ΔΙΕΡΕΥΝΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΔΥΣΜΟΡΦΙΑ, ΤΗΝ ΑΠΟΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΔΥΝΑΜΙΚΗ

Κώστας Μελάς – Σάββας Ρομπόλης

΄Οσο περισσότερο μελετά και εμβαθύνει κανείς το πλούσιο συγγραφικό έργο του Κ. Βεργόπουλου, τόσο πιο ξεκάθαρα κατανοεί το βάθος, την επιστημονική εγκυρότητα και τη συνέπεια της μεθοδολογικής του προσέγγισης, με την έννοια της αναζήτησης, των μεθόδων ανάλυσης και των όρων της δυσμορφίας των οικονομικών και κοινωνικών προβλημάτων καθώς και των συνθηκών διαμόρφωσης της από-ανάπτυξης και της δυναμικής της κοινωνίας. Η πρωτοποριακή αυτή και σύνθετη μεθοδολογική διερεύνηση των κοινωνικο-οικονομικών προβλημάτων, τοποθέτησε την οικονομική σκέψη του Κ. Βεργόπουλου στα αναλυτικά εργαλεία της Κλασικής Πολιτικής Οικονομίας, στην Μαρξιστική σκέψη καθώς και στα πορίσματα της Γενικής Θεωρίας του J.M.Keynes. Γι΄ αυτό ακριβώς ο Κ. Βεργόπουλος ήταν πεισματικά αρνητικός στην αποδοχή του ορισμού της οικονομικής επιστήμης ως Economics, θεωρώντας την ως γνήσια κοινωνική επιστήμη που κρύβει την « γοητεία» της στην κεντρική της επιδίωξη της δυναμικής ικανοποίησης των κοινωνικών αναγκών. Αυτές οι εννοιολογικές και μεθοδολογικές προϋποθέσεις, προσέδωσαν στο έργο του Κ. Βεργόπουλου υψηλό επιστημονικό ήθος, με την έννοια των πρωτοποριακών και μεθοδολογικά αυστηρών αναλύσεων του, τόσο για την διεθνή και την ευρωπαϊκή, όσο και για την ελληνική οικονομία. Η προσέγγιση του για παράδειγμα στο « Αγροτικό Ζήτημα της Ελλάδος» ή στον «Δύσμορφο καπιταλισμό», αποτέλεσαν την δεύτερη πενταετία της δεκαετίας του 1970 πρωτοποριακές και διεισδυτικές αναλυτικές ερμηνείες, οι οποίες αν και προκάλεσαν πολλές αντιρρήσεις, εντούτοις άλλαξαν τον τρόπο διερεύνησης και κατανόησης των εξελίξεων του κοινωνικού σχηματισμού στην Ελλάδα, οι οποίες με το πέρασμα του χρόνου τον δικαίωσαν. Η διαφοροποιημένη ενσωμάτωση της γεωργίας από το «κλασικό υπόδειγμα» του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής φανερώνει το πόσο λειτουργικά αναγκαία είναι η ανομοιομορφία στο κοινωνικό σώμα του κεφαλαίου. Το κεφάλαιο αναπτύσσεται μόνον αναπτύσσοντας τις ανισότητες, τις ανισομέρειες, τις δυσμορφίες. Ο καπιταλισμός είναι εξ ορισμού δύσμορφος.

Μαθήματα πολιτικής οικονομίας με τον Κώστα Βεργόπουλο

Πριν από περίπου τέσσερα χρόνια συναντήσαμε τον καθηγητή Κώστα Βεργόπουλο στο σπίτι του στην Αθήνα. Ετοιμάζαμε τότε ένα μίνι ντοκιμαντέρ για την ομοσπονδία σιδηροδρομικών με θέμα τις ιδιωτικοποιήσεις των ελληνικών τρένων.

Η συζήτηση, όπως ήταν αναμενόμενο, ξεπέρασε τα στενά όρια των ιδιωτικοποιήσεων. Για την ακρίβεια μετατράπηκε σε ένα μικρό μάθημα πολιτικής οικονομίας.

Ο Κώστας Βεργόπουλος μας μίλησε για τον Μπίσμαρκ και πως ακόμη και αυτός ο αυταρχικός ηγέτης καταλάβαινε όσα δεν θέλουν να καταλάβουν οι φιλελεύθεροι και νεοφιλελεύθεροι οικονομολόγοι της εποχής μας. Μίλησε για το χρέος και τον παραλογισμό να προσπαθείς να το αντιμετωπίσεις με λιτότητα και ξεπούλημα της δημόσιας περιουσίας.

Μας εξήγησε πότε και αν πρέπει να είναι μια επιχείρηση κερδοφόρος και γιατί το κέρδος δεν μπορεί να ο απόλυτος γνώμονας για τις αποφάσεις που λαμβάνει μια κοινωνία.

Σήμερα παρουσιάζουμε μερικά μικρά αποσπάσματα εκείνης της συνέντευξης. Μπορείτε να ακούσετε περισσότερα αποσπάσματα της συνέντευξης στο ραδιοφωνικό INFO-WAR

Κάμερα: Θάνος Τσάντας

ΕΡΩΤΗΣΗ: Γιατί τα μέσα μεταφοράς πρέπει να ανήκουν στο δημόσιο;

ΕΡΩΤΗΣΗ: Αντιμετωπίζεται το χρέος με λιτότητα και ιδιωτικοποιήσεις;

ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟ ΒΕΡΓΟΠΟΥΛΟ

Έφυγε ένας δάσκαλός μου, ένας φίλος.

Ένας ακέραιος πανεπιστημιακός και διανοούμενος.

Ένας Μεσσήνιος και Κερασούντιος.

Ο Κώστας Βεργόπουλος.

Η καλλιεργημένη Αριστερά. Η σκεπτόμενη Ελλάδα.

Κωνσταντίνε ΧΑΙΡΕ.

Venceremos

Μιχάλης Χαραλαμπίδης

Η Χώρα μας Είναι Πρότυπο Ομαδοποιήσεων

Συνέντευξη του Κώστα Βεργόπουλου στον Στέλιο Κούκο

Με τον καθηγητή ο οποίος αποτελεί μια ξεχωριστή πανεπιστημιακή φυσιογνωμία αλλά και μια ιδιαίτερη περίπτωση διανοουμένου και συγγραφέα, είχαμε μια πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση για το θέμα του κοινοτισμού. 

Ο Κ. Βεργόπουλος, άλλωστε, είναι από τους σημαντικότερους μελετητές του ελληνικού κοινοτισμού. Όπως όμως ήταν λογικό, η συζήτησή μας δεν έμεινε μόνο στο ιστορικό σκέλος, που αφορά τη συγκρότηση των ελληνικών κοινοτήτων. Συζητήσαμε επίσης με ποιους τρόπους θα μπορούσε να εκδηλωθεί σήμερα το αίτημα του κοινοτισμού και αν ο κοινοτισμός θα μπορούσε να αποτελέσει μια δυνατότητα εξόδου της χώρας από την ποικίλη κρίση στην οποία έχουμε περιέλθει.

Από την αρχή ο καθηγητής Βεργόπουλος προσδιόρισε την έννοια το σύγχρονου κοινοτισμού ως εξής: “Ο κοινοτισμός συνίσταται στο να υπάρχουν ομάδες οι οποίες να οργανώνουν την οικονομική ζωή τους αλλά και τις μεταξύ τους κοινωνικές σχέσεις κατά τρόπο αυτόνομο, για να μην πω και κυρίαρχο”. 

Αυτό θα γίνεται στο πλαίσιο ενός οργανωμένου πολιτικού συστήματος, το οποίο θα καθιερώνει το κράτος, ο νομοθέτης, ή αυτό θα γίνεται αυθόρμητα από τους πολίτες;

Η ιδέα προέρχεται από τον Καραβίδα. Το κράτος θα πρέπει να δίνει δυνατότητες σε αυτές τις ομάδες, να τις ενθαρρύνει, να τους δίνει την απαραίτητη νομική υπόσταση. Πρόκειται, δηλαδή, για έναν τρόπο αυτοδιαχείρισης που στο παρελθόν έχει λειτουργήσει στην Ελλάδα, ιδίως την περίοδο της τουρκοκρατίας. Το θέμα αυτό το έχει αναλύσει και το έχει αναδείξει πάρα πολύ καλά ο καθηγητής της Νομικής σχολής του ΑΠΘ Νικόλαος Πανταζόπουλος στο σύγγραμμά του “Ελλήνων συσσωματώσεις κατά την τουρκοκρατίαν”. Αυτό είχε εφαρμοστεί από το οθωμανικό κράτος στις περιοχές των Ελλήνων ή και στα Βαλκάνια γενικότερα. Οι Οθωμανοί, δηλαδή, είχαν παραχωρήσει τοπικές εξουσίες, κρατώντας βεβαίως οι ίδιοι την υψηλή επικαρπία, παίρνοντας στην ουσία έναν φόρο από τις κοινότητες, ενώ παράλληλα τις άφηναν να διατηρούν την αυτοδιαχείριση των κοινοτήτων τους. 

Το αισιόδοξο σενάριο και τα αναπάντητα ερωτήματα

Κώστας Βεργόπουλος

---

Μετά από εφτά συναπτά έτη Μνημονίων, ο απολογισμός όχι απλώς είναι θεμιτός, αλλά και απολύτως επιβεβλημένος. Τα τρία Μνημόνια που εφαρμόσθηκαν με συμμετοχή του ΔΝΤ και τη συναίνεση των ελληνικών κυβερνήσεων, της σημερινής συμπεριλαμβανομένης, έχουν φέρει αποτελέσματα. Αποτελέσματα που πρέπει να κριθούν από τον διακηρυγμένο στόχο που ήταν η διάσωση από τη χρεοκοπία, η εξασφάλιση των δανειστών και η εξυγίανση της ελληνικής οικονομίας.

Δεν χρειάζεται ειδική μελέτη για να διαπιστωθεί πως ουδεμία πρόοδος έχει συντελεσθεί μέχρι σήμερα. Τα αρχικά προβλήματα κατά κανόνα παραμένουν, οξύνονται και επιδεινώνονται. Το ελληνικό χρέος, αντί να μειώνεται, παραμένει σε ακαταμάχητη δυναμική ανόδου σε σχέση με το εθνικό εισόδημα, από το οποίο θα εξυπηρετηθεί.

Όσο η επιλογή της λιτότητος παραμένει, όσο οι υπερφορολογήσεις εντείνονται και τα εισοδήματα συνθλίβονται, η οικονομία θα συνεχίσει να εξωθείται σε παρατεταμένη ύφεση. Συνέπεια αυτού είναι η διαιωνιζόμενη αδυναμία της οικονομίας να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της έναντι των δανειστών.

Με τα τρία προγράμματα και εξαιτίας αυτών, η ικανότητα της χώρας να εξυπηρετεί το χρέος της όχι μόνο δεν βελτιώνεται, αλλά αντίθετα επιδεινώνεται. Εάν στην αρχή το χρέος ήταν «μη εξυπηρετήσιμο», σήμερα αποβαίνει ακόμη λιγότερο.

Το ΔΝΤ έχει επανειλημμένα αναγνωρίσει, μέσω των διευθυντών μελετών του Ολιβιέ Μπλανσάρ και Μορίς Όμπστφελντ, ότι η συνταγή που εφαρμόστηκε στην Ελλάδα ήταν εσφαλμένη. Ωστόσο, το Ταμείο παραμένει –με τις γνωστές αντιρρήσεις για το χρέος– και συνεχίζει να την εφαρμόζει, λόγω της αξίωσης των Ευρωπαίων.

Πως η παγκοσμιοποίηση εξωθεί στον εθνικισμό

του Κώστα Βεργόπουλου 

Ο ιδεολογικός ορίζοντας της παγκοσμιοποίησης κάλυψε το κενό από την κατάρρευση του διπολικού συστήματος στα τέλη της δεκαετίας 1980-90. Σε αντίθεση με τον πρώτο μεταπολεμικό καπιταλισμό, που είχε αποδεχθεί τις αρχές του Kοινωνικού Kράτους και της κοινωνικής συνοχής, η παγκοσμιοποίηση τις απεμπολεί. Sτο κενό τους εισβάλλει το «βρόμικο έργο» της κοινωνικής αποπροστασίας και αποδόμησης.

Με τις σταθερές νομισματικές ισοτιμίες προς διευκόλυνση της διεθνούς κινητικότητας των κεφαλαίων, η προσαρμογή κάθε χώρας στον διεθνή περίγυρο επιρίφθηκε αποκλειστικά στο εσωτερικό της, στη συμπίεση του εργασιακού κόστους και στην επιβολή της «ευέλικτης εργασίας». Αυτό είχε ως συνέπεια την επέκταση των κοινωνικών αποκλεισμών και την πολυδιάσπαση των κοινωνιών. Η έννοια «κοινωνία» στιγματίστηκε, ώστε η παγκόσμια συνοχή να αναζητείται στις ευλογίες των διεθνών αγορών του χρήματος.

Το ιδεολογικό στίγμα της παγκοσμιοποίησης δεν παρέπεμψε σε κάποιον πραγματικά νέο ορίζοντα. Μέχρι σήμερα παραμένει στην εμμονική αντιστροφή των όρων της προηγούμενης περιόδου. Τον στόχο της κοινωνικής ενσωμάτωσης και συνοχής έχει αντικαταστήσει αυτός της κοινωνικής αποσάρθρωσης και των κοινωνικών αποκλεισμών.

Ενώ η προηγούμενη εποχή θεωρούσε επιτυχία την ενσωμάτωση κάθε απόκλισης, η σημερινή εποχή επαίρεται για την απόρριψη κάθε απόκλισης στο κοινωνικό περιθώριο. Η εποχή μας όχι μόνο στερείται θετικού ιδεολογικού ορίζοντα, αλλά και η ίδια υπονομεύει τα θεμέλια της δικής της επιτυχίας. Ενόσω η παγκοσμιοποίηση προϋποθέτει την κατάλυση κάθε κοινωνικής συνοχής, το αναπόφευκτο αποτέλεσμα θα είναι η γενικευμένη αστάθεια σε όλα τα μήκη και πλάτη της υφηλίου.

Πως το ευρώ επηρέασε τις γαλλικές εκλογές

Κώστας Βεργόπουλος

Ο πρώτος γύρος της γαλλικής προεδρικής εκλογής σήμανε την κατάρρευση του διπολικού πολιτικού συστήματος (Δεξιά και Σοσιαλιστική Αριστερά), που είχε κυβερνήσει την χώρα κατά τις τέσσερις τελευταίες δεκαετίες. Οι δυο πυλώνες της 5ης Γαλλικής Δημοκρατίας, που άλλοτε συγκέντρωναν μαζί τα τρία τέταρτα των ψήφων, έχουν σήμερα συρρικνωθεί σε μόλις το ένα τέταρτο αυτής.

Όμως, την ζημιά τους, οι δυο πρώην πυλώνες δεν την υφίστανται μόνο οι ίδιοι, αλλά την μεταδίδουν επίσης στην σταθερότητα του δημοκρατικού πολιτεύματος. Το πολίτευμα σύρεται πλέον υπό την σκιά και τον φόβο της εθνικιστικής αναδίπλωσης, η οποία είναι σε μεγάλο βαθμό αντίδραση στις ακρότητες του ευρωπαϊσμού και της παγκοσμιοποίησης, που ήταν οι σημαίες όσων έχουν βρεθεί στο πηδάλιο της χώρας από το 1981. Βέβαια, ο κίνδυνος αυτός αναχαιτίσθηκε με το εκλογικό αποτέλεσμα, αφού η επίδοση της κ. Λεπέν διέψευσε κάθε προσδοκία για ενδεχόμενη κατίσχυσή της.

Όμως, στην ουσία, η «μαύρη προσδοκία» δεν έσβησε. Απλώς μετατέθηκε κατά μια πενταετία, στο τέλος της οποίας πιθανόν να επανέλθει με πολύ χειρότερους όρους, κυρίως λόγω της αναμενόμενης πολιτικής από τον κ. Μακρόν που κατά πάσα πιθανότητα θα είναι ο αυριανός πρόεδρος. Ωστόσο, δεν θα ήταν δίκαιο ούτε ακριβές να υποθέσουμε ότι το πολιτικό παιχνίδι, ειδικά στη Γαλλία, παίζεται με μόνο δυο παίκτες, τον αυριανό πρόεδρο και την ηγέτιδα της Ακροδεξιάς.

Ο ρόλος θρησκείας και ιδεολογίας: Πραγματικότητα, μεταπραγματικότητα και μεταφυσική

Από τις 16 Νοεμβρίου του λήξαντος έτους, το έγκυρο Λεξικό της Οξφόρδης, πληροφορεί το κοινό του ότι η λέξη που αναδείχθηκε το 2016, η λέξη της χρονιάς, ήταν ο νεολογισμός «μετά-αλήθεια». Όπερ εστί μεθερμηνευόμενο η «μεταπραγματικότητα».

 του Κώστα Βεργόπουλου

Όχι λοιπόν η αντικειμενική πραγματικότητα που υπάρχει και καθορίζει τη ζωή όλων μας, ακόμη και όσων μάχονται για να την αλλάξουν, αλλά η «πραγματικότητα» που δεν υπάρχει οπωσδήποτε, αλλά αυτή που θα μπορούσε να υπάρξει, όπως αυτή προσλαμβάνεται απο την περιρρέουσα κοινή γνώμη και ενδεχομένως απο μεγάλο αριθμό πολιτών. Ο όρος «πραγματικότητα» παύει πλέον να ορίζεται ως κάτι το αντικειμενικό, αφού καθοριστικότερη σημασία για τον ορισμό και την αποδοχή της αποδίδεται στην υποκειμενική και συλλογική πρόσληψη της από τους πολίτες.

Επόμενο ήταν μετά απο την σαρωτική επέλαση της «μετά-νεωτερικότητος» να ακολουθήσει και η «μετά-αλήθεια» και από κοντά η «μεταπραγματικότητα». Από την στιγμή που γίνεται δεκτό ότι το παρελθόν δεν είναι παρά ένα αφήγημα, γιατί άραγε να μην ισχύει το αυτό και για το παρόν. Αφήγημα το ένα, αφήγημα και το άλλο. Και ακόμη μεγαλύτερο αφήγημα το μελλόν. Δεν υπάρχει πλέον καμιά απολυτώς ανάγκη τεκμηρίωσης, η κάθε πλευρά δικαιούται να εμφανίζει το αφήγημα της και βέβαια με τον μοναδικό κίνδυνο της επικύρωσης ή της απόρριψης απο τους ίδιους τους οπαδούς της.

Όπως ετόνιζε ο δυτικός πατέρας της εκκλησίας Τερτουλιάνος (150-210 μ.Χ), η πίστη δεν χρειαζεται καμία απόδειξη ούτε τεκμηρίωση: «πιστεύω σε κάτι ακριβώς επειδή είναι παράλογο». Ωστόσο, ο νεολογισμός της «μετά-αλήθειας» και της «μετά-πραγματικότητος» δεν συνιστά πρωτοτυπία της εποχής μας. Από τις αρχές του τρέχοντος αιώνος, είχε αναδειχθεί ο όρος «εικονική πραγματικότητα» με την έννοια ότι η πραγματικότητα δεν είναι αυτή που εμπίπτει στις αισθήσεις και ελέγχεται από αυτές, αλλά κάτι που ορισμένες ελίτ μπορούν να συλλαμβάνουν για λογαριασμό όλων που στερούνται φαντασίας.

Η αλήθεια και η διαστροφή της

Του Κώστα Βεργόπουλου

Ολόκληρη η διαχείριση της ελληνικής κρίσης από το 2010 μέχρι σήμερα, 2016, βασίζεται σε υπαιτίως λανθασμένη διάγνωση, με συνέπεια να εφαρμόζεται εξίσου υπαιτίως λανθασμένη συνταγή και η χώρα, μοναδική περίπτωση στην υπερχρεωμένη ευρωπαϊκή περιφέρεια, να μην εξέρχεται από την κρίση, αλλά αντίθετα να βυθίζεται όλο και περισσότερο σ’ αυτήν.

Στο διάστημα της τελευταίας εξαετίας, οι κυβερνήσεις αλλάζουν, οι σημαίες και τα χρώματα μεταβάλλονται, αλλά η κατάσταση της χώρας δεν παύει να επιδεινώνεται, αφού η υπαίτια εφαρμοζόμενη συνταγή παραμένει ίδια και απαράλλαχτη.

Γιατί άραγε οι άλλες υπερχρεωμένες χώρες της ευρωζώνης -Ιρλανδία, Πορτογαλία, Κύπρος, Ισπανία- που βρέθηκαν σε παρόμοια θέση με την Ελλάδα κατορθώνουν και αποκαθιστούν σήμερα κάποια σταθερότητα, ενώ η χώρα μας παραμένει σταθερά στον «φαύλο κύκλο» της αστάθειας και χωρίς προοπτική εξόδου από αυτήν;

Στο εύλογο αυτό ερώτημα απαντά χωρίς περιστροφές ο υπερσυντηρητικός Μοχάμεντ Ελ Εριάν, διευθυντικό στέλεχος της μεγαλύτερης αμερικανικής χρηματιστηριακής εταιρείας PIMCO: Οταν η πολιτική της λιτότητας αποσπά υπέρμετρους πόρους από το εσωτερικό της υπερχρεωμένης χώρας υπέρ των δανειστών, αυτό ονομάζεται «καταραμένος κύκλος» (malediction) που μοιραία εξωθεί την οικονομία σε συνθήκες ασφυξίας.

«Για την αδιάκοπη κατολίσθηση της ελληνικής οικονομίας και το συνεχιζόμενο έλλειμμα κάθε προοπτικής απεμπλοκής από αυτήν ευθύνονται τα πιο σκληρά στην Ιστορία προγράμματα λιτότητας που εφαρμόζονται σε αυτή τη χώρα κατά την τελευταία εξαετία».

Το μεγάλο πουθενά: Η χώρα μας χρησιμοποιείται ως «πειραματόζωο»

Του Κώστα Βεργόπουλου

Με πρόσφατη συνέντευξη του στην Καθημερινή της 31ης Ιανουαρίου, ο πρόεδρος της Βουλής των Ελλήνων παραδέχθηκε με ειλικρίνεια που τον τιμά μια πραγματικότητα, που όμως αφ’ ενός πληγώνει όσους ενδιαφέρονται πραγματικά για την αλλαγή και επιβίωση της ελληνικής κοινωνίας μέσα στο ασφυκτικό πλαίσιο της τρέχουσας κατάρρευσης της, και αφετέρου τους εμβάλλει σε ακόμη περισσότερη ανησυχία για τις άμεσες προοπτικές της χωράς και του λαού της.

Οπωσδήποτε κάθε νέα κυβέρνηση δικαιούται να διατηρεί στην αρχή της θητείας της «αυταπάτες» και στη συνέχεια, διαπιστώνοντας με όψιμο ρεαλισμό τις δυνατότητες της, να προσγειώνεται στην πραγματικότητα. Αυτό το δικαίωμα δε μπορεί να αμφισβητηθεί ούτε από την σημερινή κυβέρνηση. Ο πρώην Υπουργός Εσωτερικών ομολογεί ότι η κυβέρνηση διατηρούσε «αυταπάτες» που κατέρρευσαν όσον αφορά την επίλυση του ελληνικου προβλήματος με βάση την ενδεχόμενη στήριξη από την Κίνα, την Ρωσία, τον Ντράγκι και το μέτωπο των χωρών του Ευρωπαϊκού Νότου. Ωστόσο, ο τρόπος με τον οποίο ο ίδιος αναφέρεται σε αυτές αφήνει να διαφανεί και κάποιο κρίσιμο κυβερνητικό έλλειμμα διαπραγματευτικής ικανότητος. Χωρίς την κατάλληλη κυβερνητική διαχείριση, τότε όλες ανεξαιρέτως οι εναλλακτικές λύσεις μπορούν να καίγονται η μια μετά την άλλη και να χαρακτηρίζονται τελικά «αυταπάτες».

Ακόμη και οι καλύτερες ιδέες και με τις καλύτερες των προθέσεων μπορούν να καταλήγουν «αυταπάτες», όταν δεν υπάρχει συγκεκριμένο πρόγραμμα εφαρμογής τους. Υπάρχουν «αυταπάτες» που με πρόσφορη διαχείριση μπορούν να αποδεικνύονται εφικτές και αντίστροφα εφικτές εξ αρχής επιλογές που όμως στη συνέχεια να μοιάζουν με αυταπάτες λόγω απρόσφορης διαχείρισης.

Μέχρι στιγμής, ουδέποτε έγινε γνωστό κάποιο συγκεκριμένο κυβερνητικό πρόγραμμα εφαρμογής βάσει του οποίου οι αναφερόμενες από τον πρόεδρο περιπτώσεις αποδείχθηκαν «αυταπάτες». Ως γνωστόν, ένα πράγμα η έμπνευση και οι ιδέες, άλλο η εφαρμογή τους.

Πατριωτισμός και αντιπατριωτισμός

Του Κώστα Βεργόπουλου

Άραγε ο πατριωτισμός, δηλαδή η υπεράσπιση της χώρας, του λαού και της κοινωνίας, αποτελεί στην εποχή μας κάτι «ξεπερασμένο», ένα «μη πρόβλημα», που «θολώνει τα κρίσιμα πεδία της Αριστεράς», όπως διατείνονται κάποιοι από το χώρο της, ή μήπως παραμένει πάντα ένα πραγματικό πρόβλημα, που στις μέρες μας επανέρχεται με ανανεωμένη οξύτητα, ώστε η Αριστερά να μην μπορεί να το αγνοεί?

Σε πρόσφατη ομιλία του, ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ διευκρίνισε ότι ο «αριστερός πατριωτισμός» αποτελεί έναν από τους τρεις βασικούς πυλώνες της πολιτικής του. Αναφέρθηκε στον Αρη Βελουχιώτη, ο οποίος στα δύσκολα χρόνια της Κατοχής τόνιζε ότι ενώ το κεφάλαιο δεν έχει πατρίδα, «εμείς έχουμε πατρίδα τις πεζούλες μας, που είναι το μοναδικό καταφύγιό μας».

Οσοι υποστηρίζουν ότι ο πατριωτισμός είναι παρωχημένο πρόβλημα, επικαλούνται γι 'αυτό κάποια υποθετική νέα πραγματικότητα της παγκοσμιοποίησης. Ωστόσο, αυτή η αναφορά θα είχε βάση εάν είχε όντως δημιουργηθεί νέα πραγματικότητα. Σήμερα, αυτή ακριβώς η υποθετική πραγματικότητα αποδεικνύεται εικονική, αιτία διεθνούς κρίσης και διαιωνιζόμενης αστάθειας σε όλα τα επίπεδα. Πώς να μην υποθέσει κάποιος ότι οι θιασώτες της ιδέας πως ο πατριωτισμός έχει ξεπεραστεί παίρνουν πολύ στα σοβαρά τον εικονικό κόσμο του κεφαλαίου που σύρεται σήμερα σε βαθύ αδιέξοδο? Αντίθετα με τις διαβεβαιώσεις τους, από όλα τα μέρη του κόσμου ανέρχονται οι αντιστάσεις στην αποτυχημένη θεολογία της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης και στο επίκεντρο όλων βρίσκεται η αγωνία για προάσπιση των κοινωνιών και των πατρίδων απέναντι στον κίνδυνο της αποδόμησης. Στην Ισπανία, ανερχόμενη κοινωνική δύναμη είναι οι Podemos , που διεκδικούν την επανίδρυση της κοινωνίας, με βάση λαϊκές συνελεύσεις, «χωρίς κομματικές ταμπέλες και ιδεολογίες». Ο ηγέτης τους Πάμπλο Ιγκλέσιας επαναφέρει την έννοια του πατριωτισμού, που έχει εγκαταλειφθεί από το σύνολο του πολιτικού συστήματος. Για την «πολιτικά ορθή» Αριστερά, η αναφορά στην κοινωνία ως σύνολο εκτίθεται στις αμαρτίες του «λαϊκισμού» και του «εθνικισμού». Μιλώντας για «πατρίδα», οι Podemos ενοχοποιούνται για «βολιβαριανά οράματα», εμπνεόμενα από τον Τσάβες και τη Λατινική Αμερική.

Η ψυχή τής Αριστεράς

Του Κώστα Βεργόπουλου

Παρά την πρωτοφανή κρίση στην Ευρώπη, οι οιωνοί για την απεμπλοκή από αυτήν δεν είναι ορατοί και ο αναμενόμενος ρόλος τής εκτός Ελλάδος ευρωπαϊκής Αριστεράς ακόμη λιγότερο. Με τις πρόσφατες ευρωεκλογές, πιστοποιήθηκε όχι μόνον καταλυτική αδυναμία της να παίξει πρωταγωνιστικό ρολο στις εξελίξεις, αλλά και πρόβλημα απλής βιωσιμότητός της. Στις πλείστες ευρωπαϊκές χώρες, η λαϊκή ετυμηγορία κινήθηκε προς τα δεξιά, παρά προς τα αριστερά.

Στον ευρωπαϊκό Βορρά, ενισχύθηκαν αντιευρωπαϊκές και ακροδεξιές επιλογές, που θυμίζουν τη μοιραία δεκαετία του 1930. Παρ' ότι η σύγκριση ανάμεσα στις δύο εποχές θα ήταν παράτολμη, κάποια στοιχεία παραμένουν κοινά. Σε αμφότερες, υπάρχει αδυναμία ή δυσπιστία της Αριστεράς να ανοιχθεί στην κοινωνία και να συγκροτήσει ευρύτερο μέτωπο πολιτικών και κοινωνικών δυνάμεων ενάντια στο σημερινό κίνδυνο κοινωνικής αποδόμησης.

Σε αντίθεση με την ευρωπαϊκή Αριστερά, η ελληνική παραμένει σήμερα στο κέντρο της κρίσης, με προοπτικές που την καθιστούν πόλο αναφοράς για ολόκληρη την ήπειρο. Ισως η επιτυχία της οφείλεται στο ότι ο λόγος της δεν είναι μόνον «ταξικός», αλλά επίσης δημοκρατικός και πατριωτικός. Δεν απευθύνεται σε μόνο ένα τμήμα της κοινωνίας, αλλά στη μεγάλη πλειονότητά της, δεν περιορίζεται στην καταγγελία της οικονομικής ανισότητος και αδικίας, εγείρει επίσης ζητήματα ανθρώπινης αξιοπρέπειας, δημοκρατίας και σωτηρίας της χώρας. Το αυτό συμβαίνει με το ισπανικό Podemos, που πρωτοεμφανίστηκε στις τελευταίες εκλογές, προερχόμενο από πλατείες και «αγανακτισμένους».

Η εθνική ταυτότητα και οι αρνητές της

Του ΚΩΣΤΑ ΒΕΡΓΟΠΟΥΛΟΥ

 Ελευθεροτυπία, Παρασκευή 2 Μαΐου 2014

Τα δικαιώματα του ανθρώπου και του πολίτη υπονομεύονται σήμερα από δύο αναπάντεχες πλευρές: την «εξατομίκευση» και την «κοινοτικοποίηση». Στην πρώτη, συρρικνώνονται στο άτομο και στον ατομικισμό, ενώ ο άνθρωπος έχει επίσης συλλογικά δικαιώματα, την ένταξη σε ευρύτερα σύνολα και συλλογικές δράσεις. Το συνεταιρίζεσθαι και απεργείν αποτελούν επίσης μέρος των ανθρώπινων δικαιωμάτων.

Η πολιτιστική ταυτότητα, η εθνική και εδαφική ακεραιότητα και ασφάλεια αποτελούν αναφαίρετα ανθρώπινα δικαιώματα. Κάποιοι ισχυρίζονται ότι τα εθνικά ζητήματα είναι πλέον παρωχημένα. Ωστόσο, εξ αιτίας τους, απειλείται σήμερα τρίτος παγκόσμιος πόλεμος.

Από την άλλη, για τις ποικίλες μειονότητες, κάποιοι αξιώνουν εξαιρέσεις από τους δημοκρατικούς κανόνες καθολικής ισχύος. Ακραία περίπτωση η μουσουλμανική «σαρία», που κάποιοι διεκδικούν για τη μειονότητά τους, σε απόκλιση από τους δημοκρατικούς νόμους του κράτους που ισχύουν για όλους. Με τη σημερινή έξαρση των ποικίλων «κοινοτισμών», υπονομεύεται ο νόμος της δημοκρατικής βούλησης και η κοινωνία κερματίζεται σε υποδιαιρέσεις με ξεχωριστούς νόμους για κάθε μία.

Στο βωμό του Μαμμωνά

Του Κώστα Βεργόπουλου

Στο Νταβός της Ελβετίας, κύριο θέμα στην ημερήσια διάταξη είναι οι αρνητικές συνέπειες για την παγκόσμια οικονομία από την πρωτοφανή όξυνση της ανισότητος εισοδημάτων και πλούτου. Η Κριστίν Λαγκάρντ, διευθύντρια του ΔΝΤ, προειδοποιεί ότι η αυξανόμενη ανισότητα «δεν αποτελεί συνταγή για σταθερότητα και βιωσιμότητα της παγκόσμιας οικονομίας».

Το ζήτημα της ανισοκατανομής έχει τεθεί ήδη στο δημόσιο διάλογο της Αμερικής από τους νομπελίστες Πολ Κρούγκμαν και Τζόζεφ Στίγκλιτς, όπως και τον Ρόμπερτ Ράιχ, πρώην υπουργό Εργασίας του Κλίντον. Ωστόσο, ενώ στο Νταβός προσέρχονται ανησυχούντες κορυφαίοι οικονομολόγοι και πολιτικοί ηγέτες του κόσμου, η έκταση της ανισότητος δεν φαίνεται να προβληματίζει την ευρωπαϊκή πλευρά, η οποία παραμένει σχετικά αποστασιοποιημένη, άφωνη και ενοχλημένη.

Οχι μόνον δεν συμμερίζεται την παγκόσμια ευαισθησία για την ανισοκατανομή, αλλά και δεν διστάζει να την αντιμετωπίζει θετικά τόσο από την ηθική και κοινωνική πλευρά όσο και από την οικονομική. Η Γερμανίδα καγκελάριος δίδει πρώτη τον τόνο, κηρύσσοντας «ηθικό, δίκαιο και οικονομικά αποτελεσματικό» ο πλούτος να συσσωρεύεται ως επιβράβευση σε όλο και λιγότερα χέρια, η φτώχεια σε όλο και περισσότερα. Ο σοσιαλιστής Γάλλος πρόεδρος προχώρησε προ ημερών στα λεγόμενα «οικονομικά της προσφοράς», δηλαδή σε μείζονες παραχωρήσεις κοινωνικού πλούτου υπέρ του κεφαλαίου, μειώσεις εργοδοτικών εισφορών και οικογενειακών επιδομάτων των εργαζομένων, με την υποθετική προσδοκία ότι έτσι επισπεύδεται η ανάκαμψη. Ομως, και από την Αριστερά της Αριστεράς η πόλωση στην κατανομή εισοδήματος και πλούτου δεν θεωρείται κατ’ ανάγκην ξεχωριστό πρόβλημα, αφού «έτσι είναι ο καπιταλισμός, έτσι πορεύεται και θα ήταν ουτοπική κάθε προσπάθεια μείωσης της ανισότητος στο πλαίσιό του».