Του Δημήτρη Α. Δριμή
Συντονιστική Γραμματεία Αυτοδιοίκησης ΣΥΡΙΖΑ, Δ.Σ. ΕΔΙΑ 1940-1974,
τ. Δημάρχου Αετού Μεσσηνίας
Από τις σπουδαιότερες μάχες του ΕΛΑΣ Πελοποννήσου είναι η μάχη που έγινε την 19η Ιουλίου 1944 στο δρόμο μεταξύ της Αγορέλιτσας (Αμπελόφυτο) και της Χώρας, στη θέση «στου Μανούσου το Γεφύρι».
Συνεπλάκησαν το 1ο Τάγμα του 9ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ, 130 αντάρτες, με ισχυρές γερμανικές δυνάμεις της 117 Μεραρχίας Καταδρομών, που είχαν πάρει μέρος στα μαζικά αντίποινα και στο έγκλημα του ολοκαυτώματος των Καλαβρύτων. Η τιμωρία τους επήλθε, τυχαία, στην Τριφυλία.
Στρατιωτικός διοικητής των δυνάμεων του ΕΛΑΣ ήταν ο μόνιμος Ταγματάρχης Ηλίας Σφακιανάκης ή Μπαρμπαλιάς και Καπετάνιος ο Δημήτρης Καλδής, δικηγόρος. Το 1ο τάγμα, που είχε εγκατασταθεί στο Κορυφάσιο, βρέθηκε στην περιοχή από τον Ταΰγετο με αποστολή να εδραιώσει την παρουσία του ΕΛΑΣ στην περιοχή της Πυλίας και να χτυπήσει τους Γερμανούς που μετακινούντο στον άξονα Πύλος – Κυπαρισσία – Καλαμάτα.
Στη μάχη ενεπλάκησαν ο 1ος και ο 2ος λόχος, με διοικητές τον μόνιμο αξιωματικό Ν. Μέλιο και τον λοχαγό Παναγάκη αντίστοιχα καθώς και δυνάμεις του εφεδρικού ΕΛΑΣ της περιοχής.
Η ενέδρα στήθηκε στις 17 Ιουλίου, ύστερα από πληροφορία της πολιτικής οργάνωσης του ΕΑΜ ότι γερμανική φάλαγγα αυτοκινήτων θα αναχωρήσει από Πύλο με κατεύθυνση Γαργαλιάνους – Κυπαρισσία. Οι λόχοι στήθηκαν γύρω από το δρόμο, σ' έναν κλοιό ενέδρας μήκους περίπου 1,5 χιλιομέτρων. Πιο ψηλά είχε στηθεί ο λόχος πολυβόλων, για να υποστηρίξει πιθανή υποχώρηση και ο Σταθμός Διοίκησης. Τόσο προς την πόλη της Πύλου όσο και προς την πόλη της Κυπαρισσίας είχαν λάβει θέσεις μάχης από 1 διμοιρία, για απόκρουση τυχόν ενισχύσεων. Τμήματα του εφεδρικού ΕΛΑΣ είχαν αποκλείσει την περιοχή και κρατούσαν όποιον πολίτη πέρναγε για λόγους ασφάλειας.
