Του Απόστολου Διαμαντή
Παρότι σύμπασα η οικουμένη, μορφωμένη και μη, συγκαταλέγει το ελληνικό έθνος στην κατηγορία των ιστορικών εθνών –από τον Χέγκελ, μέχρι τον Μαρξ και τον Χούσερλ – υπάρχει σήμερα μια μερίδα Ελλήνων διανοουμένων που λέει το πράγματι πρωτοφανές ότι ελληνικό έθνος δεν υπήρχε πριν το 1821, διότι μόνον η αστική εποχή έχει να παρουσιάσει αυτό το μόρφωμα. Το ελληνικό έθνος της αρχαιότητας και του μεσαίωνα λοιπόν είναι κατ’ αυτούς μια αντιεπιστημονική, εθνικιστική πλάνη!
Πρόκειται φυσικά για άποψη όχι μόνον αντιεπιστημονική, εφόσον κανείς σοβαρός επιστήμονας δεν την έχει υποστηρίξει ποτέ και πουθενά, αλλά μάλλον για άποψη που προέρχεται από το χώρο του πολιτικού φανατισμού. Διότι, στοιχειωδώς να ανοίξει κάποιος τα αρχαία κείμενα θα μπορούσε να δει τον όρο «έθνος» φαρδύ πλατύ, στα κείμενα του Πλάτωνα, του Αριστοτέλη, του Ηρόδοτου, του Ομήρου κλπ.
Αυτό που ισχυρίζονται όσοι διατυπώνουν τέτοιες παραδοξολογίες, όπως ο Πέτρος Πιζάνιας στην συνέντευξή του στο tvxs, είναι ότι έθνος δεν υπήρχε στην αρχαιότητα, επειδή έθνος σχηματίζεται μόνον κατά την εποχή του καπιταλισμού, όταν δημιουργείται το συνταγματικό κράτος και η έννοια του πολίτη. Σύμφωνα μ’ αυτήν την άποψη, που προέρχεται από παραναγνώσεις του μαρξισμού, στην αρχαιότητα έχουμε γένος και όχι έθνος! Και έτσι αναγνωρίζουν έθνος μόνον μετά το 1789, ως εθνικό κράτος, συλλαμβάνοντας το έθνος, ως προϊόν του αστικού κράτους.
Πρόκειται για ένα ακραίο νομικό θετικισμό, που συνδέεται ευθέως με την σταλινική κανονιστική παράδοση, όπου τα πάντα αποδίδονται στο κράτος. Περισσότερα γι’ αυτήν την κανονιστική εκτροπή στην ελληνική ιστοριογραφία μπορεί κανείς να δει στο έργο μου Έθνος και Θεσμοί στην Τουρκοκρατία (Εναλλακτικές Εκδόσεις 2013).
Αλλά το γένος τι ακριβώς είναι; Δεν είναι έθνος; Δεν είναι ένας άλλος τρόπος να ορίζεις την εθνική κοινότητα, η οποία σχηματίζεται από μια κοινή γλώσσα, κοινούς θεσμούς, κοινή θρησκεία, κοινή παράδοση; Οι αρχαίοι χρησιμοποιούν και τον όρο γένος, διότι προέρχεται από την φιλοσοφία, από την οντολογία. Αλλά συχνά χρησιμοποιούν και τον όρο έθνος. Τι είναι έθνος; Μόνον το γαλλικό το 1789; Και τότε γιατί ο Αριστοτέλης μιλά για έθνος και πόλεις; Τι εννοεί ακριβώς;
Είναι γεγονός ότι οι εκκλησιαστικοί συγγραφείς αποφεύγουν τη χρήση του όρους έθνος αρχικά, για να μην γίνεται σύγχυση με την παγανιστική παράδοση. Στη θέση του χρησιμοποιούν τον όρο γένος, που σημαίνει το ίδιο ακριβώς πράγμα. Το τι όρο όμως χρησιμοποιεί ένας συγγραφέας δεν σημαίνει και πολλά. Το ότι δεν χρησιμοποιεί κάποιος τον όρο έθνος, αυτό δεν σημαίνει ότι έθνος δεν υπάρχει. Η ύπαρξή του είναι γεγονός αντικειμενικό, δεν είναι απόφαση του ιστορικού.
