Εθνικές εξετάσεις, νεοφιλελευθερισμός και αγοραία μετάλλαξη της εκπαίδευσης: Ο «ελληνικός PISA» του ΥΠΑΙΘ

του Χρήστου Ρέππα,

Αναδημοσίευση από το περιοδικό Σελιδοδείκτης – τεύχος 15.

Η ανάδυση μιας νέας μορφής εξετάσεων υψηλών απαιτήσεων συνδεδεμένων με άλλα σημαντικά χαρακτηριστικά μετάλλαξης του δημόσιου σχολείου σε μια καινούργια μορφή, το επιχειρηματικό σχολείο, είναι από τα θεμελιώδη χαρακτηριστικά της νεοφιλελεύθερης/νεοσυντηρητικής πολιτικής και της καπιταλιστικής ανασυγκρότησης των εκπαιδευτικών συστημάτων.1 Η νέα αυτή μορφή εξετάσεων είναι επενδυμένη ιδεολογικά με μια σειρά απόψεις, όπως η αυστηροποίηση της επιλογής στο εκπαιδευτικό σύστημα, η ενίσχυση της πειθαρχίας, η εισαγωγή επιχειρηματικών μοντέλων στη διοίκηση της εκπαίδευσης (νέο δημόσιο management), η κυριαρχία της δεξιότητας και της πληροφορίας πάνω στη γνώση στα πλαίσια της εκπαιδευτικής διαδικασίας, η ένταση της κοινωνικής επιλογής και του ταξικού ξεδιαλέγματος του μαθητικού πληθυσμού από τα πρώιμα στάδια της εκπαιδευτικής διαδικασίας, η κυριαρχία της κατάρτισης έναντι της πρόσβασης στην πανεπιστημιακή εκπαίδευση, ο ανταγωνισμός, η αυτονομία της σχολικής μονάδας και η διαμόρφωση μιας εκπαιδευτικής αγοράς σε εθνικό και διεθνές επίπεδο, μέσα από την ύπαρξη κριτηρίων αξιολόγησης σχολείων, μαθητών, εκπαιδευτικών και εκπαιδευτικών συστημάτων ως μηχανισμό για τη σύγκριση και την ιεραρχική κατάταξή τους.

Οι εξετάσεις αυτές θεσμοθετούνται στα τέλη της δεκαετίας του 1980 σε χώρες που πρωτοστάτησαν στην εφαρμογή των αρχών του νεοφιλελευθερισμού στην εκπαίδευση, όπως η Μ. Βρετανία και η Ουαλία και στις αρχές της δεκαετίας του 2000 στις ΗΠΑ με την πολιτική «No Child Left Behind» (2002) Ήδη από το 1985 η κυβέρνηση του R. Reagan δρομολογεί την έκθεση «Ένα έθνος σε κίνδυνο, η επιτακτική ανάγκη για εκπαιδευτική μεταρρύθμιση» από την Εθνική Επιτροπή Αριστείας στην Εκπαίδευση, με την οποία επιχειρεί την αλλαγή του προσανατολισμού της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης όπως αυτός είχε διαμορφωθεί με τον νόμο του 1965, θεωρώντας ότι το αμερικανικό σχολείο έχει διαβρωθεί από τη μετριότητα και ότι πλέον συνέβαινε το αδιανόητο για μια γενιά πριν -άλλοι να φτάνουν και να ξεπερνούν τα εκπαιδευτικά επιτεύγματα της χώρας.2 Με όρους ψυχροπολεμικής ορολογίας, «όπως πράξη κήρυξης πολέμου», αν η μετριότητα των εκπαιδευτικών επιτευγμάτων επιβάλλονταν από μια φιλική ξένη δύναμη και «μονόπλευρος εκπαιδευτικός αφοπλισμός» θεωρεί ότι η κατάσταση στην αμερικανική δημόσια εκπαίδευση αποτελεί απειλή για την εθνική ασφάλεια της χώρας και καταφέρνει να στιγματίσει κάθε διαφορετική από την άποψή της ως αντιπατριωτική.3 Η έκθεση πρότεινε την αύξηση των απαιτήσεων για την αποφοίτηση και την εισαγωγή στα τετραετή κολέγια, πυροδότησε τη δημιουργία άλλων εκπαιδευτικών επιτροπών ανάλογης κατεύθυνσης στις περισσότερες Πολιτείες των ΗΠΑ και σε πολλές απ’ αυτές υιοθετήθηκαν μέτρα ανάλογου πνεύματος, και 43 Πολιτείες κατά τη δεκαετία του ‘90 υιοθέτησαν εξετάσεις πολιτειακού επιπέδου για παιδιά από 11 ετών.4 Μέχρι τις αρχές του 2000 οι εξετάσεις πολιτειακού επιπέδου είχαν επεκταθεί στο σύνολο των πολιτειών των ΗΠΑ έκτος από μία, ενώ η έκθεση τροφοδότησε ιδεολογικά τη μεταρρύθμιση της κυβέρνησης Bush «Αμερική 2000» με την καθιέρωση διεθνών στάνταρντς για τα αμερικανικά σχολεία και την ψήφιση το 2002 του νόμου «No Child Left Behind», όπου οι εξετάσεις υψηλών απαιτήσεων υπήρξαν το κεντρικό στοιχείο της μεταρρύθμισής του.5

Στη συνέχεια οι πολιτικές αυτές για το ζήτημα των εξετάσεων και της αξιολόγησης υιοθετήθηκαν από διεθνείς οργανισμούς του κεφαλαίου, όπως ο ΟΟΣΑ και η ΕΕ, ως ουσιαστική πλευρά των παρεμβάσεων του προς τα εθνικά εκπαιδευτικά συστήματα των χωρών-μελών τους.

Τα οφέλη των κουπονιών στα σχολεία το κέρδος και η Εκπαίδευση

Συζητάμε -μέσω Skype- με τον πρόεδρο του Ινστιτούτου Δημοσιονομικών Μελετών και μέλος του Δ.Σ. του ΚΕΦΙΜ κ. Τάσο Αβραντίνη.

Συνέντευξη στον Λεωνίδα Βουρλιώτη

Η συζήτηση περιστρέφεται πρώτα και κύρια στο φιάσκο της κυβέρνησης στην υπόθεση των vouchers των επιστημόνων αλλά και σε «προκλητικά» θέματα, όπως η συμβατότητα της έννοιας του κέρδους με την εκπαίδευση ή σε ζητήματα και που ανακύπτουν από την πανδημία του COVID-19.

Αρχικά να επισημάνουμε, ότι μπορεί κανείς να διαφωνεί με πολλά από όσα μας λέει ο συνομιλητής μας. Ορισμένα είναι στην αρχή οριακά προκλητικά, αναγνωρίζουμε όμως ότι σε οδηγούν παρόλα αυτά σε περισσότερη σκέψη και αμφιβολία για πολλά πράγματα που θεωρείς δεδομένα. Εκείνο όμως που οφείλουμε να του αναγνωρίσουμε ανεπιφύλακτα είναι η διαχρονική συνέπεια με την οποία ο κ. Αβραντίνης αναπτύσσει τις φιλελεύθερες απόψεις του για ένα μικρό και αποτελεσματικό κράτος, η γνώση και η τεκμηρίωση αλλά κυρίως το θάρρος και η τόλμη να υποστηρίζει δημοσίως θέσεις, με τις οποίες μάλλον η πλειοψηφία διαφωνεί. Σίγουρα δεν πρόκειται για έναν βαρετό άνθρωπο.

Πρώτο Μέρος

Ερώτηση: Κύριε Αβραντίνη είστε ένας από τους συνεπέστερους υποστηρικτές της ελεύθερης αγοράς με απόψεις -που τολμώ να σας πω- συχνά προκαλούν. Πώς σχολιάζετε το πρόσφατο φιάσκο στο θέμα της κατάρτισης μέσω των vouchers των νέων επιστημόνων και την συνακόλουθη αποτυχία του ιδιωτικού εκπαιδευτικού συστήματος των ΚΕΚ;

Σχολική αυτονομία, κουπόνια και οι άγνωστες ιστορίες του εκπαιδευτικού νεοφιλελευθερισμού.

 Εκτύπωση

του Γιώργου Καλημερίδη

Το τελευταίο διάστημα, παρουσιάζονται ως πανάκεια της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης του ελληνικού σχολείου,  η σχολική αυτονομία, με την έννοια της εκχώρησης του δημόσιου σχολείου σε ιδιωτικούς φορείς και η  καθιέρωση εναλλακτικών μορφών χρηματοδότησής του διαμέσου κουπονιών (vouchers).  Το πολιτικό πλαίσιο αυτών των εκπαιδευτικών θέσεων στην Ελλάδα είναι τα πορίσματα του εθνικού διαλόγου για την παιδεία (πόρισμα Λιάκου – πόρισμα Γαβρόγλου), η νέα έκθεση του ΟΟΣΑ για το ελληνικό σχολείο, αλλά και η επιθετική  υποστήριξη του κ. Μητσοτάκη στο σχολείο της αγοράς.  Πρόκειται για την προσπάθεια  εμπέδωσης του νέου δημόσιου μάνατζμεντ στις δομές του δημόσιου σχολείου, πολιτική επιλογή, η οποία  γνωρίζει μια διακομματική συναίνεση, έστω και αν ο κ. Μητσοτάκης πιο ειλικρινής πολιτικά , από τη σημερινή κυβέρνηση,  τονίζει ανοικτά και ξεκάθαρα, σε πλήρη συμφωνία  με τον ΟΟΣΑ , την άποψη ότι τα δημόσια αγαθά, όπως η εκπαίδευση,  δεν χρειάζεται να παρέχονται απαραίτητα από το δημόσιο τομέα. Μπορούν να εκχωρούνται με δημόσια χρηματοδότηση σε επιχειρηματικούς φορείς . Σύμφωνα με αυτή τη θέση,  τα κουπόνια και η εκχώρηση του δημόσιου σχολείου σε ιδιωτικές εκπαιδευτικές επιχειρήσεις είναι μια λύση που προοπτικά  εμπεδώνει τον εκπαιδευτικό ανταγωνισμό, συμβάλλει στην άνοδο των εκπαιδευτικών επιπέδων και διαχέει την αριστεία στο σχολείο, παρέχοντας θεωρητικά τη δυνατότητα στα παιδιά  των εργατικών στρωμάτων να έχουν μια “ποιοτική  εκπαίδευση”, η οποία ταυτίζεται πλήρως με τα ιδιωτικά σχολεία.

ΚΟΥΠΟΝΙΑ: ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ Τ. ΑΡΒΑΝΤΙΝΗ- ΤΟΥ ΠΕΤΡΟΥ ΜΕΝΔΩΝΗ

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΛΕΣΧΗ

ΣΧΟΛΕΙΑ ΤΟΥ ΛΑΟΥ Ή ΕΛΕΥΘΕΡΕΣ ΑΛΕΠΟΥΔΕΣ ΣΕ ΞΕΦΡΑΓΑ ΚΟΤΕΤΣΙΑ

Η συζήτηση για τα κουπόνια, σε καμία περίπτωση δεν είναι ακαδημαϊκή. Κατά την έναρξη της φετινής σχολικής χρονιάς, ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης και η τελευταία υπουργός Παιδείας του ΠΑΣΟΚ παρουσίασαν το βιβλίο του Τάσου Αβραντίνης «Εκπαίδευση: ελεύθερη επιλογή ή μια γάτα που γαβγίζει». Το βιβλίο υποστηρίζει ακριβώς αυτή την πολιτική, σε κάθε βαθμίδα: τα κουπόνια για τη πρωτοβάθμια και τη δευτεροβάθμια και τα ιδιωτικά πανεπιστήμια για την τριτοβάθμια. Στο ακροατήριο της ίδιας παρουσίασης βρισκόταν και ο κ. Σταύρος Θεοδωράκης, αρχηγός του μικρότερου κοινοβουλευτικού κόμματος, προσδίδοντας έτσι μεγαλύτερο εύρος στο πολιτικό φάσμα που προωθεί την γονεϊκή επιλογή στην εκπαίδευση. Τα πράγματα φαίνεται να έχουν αλλάξει πολύ από το 1999. Τότε μονάχα οι μαινόμενοι ταύροι του Στέφανου Μάνου υποστήριζαν μια τέτοια αλλαγή και το κόμμα τους, των Φιλελευθέρων, συγκέντρωνε το ισχνό 1,5% στις βουλευτικές εκλογές .

​Η κατάργηση του σχολείου της γειτονιάς και η εισαγωγή της γονεϊκής επιλογής σχολείου συνδέεται με κάθε είδους προβλήματα. Αυτό υποστηρίζει πληθώρα ερευνητικών δεδομένων, από χώρες που έχουν υιοθετήσει παρόμοιες πολιτικές. Τα δεδομένα αυτά μπορούν να βοηθήσουν τη συζήτηση για τις συνέπειες που θα είχε πιθανή υιοθέτηση των κουπονιών και στην Ελλάδα, μια χώρα για την οποία γνωρίζουμε ότι η ζήτηση εκπαίδευσης (ή εκπαιδευτικών τίτλων, αν προτιμάτε) υπήρξε πάντοτε πολύ πιο έντονη σε σύγκριση με άλλες χώρες.[1]

Το εκπαιδευτικό κουπόνι έρχεται να σκοτώσει το δημόσιο σχολείο Του Δημήτρη Τσιριγώτη

Όλα δείχνουν ότι το τελειωτικό χτύπημα στη δημόσια παιδεία θα δοθεί με όπλο το εκπαιδευτικό κουπόνι (School voucher ) που συνδυάζεται με την ελεύθερη επιλογή σχολείου από τις οικογένειες των μαθητών. Στο τέλος του κειμένου θα σας πω μία ιστορία που θα μοιάζει με ιστορία συνωμοσίας .Η αλήθεια είναι ότι δεν θα μπορούσε να είναι κάτι διαφορετικό από τη στιγμή που αναφέρεται σε συνωμότες .Για εκείνους που συνωμοτούν εις βάρος της δωρεάν και δημόσιας παιδείας της χώρας.

Τι είναι το εκπαιδευτικό κουπόνι (voucher)

Το εκπαιδευτικό κουπόνι θα δίνεται στους γονείς κάθε παιδιού και θα αντιστοιχεί στα έξοδα της φοίτησής του για ένα έτος .Οι γονείς θα αναζητούν το καλύτερο σχολείο για το παιδί τους σε μια μεγάλη βάση δεδομένων που θα περιέχει όλα τα στοιχεία των σχολείων της χώρας. Αν επιλέξουν ιδιωτικό σχολείο προφανώς θα πληρώνουν τη διαφορά .Στην αρχή κάθε εκπαιδευτικού έτους ο κάθε διευθυντής σχολείου θα πηγαίνει στην τράπεζα με τα κουπόνια που θα έχει καταφέρει να μαζέψει και θα τα εξαργυρώνει σε χρήματα. Με τα χρήματα αυτά θα πρέπει να καλύψει όλα τα λειτουργικά έξοδα του σχολείου του (μισθοί εκπαιδευτικών , ρεύμα, νερό, τηλέφωνο ,κτιριακή συντήρηση ,πετρέλαιο , εξοπλισμός εποπτικών μέσων κ.α).Κοντολογίς το κάθε σχολείο θα έχει το δικό του budget (ανάλογα με τον αριθμό των εγγραφών ) και με αυτό θα πρέπει να καλύπτει όλα τα λειτουργικά έξοδα για ένα έτος, σα να ήταν μια αυτόνομη επιχείρηση.

Επειδή παρακάτω θα ακούσετε πράγματα εξωφρενικά που θα δυσκολεύεστε να πιστέψετε θέλω να σας πληροφορήσω ότι υπάρχει μεγάλη διεθνής εμπειρία και ότι όμοιες ή παρόμοιες πρακτικές έχουν ήδη εφαρμόσει αρκετές χώρες όπως η Αγγλία, οι Η.Π.Α., η Αυστραλία, η Νέα Ζηλανδία, η Σουηδία , η Δανία, η Ολλανδία κ.α. Επίσης αναρωτηθείτε πόσο δύσκολο ήταν πριν από 3-4 χρόνια να πιστέψετε κάποιες φωνές που μίλαγαν για αύξηση ωραρίου , για απολύσεις , για συγχώνευση σχολείων και για μείωση μισθών.

Το εκπαιδευτικό κουπόνι έρχεται να σκοτώσει το δημόσιο σχολείο

Αρθρογράφος:
Δημήτρης Τσιριγώτης

Όλα δείχνουν ότι το τελειωτικό χτύπημα στη δημόσια παιδεία θα δοθεί με όπλο το εκπαιδευτικό κουπόνι (School voucher ) που συνδυάζεται με την ελεύθερη επιλογή σχολείου από τις οικογένειες των μαθητών. Στο τέλος του κειμένου θα σας πω μία ιστορία που θα μοιάζει με ιστορία συνωμοσίας .Η αλήθεια είναι ότι δεν θα μπορούσε να είναι κάτι διαφορετικό από τη στιγμή που αναφέρεται σε συνωμότες .Για εκείνους που συνωμοτούν εις βάρος της δωρεάν και δημόσιας παιδείας της χώρας.

Τι είναι το εκπαιδευτικό κουπόνι (voucher)

Το εκπαιδευτικό κουπόνι θα δίνεται στους γονείς κάθε παιδιού και θα αντιστοιχεί στα έξοδα της φοίτησής του για ένα έτος .Οι γονείς θα αναζητούν το καλύτερο σχολείο για το παιδί τους σε μια μεγάλη βάση δεδομένων που θα περιέχει όλα τα στοιχεία των σχολείων της χώρας. Αν επιλέξουν ιδιωτικό σχολείο προφανώς θα πληρώνουν τη διαφορά .Στην αρχή κάθε εκπαιδευτικού έτους ο κάθε διευθυντής σχολείου θα πηγαίνει στην τράπεζα με τα κουπόνια που θα έχει καταφέρει να μαζέψει και θα τα εξαργυρώνει σε χρήματα. Με τα χρήματα αυτά θα πρέπει να καλύψει όλα τα λειτουργικά έξοδα του σχολείου του (μισθοί εκπαιδευτικών , ρεύμα, νερό, τηλέφωνο ,κτιριακή συντήρηση ,πετρέλαιο , εξοπλισμός εποπτικών μέσων κ.α).Κοντολογίς το κάθε σχολείο θα έχει το δικό του budget (ανάλογα με τον αριθμό των εγγραφών ) και με αυτό θα πρέπει να καλύπτει όλα τα λειτουργικά έξοδα για ένα έτος, σα να ήταν μια αυτόνομη επιχείρηση.

Επειδή παρακάτω θα ακούσετε πράγματα εξωφρενικά που θα δυσκολεύεστε να πιστέψετε θέλω να σας πληροφορήσω ότι υπάρχει μεγάλη διεθνής εμπειρία και ότι όμοιες ή παρόμοιες πρακτικές έχουν ήδη εφαρμόσει αρκετές χώρες όπως η Αγγλία, οι Η.Π.Α., η Αυστραλία, η Νέα Ζηλανδία, η Σουηδία , η Δανία, η Ολλανδία κ.α. Επίσης αναρωτηθείτε πόσο δύσκολο ήταν πριν από 3-4 χρόνια να πιστέψετε κάποιες φωνές που μίλαγαν για αύξηση ωραρίου , για απολύσεις , για συγχώνευση σχολείων και για μείωση μισθών.

Εκπαιδευτικά κουπόνια: η χαριστική βολή

"Για τον φρηντμανισμό, τα πάντα αφορούν την ιδιωτική πρωτοβουλία: παιδεία, υγεία, ασφάλεια, συντάξεις, ενέργεια, υποδομές κλπ Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι όσα έγιναν στην Νέα Ορλεάνη, μετά την καταστροφή του 2005 Η ιδέα του Φρήντμαν ήταν απλή:.. Αντί το κράτος να δαπανήσει χρήματα προκειμένου να ξαναχτίσει τα κατεστραμμένα δημόσια σχολεία, να χορηγήσει εκπαιδευτικά κουπόνια στους μαθητές. Με αυτά τα κουπόνια, τα παιδιά θα μπορούσαν να επιλέξουν το ιδιωτικό εκπαιδευτικό ίδρυμα στο οποίο θα ήθελαν να φοιτήσουν ενώ το κράτος θα επιδοτούσε ανάλογα αυτά τα ιδρύματα.