Καριέρα, κέρδος, κατανάλωση δηλητηριάζουν την παιδεία

Της Άννας Παππά

Στην εποχή της παγκοσμιοποίησης οι καινούριες νοοτροπίες (τρία Κ καριέρα-κέρδος-κατανάλωση) έχουν εκτοπίσει τις πραγματικές ανθρώπινες αξίες. Πετυχημένος πλέον θεωρείται εκείνος που έχει υπερμεγέθεις τραπεζικούς λογαριασμούς και ακριβή ακίνητη και κινητή περιουσία. Αυτόν δείχνουν όλα τα δάκτυλα και αυτόν ονειρεύονται όλοι να φθάσουν.

Εκεί έχουν προσανατολιστεί τα εκπαιδευτικά (κατ’ ευφημισμό παιδαγωγικά) ιδρύματα παγκοσμίως: στη μεθοδολογία της οικονομικής ανάπτυξης, από την οποία καρπούνται όλο και λιγότεροι και για την οποία μοχθούν όλο και περισσότεροι. Η παγκοσμιοποίηση δεν αφορά στη διασπορά των αξιών και των αρετών πλέον. Αφορά στη διασπορά χρήματος και υλικών αγαθών. Και, πράγματι, αυτό γίνεται αλλά εν μέρει, δεδομένου ότι οι πλούσιοι αυξάνονται, οι πτωχοί αυξάνονται περισσότερο, και η λεγόμενη μεσαία τάξη, αυτή που σήκωνε το βάρος της παιδείας αφανίζεται βαθμηδόν μαζί με την παιδεία. Στο βωμό της παγκοσμιοποίησης πολιτιστικές αξίες ισοπεδώνονται, μακραίωνες παραδόσεις καταπατούνται, η γλώσσα και η παιδεία θεωρούνται απλώς όργανα ή μέσα που θα βοηθήσουν στην ομοιογένεια, επικρατεί η τυποποίηση των πάντων.

Ναι, η εκπαιδευτική πολιτική είναι μέρος της οικονομικής πολιτικής. Η όποια αναφορά στην κοινωνική πολιτική είναι άνευ πραγματικού αντικρίσματος, βαίνει συνεχώς μειούμενη και έχει ημερομηνία λήξης.

Η νοητική και ψυχική καλλιέργεια, η εμφύσηση αξιών και ιδανικών που διαμορφώνουν την προσωπικότητα και αναπτύσσουν το ήθος είναι οι βηματοδότες της παιδείας.

Το επίσημο λεξικό της Οξφόρδης δε δίνει κανέναν επιτυχή ορισμό στην έννοια Paideia-Παιδεία. Δίνει μάλιστα πολλούς ορισμούς, μεταξύ των οποίων «Paideia, the philosophy of education – Παιδεία, η φιλοσοφία της εκπαίδευσης».

Στην Ελλάδα, μισό και πλέον αιώνα πριν, φωτισμένα μυαλά ανησυχούσαν για το μέλλον της παιδείας στη χώρα, και έκρουαν τον κώδωνα του κινδύνου. Μίλησαν για ένα άνθρωπο που μέσα από τη σωστή παιδεία μαθαίνει να εφαρμόζει αξίες και όχι για έναν άνθρωπο «ελεύθερο», χωρίς πνευματική ελευθερία, άνθρωπο του «πλανητικού χωριού».

Στην εποχή της αναζήτησης της «ωφέλιμης» γνώσης μέσα από ένα σχολείο «διαχείρισης» και ταυτόχρονα ο παραγκωνισμός της ανθρωπιστικής παιδείας, με παράλληλη επικράτηση των υλιστικών αξιών, του ανταγωνισμού, του ατομικού συμφέροντος, του φανατισμού, της έλλειψης ιδανικών, είναι αναγκαία η επαρκής ανθρωπιστική καλλιέργεια του νέου ανθρώπου.

Οι πρώτες στιγμές στη τάξη (πρόταση – δραστηριότητες)

Παππά Άννα

Δασκάλα-Συγγραφέας

Κανένας μας δε διαθέτει το μαγικό ραβδάκι, ώστε να μπορέσει να κάνει όλα τα παιδιά ξαφνικά συνεργάσιμα, υπεύθυνα και ικανά να μπορούν να εργαστούν ομαδικά και ικανά να μπορούν να εργαστούν ομαδικά, αφήνοντας το «εγώ» στην άκρη. Tο σχέδιο για τη διαμόρφωση ομάδας στην τάξη μου εφαρμόζεται πραγματοποιώντας μέρος των δραστηριοτήτων. Η μετάβαση από τη θεωρητική προσέγγιση στην πρακτική δεν είναι πάντοτε εφικτή και αυτό γιατί η τάξη, δάσκαλος και παιδιά είναι μια ζωντανή, μη μοντελοποιημένη ομάδα.

Τα παιδιά της τάξης μου δεν προέρχονται πάντα από μια τάξη που κατά την προηγούμενη χρονιά ήταν δημοκρατικά οργανωμένη. Αυτός είναι ο λόγος που από την αρχή είναι σίγουρο ότι θα αντιμετωπίσω ερωτήσεις από τα παιδιά μου που θα με αναγκάσουν και θα με οδηγήσουν να δώσω περιττές οδηγίες για την οργάνωσή τους σε ατομικό και ομαδικό επίπεδο. Πολλές φορές η συχνότητα και η επιμονή των παιδιών είναι τόσο μεγάλη, ώστε στην αρχή να προκαλείται ανησυχία. Για αυτό οι οδηγίες μου στην αρχή είναι λεπτομερείς και ταυτόχρονα αναλυτικές.

Για να μετατραπούν οι παθητικοί δέκτες σε άτομα που οδηγούνται βαθμιαία σε αξιοποίηση των δυνάμεων τους, φρόντισα οι πρώτες εργασίες να έχουν κάποιο ενδιαφέρον, να είναι ευχάριστες και οι απαιτήσεις τους να είναι μέσα στα πλαίσια των δυνατοτήτων τους. Θα πρέπει κάθε φορά να οδηγούνται σε κάτι καινούριο που κτίζεται πάνω στο παλιό, με στόχο να ‘γευτούν’ την επιτυχία και να κερδίσουν τη θέση τους στη δική τους τάξη και αργότερα στη ζωή τους.

Ο μαθητής μηχανή/αριθμός

Άμα τοποθετήσουμε το σημερινό σχολείο σαν διαφάνεια πάνω στο παλαιότερο, τι θα καλυφθεί, τι καινούριο θα διαφανεί;Τίποτε το καινούριο, η ίδια εικόνα, μουντή, άχαρη και χωρίς χρώματα.Το κοινό σημείο στην τάξη είναι ο δύστυχος μαθητής, που πρέπει να κάθεται απέναντι, χαμηλότερα, ήσυχος, ακίνητος και να προσέχει, να προσέχει. Η ίδια διαφάνεια. Το σχολείο του παρόντος δεν προηγείται της εποχής του, ούτε συμβαδίζει με

αυτή. Έμεινε πολύ πίσω.

Οι ειδήμονες των Επιστημών της Εκπαίδευσης έφεραν τη μία μεταρρύθμιση μετά την άλλη, αλλά κράτησαν στην αίθουσα διδασκαλίας το ίδιο σκηνικό, την ίδια ατμόσφαιρα.

Έμεινε ν’ αναδεύεται η ίδια σκόνη, η ίδια κλεισούρα. Το σχολείο δεν άνοιξε, δεν μπήκε φρέσκος αέρας, δεν έγινε καμιά αξιόλογη αλλαγή. Και όλα αυτά για το «μέλλον» του παιδιού. Μα ποιο είναι αυτό το μέλλον, τέλος πάντων, που αξίζει τόσες θυσίες, ώστε να χαθεί ολόκληρη η παιδική ζωή, να χαθεί η καλύτερη περίοδος της ανθρώπινης ζωής; Η Επιστήμη της Εκπαίδευσης, μεταξύ των άλλων, δημιούργησε και την εξής παραδοξότητα: Παιδιά που καλούνται να είναι ενήλικες σε μικρογραφία, «άμα τη γεννήσει των», αν όχι σοφοί γέροντες υπό κλίμακα.

Ο άνθρωπος όμως, δεν είναι μηχανή προγραμματισμένη να εκτελεί κάτι συγκεκριμένο και προκαθορισμένο, χωρίς σκέψη, χωρίς κρίση, χωρίς συναίσθημα και κυρίως χωρίς δημόσια