Του ΣΤΑΘΗ*
Ο Ιωάννης η Η’ ο Παλαιολόγος ήταν ομορφάντρας. Ψηλός, λεπτός, μελαχρινός (όμως με καστανά μαλλιά) κι ευγενικά χαρακτηριστικά. Η εικόνα του σώζεται σε έναν πίνακα (νωπογραφία) του Μπενότσο Γκοτσόλι, όπου ο αυτοκράτορας -η μορφή του- εμφανίζεται ως ο ένας απ’ τους τρεις μάγους που σπεύδουν να προσκυνήσουν τον νεογέννητο Χριστό.
Δεν ξέρω αν απορούν κι άλλοι -η ταπεινότης μου πάντως απορεί- γιατί ο ζωγράφος διάλεξε τον Γραικό βασιλιά ως μοντέλο για να αποδώσει τον έναν απ’ τους μάγους. Ισως κάτι το «ειδητικό» (η παράθεση μιας κρυμμένης πληροφορίας) να τον παρακίνησε, πλην όμως «κρυμμένο» το πράγμα δεν έμεινε. Ολοι στην εικόνα του μάγου αναγνώρισαν τότε τη μορφή του ικέτη βασιλιά - κι αυτό μεταφέρθηκε στις επόμενες γενεές, ώσπου καταγράφηκε απ’ τους ειδικούς. Οπως και να ’χει, εκείνο που εντυπωσιάζει στην ενατένιση του Ιωάννη στον πίνακα είναι η μελαγχολία του. Παρ’ ότι ενδεδυμένος με τη φανταχτερή βυζαντινή (πλην όμως δυτικότροπη πλέον) φορεσιά του, ο «βασιλιάς των Ελλήνων» μοιάζει πένης -ίσως διότι όντως πένης ήταν- και κυρίως μοιάζει σαν να είναι αλλού. Τα χαρακτηριστικά του, που θυμίζουν έντονα τα χαρακτηριστικά του Χριστού κατά τον κανόνα της απεικόνισής του, σκιάζονται από μια μαύρη καταχνιά - τα επίσης μαύρα μάτια του κοιτούν κάπου ψηλά και το στέμμα του μοιάζει περισσότερο με στέφανο εξ ακανθών.
