Ομιλία του Μίκη Θεοδωράκη κατά την τελετή υποδοχής του ως επίτιμου μέλους της Ακαδημίας Αθηνών (Τρίτη, 3 Δεκεμβρίου 2013)

Η ΜΟΝΗ ΛΥΣΗ

Ομιλία του Μίκη Θεοδωράκη κατά την τελετή υποδοχής του ως επίτιμου μέλους της Ακαδημίας Αθηνών (Τρίτη, 3 Δεκεμβρίου 2013)

κ. Πρόεδρε της Ακαδημίας Αθηνών,

κ. Γενικέ Γραμματέα της Ακαδημίας Αθηνών,

Κυρίες και κύριοι Ακαδημαϊκοί,

Κυρίες και κύριοι,

Κατ’ αρχήν θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμότατα τον κ. Πρόεδρο και τον κ. Γενικό Γραμματέα για όσα είπαν προηγουμένως αλλά και όλα τα μέλη της Ακαδημίας, για την μεγάλη τιμή που μου έκαναν να μου προσφέρουν τη δυνατότητα να ομιλώ αυτή τη στιγμή από το βήμα του Ανώτατου Πνευματικού Ιδρύματος της χώρας μας, της Ακαδημίας Αθηνών.

Όταν κύριε Πρόεδρε, πριν από χρόνια, στη συνεργασία μας στις Χοηφόρες προσπαθούσαμε να αποδώσουμε τον ζόφο των στίχων του Αισχύλου για «της γενιάς το βαθύριζο κακό», για τα «πολυστέναχτα κι αβάσταχτα δεινά», την «αιματόεσσαν πλαγάν», τον «πόνο που τελειωμό δεν έχει», «τη μια συμφορά» που έρχεται «κατά πάνω στην άλλη», δεν φανταζόμασταν ότι σήμερα, τόσα χρόνια μετά, οι στίχοι αυτοί θα ήταν τόσο τραγικά επίκαιροι.

Ίσως όμως ακριβώς γι’ αυτό δεν μπορούμε να μοιρολογούμε διαπιστώνοντας την κατάσταση στην οποία βρισκόμαστε αλλά ως κληρονόμοι ενός μοναδικού Πολιτισμού, είμαστε υποχρεωμένοι πάντα να αναζητούμε την προοπτική, το Όραμα.

Ασφαλώς πολλοί θα έχουν διερωτηθεί για την σημερινή παρουσία μου στο βήμα της Ακαδημίας Αθηνών, κυρίως λόγω του προκεχωρημένου της ηλικία μου. Συνήθως για τα εξαιρετικά γεγονότα χρησιμοποιούμε μια εύκολη λέξη, την λέξη «σύμπτωση».

Όμως εγώ βαθειά μέσα μου γνωρίζω, ότι διάφορες χθόνιες και ουράνιες δυνάμεις συνωμότησαν, ώστε να μου δοθεί η ευκαιρία να διαλαλήσω μία και μόνη λέξη που θα ακουστεί στη συνέχεια, λέξη-κλειδί, που οδηγεί από το Χάος στην Αρμονία.

Για να συλλάβει κάποιος το μέγεθος και τη σημασία της Ελλάδας, πιστεύω ότι θα πρέπει να μπορέσει να τη δει διαχρονικά σε κοσμογονικές διαστάσεις και σε ιστορικά μεγέθη.

Ο πολυθρυμματισμός της που ειδικά σήμερα έχει ξεπεράσει κάθε όριο, μας οδηγεί σταθερά στο να γίνουμε ένας λαός χωρίς Πατρίδα. Όπως ένα φύλλο αποκομμένο από τον κορμό των δέντρων, έρμαιο στην οργή των ανέμων.

Γι’ αυτό το λόγο και για να πάρει μέσα μας το βάρος και τη μορφή της ΑΚΕΡΑΙΗΣ Ελλάδας, η λέξη που θα ειπωθεί προϋποθέτει μια γιγαντιαία προσπάθεια από όλους τους συμπολίτες μας να γίνουν αντάξιοι αυτής της Ακέραιης Ελλάδας, πριν να είναι αργά. Πριν ξεπεράσουμε την κόκκινη γραμμή της μη επιστροφής.

Ας μου επιτραπεί λοιπόν, αντί τυπικής ομιλίας να σας υποβάλω μια πρόταση, που πιστεύω ότι βρίσκεται μέσα στα πλαίσια ενός Πνευματικού Οδηγού, όπως είναι η Ακαδημία Αθηνών και συνάμα εκφραστή της εθνικής μας συνείδησης και πρωτεργάτη των συμφερόντων του Λαού και τα ης χώρας μας.

Η πρότασή μου συνοψίζεται σε μία μόνο λέξη: ΟΥΔΕΤΕΡΟΤΗΤΑ. Και ένα Όραμα: Η Ελλάδα να γίνει η Ελβετία του Πολιτισμού και της Ειρήνης. Με σύμβολα την Ακρόπολη των Αθηνών, παγκόσμιο σύμβολο Πολιτισμού, την Ολυμπία και τους Δελφούς, παγκόσμια σύμβολα της Συναδέλφωσης μεταξύ των Λαών και της Ειρήνης.

Έριχ Φρομ – Η άσκηση εξουσίας με βάση το “έχει” και το “είναι”

Ένα παράδειγμα της διαφοράς ανάμεσα στους τρόπους ζωής με βάση το έχει και με βάση τοείναι, είναι η άσκηση της εξουσίας. Το κρίσιμο σημείο βρίσκεται στη διαφορά του να έχει κανείς εξουσία από το να είναι εξουσία. Σχεδόν όλοι μας ασκούμε εξουσία τουλάχιστο σε κάποιο στάδιο της ζωής μας.

Όσοι ανατρέφουν παιδιά πρέπει ν’ ασκούν εξουσία —είτε το θέλουν είτε όχι— για να προστατέψουν τα παιδιά τους από κινδύνους και να τους δώσουν έστω και λίγες συμβουλές για το πώς να φερθούν σε διάφορες περιστάσεις. Σε μια πατριαρχική κοινωνία, οι γυναίκες είναι κι αυτές αντικείμενα εξουσίας για τους περισσότερους άντρες. Τα πιο πολλά μέλη μιας γραφειοκρατικής, ιεραρχικά οργανωμένης κοινωνίας, όπως η δική μας, ασκούν εξουσία: η εξαίρεση παρουσιάζεται στα χαμηλότερα κοινωνικά στρώματα, όπου εκεί οι άνθρωποι είναι μόνο αντικείμενα εξουσίας.

Για να καταλάβουμε την έννοια της εξουσίας και στους δύο τρόπους ζωής, θα πρέπει ν’ αναγνωρίσουμε ότι η «εξουσία» είναι ένας πλατύς όρος με δύο εντελώς διαφορετικές σημασίες:η εξουσία μπορεί να είναι «λογική» ή «παράλογη». Η λογική εξουσία βασίζεται στην ικανότητα και βοηθάει τον άνθρωπο ν’ αναπτυχθεί. Η παράλογη εξουσία βασίζεται στη δύναμη και χρησιμεύει στην εκμετάλλευση του ανθρώπου που έχει υποτάξει.

Αλμπέρ Καμυ – Η παράλογη ελευθερία

Τώρα το κυριότερο έγινε. Δεν μπορώ ν’ αρνηθώ τις λίγες αλήθειες που ξέρω. Αυτό που ξέρω, αυτό που είναι σίγουρο, αυτό που δεν μπορώ ν’ αρνηθώ, αυτό που δεν μπορώ ν’ απορρίψω, αυτά έχουν σημασία. Το κομμάτι του εαυτού μου που ζει μ’ αβέβαιες νοσταλγίες μπορεί ν’ αρνηθεί τα πάντα, εκτός απ’ τον πόθο της ενότητας, την επιθυμία της εξήγησης, την ανάγκη για σαφήνεια και συνοχή.

Μπορώ να τα’ αρνηθώ όλα μέσα σ’ αυτό τον κόσμο που με περιβάλλει, με πιέζει και με διαπερνάει, εκτός απ’ αυτό το χάος, απ’ αυτό τον τυχαίο βασιλιά, απ’ αυτήν τη θεία ισορροπία που γεννιέται απ’ την αναρχία.

Δεν ξέρω αν υπάρχει ένα νόημα ανώτερο απ’ τον κόσμο. Αλλά ξέρω πως δε γνωρίζω αυτό το νόημα και πως μου είναι αδύνατο για την ώρα να το μάθω. Μια σημασία έξω απ’ την ύπαρξή μου, τι μπορεί να σημαίνει για μένα; Μονάχα μ’ ανθρώπινα δεδομένα μπορώ να καταλάβω. Αυτό που αγγίζω, αυτό που μ’ αντιστέκεται, να τι καταλαβαίνω. Ξέρω ακόμα πως αυτές τις δυο βεβαιότητες, την επιθυμία μου γι’ απολυτότητα κι ενότητα και το ότι δεν μπορώ να εξηγήσω λογικά και με αιτιολογίες αυτό τον κόσμο, αδυνατώ να τις συμβιβάσω. Ποια άλλη αλήθεια μπορώ ν’ αναγνωρίσω ειλικρινά, χωρίς την παρέμβαση μιας ανύπαρκτης ελπίδας που δεν έχει καμιά σημασία μέσα στα όρια της ύπαρξής μου;

Αλμπέρ Καμύ – επιλογή από το έργο του

Τα παρακάτω αποσπάσματα από το έργο του Αλμπέρ Καμύ είναι μερικά μόνο από αυτά που περιλαμβάνονται στο βιβλίο Επιλογή από το έργο του, όπως μεταφράστηκαν  από την Ελένη Ποταμιάνου για τις εκδόσεις Στιγμή (σειρά: Στοχασμοί, επιμέλεια Ν.Μ. Σκουτερόπουλος). Η αρίθμηση είναι του βιβλίου.

Μπορείτε να το διαβάσετε εδώ.

[4] Ο κόσμος καθαυτός δεν είναι λογικός. Ωστόσο, αυτό που συνιστά το παράλογο είναι η αντιπαράθεση ανάμεσα στο ανορθολογικό και τη σφοδρή επιθυμία για σαφήνεια, που η επίκλησή της ηχεί ως τα μύχια του ανθρώπου. Το παράλογο αφορά εξίσου στον άνθρωπο και στον κόσμο. Αποτελεί, προς το παρόν, το μοναδικό σημείο συνάντησής τους.

[5] Δεν απορρίπτω τη λογική· απορρίπτω την ιδεολογία, που υποκαθιστά τη ζωντανή πραγματικότητα με μια σειρά από λογικά επιχειρήματα. Οι παραδοσιακές φιλοσοφίες προσπάθησαν να εξηγήσουν τον κόσμο και όχι να επιβάλουν έναν κανόνα ζωής — κάτι που έγινε αυτοσκοπός και για τις θρησκείες και για τις ιδεολογίες.

[8] Ο παράλογος άνθρωπος εξαντλεί τα πάντα και εξαντλείται. Το παράλογο είναι το πιο παράφορο πάθος του, αυτό που του επιτρέπει να συνεχίζει την ατομική του προσπάθεια· και τούτο, γιατί ξέρει πως σ’ αυτήν την πραγματικότητα και σ’ αυτήν την καθημερινή εξέγερση το παράλογο αναδεικνύεται ως η μόνη του αλήθεια, η οποία αποτελεί ταυτοχρόνως και πρόκληση.

[12] Αποσπώ, λοιπόν, από το παράλογο τις τρεις συνέπειές του: την εξέγερση, την ελευθέρια και το πάθος μου. Από δω και πέρα, το παιχνίδι της συνείδησης: από κει που ήταν προοπτική συνάντησης με τον θάνατο — αρνούμαι την αυτοκτονία— μετασχηματίζεται σε κανόνα ζωής.

[22] Στην εμπειρία του παράλογου, η δυστυχία αφορά μεμονωμένα στο άτομο. Όταν όμως εκδηλωθεί η εξέγερση ως κίνημα, η δυστυχία γίνεται συνειδητά αθροιστική: είναι συλλογική. Ποιά ουσιώδη παραποίηση έκανε ο χριστιανισμός στο μήνυμα του Κυρίου του; Πρόσθεσε την ιδέα της κρίσης, ξένη προς τη διδασκαλία του, και τις συναφείς με αυτήν έννοιες της τιμωρίας και της ανταπόδοσης.

Από τη στιγμή εκείνη η φύση μεταβάλλεται σε ιστορία και, ως ιστορία με το πλήρες νόημά της, γεννά στον άνθρωπο την ιδέα του ολοκληρωτισμού.

Το Πάσχα της ζωής είναι η αποκάθαρση της ροπής για ευδαιμονία, μετά την υπέρβαση της ριζικής απειλής του θανάτου.

του Χρήστου Μαλεβίτση

Τον πυρήνα της ζωής τον συνιστά ένας πολύτιμος μαργαρίτης. Γι’ αυτό και η ζωή νοιώθει ότι ενοικεί στα βάθη της ένα στοιχείο απαρόμοιαστης ωραιότητας και αγιότητας, ένα στοιχείο πάνω από το χρόνο και το χώρο, ένα στοιχείο αιωνιότητας, το οποίο βιώνεται ως άφατη ευδαιμονία, ως ακατάληπτη μακαριότητα.

Και ο μαργαρίτης αυτός είναι ριμμένος στο χρόνο, ενώ είναι άχρονος· στη φθορά, ενώ είναι άφθαρτος· στη δαιμονικότητα, ενώ είναι άγιος· στο πεπερασμένο, ενώ είναι άπειρος.

Αν δεν υπήρχε αυτός ο πολύτιμος μαργαρίτης δεν θα ήσαν δυνατά ούτε η ιστορία, ούτε ο πολιτισμός, ούτε τα πνευματικά δημιουργήματα. Η ζωή, στην υψηλή της εκδοχή ταυτίζεται μ’ αυτό το μαργαρίτη. Ο μαργαρίτης είναι αυτή τούτη η ζωή.

Γι’ αυτό από τον πυρήνα της ζωής εξικνείται μία ροπή ευδαιμονίας, που μέσα από τις διοδεύσεις του κόσμου προσλαμβάνει πολλές και αντιφατικές μορφές, ώσπου στο τέλος καταλήγει να είναι μέγα άγγελμα αναστάσεως. Μέσα στους σκιώδεις λαβυρίνθους της εγκοσμιότητας η πραγματοποίηση της ευδαιμονικής ροπής παίρνει τη μορφή της ικανοποιήσεως των ενστίκτων, των ψυχολογικών ορμέμφυτων της απόλαυσης. Η ικανοποίηση όλων των απαιτήσεων της εγκοσμιότητας δημιουργεί καταστάσεις ευαρέσκειας, ηδονής, χαράς, χαρμονής ευδοκίας.

Η Φυσική και η ζωή των ανθρώπων

Βασίλης Κωνσταντούδης

Φαντασθείτε ένα παιδί, ίσως εσείς, ίσως εγώ, πριν από λίγα ή πολλά χρόνια, να κάθεται στα μαθητικά θρανία και να βλέπει τους καθηγητες της φυσικής να παρελαύνουν μπροστά του και μαζί τους η ταχύτητα και η επιτάχυνση, οι μονάδες μέτρησης SI, οι νόμοι του Νεύτωνα, και oνόμος της Παγκόσμιας Έλξης, η ελεύθερη πτώση, η τριβή στα κεκλιμένα επίπεδα, ο νόμος του Coulomb, η ηλμ επαγωγή, οι μονωτές και οι ημιαγωγοί,  οι εξισώσεις του Maxwell, οι ταλαντώσεις και ο συντονισμός, τα κύματα, ο 2ος νόμος της θερμοδυναμικής, η σταθερά των ιδανικών αερίων και της ταχύτητας του φωτός, τα άτομα και τα μόρια, η εντροπία, η κβαντική μηχανική, ο Αινστάιν και οι μαύρες τρύπες.

Το ίδιο παιδί, εσείς ή εγώ, λίγα ή πολλά χρόνια μετά, μιά καλοκαιρινή νύχτα με ξαστεριά σε κάποια ακροθαλασιά, σηκώνει το κεφάλι και δίχως να ξέρει το γιατί, κοιτάει τον απέραντο μαύρο θόλο του ουρανού κατάστικτο με τα αναβοσβήνοντα φωτεινά σημαδάκια των αστεριών, καθηλωτικό στη απόλυτη σιωπή και την μακρινή ομορφιά του. Τα κοιτάει και θέλει να πεί κάτι αλλά δεν ξέρει τι, θέλει να σκεφθεί κάτι αλλά πάλι δεν ξέρει τι. Μέσα στο μυαλό του αποσπασματικές επιστημονικές γνώσεις για την μεγάλη έκρηξη, το χρόνο που χρειάζεται για να φτάσει το φως των αστεριών σε εμάς, για άλλα πλανητικά  συστήματα, για τη ζωή των αστεριών, για το άπειρο του σύμπαντος. Και μαζί, το θάμβος, η απορία, το μυστήριο που αποπνέει η θέα του έναστρου ουρανού, ξεχασμένοι στίχοι ποιημάτων, φιλοσοφικά αποφθέγματα που κάποτε διάβασε και ίσως κάποια παλιά δόξα σοι να στριμώχνονται στο λαβύρινθο του βλέμματος αναζητώντας τη διέξοδό του. Αλλά μπορεί και τίποτε από τα παραπάνω. Μόνο ένα βλέμμα και ένα ερώτημα: Γιατί υπάρχουν όλα αυτά;

Αυτό το παιδί, λίγο πριν λίγο μετά δεν έχει σημασία, θα προσπαθήσει να κάνει φιλίες, θα προδωθεί και θα προδώσει, θα συγχωρήσει και θα πεισμώσει, και κάποια στιγμή θα ανθίσει μέσα του το λουλουδάκι του έρωτα με τις ευωδιές αλλά και τα αγκάθια του. Θα ματώσει και θα ωριμάσει. Θα ανακαλύψει το σώμα του, θα προσπαθήσει να χορέψει, να  τραγουδήσει, θα γραφεί σε αθλητικές ομάδες, θα δοκιμάσει τις αντοχές του. Και ακόμη πιό μετά, θα προσπαθήσει να στήσει το σπιτικό του, θα παλαίψει με τη διαφορετικότητα του άλλου, θα χαρεί τη συνύπαρξη, θα γιορτάσει τη γέννηση των παιδιών, θα ξενυχτήσει στο κλάμα τους, θα γελάσει με το γέλιο τους, θα αισθανθεί μία νέα ευθύνη να ξεπηδά από μέσα του.

Παράλληλα, θα βγει στην κοινωνία, θα αναρωτηθεί για τα ευρύτερα πλαίσια της ζωής του, τη σχέση του με την πολιτεία που ζει, το κράτος, τον τρόπο οργάνωσης της κοινωνίας και τους νόμους της. Θα συντονισθεί με αυτούς χωρίς πολλές φορές να το καταλάβει, θα τον διαμορφώσουν, άλλες φορές θα διαμαρτυρηθεί, θα ονειρευτεί και ίσως παλαίψει για κάτι καλύτερο, θα διαψευσθεί και ξανά θα ονειρευτεί. Ταυτόχρονα, θα έλθουν οι δύσκολες επιλογές, ο πονοκέφαλος των κρίσιμων αποφάσεων, τα διλήμματα, τα αδιέξοδα προβλήματα. Και μαζί θα συνοδεύσει αγαπημένα πρόσωπα στον δύσκολο δρόμο της αρρώστειας, και ίσως στον τελικό αποχαιρετισμό. Και έτσι θα συνεχίσει...

Και η φυσική που έμαθε; Οι νόμοι, οι ορισμοί, οι εξισώσεις, οι εξηγήσεις των φαινομένων, τα πειράματα, η γνώση του φυσικού κόσμου των μαθητικών του χρόνων και όχι μόνο; Τι σχέση έχουν με όλα αυτά, δηλ. με τη ζωή του; Τόσες ώρες, διαβάσματα, ασκήσεις, εξετάσεις, και τελικά τι μένει; Ποιά η σχέση της Φυσικής με τη ζωή του στο σπίτι, στην κοινωνία, στη δουλειά, με τη ζωή μέσα του; Ποιά η σχέση της Φυσικής με τη ζωή των ανθρώπων; 

I. Π. Ζώης: Τι είναι η πραγματικότητα;

Ιωάννης Π. Ζώης

 Α. Εισαγωγή

Πρόσφατα ο γράφων είχε προσκληθεί για μια σειρά διαλέξεων στη NASA και την NOAA σχετικά με τις επιδράσεις (και μεθόδους προστασίας) των ηλιακών καταιγίδων στα επίγεια δίκτυα. Τυχαία συνέπεσε στη διάρκεια της φιλοξενίας στη NASA να οργανωθεί μια open week όπου η υπηρεσία άνοιγε τις πύλες της στον κόσμο. Διάφορες ομιλίες επίσημες και ανεπίσημες έλαβαν χώρα στις οποίες ο γράφων  συμμετείχε με διάφορους συνομιλητές, επιστήμονες διαφόρων ειδικοτήτων (φυσικοί, μαθηματικοί, γιατροί, μηχανικοί, ψυχολόγοι, οικονομολόγοι, νομικοί, αρχαιολόγοι, συγγραφείς, δημοσιογράφοι, ένστολοι, καλλιτέχνες, ιερείς διαφόρων δογμάτων κλπ) αλλά και απλού κόσμου. Αναπόφευκτα σε πολλές περιπτώσεις εγείρονταν ερωτήματα σχετικά με την ύπαρξη του Θεού, αν οι διηγήσεις της Βίβλου έχουν σχέση με την πραγματικότητα κλπ. Τα παραπάνω αποτέλεσαν αφορμή για να προσπαθήσουμε να καταγράψουμε μια κάποια απάντηση στο εξής ερώτημα:

«Τι είναι αυτό που αποκαλούμε  πραγματικότητα;» 

Να δηλώσουμε από την αρχή πως παρά την προσπάθεια, δυστυχώς σαφής απάντηση δεν υπάρχει. Ξεκινάμε παραθέτοντας δύο εισαγωγικές σημειώσεις:

1. Θα χρησιμοποιήσουμε κυρίως γνώσεις από τις θετικές επιστήμες, αν και σε κάποια σημεία αναπόφευκτα θα ασχοληθούμε και με την φιλοσοφία η οποία θεωρείται  από πολλούς μάλλον  non-exact science, μη-ακριβής επιστήμη. Κατά κύριο λόγο βασιστήκαμε στις προσωπικές μας σημειώσεις από εισηγήσεις (τόσο του γράφοντος αλλά και διάφορων άλλων ομιλητών) σε ένα συνέδριο που έγινε το 2002 στο Κολλέγιο All Souls της Οξφόρδης σχετικά με την λεγόμενη Αξιωματική Κβαντική Θεωρία Πεδίων και Φυσική Φιλοσοφία (Axiomatic Quantum Field Theory and Natural Philosophy).  Ένας εκ των βασικών ομιλητών ήταν ο γερμανός φυσικός Rudolf Haag (καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Αμβούργου). Σημαντικό βέβαια input αποτέλεσαν και οι διάφορες συζητήσεις στην open week που αναφέραμε παραπάνω.

2. Ο γράφων θυμάται μια ιδιωτική συζήτηση με τον Ζακ Ντεριντά στις αρχές της χιλιετίας όπου υποστήριξε πως περισσότερο από το μισό της φιλοσοφίας δεν θα υπήρχε εάν οι φιλόσοφοι μπορούσαν να ορίσουν επακριβώς τις διάφορες έννοιες με μια ακριβή γλώσσα που να συμφωνούν όλοι (όπως συμβαίνει πχ στα μαθηματικά όπου όλοι οι μαθηματικοί στον κόσμο όταν λένε «δακτύλιος» ή «συνομολογία» καταλαβαίνουν χωρίς καμία παρεξήγηση ή παρερμηνεία τι εννοούν και όλοι συμφωνούν και αποδέχονται την έννοια). Μάλλον με λίγη έκπληξη (λίγη και όχι πολύ διότι ο Ντεριντά είχε σπουδάσει και μαθηματικά) ο γράφων διαπίστωσε πως ο συνομιλητής του συμφωνούσε. Όσο και αν η φιλοσοφία μπορεί να μην ικανοποιεί τους φυσικο-μαθηματικούς (τους επιστήμονες των θετικών επιστημών γενικότερα) σε θέματα αυστηρότητας και ακριβολογίας, από κάποιο σημείο και μετά αναπόφευκτα εισέρχεται κανείς στα χωράφια της.

Ο Νίτσε ως κριτικός της κοινωνίας του χρήματος και του κράτους

Ο Νίτσε ως κριτικός της κοινωνίας του χρήματος και του κράτους

 Ο Νίτσε ως κριτικός της κοινωνίας του χρήματος και του κράτους

«Ο εκδικητικός τον λέει Νόμο,

κι ο τρελός Παιχνίδι,

Επιτακτικό , το Παιχνίδι του κόσμου,

Αναδύει το ον και την επίφαση»

Φ.ΝΙΤΣΕ

Ο τρόπος που αντιμετωπίζει ο Φ.Νίτσε την αστική κοινωνία , την κοινωνία που θέτει ως αξιακή  προτεραιότητα το χρήμα , καθορίζεται από την ποιητικότητα της γραφής του  και την απουσία συστηματικότητας στην σκέψη του.

Αν αναμένουμε απ’ αυτόν τις εκτενείς αναλύσεις της αστικής κοινωνίας , που συνδυάζουν διαφορετικούς επιστημονικούς χώρους  (όπως οικονομία , δίκαιο , ιστορία ,φιλοσοφία και συχνά θεολογία ) , σαν αυτές που συναντούμε στα έργα του Μάρξ ή του Μ.Βέμπερ , θα απογοητευτούμε. Ο λόγος του Νίτσε , υπαινικτικός ή αποφθεγματικός , περισσότερο χρησιμεύει ως έναρξη παρά ως κλείσιμο συζητήσεων. Η κριτική του κατευθύνεται προς τις αξίες , αποθεμελιώνοντας τις αξιακές προυποθέσεις του πρώιμου καπιταλισμού , ιδιαίτερα δε την εγκόσμια ασκητική του δυτικού χριστιανισμού.

Όσο επικριτικός είναι ο Νίτσε προς την κοινωνία του χρήματος, τόσο επιθετικός είναι προς τον ισχυρότερό αντίπαλό της , τον σοσιαλισμό , δίνοντας έτσι την βάση στον Λούκατς και σε άλλους να τον θεωρήσουν ως «ξεμοναχιασμένο πρόδρομο του Χίτλερ » , «θεμελιωτή του ιρασιοναλισμού της ιμπεριαλιστικής περιόδου »  και ως «εχθρό του σοσιαλιστικού ανθρωπισμού».[1]Βεβαίως , σήμερα , οι περισσότεροι συμφωνούν ότι οι κατηγορίες αυτές  είναι αβάσιμες ή αποτελούν προϊόν διαστρέβλωσης των σκέψεων του Νίτσε , από την αντισημίτρια αδελφή του Ε.Φόρστερ- Νίτσε. Ήδη  ,από το 1941, ο  Δ.Γληνός  αποφαινόταν ότι στον λόγο του γερμανού φιλοσόφου καθρεφτίζονταν και προβάλλονταν δυναμικά «οι πόθοι και τα ιδανικά ενός νέου κόσμου που εξορμούσε  για την κατάχτηση της ζωής »[2], ενώ σε ένα άλλο σημείο αναρωτιέται «στάθηκεν ο  Νίτσε ένας νοσταλγός ή ένας προφήτης ; »[3]

Πέτρος Π. Θεοδωρίδης: Για το παρόν, ως την μετανεωτερική αίσθηση του χρόνου

Δημοσιεύθηκε στο περιοδικό εξάντας, τεύχος 24/ Ιούνιος 2016

[Το δοκίμιο αναδημοσιεύεται εδώ με την άδεια του συγγραφέα]

Στη σύγχρονη εποχή, της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας, πληροφορίας και τεχνολογίας έχει επέλθει για τον μεμονωμένο άνθρωπο, ως αποτέλεσμα κοσμογονικών ιστορικών διεργασιών, μια καταπιεστική συμπίεση της αίσθησης του χρόνου. Ραγδαίες μεταβολές τόσο στο ευρύτερο κοινωνικό και οικονομικό περιβάλλον όσο και στην ίδια της φύση της εργασίας έχουν μετατοπίσει το κέντρο βάρους σε ένα περισσότερο ανακυκλωμένο παρόν, ξεκομμένο από το παρελθόν και με διαρκή αβεβαιότητα για το μέλλον.

Για την κατανόηση και ερμηνεία του φαινομένου είναι απαραίτητη μια διαχρονική θεώρηση της διαδικασίας αυτής της μετάλλαξης, εξετάζοντάς την μέσα σε διάφορες διακριτές ιστορικές περιόδους.

Θα αναφερθώ εν συντομία σε τρεις τύπους πολιτισμών και κοινωνιών, τον καθένα με την δική του αίσθηση και κατανόηση της έννοιας του χρόνου. Φυσικά πρόκειται εδώ για ιδεατούς τύπους που χρησιμεύουν περισσότερο ως χάρτες της πραγματικότητας παρά ως φωτογραφικές απεικονίσεις. Στις πραγματικές κοινωνίες οι αισθήσεις του χρόνου, όπως και οι άλλοι κοινωνικοί δεσμοί αλληλοπλέκονται. O ιδεατός τύπος απλώς μας βοηθά να κατανοήσουμε την, κάθε φορά, κυρίαρχη αίσθηση.

Ο χρόνος στις παραδοσιακές κοινωνίες

Η καινούργια μόδα στο πολιτικό τσίρκο που κάνει ΘΡΑΥΣΗ !!!

Ποια είναι αυτή? Μα είναι ολοφάνερο. Είσαι φασίστας!

Υπήρχε και θα υπάρχει πάντα μέσα στα πολιτικά παιχνίδια εξουσίας μια κατηγορία ανθρώπων που ήταν και θα είναι οι ανεπιθύμητοι. Οι παρείσακτοι στα σχέδια επί χάρτου. Κι αυτοί είναι τα ελεύθερα πνεύματα, οι ανεξάρτητες φωνές. Δεν μπορεί ποτέ να γίνει αποδεκτό ο άνθρωπος που σκέφτεται και δρα "έξω από τα μαντριά" Γιατί τα μαντριά δημιουργήθηκαν ακριβώς γι΄αυτούς τους λόγους. Για να μαζεύουν τα πρόβατα.

Δυστυχώς όμως στη κοινωνία των ζώων όπως και των ανθρώπων, η φύση έχει

προνοήσει να υπάρχει μια μεγάλη ποικιλία από ράτσες γιατί αγαπάει τη πολυχρωμία στη πανίδα της και τη χλωρίδα της. Σκεφθείτε μια γη που να είχε σαν μόνους κατοίκους λιοντάρια ή πίθηκους ή ψάρια ή έντομα ή φίδια. Δεν φαίνεται γελοίο και μόνο να το σκεφθεί κανείς?

Το πρόβλημα είναι πως στη κοινωνία των ζώων ισχύουν οι κανόνες της φύσης. Κάθε ράτσα, κάθε ζωντανό πλάσμα γνωρίζει με το που γεννιέται, πως να μάθει να βρίσκει τη τροφή του και ποια τροφή είναι αυτή που ανήκει στο είδος του. Μαθαίνει γρήγορα ποιοι είναι οι φυσικοί εχθροί του και με τι τρόπους να προφυλαχτεί. Μαθαίνει ποια είναι τα είδη που δεν είναι προς βρώση και ποια είναι εκείνα που θα αποτελέσουν τη τροφή του. Ποιοι χώροι είναι περισσότερο φιλικοί για να κατοικήσει και ποιοι είναι εχθρικοί. Ακολουθεί το βιολογικό του ρολόι, τώρα πείνασα και πρέπει να αναζητήσω τροφή, τώρα νυστάζω και πρέπει να βρω ένα ασφαλές μέρος να κουρνιάσω. Τώρα πρέπει να ζευγαρώσω κι αναζητώ το ζευγάρι μου. Άλλα είδη μέσα σ΄αυτή τη μεγάλη μάχη ζωής , αναπαραγωγής και θανάτου κατάφεραν να επιβιώσουν, άλλα όχι.

Στην κοινωνία των ανθρώπων τα πράγματα πήραν λίγο διαφορετικό δρόμο. Με αποτέλεσμα αυτό που βλέπουμε γύρω μας. Δηλαδή την ανώμαλη εξέλιξη ενός είδους μέχρι ολοκληρωτικής μετάλλαξης του σε κάτι που σκοτώνει το ίδιο και όσους το τριγυρίζουν πάνω σ΄αυτό το πλανήτη ΑΝΕΞΕΛΕΓΚΤΑ. Ενδεδυμένη η απόλυτη παράνοια με τη τέχνη του λόγου κι εμφανιζόμενη σαν λογική, φτάνει πλέον σε σημεία δυσθεώρητα. Φτάνουμε αισίως στην εποχή που θα χρειαστεί να κάνουμε μια απότομη στροφή και να γυρίσουμε πίσω στις σπηλιές και στα ρόπαλα... όσοι επιβιώσουν!

Ἡ αὐτάρκεια τοῦ Νάρκισσου

Γιῶργος Καστρινάκης

Στὴν περίπτωση Τῆς ἀνθρώπινης φυσικῆς ὡραιότητας, ὁ πολιτισμὸς ποὺ μᾶς περιστοιχίζει φαίνεται νὰ περιέρχεται σὲ μιὰ ἀπ’ τὶς ἀχανέστερες διαπορήσεις του: Σὲ   ἀ δ υ ν α μ ί α  ν ὰ  τ ὴ ν  ἑ ρ μ η ν ε ύ σ ε ι. Νὰ ἐντοπίσει τὴ μήτρα της, ν’ ἀναγνώσει τὴ φύση της, νὰ διαβλέψεισκοπό. Τὸ πρόβλημα, μάλιστα, ἀρχίζει νὰ περιπλέκεται καταιγιστικά, ἀπ’ τὴ στιγμὴ ποὺ δὲν ὑποψιάζεται, ἔστω, τὴν ἀποτυχία του.

Εἶναι ἀσφαλῶς μιὰ περιπλοκὴ ἐτούτη πού, ἀμέσως ἀμέσως, ἐσωτερικεύεται στοὺς φορεῖς τῆς συζητούμενης καλλονῆς: Ἑνὸς συνόλου, δηλαδή, προσώπων ποὺ δὲν ξέρουν «τί νὰ κάνουν» μαζί της – μὲ κατάληξη νὰ τὴν ἐκλαμβάνουν ὡς ἀφετηρία, μονάχα, ἑνὸς ἀδιέξοδου κύκλου ἀπὸπαρανοήσεις. Μιᾶς περιδίνησης ἀπὸ συγχύσεως σὲ σύγχυση ποὺ ὑποστρέφει, ἐν τέλει, ὅλες (ἑαυτῶν καὶ ἀλλήλων) τὶς ἀλήθειες μας σὲδιαψεύσεις. Κατ’ οὐσίαν, βέβαια, ἐξελίσσεται κάτι διάφανο: Πῶς θὰ μποροῦσε, τάχα, νὰ ἐνσαρκώσει τὴν ὀμορφιὰ ἕνας «φορέας» της ποὺ δὲν ξέρει, “οὗτος ἐκεῖνος”, ποιός εἶναι; Ἀκόμα ἁπλούστερα: Πῶς θὰ κατόρθωνε, ἄραγε, νὰ γνωρίζει τὸν ἑαυτό του ὁ ἄνθρωπος ἑνὸς πολιτισμοῦπού... δὲν γνωρίζει τὸν ἄνθρωπο;

Ελευθερία-δουλεία: από τη θεωρία στην πράξη

Αθανάσιος Ζιάκας

Για τους μεγάλους θεωρητικούς της πολιτικής ελευθερίας ή λέξη ελευθερία σήμαινε χειραφέτηση από τον καταναγκασμό, ελευθερία από την αυθαιρεσία άλλων ανθρώπων, απελευθέρωση από τα δεσμά που δεν άφηναν στο άτομο άλλη επιλογή εκτός από την υπακοή στις εντολές ενός ανώτερου, στον οποίο το άτομο ήταν προσδεδεμένο. Η εξάρτηση των δούλων από έναν κύριο-δουλοκτήτη στα αρχαία χρόνια και ειδικά στην κλασική περίοδο της ελληνικής πραγματικότητας, δεν ήταν κάτι το επιδεκτικό κριτικής, ενώ κορυφαίοι στοχαστές, όπως ο Πλάτων και ο Αριστοτέλης δεν αναγνώριζαν κάτι το αθέμιτο στον θεσμό, που είχε παραληφθεί από τους προηγούμενους αιώνες.

Ειδικά ο Αριστοτέλης παρήγαγε στα «Πολιτικά» του ένα ισχυρό επιχείρημα αναφορικά με την ύπαρξη των λεγόμενων φυσικών δούλων, δηλαδή ανθρώπων, που εξ αιτίας της φερόμενης πνευματικής τους ελαττωματικότητας, τους άξιζε να είναι δούλοι και να ωφελούνται από το status αυτό. Ο Πλάτων είχε παρόμοιες ιδέες σχετικά με την δουλεία αλλά δεν τις συνέθεσε κατά τρόπο συστηματικό. Και άλλοι συγγραφείς της περιόδου ασχολούνται περιστασιακά με το θεσμό, όπως ο Ξενοφώντας στην «Αθηναίων Πολιτεία», ο οποίος εκφράζει τη λύπη του για την μη ύπαρξη στο αθηναϊκό άστυ της σκληρής μεταχείρισης των δούλων, που υφίστατο στην Σπάρτη.

Αντρέι Πλατόνοφ Το ποίημα της σκέψης

Είναι τόσο ήρεμα πάνω στη γη που πέφτουνε αστέρια. Στην καρδιά μας νιώθουμε τη μελαγχολία και τη δίψα του αδύνατου. Η καρδιά είναι η ρίζα από την οποία φυτρώνει και μεγαλώνει ο άνθρωπος, είναι η κατοικία της αιώνιας ελπίδας και του έρωτα. Το μεγαλύτερο θαύμα είναι ότι είμαστε όλοι μας ακόμη ζωντανοί, ζωντανοί στην παγωμένη άβυσσο, στη μαύρη έρημο τρύπα, που είναι γεμάτη αστέρια και φωτιές. Στο χάος, όπου συγκρούονται οι πλανήτες μεταξύ τους, σαν τύμπανα, όπου εκρήγνυνται ήλοι, όπου στροβιλίζεται σαν ανεμοθύελλα το φλεγόμενο έρεβος, ζούμε πολύ χαρούμενοι. Όλα όμως αλλάζουν, όλα υποτάσσονται στην πανίσχυρη δύναμη. Καθόμαστε λοιπόν και σκεφτόμαστε. Αν ήσασταν ευτυχισμένοι, δεν θα ερχόσασταν εδώ. Ο παγωμένος άνεμος της ερήμου αγκαλιάζει τη γη και οι άνθρωποι σφίγγονται ο ένας πάνω στο άλλον∙ ο ένας ψιθυρίζει στον άλλο λόγια απόγνωσης και ελπίδας, του λέει για τις αμφιβολίες του και ο άλλος τον ακούει, σα νεκρός. Όλοι ανοίγουν στον άλλον την καρδιά του κι εκείνος ακούει και ακούει.

Κάναμε λάθος; Ένα δοκίμιο του Murray Bookchin.

Στο δοκίμιό του, «Κάναμε λάθος;», ο Murray Bookchin πραγματεύεται τη φύση των επαναστάσεων που έχουν μείνει στην ιστορία ως αστικές, προσπαθώντας να διαψεύσει και την αστικότητα των επαναστάσεων, αλλά και την επαναστατικότητα των αστών, θέλοντας να οδηγήσει τον αναγνώστη σε μία ουσιαστική αποδέσμευση από το μεγαλείο των επαναστάσεων του παρελθόντος, υπονοώντας ίσως πως είναι καιρός για κάτι καινούργιο.

Το αρχικό κείμενο δημοσιεύτηκε στο libcom, με τίτλο “Were we wrong?“

Η μετάφραση στα ελληνικά έγινε από τη μεταφραστική ομάδα: blackuroi.gr

ΠΗΓΗ:http://eagainst.com/