Οι εθνικές επέτειοι αποτελούν ορόσημα στο χρόνο της ιστορικής διαδρομής ενός έθνους. Επιλέγονται από τους θεσμούς του κράτους ή επιβάλλονται από τις κινητοποιήσεις του λαϊκού παράγοντα και καθιερώνονται στη συνέχεια. Σε κάθε περίπτωση αποτελούν στιγμές συμβολικής ενοποίησης της εθνικής κοινότητας, καλώντας σε συλλογικό αναστοχασμό.
Αποτυπώνουν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της ιδιομορφίας ενός έθνους-λαού στη διεθνική κίνηση της ιστορίας, συμπύκνωση των κυρίαρχων αντιθέσεων, εκείνο που ο ιστορικός Νίκος Σβορώνος περιέγραψε με το περίφημο σχήμα του αντιστασιακού χαρακτήρα του Ελληνισμού -και όχι μόνον αυτού- που τόση επίθεση δέχθηκε από την κρατούσα μεταεθνική αντίληψη της τελευταίας 30ετίας.
Στην προκειμένη περίπτωση ο “αντιστασιακός χαρακτήρας” καταγράφεται στο γεγονός ότι αμφότερες οι εθνικές επέτειοι σηματοδοτούν την έναρξη και όχι τη λήξη του εθνικοαπελευθερωτικού (25η Μαρτίου) ή εθνικο-αμυντικού αγώνα (28η Οκτωβρίου), κάτι το οποίο έχει στοχοποιηθεί από τη “μεταεθνική αντίληψη”, μέσα στον ιδεολογικό μεταπρατισμό της.
Ο εορτασμός της τελευταίας διεκδικήθηκε “από τα κάτω”, αποτέλεσε την πρώτη δημόσια εμφάνιση του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου, κατανοήθηκε ως εκδήλωση αντίστασης του λαού-έθνους απέναντι στις αρχές κατοχής και θεσμοποιήθηκε στη συνέχεια κατά την απελευθέρωση με απόφαση της κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας στις 24-10-1944 ως εξής: «Η εικοστή ογδόη Οκτωβρίου, επέτειος της Αντιστάσεως του Έθνους εις την Ιταλικήν Επίθεσην και της συμμετοχής του εις το Συμμαχικόν μέτωπον της Ελευθερίας, ορίζεται ως ημέρα Εθνικού Εορτασμού». Σημείο διεκδίκησης και εκδήλωση πάλης ενάντια στην “Βαυαροκρατία” αποτέλεσε και η 25η Μαρτίου, όπως θα αναφέρω στη συνέχεια.
Οι εθνικές επέτειοι ως ευκαιρίες αλλαγής
Αρκετές φορές οι εθνικές επέτειοι προσλαμβάνονται από τα δρώντα υποκείμενα, θεσμικά ή λαϊκά, ως “δομή πολιτικών ευκαιριών”, προκειμένου να επιλυθούν κομβικά ζητήματα ή να εκδηλωθούν αγωνιστικές κινητοποιήσεις μέσα από “ρεπερτόρια δράσης”, προβάλλοντας αντίστοιχες “αξιακές πλαισιώσεις”, χρησιμοποιώντας τη σχετική ορολογία από τη θεωρία των κοινωνικών κινημάτων. Η επέτειος της 25ης Μαρτίου έχει αντίστοιχες στιγμές.
Κατ’ αρχάς η ίδια η καθιέρωσή της, μολονότι είχε θεσμοποιηθεί ήδη από το 1838 (Β.Δ. 980/15-3-1838), δεν εορταζόταν, με τον τρόπο που μια σημαντική μερίδα της κοινωνίας το επιθυμούσε. Το γεγονός αυτό, έδωσε την ευκαιρία να δραστηριοποιηθεί η αντι-οθωνική αντιπολίτευση και να κάνει για πρώτη φορά δημόσια την εμφάνισή του στις 25 Μαρτίου 1841, το φοιτητικό κίνημα της εποχής, απαιτώντας την παροχή της δέουσας οφειλόμενης τιμής από τις επίσημες αρχές και τραγουδώντας την εμβληματική “Ακρίδα”. Καθ’ όλη δε την οθωνική περίοδο σε αρκετές χρονιές προκαλούνταν εκδηλώσεις διαμαρτυρίας στις 25 Μαρτίου, όπως αναφέρει ο Χρήστος Λάζος στο βιβλίο του, “Ελληνικό φοιτητικό κίνημα 1821-1973” (Γνώση, 1987).
