Χρωστάμε, ναι. Αλλά σε ποιόν;

 Σερ Ρόμπερτ Πηλ (1788-1850): Πρωθυπουργός της Αγγλίας και εμπνευστής του Τραπεζικού Νόμου

Του Θοδωρή Αθανασιάδη

Στα πρόσφατα κείμενά μας κάναμε ορισμένες αναφορές στο υπέρογκο δημόσιο χρέος που έχουν ορισμένες χώρες. Εκείνο που δεν σημειώσαμε είναι ότι και οι υπόλοιπες χώρες του κόσμου έχουν δημόσιο χρέος, το οποίο απλώς δεν θεωρείται υπέρογκο. Με άλλα λόγια, δεν υπάρχει χώρα πάνω σ' αυτόν τον πλανήτη που να μη χρωστάει. Και κάπου εδώ επανέρχεται το κλασσικό ερώτημα των αδαών περί τα οικονομικά: αφού όλοι χρωστάμε, σε ποιόν χρωστάμε;

Για να έχει νόημα η απάντηση, δεν θα σας την δώσω μονολεκτικά. Επειδή ιστορικά επιβεβαιώνεται η μαρξική θέση ότι η οικονομία επιβάλλει την πολιτική, εκτιμώ ότι η σώφρων σκέψη και οι ορθές αποφάσεις των πολιτών προϋποθέτουν στοιχειώδεις γνώσεις των λειτουργιών της οικονομίας. Προς τούτο, προτίθεμαι να κουράσω τον αναγνώστη, δίνοντάς του το υλικό που απαιτείται για να καταλάβει το πώς παίζεται το παιχνίδι και να βγάλει μόνος του τα συμπεράσματα.

Μια φορά κι έναν καιρό, λοιπόν, συγκεκριμένα δε στις 19 Ιουλίου 1844, η μεγάλη Βρεττανία θεσμοθέτησε τον περίφημο Τραπεζικό Νόμο του Peel (Peel Banking Act), ο οποίος πολύ σύντομα υιοθετήθηκε από όλον τον κόσμο, έστω και με μικρές παραλλαγές. Βάσει αυτού του νόμου, οι εκδότριες τράπεζες ήσαν υποχρεωμένες να καλύπτουν πλήρως και απολύτως τα χρήματα που τύπωναν. Θυμάστε τα παλιά χαρτονομίσματα της δραχμής, π.χ. το χιλιάρικο; Κάτω από το ολογράφως αποτυπωμένο "Δραχμαί Χίλιαι"έγραφε με μικρότερα γράμματα "Πληρωτέαι επί τη εμφανίσει". Θυμάστε, επίσης, ότι τα χαρτονομίσματα λέγονται και τραπεζογραμμάτια; Αυτά, δηλαδή, δεν είναι λεφτά αλλά ισοδυναμούν με λεφτά, εφ' όσον η εκδότρια τράπεζα δεσμεύεται να δώσει το ανάλογο χρηματικό ποσό σε όποιον απλώς της τα δείξει. Για να έχει νόημα η δέσμευση, η τράπεζα πρέπει να διαθέτει τα αντίστοιχα χρήματα την ώρα που εκδίδει τα τραπεζογραμμάτια, αλλιώς μιλάμε είτε για πλαστογραφία είτε για έκδοση ακάλυπτων γραμματίων.