλιστική  παράδοση έγιναν καθαρά σοσιαλφιλελεύθερα ή  καθεστωτικά με την χειρότερη δυνατή έννοια  (ΣΥΡΙΖΑ, Δημοκρατικό  Κόμμα στην Ιταλία-πρώην PCI  , Μπλόκο της Αριστεράς  στην Πορτογαλία, ΚΚ Πορτογαλίας) , ενώ ορισμένα αριστερά κόμματα , αμιγώς κινηματογενή, όπως οι Ποδέμος, ενσωματώθηκαν  πλήρως στον κυβερνητισμό και την διαχείριση. Υπάρχουν, ακόμη, κάποια σχετικά αξιοπρεπή αριστερά κόμματα όπως αυτό του Μελανσόν, αλλά σε καθοδική πορεία.