Χρήστος Γιανναράς - ΑΛΗΘΕΙΑ ΚΑΙ ΕΝΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ

Πρόλογος

Εισαγωγή

Η ένωση των εκκλησιών και η ενότητα της Εκκλησίας

1. Η αλήθεια της ενότητας

-Η θεολογία της ενότητας

-Η δυναμική της ενότητας

-Το χάρισμα της ενότητας

2. Η ενότητα της αλήθειας

-Η αίρεση-αναίρεση της ενότητας

-Το μονοειδές των αιρέσεων

-Εκκλησία και αίρεση / δυο ασύμπτωτες οντολογίες

3. Η ιστορική δοκιμασία της ενότητας

-Θεσμοποίηση και εκκοσμίκευση της Εκκλησίας

-Η θεσμοποίηση της εκκοσμίκευσης στη Δύση

-Το τίμημα της θεσμοποιημένης εκκοσμίκευσης

4. Το πρόβλημα της ενότητας σήμερα

-Η ομοσπονδιακή ενότητα

-Κρίση και δυνατότητες της οικουμενικής κίνησης

-Ο θεσμός της πενταρχίας σήμερα

Απόσπασμα από τον πρόλογο του συγγραφέα

[...] Οι σελίδες που ακολουθούν επιχειρούν μια «συστηματική» προσέγγιση στο μεγάλο θέμα της ενότητας της Εκκλησίας. Η ενότητα της Εκκλησίας δεν είναι οργανωτικό ή διανοητικό επίτευγμα, αλλά καταρχήν ένα υπαρκτικό γεγονός, ένας τρόπος υπάρξεως που συνιστά την Εκκλησία. Ταυτίζεται η ενότητα με την αλήθεια της Εκκλησίας, δηλαδή με αυτό που είναι η Εκκλησία ως υπαρκτική δυνατότητα και χάρισμα ζωής.

Αλλά η «συστηματική» αυτή προσέγγιση της ενότητας της Εκκλησίας δεν είναι δυνατό να αγνοήση τις ιστορικές φανερώσεις ή τις ιστορικές δοκιμασίες της εκκλησιαστικής ενότητας. Έξω από τη συγκεκριμένη ιστορική πραγματικότητα, η σύνδεση της ενότητας με την αλήθεια της Εκκλησίας κινδυνεύει να μεταβληθή σε αφηρημένη νοητική σύλληψη, άσχετη με τη ζωή των ανθρώπων.

Ταυτόχρονα όμως η σύνδεση της αλήθειας της Εκκλησίας με την ιστορική φανέρωση και πραγμάτωση ή την αποτυχία της εκκλησιαστικής ενότητας προσκρούει στην «ακρίβεια» της ιστορικής φαινομενολογίας. Με τα κριτήρια της ιστορικής φαινομενολογίας η ενότητα της Εκκλησίας και οι ιστορικές της δοκιμασίες είναι ένα επιφαινόμενο κοινωνικών και πολιτιστικών διαφοροποιήσεων, και όχι καταρχήν ένα υπαρκτικό κατόρθωμα ή υπαρκτική αποτυχία των ανθρώπων. Όχι πως οι κοινωνικές και πολιτιστικές διαφοροποιήσεις είναι άσχετες με την υπαρκτική περιπέτεια του ανθρώπου. Αλλά η σχέση ανάμεσα στους δυο αυτούς παράγοντες είναι οπωσδήποτε από τα οξύτερα προβλήματα διάκρισης των ορίων ανάμεσα σε μιαν αυθαίρετη ερμηνεία της ιστορίας και στην κριτική - αφαιρετική θεώρησητης Ιστορίας που υπερβαίνει τη συμβατική «αντικειμενικότητα» της φαινομενολογίας των συμπτωμάτων.

Μέσα στη σύγχυση που δημιουργούν ο ιστορικός θετικισμός από τη μια μεριά, και ο εννοιολογικός φορμαλισμός από την άλλη, η επανασύνδεση της αλήθειας της Εκκλησίας με τα συγκεκριμένα ιστορικά και κοινωνικά φανερώματα αυτής της αλήθειας, αλλά και με το υπαρκτικό της περιεχόμενο, δεν μπορεί να πραγματοποιηθή παρά μόνο με την προϋπόθεση μιας ανανεωμένης θεολογικής γλώσσας -μιας γλώσσας που θα κατορθώση να θεολογήση στα συγκεκριμένα όρια της ιστορικής εμπειρίας.

Αν οι σελίδες που ακολουθούν πετυχαίνουν σε ένα ελάχιστο ποσοστό τους «δίκοπους» αυτούς στόχους, θα το κρίνη ο αναγνώστης. Θα είναι μέγιστο κέρδος αν οι στόχοι επισημαίνονται έστω και μέσα από την αποτυχία της αντιμετώπισής τους.

Εἰσαγωγὴ

Η ΕΝΩΣΗ ΤΩΝ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ ΚΑΙ Η ΕΝΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ

Μὲ τὰ κριτήρια ποὺ ἐπιβάλλει ὁ τρόπος τῆς ζωῆς μας σήμερα, δηλαδὴ ὁ πολιτισμός μας, μιλᾶμε καὶ προσπαθοῦμε περισσότερο γιὰ τὴν ἕνωση τῶν ἐκκλησιῶν καὶ λιγώτερο γιὰ τὴν ἑνότητα τῆς Ἐκκλησίας.

Ἡ ἕνωση τῶν ἐκκλησιῶν εἶναι ἕνας στόχος ποὺ μοιάζει συγκεκριμένος καὶ ἐφικτός, μπορεῖ νὰ μεθοδευτῆ καὶ νὰ ἐπιδιωχθῆ μὲ ὀρθολογικὴ ἀντικειμενικότητα: μὲ ἰδεολογικὲς διευκρινίσεις καὶ ἀμοιβαῖες παραχωρήσεις ἢ σὰν ἠθικὸ κατόρθωμα ἀλληλοκατανόησης καὶ καλῶν διαθέσεων.

Στὴν πραγματικότητα ὅμως ἡ ἕνωση τῶν ἐκκλησιῶν, ἔστω καὶ ἠθικὰ δικαιωμένη ἢ ὀρθολογικὰ ἐφικτή, δὲν ἔχει σχέση μὲ τὴ ζωὴ καὶ τὰ οὐσιώδη προβλήματα τῶν ἀνθρώπων. Εἶναι πρόβλημα στενὰ «ἐνδοεκκλησιαστικό», πρόβλημα ποὺ ἐνδιαφέρει κυρίως τοὺς θεσμοποιημένους ἐκκλησιαστικούς ὀργανισμοὺς καὶ τὶς μεταξύ τους σχέσεις, πρόβλημα ποὺ ὑπηρετεῖται ἀπὸ τὴ θεολογική γραφειοκρατία. Ἡ εὐρύτατη δημοσιότητα ποὺ δίνεται κάποτε στὶς προσπάθειες γιὰ τὴν ἕνωση τῶν ἐκκλησιῶν δὲν σημαίνει ὁπωσδήποτε ἕνα οὐσιαστικώτερο καθολικὸ ἐνδιαφέρον – ἀπευθύνεται μᾶλλον στὸ συναισθηματισμὸ τῶν μαζῶν, ὅταν δὲν ἐξυπηρετεῖ πολιτικὲς σκοπιμότητες.

16 Ἰουλίου 1054 - Μεγάλο Σχίσμα τῶν Ἐκκλησιῶν

Γράφει ο Αλκιβιάδης Αποστολίδης 

Μὲ αὐτὸ τὸ θέμα ἔχω ἀσχοληθεῖ ἐκτενῶς σὰν Ἄλκης μελετῶντας ἀρκετὲς πηγὲς ἐκείνης τῆς ἐποχῆς, ἔχοντας γράψει καὶ paper σχετικὰ μὲ τὶς σχέσεις τῶν Ἐκκλησιῶν Δύσεως καὶ Ἀνατολῆς (τὸ ὁποῖο ἔχω πρόσφατα ἐμπλουτίσει). Ἡ ἀλήθεια νὰ ξέρετε, ὅπως λέγει καὶ ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός, μέσην ὁδὸν βαδίζει. Προπαγάνδα ὑπάρχει καὶ στὴ Δύση καὶ στὴν Ἀνατολὴ καὶ μερικὰ πράγματα, ἐνῶ εἶναι γεγονότα, δὲν ἀναφέρονται. Γιὰ αὐτὸ καὶ ἐγὼ σὰν ἱστοριοδίφης ποὺ σέβομαι τὸν ἑαυτὸ μου καὶ ποὺ ἐπιθυμῶ νὰ δῶ ξανὰ ἑνωμένη τὴν Ἐκκλησία ἐν ὀρθῇ πίστει καὶ ἀγάπῃ, σᾶς γράφω ἐδῶ ὅσο γίνεται συνοπτικὰ τὰ γεγονότα. Τὰ σχόλια στὶς παρενθέσεις συνιστοῦν δικὸ μου προσωπικὸ κυνισμὸ γιατὶ δὲν κρατιέμαι νὰ μὴν σχολιάσω μερικὰ πράματα. 

Σὰν σήμερα λοιπὸν τὸ 1054, ἦταν Σἀββατο, μπαίνει μὲς στὴ μεγάλη ἐκκλησία τῆς τοῦ Θεοῦ Σοφίας στὴν Κωνσταντινούπολη ὁ Καρδινάλιος τῆς Σῖλβα Καντῖντα Οὑμβέρτος (ἀνθέλληνας μέχρι τὸ κόκαλο καὶ ἀμόρφωτος) μαζὶ μὲ τὴν ὑπόλοιπη παπικὴ ἀντιπροσωπεία ἤτοι τὸν Ἀρχιεπίσκοπο Ἀμάλφης Πέτρο καὶ τὸν Διάκονο καὶ Καγκελάριο Φρειδερῖκο. Ἦταν περίπου 9 τὸ πρωὶ καὶ εἶχε θεία λειτουργία ποὺ προεξῆρχε ὁ Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Μηχαὴλ Κηρουλάριος (ἄλλος ἀμόρφωτος κὶ αὐτός) καὶ ἦταν παρὼν προσευχόμενος καὶ ὁ Αὐτοκράτορας Κωνσταντῖνος Θ' ὁ Μονομάχος. Ἐκεῖ οἱ παπικοὶ ἀντιπρόσωποι ἀφήνουν βοῦλλα (πλαστὴ ὅπως ἀποδείχτηκε ἀφοῦ ὁ Πάπας Λέων Θ' εἶχε πεθάνει τὸν Ἀπρίλιο), στὴν ὁποία ἀναθεματίστηκε ὁ Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Μιχαὴλ Κηρουλάριος, ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Ἀχρίδος Λέων (ἄλλος ἀμόρφωτος καὶ αὐτός), ὁ σακελλάριος Μιχαὴλ Νικηφόρος (ὁ ὁποῖος ἦταν πανηλίθιος καὶ βλάσφημος γιατὶ πάτησε τὴ λατινικὴ θεία κοινωνία θεωρῶντας τὴν ἀφ' ἑαυτοῦ ὡς ἄκυρη) καὶ τινὲς ἕτεροι. Στὴν πλαστὴ βοῦλλα ἀναφέρεται ὅτι οἱ λόγοι τοῦ ἀφορισμοῦ γιὰ τὴν Ἐκκλησία τῶν Γραικῶν ἦταν ὅτι ἀπέκοψε ἀπὸ τὸ Σύμβολο τῆς Πίστεως τὴν ἐκπόρευση τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καὶ ἐκ τοῦ Υἱοῦ (ἐδῶ φαίνεται πόσο ἀμόρφωτος ἦταν ὁ Καρδινάλιος Οὑμβέρτος), ὅτι ἀναβαπτίζει τοὺς βαπτισμένους στὸ ὄνομα τῆς Ἁγίας Τριάδας, ὅτι οἱ κληρικοὶ μποροῦν νὰ παντρεύονται (γιὰ πήγαινε καὶ δὲς φίλε μου ὅτι ἔτσι συνέβαινε καὶ στὴ Ῥώμη παλαιότερα, διάβασε καὶ ἐπιστολὲς τοῦ Ἁγίου Πάπα Λέοντα νὰ ξεστραβωθῇς), ὅτι τηροῦν τὸν ἰουδαϊκὸ καθαρμὸ στὰ βρέφη τὴν 8η μέρα ἀπὸ τὴ γέννηση καὶ δὲν κοινωνοῦν τὶς γυναῖκες στὴν ἐμμηνορρυσία (ἐδῶ ποὺ τὰ λέμε ἕνα δίκιο τὸ ἔχει, ἔχουμε πιάσει καὶ ἐμεῖς ἀπὸ τὰ μαλλιὰ κάτι κανόνες μεμονωμένους καὶ τὸ κάναμε ἔθιμο), ὅτι τρέφουν μακριὰ μαλλιὰ καὶ γένια σὰν τοὺς Ναζηραίους καὶ δὲν δέχονται σὲ κοινωνία τοὺς ξυρισμένους Λατίνους, ὅτι ἔκλεισε τὶς λατινικὲς ἐκκλησίες καλῶντας περιφρονητικὰ τοὺς Λατίνους «ἀζυμῖτες». Ἐξερχόμενη ἡ παπικὴ ἀντιπροσωπεία ἀπὸ τὸν ναό, τίναξαν ὅλοι τους τὴ σκόνη άπὸ τὰ πόδια τους φωνάζοντας "Videat Deus et judicet" ἤτοι "Ἀς δῇ ὁ Θεὸς καὶ ἀς κρίνῃ". Ὁ Πατριάρχης Μιχαὴλ θεώρησε ὅτι οἱ παπικοὶ ἀντιπρόσωποι ἔδρασαν κατόπιν παραινέσεως τοῦ Δοῦκα τῆς Ἰταλίας Ἀργυροῦ (δὲν τὰ πήγαιναν καὶ πολὺ καλὰ τὰ δυο τους). Τὸ ἔγγραφο αὐτὸ κάηκε ἔξω άπὸ τὴν Ἁγιὰ Σοφιά. Στὶς 20 Ἰουλίου συνεκλήθη στὴν Κωνσταντινούπολη ἐνδημοῦσα σύνοδος, στὴν ὁποία καταδικάστηκε τὸ "ἀνόσιο" (ὅπως γράφει στὴ σύνοδο ἐκείνη) ἔγγραφο τῶν "δυσσεβῶν" ἀνθρώπων καὶ ἀναθεματίστηκε καὶ ἡ ἴδια ἡ παπικὴ ἀντιπροσωπεία. Ἔτσι θεωρεῖται τυπικὰ ὅτι ξεκίνησε ἡ διακοπὴ κοινωνίας καὶ τὸ Σχίσμα τῶν Ἐκκλησιῶν. Πᾶμε τώρα νὰ δοῦμε πράγματα ποὺ δὲν ἀναφέρονται.

Η Κύπρος, που οι Σταυροφόροι την μισούνε

ΛΕΩΝΊΔΑΣ Χ. ΑΠΟΣΚΙΤΗΣ

Σήμερα που συμπληρώνονται πλέον 49 χρόνια από την ημέρα που άρχισε η προδοσία και η λεηλασία της Κύπρου το 1974, με τον Αττίλα 1 και 2, αξίζει να θυμηθούμε κάποια ιστορικά στοιχεία από ένα παλιότερο, αλλά επίκαιρο πάντα, κείμενο:

Μάϊος 2001: Ο τότε προκαθήμενος της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, ο Πάπας Βοϊτύλα, φθάνει στην Αθήνα και ζητάει “έμμεσα”, αλλά σαφώς, συγγνώμη για τα αίσχη των Σταυροφόρων μετά από 8 αιώνες. Αρνείται, όμως, να πει έστω και μια λέξη συμπαθείας για το δράμα της Κύπρου, προκαλώντας σειρά συζητήσεων, αντεγκλήσεων και αποριών.

Ερχόμαστε τώρα στο μυστήριο γιατί σύσσωμο το Βατικανό, ο Πάπας, οι αξιωματούχοι Καρδινάλιοι – δηλαδή το Opus Dei -, η εδώ Νουντσιατούρα επέμεναν μέχρι τέλους στη ΜΗ αναφορά στο κυπριακό ζήτημα έστω ως θέμα ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η ΣΙΩΠΗ του Βατικανού, πάντως, σε μια πρώτη “ανάγνωση” μαρτυρά ότι πιθανώς η Αγία Έδρα, μέσω και των απόκρυφων ταγμάτων της, είχε κάποιο ...ρόλο στην κυπριακή τραγωδία που δεν έχει φωτιστεί επαρκώς μέχρι σήμερα. Είναι γνωστός ο ρόλος που έπαιξε η ελληνική και η διεθνής μασονία στην επιβολή της Χούντας το 1967 και στην προδοσία της Κύπρου το 1974. Ο ρόλος των “αδελφών” Παττακού, Μακαρέζου κ.ά. στην Ελλάδα, των Σαμψών και Ιωαννίδη στο πραξικόπημα κατά του Μακαρίου και προσώπων όπως ο Κίσσινγκερ στην τελική φάση της προδοσίας, την Τουρκική εισβολή, έχει επαρκώς αποκαλυφθεί και αναλυθεί σε πολλά δημοσιεύματα μετά την Μεταπολίτευση.

Αυτό, όμως, που δεν έχει γίνει τόσο επιστητό είναι οι παρασκηνιακοί δεσμοί και οι “στενές” επαφές της Ιταλικής Μασονίας και των Ιπποτών της Μάλτας με την ηγεσία της Κυπριακής Μασονίας που, ακολουθώντας και τις οδηγίες της Μεγάλης Στοάς της Ελλάδας, προετοίμασε μεθοδικά κατά την περίοδο 1971-1974 όσα επακολούθησαν...

Το Σχίσμα Ορθοδόξου και Καθολικής Εκκλησίας - κ. Δημήτριος Μ

Από τα σημαντικότερα γεγονότα που καθόρισαν την ιστορία της Ευρώπης, του κόσμου και φυσικά του Χριστιανισμού ήταν το μεγάλο Σχίσμα μεταξύ της Ορθόδοξης και της Καθολικής Εκκλησίας το 1054, ένα Σχίσμα αφορμή του οποίου υπήρξαν τόσο οι θεολογικές διαφωνίες σε θέματα δόγματος όσο και οι πολιτικές εξελίξεις στην Δύση, που έδωσαν πολιτικό χαρακτήρα στην εκκλησιαστική εξουσία του Πάπα. 

Οι ιστορικές συνθήκες έφεραν τις δύο αυτές Εκκλησίες σε αντίθετα στρατόπεδα πάμπολλες φορές στην ιστορία τους, με τις συγκρούσεις πολλές φορές να είναι σφοδρές και να οδηγούν σε ακόμα μεγαλύτερα χάσματα μεταξύ τους. Ποιες είναι οι συνθήκες σήμερα και ποιο θα μπορούσε να είναι το μέλλον της σχέσης των δύο Εκκλησιών, της Ορθόδοξης Εκκλησίας μας και της Καθολικής; 

Με τον κ. Δημήτριο Μόσχο, αναπληρωτή καθηγητή και πρόεδρο του Τμήματος Θεολογίας της Θεολογικής Σχολής του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.

Στην «πυρά της ματαιοδοξίας»

του Βασίλη Στοϊλόπουλου

Σαν χθες, 7 Φεβρουαρίου του 1497, στην κεντρική πλατεία Piazza della Signoria της Φλωρεντίας, ένας πολύ μεγάλος αριθμός «όμορφων», αλλά «ακατάλληλων» αντικειμένων, όπως γλυπτά και βιβλία αρχαίων συγγραφέων, καθρέφτες, έπιπλα και καλλυντικά, μουσικά όργανα, φανταχτερά γυναικεία καπέλα και αναγεννησιακοί πίνακες πετάχτηκαν στις φλόγες.

Όλα ξεκίνησαν μετά από ένα ακόμα φλογερό κήρυγμα κατά των (όντως) κακώς κειμένων της καθολικής εκκλησίας και της φλωρεντιανής κοινωνίας από τον δομινικανό μοναχό Τζιρόλαμο Σαβοναρόλα. Εν είδει πολιτικού ηγέτη, ο Σαβοναρόλα καθοδηγούσε την όλη «ιεροτελεστία» κραυγάζοντας στο μαινόμενο πλήθος: «Καταστρέψτε τα είδωλα για να μη στραφεί ο Κύριος εναντίον μας!». Ένα μεγάλο πλήθος εφήβων και παιδιών („Fanciulli“) γυρνούσαν μέσα στην «θεοκρατούμενη» πόλη και άρπαζαν στο «όνομα του Χριστού», οτιδήποτε θα μπορούσε να αποτελεί «σύμβολο» της κατάπτωσης των ανθρώπων. Μάλιστα, σε πολλές περιπτώσεις οι ίδιοι οι κάτοχοι τέτοιων αντικειμένων πετούσαν τα υπάρχοντά τους στη λεγόμενη «πυρά της ματαιοδοξίας». Ανάμεσά τους και ο Σάντρο Μποτιτσέλι που πέταξε στις φλόγες μερικά από τα θαυμαστά του έργα.

Για αρκετά χρόνια αυτός ο «Μαύρος Προφήτης» της Φλωρεντίας – και από τους «πρόδρομους» της Μεταρρύθμισης» – έβαζε στο στόχαστρο των κηρυγμάτων του εκπροσώπους της εξουσίας και των ελίτ, ακόμα και τον Πάπα, έχοντας καταφέρει μάλιστα να διώξει το 1494 από την Φλωρεντία και τους ισχυρούς Μεδίκους, αναλαμβάνοντας ο ίδιος την εξουσία της πόλης με στόχο μια μορφή θεοκρατικής κοινωνίας.

Η Δ΄ Σταυροφορία 1204 και η περίοδος Λατινοκρατίας

«Δεν υπήρξε ποτέ μεγαλύτερο έγκλημα κατά της ανθρωπότητας από την Δ΄ Σταυροφορία», έγραψε ένας ερευνητής της ιστορίας των σταυροφοριών της εποχής μας, ο διάσημος Σερ Στίβεν Ράνσιμαν, που επιπλέον χαρακτήρισε τη μεγάλη αυτή επιχείρηση πράξη «γιγάντιας πολιτικής ανοησίας».

 

(Ψηφιακό σχολείο "η Ελληνική Παιδεία" https://eschool.elp.gr/ )

~ από τον alex fot

Η δράση τού Παπισμού στις Ελληνικές χώρες στα 1600 - 1700 μ.Χ.

Η εξόρμηση τής Παπικής Εκκλησίας

 1. Προς τις εστίες της Ορθοδοξίας

     Ο προσανατολισμός των Ελλήνων προς το ομόδοξο κράτος του βορρά επιταχύνεται ασφαλώς από την ένταση του ανταγωνισμού των Καθολικών και Διαμαρτυρομένων στην Ανατολή, ιδίως ύστερ’ από την σύνοδο του Trento. Με την άνοδο του Γρηγορίου ΙΓ’ (1572-1585) στον παπικό θρόνο οι αγώνες των Χριστιανών εναντίον των Τούρκων μπαίνουν σε δεύτερη μοίρα. Ο δραστήριος ποντίφηκας ενδιαφέρεται προ πάντων ν’ αναχαιτίση την εξάπλωση του λουθηρανισμού.

Η κίνηση των Καθολικών κληρικών στην Ανατολή εμπνέεται προ πάντων από τον καρδινάλιο Bellarmino (1542-1621), ευφυή και φανατικό Λατίνο συγγραφέα, γνώστη της ελληνικής, καθώς και των εκκλησιαστικών ζητημάτων της Ορθοδοξίας. Ήταν αυτός που είχε ρίξει τον Giordano Bruno στην πυρά και είχε φέρει τον Γαλιλαίο στην σκληρή ανάγκη ν’ ανακαλέση την θεωρία του. Ο ζήλος του Bellarmino φλογίζεται από την πίστη του στην ενότητα της Εκκλησίας. Γι’ αυτό θερμά πάντοτε υποστήριζε τους Καθολικούς μισσιοναρίους με τις συμβουλές και με τις αποφάσεις του στις δύσκολες περιστάσεις, που συναντούσαν στο έργο τους, και συνηγορούσε γι’ αυτούς στον πάπα. Το έργο του «Doctrine chretienne de l’Eglise catholique» μεταφράζει στην δημοτική ελληνική (Ρώμη 1616) ο μαθητής και κατόπιν καθηγητής στο ελληνικό φροντιστήριο του Αγίου Αθανασίου Αθηναίος λόγιος Λεονάρδος Φιλαράς.