Σχετικά με το νομοσχέδιο για την «αναβάθμιση του σχολείου»

Του Γιώργου Γρόλλιου*

Στο παρόν κείμενο δείχνω τις στοχεύσεις του νομοσχεδίου με τίτλο «Αναβάθμιση του σχολείου και άλλες διατάξεις» που αφορούν την πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση, το οποίο κατατέθηκε προς ψήφιση στη Βουλή από την Υπουργό Παιδείας της κυβέρνησης της Νέας Δημοκρατίας Νίκη Κεραμέως.

Το νομοσχέδιο κατατέθηκε στις συνθήκες της πανδημίας του ιού Covid-19, με τη Βουλή να υπολειτουργεί και τους εκπαιδευτικούς, μαθητές και γονείς σε συνθήκες εγκλεισμού και περιοριστικών μέτρων για τις μαζικές συγκεντρώσεις. Η στόχευση είναι εύκολα ορατή: να εξασφαλιστεί ότι θα υπάρξουν οι κατά το δυνατόν ελάχιστες αντιδράσεις. Σχετίζεται με τον χαρακτήρα του νομοσχεδίου, στο οποίο αποτυπώνεται η ιδεολογικοπολιτική σφραγίδα της νεοφιλελεύθερης αναδιάρθρωσης.

Η νεοφιλελεύθερη αναδιάρθρωση ως οικονομική, κοινωνική, πολιτική και ιδεολογική διαδικασία που ξεκίνησε στο τέλος της δεκαετίας του 1970, αποτελεί πρωταρχικά μια διεθνή επίθεση των δυνάμεων του κεφαλαίου εναντίον των δυνάμεων της εργασίας, η οποία εκδηλώθηκε με συστηματικό τρόπο στην Ελλάδα περίπου μια δεκαετία αργότερα. Βασικό στοιχείο της είναι η μείωση του επενδυτικού και κοινωνικού χαρακτήρα του κράτους. Ειδικά στην εκπαίδευση, συνεπάγεται την προσπάθεια επιχειρηματικοποίησής της, δηλαδή την προσπάθεια αμεσότερης υπαγωγής της στις ανάγκες του κεφαλαίου.

Το νομοσχέδιο έχει νεοφιλελεύθερο χαρακτήρα, πρώτα απ’ όλα, διότι αποσκοπεί στη μείωση της κρατικής χρηματοδότησης της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας δημόσιας εκπαίδευσης, μέσω της αύξησης των μαθητών ανά τμήμα (ακόμη και εν μέσω πανδημίας) ώστε να μειωθεί ο αριθμός των εκπαιδευτικών. Οι νεοφιλελεύθεροι δεν ενδιαφέρονται για την ποιότητα της εκπαίδευσης της μεγάλης πλειονότητας των μαθητών που προέρχονται από τις λαϊκές (εκμεταλλευόμενες και καταπιεζόμενες) κοινωνικές τάξεις και ομάδες. Άλλωστε, ένα σαφές σχετικό δείγμα γραφής υποβάθμισης της δημόσιας εκπαίδευσης είχε δώσει η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας, λίγους μήνες πριν, με τη δυνατότητα που έδωσε στους απόφοιτους υποβαθμισμένων ιδιωτικών κολεγίων να διορίζονται ως εκπαιδευτικοί.

Η εκπαίδευση και ο αγώνας για κοινωνική χειραφέτηση την εποχή της κρίσης

των Γιώργου Γρόλλιου, Τάσου Λιάμπα και Περικλή Παυλίδη

Εισαγωγή στα Πρακτικά του 4ου Διεθνούς Συνεδρίου για την Κριτική Εκπαίδευση με θέμα: «Η Κριτική Εκπαίδευση στην Εποχή της Κρίσης», σελ. i-xix,https://www.eled.auth.gr/

Το 4ο ∆ιεθνές Συνέδριο για την Κριτική Εκπαίδευση πραγματοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη στις 23, 24, 25 και 26 Ιούνη του 2014. Στην προκήρυξή του, εννιά μήνες νωρίτερα, τονίζαμε ότι η διεθνής οικονομική, κοινωνική και πολιτική κρίση του καπιταλισμού, καθώς και οι κυρίαρχες νεοφιλελεύθερες-νεοσυντηρητικές πολιτικές, επαναπροσδιορίζουν το ρόλο της εκπαίδευσης. Η εκπαίδευση γίνεται ολοένα και λιγότερο κοινωνικό δικαίωμα, μετατρέπεται σε εμπόρευμα προς πώληση και συρρικνώνονται τα δημοκρατικά και κριτικά χαρακτηριστικά της. Συνεπώς, η κατανόηση των αιτιών της κρίσης, των ειδικών μορφών που αυτή παίρνει σε διαφορετικές χώρες και οι πολλαπλοί τρόποι με τους οποίους επηρεάζει την εκπαίδευση, αποτελούν σημαντικά ερωτήματα για εκείνους που δεν περιορίζουν τις οπτικές και τη δράση τους στον ορίζοντα των νεοφιλελεύθερων, νεοσυντηρητικών και τεχνοκρατικών δογμάτων. Επιπλέον, υπογραμμίζαμε ότι το κίνημα της κριτικής εκπαίδευσης πρέπει να επανεξετάσει τις θέσεις και τις πρακτικές του υπό το φως της κρίσης, καθώς και τους δρόμους που αυτή ανοίγει για την αμφισβήτηση και την ανατροπή του καπιταλισμού.

Το 4ο Συνέδριο (τα τρία προηγούμενα είχαν πραγματοποιηθεί με επιτυχία στην Αθήνα και στην Άγκυρα) αποτέλεσε ένα σημαντικό βήμα σε αυτή την κατεύθυνση, δηλαδή στην κατεύθυνση της ανάπτυξης ενός ισχυρού διεθνούς κινήματος κριτικής εκπαίδευσης. Έγινε ένας χώρος διαλόγου για μάχιμους εκπαιδευτικούς και ακαδημαϊκούς, ενός διαλόγου ο οποίος ήταν ελεύθερος, δημοκρατικός και παραγωγικός. Παρουσιάστηκαν περισσότερες από 200 εισηγήσεις  που προέρχονταν από κοντινές χώρες όπως η Τουρκία, η Ιταλία, η Πολωνία, η Γερμανία, η Αγγλία και η Ρωσία, αλλά και από μακρινές όπως η Χιλή, η Βραζιλία, οι Η.Π.Α., η Νότια Αφρική, η Αυστραλία και η Νέα Ζηλανδία. Τα θέματα των εισηγήσεων κάλυψαν ένα πολύ μεγάλο εύρος. Η εκπαιδευτική πολιτική, τα κινήματα στην εκπαίδευση, οι εναλλακτικές διδακτικές πρακτικές στα σχολεία, η θεωρία της κριτικής εκπαίδευσης, η διαπολιτισμική και αντιρατσιστική παιδαγωγική, η φιλοσοφία της παιδείας, τα αναλυτικά προγράμματα, η μεθοδολογία της εκπαιδευτικής έρευνας, η πανεπιστημιακή εκπαίδευση, οι γυναίκες και η εκπαίδευση, οι νέες τεχνολογίες της πληροφορίας και της επικοινωνίας στην εκπαίδευση, η σχέση των καλών τεχνών και του θεάτρου με την εκπαίδευση, ο ρόλος των εκπαιδευτικών περιοδικών στους κοινωνικοπολιτικούς αγώνες στην εκπαίδευση έγιναν αντικείμενο προβληματισμού, αναζήτησης και συζήτησης.

Το παρόν κείμενο που προτάσσουμε στα Πρακτικά του Συνεδρίου των οποίων αναλάβαμε την επιμέλεια, δεν σκοπεύει να περιγράψει το σύνολο του διαλόγου που έγινε στα πλαίσιά του. Με δεδομένο ότι η διατύπωση και η αντιπαράθεση των απόψεων αποτελεί ένα από τα θεμέλια της ανάπτυξης του κινήματος της κριτικής εκπαίδευσης, επιχειρούμε να εμβαθύνουμε σε τρία ζητήματα που αλληλοσυνδέονται και απασχόλησαν πολλές από τις εισηγήσεις, ζητήματα τα οποία αντιλαμβανόμαστε ως κομβικά στην παρούσα συγκυρία: α) τον χαρακτήρα και τις συνέπειες της κρίσης, β) την αντιμετώπιση της νεοφιλελεύθερης-νεοσυντηρητικής επίθεσης από την κριτική εκπαίδευση και γ) την αναζήτηση χειραφετικών προοπτικών για την εκπαίδευση. Με αυτό τον τρόπο θεωρούμε ότι συμβάλλουμε με πιο ουσιαστικό και γόνιμο τρόπο στη διεύρυνση και την εμβάθυνση του διαλόγου για την ανάπτυξη της κριτικής εκπαίδευσης, ο οποίος θα συνεχιστεί στο 5ο ∆ιεθνές Συνέδριο τον Ιούνη του 2015 στην Πολωνία.

«Απελευθερωτική και Κριτική Παιδαγωγική στην Ελλάδα» – Μια παρουσίαση του βιβλίου των Γ. Γρόλλιου – Π. Γούναρη

“Απελευθερωτική και Κριτική Παιδαγωγική στην Ελλάδα, Ιστορικές Διαδρομές και Προοπτική”

του Γιώργου Καλημερίδη

Από την παρουσίαση του βιβλίου στο Polis Art Cafe στις 21 Δεκεμβρίου 2016

Ξεκινώντας την παρουσίαση του νέου βιβλίου των Γ. Γρόλλιου και της Π. Γούναρη θα ήθελα εξαρχής να ευχαριστήσω τον Γιώργο για την τιμή που μου κάνει να παρουσιάσω το βιβλίο τους. Πιστεύω να ανταποκριθώ, διότι τα θέματα που διαπραγματεύεται το βιβλίο κάθε άλλο παρά εύκολα και απλά είναι.

Εισαγωγικά αξίζει να τονιστεί ότι το συγκεκριμένο βιβλίο στην πραγματικότητα ολοκληρώνει ή έστω συμπυκνώνει ένα μακροχρόνιο ερευνητικό πρόγραμμα γύρω από το ρεύμα της απελευθερωτικής- κριτικής παιδαγωγικής των συγγραφέων και των συνεργατών τους. Ένα εγχείρημα μακροχρόνιο και συλλογικό, διάσταση που συνδέεται γενικά με τις βασικές αρχές της κριτικής παιδαγωγικής.

Πρόκειται για μια περίπτωση όχι και τόσο συχνή για τα ελληνικά ακαδημαϊκά πρότυπα και ιδιαίτερα στο πεδίο των εκπαιδευτικών και παιδαγωγικών μελετών.  Χωρίς να είμαι ειδικός στα ζητήματα της ακαδημαϊκής έρευνας, η ελληνική ακαδημαϊκή κουλτούρα είναι μάλλον ναρκισσιστική, καθώς θεωρεί πολύ εύκολα ότι μια μονογραφία εξαντλεί όλα τα θεωρητικά ζητήματα ενός συγκεκριμένου πεδίου έρευνας, εύκολα προσαρμόζεται στις ανάγκες της ακαδημαϊκής αγοράς, ιδιαίτερα στη σημερινή πραγματικότητα του πανεπιστημίου της αγοράς, όπου η αξία των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων κρίνεται με βάση τη δυνατότητα μεγιστοποίησης των κερδών του κάθε πανεπιστημιακού τμήματος στο πεδίο  της αγοράς πιστοποιήσεων, μετρήσιμων δεξιοτήτων, πιστωτικών μονάδων και μεταπτυχιακών τίτλων, μια επιστημονική έρευνα, τελικά, η οποία  γρήγορα αναπροσανατολίζεται σε νέες εμπορικές θεματικές σε άμεση σύνδεση με τις πρακτικές ανέλιξης και ανταγωνιστικής επιβίωσης στο πανεπιστήμιο των ίδιων των φορέων της. 

Εδώ, με αυτό το βιβλίο έχουμε επομένως μια  διαφορετική περίπτωση στα ελληνικά ακαδημαϊκά πρότυπα και ήθη,  όπου μια μακροχρόνια ερευνητική δραστηριότητα πηγαίνει κόντρα στο καταθλιπτικό ρεύμα που έχει διαμορφωθεί τις δύο τελευταίες δεκαετίες στο πανεπιστήμιο και ειδικά στο πεδίο των παιδαγωγικών επιστημών, υπό την ηγεμονία της νεοφιλελεύθερης καπιταλιστικής αναδιάρθρωσης.

ΤΟ ΝΕΟ ΣΧΟΛΕΙΟ & Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Η τοποθέτηση του Προέδρου Παιδαγωγικού Τμήματος του ΑΠΘ Γιώργου Γρόλλου στην εκδήλωση του συλλόγου εκπαιδευτικών Αβθμιας Εκπαίδευσης Κοζάνης με θέμα "Κριτική προσέγγιση στο σχολείο του 21ου αιώνα"

Η τοποθέτηση του Επίκουρου Καθηγητή Παιδαγωγικού Τμήματος του ΑΠΘ Περικλή Παυλίδη στην εκδήλωση του συλλόγου εκπαιδευτικών Αβθμιας Εκπαίδευσης Κοζάνης με θέμα "Κριτική προσέγγιση στο σχολείο του 21ου αιώνα"

Γιατί κατεδαφίζουν την παιδεία; Μια τοποθέτηση του Γιώργου Γρόλλιου- ERT3

Παρουσίαση: Χρήστος Αβραμίδης

Τελικά ποιοι επιτίθενται στην Παιδεία και για ποιο λόγο; Είναι ένα Ελληνικό φαινόμενο ή μία Διεθνής τάση. Ο Καθηγητής του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης του Αριστοτελείου, Γιώργος Γρόλλιος συγκρίνει την κατάσταση της Ελλάδας με το εξωτερικό και μιλάει για τις καταστρεπτικές συνέπειες που είχαν οι επιχειρούμενες μεταρρυθμίσεις, όταν εφαρμόστηκαν στο εξωτερικό.

Σχετικά με το Προεδρικό Διάταγμα 152/2013 για την αξιολόγηση των εκπαιδευτικών

Γιώργος Δ. Γρόλλιος

Καθηγητής Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

Γεν. Γραμματέας Παιδαγωγικής Εταιρείας Ελλάδος

Η ιεραρχική («από τα πάνω προς τα κάτω») αξιολόγηση των εκπαιδευτικών αποτελεί ένα από τα βασικά συστατικά στοιχεία των διαφόρων μειγμάτων των νεοφιλελεύθερων και νεοσυντηρητικών πολιτικών για την εκπαίδευση οι οποίες σταδιακά κυριάρχησαν διεθνώς από τη δεκαετία του 1970 και μετά. Δεν θα ασχοληθούμε εδώ αναλυτικά με τα γενικά πολιτικά δόγματα του νεοφιλελευθερισμού (όπως η πολυθρύλητη «σοφία της αγοράς»). Θα περιοριστούμε σε μια απαρίθμηση ορισμένων σημαντικών συστατικών των νεοφιλελεύθερων και νεοσυντηρητικών πολιτικών στην εκπαίδευση.

Τέτοια συστατικά, τα οποία συνδέονται άμεσα ή έμμεσα με την ιεραρχική αξιολόγηση των εκπαιδευτικών είναι 

α) η συκοφάντηση της δημόσιας εκπαίδευσης ως σπάταλης, γραφειοκρατικής, υπεύθυνης για τη διόγκωση της ανεργίας, εξισωτικής και αναξιοκρατικής, καθώς και των εκπαιδευτικών ως ιδιοτελών και οκνηρών, 

β) η «επιστροφή» (δηλαδή η έμφαση) στα λεγόμενα βασικά μαθήματα (γλώσσα, μαθηματικά) και σε όσα παρέχουν δεξιότητες για την αγορά εργασίας (π.χ. ηλεκτρονικοί υπολογιστές), με αποτέλεσμα την υποβάθμιση εκείνων των μαθημάτων που έχουν ανθρωπιστικό, καλλιτεχνικό και κοινωνικό περιεχόμενο, 

γ) η δραστική περικοπή των δαπανών για τη δημόσια εκπαίδευση και η προώθηση – πριμοδότηση της ιδιωτικής, 

δ) η άμεση διείσδυση επιχειρήσεων σε τομείς της δημόσιας εκπαίδευσης και η εφαρμογή των ιδιωτικοοικονομικών κριτηρίων στη διοίκησή της και 

ε) η επιλογή σχολείου από τους γονείς στη βάση καταλόγων επιδόσεων των σχολείων οι οποίοι συντάσσονται κυρίως με βάση τα αποτελέσματα των μαθητών σε πανεθνικές εξετάσεις.

Για μια παιδαγωγική της Αντίστασης. Διδάσκοντας ενάντια στον παγκόσμιο καπιταλισμό και τον νέο ιμπεριαλισμό

ΓΙΩΡΓΟΣ ΓΡΟΛΙΟΣ


ΓΙΑ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΩΝ MCLAREN ΚΑΙ FARAHMANDPUR:

"Για μια παιδαγωγική της Αντίστασης. Διδάσκοντας ενάντια στον παγκόσμιο καπιταλισμό και τον νέο ιμπεριαλισμό"[1]

[αναδημοσίευση από το διαδικτυακό περιοδικό Εκπαιδευτική Λέσχη

http://www.e-lesxi.gr]

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Η δημοσίευση στην ελληνική γλώσσα του βιβλίου των Peter McLaren και Ramin Farahmandpur Για μια Παιδαγωγικήτης Αντίστασης. Διδάσκοντας ενάντια στον Παγκόσμιο Καπιταλισμό και το Νέο Ιμπεριαλισμό, οκτώ χρόνια μετά την πρώτη του κυκλοφορία, είναι ένα σημαντικό εκδοτικό γεγονός για τη διεύρυνση και την εμβάθυνση της συζήτησης σχετικά με την κριτική παιδαγωγική στη χώρα μας. Όσα θα αναφέρω στη συνέχεια θεμελιώνονται στην εισαγωγή μιας σχετικής συλλογής κειμένων που επιμελήθηκα μαζί με την Παναγιώτα Γούναρη πριν δύο χρόνια και στοχεύουν στην παρουσίαση της γέννησης και της ανάπτυξης της κριτικής παιδαγωγικής στις Η.Π.Α. ως βάσης για την κατανόηση του συγκεκριμένου βιβλίου.

Η κριτική παιδαγωγική είναι ένα ρεύμα θεωρητικής σκέψης και πρακτικής που εμφανίστηκε στην αρχή της δεκαετίας του 1980 στις Η.Π.Α. Ο όρος χρησιμοποιήθηκε αρχικά από τον Henry Girouxκαι στη συνέχεια από τους Stanley Aronowitz και Peter McLaren οι οποίοι συνεργάστηκαν μαζί τουγια τη συγκρότηση του περιεχομένου της. Η κριτική παιδαγωγική, όπως κάθε ρεύμα παιδαγωγικών ιδεών, σχετίζεται άμεσα με την εποχή της. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, η πρώτη φάση της μεταπολεμικής περιόδου (1945-1960) χαρακτηρίστηκε από την οικοδόμηση ενός κράτους ευημερίας σε συνθήκες κοινωνικοπολιτικής σταθεροποίησης στο εσωτερικό της χώρας και ψυχρού πολέμου στις διεθνείς σχέσεις. Στη δεύτερη φάση της μεταπολεμικής περιόδου (1960-1980), η εσωτερική σταθερότητα των Η.Π.Α. τέθηκε υπό αμφισβήτηση. Το κίνημα για τα πολιτικά δικαιώματα των μαύρων και στη συνέχεια το φοιτητικό κίνημα και το κίνημα ενάντια στον πόλεμο του Βιετνάμ, διέλυσαν την εικόνα της κοινωνίας ευημερίας και συναίνεσης, η οποία μέχρι τότε απέκρυπτε τις πολυποίκιλες ανισότητες και την καταπίεση. Στις αρχές της δεκαετίας του 1970 το γυναικείο κίνημα οργάνωσε την πρώτη πετυχημένη εθνική απεργία γυναικών θέτοντας ζητήματα που αποτελούσαν ταμπού για την αμερικάνικη κοινωνία. Όμως, οι επιμέρους κατακτήσεις του δεν κατάργησαν τον σεξισμό, όπως το κίνημα των μαύρων, παρά τις δικές του κατακτήσεις, δεν κατάργησε τον ρατσισμό.

Στις εκλογές του 1980, ο υποψήφιος των Ρεπουμπλικανών Ronald Reagan υποσχέθηκε μια «επανάσταση των ιδεών» που θα απελευθέρωνε το καπιταλιστικό πνεύμα από την «τυραννία» της ομοσπονδιακής γραφειοκρατίας και των κυβερνητικών ρυθμίσεων, καθώς και τη μείωση των φόρων. Θα ενίσχυε την παλιά ηθική που είχε αμφισβητηθεί σταματώντας τις αμβλώσεις, επαναφέροντας τις θρησκευτικές αξίες στα σχολεία, καταπολεμώντας την εγκληματικότητα και τις «νευρωτικές βιαιότητες» των φοιτητών. Θα αποκαθιστούσε την τιμή του έθνους και θα ξανακέρδιζε τον διεθνή σεβασμό με την αύξηση των στρατιωτικών δαπανών και την επίδειξη πυγμής απέναντι στη Σοβιετική απειλή. Ήταν η αρχή μιας νέας φάσης για τη μεταπολεμική περίοδο της ιστορίας των Η.Π.Α.