Γερμανικές οφειλές: η διαιώνιση μιας εκκρεμότητας

από Αθανάσιος Γκότοβος 29 Οκτωβρίου 2021

Ποιες είναι οι θέσεις της ελληνικής πλευράς και ποιες της γερμανικής σε αυτή τη διένεξη.

Του Αθανάσιου Γκότοβου* από την huffingtonpost.gr

Είναι αμφίβολο αν το ευρύτερο κοινό στην Ελλάδα, αλλά και στη Γερμανία, γνωρίζει ακριβώς τι σημαίνει η φράση «γερμανικές αποζημιώσεις».

Δεν θα μπω εδώ στις λεπτομέρειες για τη διαφορά μεταξύ επανορθώσεων και αποζημιώσεων και τη σχετική συζήτηση περί πολεμικών χρεών.

Αρκεί ο αναγνώστης να γνωρίζει ότι άλλοι κανόνες δικαίου διέπουν τις βλάβες που έχουν υποστεί πολίτες μιας χώρας κατά τη διάρκεια του πολέμου και της κατοχής από κρατικά όργανα του κράτους που μετά τη λήξη του πολέμου ως ηττημένος καλείται να επανορθώσει, και διαφορετικοί τις βλάβες σε κρατικές υποδομές, οργανισμούς και περιουσίες.

Γι’ αυτό και άλλη διαδικασία προβλέπεται όταν στρέφεται κάποιος ιδιώτης εναντίον κράτους που θεωρεί υπόλογο για τις ζημίες που υπέστη από όργανά του, και διαφορετική όταν ένα κράτος στρέφεται εναντίον του κράτους που φέρει την ευθύνη για τις καταστροφές, τις λεηλασίες, τις κλοπές κ.α.

Για την ελληνική κοινή γνώμη σε γενικές γραμμές η φράση «γερμανικές αποζημιώσεις» ερμηνεύεται απλά με το ισοδύναμο «η Γερμανία μας χρωστάει λεφτά από την κατοχή», ενώ για τη γερμανική κοινή γνώμη η ερμηνεία είναι διαφορετική: «οι Έλληνες πάλι μας ζητούν λεφτά για τους Ναζί». Η σύγχυση δεν περιορίζεται στο επίπεδο της κοινής γνώμης, αλλά επεκτείνεται και μεταξύ εκείνων που έχουν αναλάβει ρόλους για τη διεκδίκηση των αποζημιώσεων, ακόμη και μεταξύ των νομικών και των ιστορικών.

Δεν είναι τυχαίο που ένας ιστορικός, όπως ο καθηγητής Χάιντς Ρίχτερ που έχει ασχοληθεί όσοι λίγοι Γερμανοί ιστορικοί με ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας, αλλά έχει δεχθεί από ομοτέχνους του ασυνήθιστα σφοδρή πολεμική, ενίοτε  για ορισμένες από τις θέσεις του έχει διατυπώσει εντελώς διαφορετικές θέσεις για το ζήτημα των γερμανικών αποζημιώσεων, και ειδικά του κατοχικού δανείου, σε σύγκριση με έναν άλλον ιστορικό, τον Χάγκεν Φλάισερ, που θεωρείται στην Ελλάδα ως ο κατ’ εξοχήν ειδικός για ζητήματα της γερμανικής κατοχής και της αντίστασης.

Ταυτότητες στην κατοχική Θεσπρωτία και ο ρόλος της μουσουλμανικής μειονότητας

του Αθανάσιου Γκότοβου, από το Άρδην τ. 99, Ιανουάριος-Μάρτιος 2015

Η εθνοτική σύγκρουση στη Θεσπρωτία κατά την περίοδο 1940-1944 έχει δεχθεί μέχρι σήμερα πολλές αναγνώσεις από διάφορες πλευρές. Τον τελευταίο, μάλιστα, καιρό υπάρχει κάποια κινητικότητα στο θέμα αυτό, σε επίπεδο παραγωγής κειμένων, είτε στα πλαίσια της επιστημονικής έρευνας για το θέμα, είτε στη λογοτεχνία και σε αξιοπρόσεκτα κείμενα τοπικής ιστορίας. Για το ίδιο θέμα κυκλοφορούν και αμφίβολης ποιότητας κείμενα στο διαδίκτυο, ορισμένα από τα οποία εντάσσονται σαφώς σε προπαγανδιστικές δραστηριότητες προσώπων, ομίλων ή και κρατικών υπηρεσιών για την διάδοση και «εμπέδωση» συγκεκριμένων εκδοχών για το ρόλο της μουσουλμανικής μειονότητας των Τσάμηδων στη Θεσπρωτία επί Κατοχής. Παλιές νοηματοδοτήσεις επαναλαμβάνονται με το ίδιο ή προσαρμοσμένο στην πολιτική ορθοφροσύνη της εποχής περιτύλιγμα, και νέες επιχειρούνται. Ανάλογα με την θεωρητικά προσδιορισμένη οπτική γωνία του αφηγητή, με τις πηγές και τις γνώσεις που διαθέτει για το θέμα, αλλά και ενίοτε ανάλογα με την πολιτικο-ιδεολογική του ένταξη, δίνεται έμφαση σε εκείνη την πλευρά της πολυπαραγοντικής αυτής σύγκρουσης η οποία εμφανίζει συμβατότητα με το βασικό δόγμα, δηλαδή τις κεντρικές παραδοχές του αφηγητή. Όπως συμβαίνει συχνά στις διαφωτιστικού τύπου αφηγήσεις, οι οποίες είναι εξ ορισμού εργαλειακές, η αφήγηση είναι τμήμα ενός πολιτικού σχεδιασμού, μέρος μιας προσπάθειας να επικρατήσει στην κοινή γνώμη μια συγκεκριμένη εκδοχή για το παρελθόν, είτε υπάρχουν στοιχεία και τεκμήρια που στηρίζουν την εκδοχή αυτή, είτε όχι. Οι αφηγήσεις που προέκυψαν αμέσως μετά τα γεγονότα είναι ασφαλώς επηρεασμένες από τις εμπειρίες τις σημαδεμένες από την ακραία δολοφονική βία των δυνάμεων της Κατοχής και των συνεργαζόμενων με αυτές Μουσουλμάνων Τσάμηδων, όπως έχει καθιερωθεί πλέον ο όρος στη βιβλιογραφία.

Όσοι έζησαν από κοντά και από τα κάτω τα επεισόδια αυτά, χωρίς να γνωρίζουν τότε τα πολιτικο-στρατιωτικά παίγνια που διαδραματίζονταν πάνω από τα κεφάλια των ανθρώπων της περιοχής, προσφέρουν μεν πολύτιμες βιωματικού τύπου αφηγήσεις, αλλά –καθώς δεν συμπεριλαμβάνουν στην αφήγηση τη δομή της στρατιωτικής βίας και της πολιτικής σκέψης των ελίτ της ισχύος– αποδίδουν συχνά τη βία στα εθνοπολιτισμικά χαρακτηριστικά των φορέων της. Πολιτισμικά χαρακτηριστικά που ευνοούν μορφές βίας υπήρχαν και έπαιξαν κάποιο ρόλο στην εκδήλωσή της, αλλά δεν είναι αυτά που δημιούργησαν το πλαίσιο. Η ετερότητα, ενώ υπήρχε, και μάλιστα έντονη και κοινωνικά ορατή, δεν γέννησε η ίδια τη σύγκρουση. Όμως την ενίσχυσε, όταν εκείνη ξεκίνησε. Βοήθησε, επίσης, στο ξεκίνημά της, επιτρέποντας τη διάδοση και την υιοθέτηση μιας ιδεολογίας του καταπιεζόμενου αλλά και αλυτρωτικών φαντασιώσεων και προσδοκιών σε μεγάλα τμήματα του μειονοτικού πληθυσμού. Τα στερεότυπα, η προκατάληψη, η μισαλλοδοξία και η αίσθηση αδικίας ευδοκιμούν εξάλλου καλύτερα σε μια κοινωνία των παράλληλων κοινοτήτων, παρά σε μια ενιαία, ρεπουμπλικανικού τύπου, συγκλίνουσα κοινωνία. Ο πολιτισμικός παράγοντας έπαιξε όντως σημαντικό ρόλο πριν τη σύγκρουση, λειτουργώντας ως κυματοθραύστης στην προσπάθεια του ελληνικού κράτους –πότε συντονισμένη και πότε ασυνάρτητη, πότε συνετή και πότε προκλητική– να εντάξει μέσω του εκπαιδευτικού συστήματος τον μουσουλμανικό πληθυσμό της Θεσπρωτίας στον εθνικό κορμό.

28η Οκτωβρίου: Η ιστορία του πολέμου και ο πόλεμος για την ιστορία

Μήπως είναι προτιμότερο το σχολείο να αποφεύγει αυτούς τους εορτασμούς, επειδή υπάρχει το ενδεχόμενο να καλλιεργούνται εθνικά στερεότυπα, να δημιουργούνται ενοχές, να θίγονται υπολήψεις και ταυτότητες και να εμφανίζονται στις συνειδήσεις μίση;

Του Αθανάσιου Γκότοβου* από το huffingtonpost.gr

Η 28η Οκτωβρίου του 1940 έχει καθιερωθεί στη συλλογική μνήμη ως ημέρα-σύμβολο για δύο συμβάντα: πρώτον,την απόφαση της επίσημης Ελλάδας, μέσω της πολιτικής της ηγεσίας, να απορρίψει το αίτημα του ιταλικού κράτους, τότε με φασιστικό καθεστώς, για κατάλυση της εθνικής κυριαρχίας επί ελληνικών εδαφών και, δεύτερον,τη δράση του ελληνικού στρατού αλλά και του άμαχου πληθυσμού να μεταφράσουν στην πράξη την παραπάνω απόφαση της πολιτικής ηγεσίας πολεμώντας.

Γύρω από τα δύο αυτά συμβάντα αναπτύχθηκαν μεταπολεμικά, κυρίως όμως στην περίοδο της μεταπολίτευσης, αντίπαλα αφηγήματα που επιχειρούν να εμφανίσουν το συγκεκριμένο ιστορικό παρελθόν με τρόπο συμβατό με τον ομολογημένο ή λανθάνοντα ιδεολογικό προσανατολισμό του δημιουργού του αφηγήματος. Τα αφηγήματα αυτά αποκτούν «οπαδούς» και όταν η αντιπαράθεση οξύνεται και περιλαμβάνει μειωτικούς χαρακτηρισμούς για  τους αφηγητές, αλλά και για τα ιστορικά πρόσωπα που εμπλέκονται στα συμβάντα, τότε γίνεται λόγος για «πόλεμο» της Ιστορίας. Είναι αναμενόμενο οι διαμάχες αυτές να μην περιορίζονται στον στενό κύκλο των Ιστορικών, αλλά να επεκτείνονται και στον χώρο της λεγόμενης δημόσιας Ιστορίας. Η 28η Οκτωβρίου είναι μια τέτοια περίπτωση.

Ποιος είπε το «Όχι»;

Η παιδαγωγική διάσταση του εορτασμού της 28ης Οκτωβρίου

Όταν το παρελθόν παιδεύει…Η παιδαγωγική διάσταση του εορτασμού της 28ης Οκτωβρίου

 Του Αθανάσιου Γκότοβου* από την ιστοσελίδα huffingtonpost.gr

Θεωρητικά ο οπαδός ενός πρωτόγονου ωφελιμισμού θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι η διαπαιδαγώγηση της νέας γενιάς αφορά το παρόν ή το μέλλον και ότι γνώσεις γύρω από το παρελθόν και την εξέλιξή του είναι απώλεια πολύτιμου για άλλα πεδία μάθησης χρόνου. Δεν είναι, άλλωστε, λίγοι εκείνοι που υποστηρίζουν ότι η παιδεία πρέπει να οδηγεί σε κάτι πρακτικό, σε χειροπιαστές δεξιότητες. Ότι πρέπει να έχει εφαρμογές στην καθημερινότητα, να είναι χρηστική και να λειτουργεί ως εργαλείο «επίλυσης προβλημάτων».

Δεν είναι, επίσης, δύσκολο να φανταστεί κανείς α-ιστορικούς (ή ανιστόρητους) ανθρώπους, πολίτες που ούτε γνωρίζουν, αλλά ούτε και ενδιαφέρονται ή επιθυμούν να μάθουν ποιο ήταν το παρελθόν, και που αισθάνονται πολύ άνετα με την κατάσταση αυτή. Τουλάχιστον τόσο άνετα, όσο και εκείνοι που δεν μπορούν να λύσουν εξισώσεις, επειδή δεν είναι μαθηματικοί ή δεν μπορούν να διαβάσουν Θουκυδίδη από το πρωτότυπο, διότι δεν είναι φιλόλογοι.

Έτσι και με την Ιστορία: η ενασχόληση με το παρελθόν, λένε, είναι ιδιαιτερότητα των ιστορικών και η γνώση του παρελθόντος είναι υποχρέωση των ειδικών.

Η σχέση της νέας γενιάς με την Ιστορία στην Ελλάδα – και όχι μόνον εδώ – είναι προβληματική και υπάρχουν λόγοι γι αυτή την εξέλιξη. Ένας από τους πιο βασικούς είναι η κατάσταση που επικρατεί με τη διδασκαλία του μαθήματος της Ιστορίας στο Δημοτικό, το Γυμνάσιο και το Λύκειο. Για λόγους που δεν μπορούν να συζητηθούν εδώ, η Ιστορία στο σχολείο έγινε ένα αποτυχημένο μάθημα, χωρίς να φταίει η ίδια γι αυτό και μάλλον χωρίς η αποτυχία να βαρύνει πρωτίστως τους διδάσκοντες.

Το παρελθόν, έτσι όπως το προδιαγράφουν τα αναλυτικά προγράμματα και το εμφανίζουν στους μαθητές τα σχολικά εγχειρίδια, προκαλεί φόβους και ενεργοποιεί άμυνες. Αντί να δημιουργεί έλξη και έρωτα για την ιστορία, χαρά στην απόκτηση της ιστορικής γνώσης, εσωτερική ικανοποίηση και ευφορία από την αντικατάσταση του σκότους της άγνοιας για τα συμβάντα με το φως της ιστορικής γνώσης για τη δράση ατόμων, ομάδων και οργανισμών, προκαλεί τάσεις φυγής, περιχαράκωση στο παρόν, έλξη για τις εφαρμογές και τις επιστήμες των εφαρμογών, επιθυμία απαλλαγής από την ιστορική αφήγηση.

Ήρωες, εύζωνοι και δωσίλογοι: η αμφισβήτηση της 28ης Οκτωβρίου ως εθνικής επετείου

του Αθανάσιου Γκότοβου* από την huffingtonpost.gr

Τα τελευταία χρόνια έχουμε γίνει μάρτυρες μιας προσπάθειας μετατόπισης εμφάσεων σε σχέση με τις πολιτικές μνήμης του επίσημου κράτους, αλλά και φορέων που για διάφορους λόγους, και πάντως όχι μόνον ιδεολογικούς, ευθυγραμμίζονται με την «αναθεωρητική» σχολή σκέψης. Πρόκειται για την αμφισβήτηση της αξίας της δημόσιας μνήμης της 28ης Οκτωβρίου 1940, ως ημέρας έναρξης της ένοπλης αντίστασης κατά των δυνάμεων του Άξονα, και υποκατάστασής της από την 12η Οκτωβρίου, της ημερομηνίας της συντεταγμένης αποχώρησης των γερμανικών στρατευμάτων από την Αθήνα κατά τη διάρκεια του πολέμου, χωρίς να υπάρχει ούτε μάχη, ούτε γερμανική ήττα, ούτε συνθηκολόγηση.

Η αμφισβήτηση της 28ης Οκτωβρίου ως ημέρας εθνικής μνήμης, δηλ. ως εθνικής επετείου, δεν είναι κάτι καινούριο. Σε έναν κύκλο διανοητών που αυτοπροσδιορίζονται ως «αριστεροί» ή «προoδευτικοί» η αξία αυτής της επετείου, και όχι μόνον αυτής, αμφισβητείται εδώ και δεκαετίες, κυρίως στο όνομα της προώθησης της ειρήνης μεταξύ των λαών, της διεθνούς αλληλεγγύης και του αντιμιλιταρισμού, της καταπολέμησης του εθνικισμού και προσφάτως της προώθησης της πολυπολιτισμικότητας. Η διαφορά είναι ότι τα τελευταία χρόνια η υπόθεση «αποδόμηση της 28ης Οκτωβρίου» βρίσκεται ψηλά στην ιδεολογική ατζέντα κάποιων που τώρα δεν έχουν, όπως παλιότερα, περιθωριακό ρόλο και θέση και προωθείται με πολλές και ποικίλες δράσεις η υποκατάστασή της, χωρίς να έχει καταγγελθεί ακόμη επισήμως ως «ακροδεξιά» επέτειος. Νέα επιχειρήματα για τη θεμελίωση της αμφισβήτησης δεν υπάρχουν, έχει διευρυνθεί απλά ο χορός των αμφισβητούντων, καθώς η αμφισβήτηση από μόνη της παράγει «προοδευτική» ταυτότητα.

Όταν αμφισβητείται μια πολιτική μνήμης και στη θέση της προτείνεται μια εναλλακτική πολιτική, παράγεται δημόσιος απαξιωτικός και θεμελιωτικός λόγος. Ο πρώτος αφορά την απαξία της καθιερωμένης πολιτικής μνήμης, ενώ ο δεύτερος σχετίζεται με την αναγκαιότητα υποκατάστασης της καθιερωμένης πρακτικής με κάποια άλλη, προοδευτικότερη. Η δημοσιότητα είναι η αρένα που συναντώνται οι λόγοι αυτοί με τους αντίστοιχους εκείνων που συνηγορούν υπέρ της συνέχειας της καθιερωμένης πρακτικής και αμφισβητούν την αναγκαιότητα υποκατάστασής της. Αλλά αυτό που φτάνει στη δημοσιότητα δεν είναι κατ’ ανάγκην εκείνο που υπάρχει στις συνειδήσεις των ομιλητών. Τα προβαλλόμενα επιχειρήματα υπέρ της μετατόπισης των εμφάσεων από την 28η στη 12η Οκτωβρίου αποτελούν στοιχεία ενός «διαφωτιστικού ενεργήματος» που ως τέτοιο έχει τη δική του λογική και συνοχή. Δεν εκφράζει υποχρεωτικά τους πραγματικούς λόγους που κατά την άποψη των νεωτεριστών επιβάλλουν την υποκατάσταση της ισχύουσας επετειακής πρακτικής από κάποια άλλη.

Αθ. Γκότοβος: Πολλαπλή κανονικότητα: στο όνομα της αγάπης για το παιδί…

Αθανάσιος Γκότοβος*

Πάει καιρός τώρα που προβληματίζομαι σοβαρά αν έχει κάποιο νόημα να δημοσιοποιεί κανείς επιστημονικά επιχειρήματα γύρω από ζητήματα που απασχολούν την κοινή γνώμη, όπως π. χ. αυτό της τεκνοθεσίας από ομοφυλόφιλα (ή ομόφυλα, επί το πολιτικά ορθότερο) ζευγάρια. Για τους εξής, τουλάχιστον, λόγους:

Πρώτον, οι πλειοψηφίες στη Βουλή – αυτοί που καλούνται να υπερψηφίσουν το συγκεκριμένο νομοσχέδιο – είναι σταθερά στοχοπροσηλωμένες στην υπερψήφισή του, όχι κατ’ ανάγκην επειδή όσοι τις συγκροτούν πιστεύουν στις διατάξεις του νομοσχεδίου, αλλά για μια σειρά από άλλους λόγους, πραγματιστικούς. Κανένα επιστημονικό ή άλλο επιχείρημα δεν συγκινεί ποτέ ένα στοχοπροσηλωμένο άτομο. Δεν υπάρχουν περιθώρια για αναστοχασμούς και αυτοκριτικές, παρά μόνο σε ρητορικό επίπεδο. Όταν έρθει η ώρα να στηριχθεί η κυβερνητική πρόταση, σταματούν οι αναστοχασμοί και οι δεύτερες σκέψεις. Το θέατρο δίνει τη θέση του στον πρακτικό ρεαλισμό.

Δεύτερον, επειδή στην εποχή μας – την εποχή της επιβολής προτύπων και τρόπων ζωής από τις δυτικές μητροπόλεις του νέου πολιτισμού σε ολόκληρο το δυτικό κόσμο – το όριο μεταξύ του κανονικού και του αντικανονικού σε ό,τι αφορά την ερωτική ζωή και τις οικογενειακές σχέσεις έχει μεταφερθεί τόσο πολύ προς τα άκρα, ώστε ακόμη και δυο τρεις σεξουαλικές «προτιμήσεις» που θεωρούνται σήμερα αντικανονικές ακόμη και από τους οπαδούς του «δικαιωματισμού», να μην είναι καθόλου σίγουρο ότι θα ισχύουν και στο εγγύς μέλλον. Στο όνομα της ελευθερίας του ατόμου να κρίνει το ίδιο, χωρίς να δεσμεύεται από το «χωριό», τι είναι καλό και κακό, κανονικό και αντικανονικό γύρω από τα ζητήματα αυτά, έχει ανοίξει για τα καλά ο ασκός του αξιακού σχετικισμού παίρνοντας σβάρνα και τυχόν επιστημονικές – στην περίπτωσή μας, ψυχοπαιδαγωγικές – αντιρρήσεις και ενστάσεις σχετικά με την κανονικοποίηση της υιοθεσίας παιδιών από ομοφυλόφιλα ζευγάρια.

Αθ. Γκότοβος: Πολλαπλή κανονικότητα: στο όνομα της αγάπης για το παιδί…

Αθανάσιος Γκότοβος*

Πάει καιρός τώρα που προβληματίζομαι σοβαρά αν έχει κάποιο νόημα να δημοσιοποιεί κανείς επιστημονικά επιχειρήματα γύρω από ζητήματα που απασχολούν την κοινή γνώμη, όπως π. χ. αυτό της τεκνοθεσίας από ομοφυλόφιλα (ή ομόφυλα, επί το πολιτικά ορθότερο) ζευγάρια. Για τους εξής, τουλάχιστον, λόγους:

Πρώτον, οι πλειοψηφίες στη Βουλή – αυτοί που καλούνται να υπερψηφίσουν το συγκεκριμένο νομοσχέδιο – είναι σταθερά στοχοπροσηλωμένες στην υπερψήφισή του, όχι κατ’ ανάγκην επειδή όσοι τις συγκροτούν πιστεύουν στις διατάξεις του νομοσχεδίου, αλλά για μια σειρά από άλλους λόγους, πραγματιστικούς. Κανένα επιστημονικό ή άλλο επιχείρημα δεν συγκινεί ποτέ ένα στοχοπροσηλωμένο άτομο. Δεν υπάρχουν περιθώρια για αναστοχασμούς και αυτοκριτικές, παρά μόνο σε ρητορικό επίπεδο. Όταν έρθει η ώρα να στηριχθεί η κυβερνητική πρόταση, σταματούν οι αναστοχασμοί και οι δεύτερες σκέψεις. Το θέατρο δίνει τη θέση του στον πρακτικό ρεαλισμό.

Δεύτερον, επειδή στην εποχή μας – την εποχή της επιβολής προτύπων και τρόπων ζωής από τις δυτικές μητροπόλεις του νέου πολιτισμού σε ολόκληρο το δυτικό κόσμο – το όριο μεταξύ του κανονικού και του αντικανονικού σε ό,τι αφορά την ερωτική ζωή και τις οικογενειακές σχέσεις έχει μεταφερθεί τόσο πολύ προς τα άκρα, ώστε ακόμη και δυο τρεις σεξουαλικές «προτιμήσεις» που θεωρούνται σήμερα αντικανονικές ακόμη και από τους οπαδούς του «δικαιωματισμού», να μην είναι καθόλου σίγουρο ότι θα ισχύουν και στο εγγύς μέλλον. Στο όνομα της ελευθερίας του ατόμου να κρίνει το ίδιο, χωρίς να δεσμεύεται από το «χωριό», τι είναι καλό και κακό, κανονικό και αντικανονικό γύρω από τα ζητήματα αυτά, έχει ανοίξει για τα καλά ο ασκός του αξιακού σχετικισμού παίρνοντας σβάρνα και τυχόν επιστημονικές – στην περίπτωσή μας, ψυχοπαιδαγωγικές – αντιρρήσεις και ενστάσεις σχετικά με την κανονικοποίηση της υιοθεσίας παιδιών από ομοφυλόφιλα ζευγάρια.

Πολλαπλή κανονικότητα: στο όνομα της αγάπης για το παιδί…

• Αθανάσιος Γκότοβος

  Καθηγητής Παιδαγωγικής στο πανεπιστήμιο Ιωαννίνων

CZARNY_BEZ VIA GETTY IMAGES

Πάει καιρός τώρα που προβληματίζομαι σοβαρά αν έχει κάποιο νόημα να δημοσιοποιεί κανείς επιστημονικά επιχειρήματα γύρω από ζητήματα που απασχολούν την κοινή γνώμη, όπως π. χ. αυτό της τεκνοθεσίας από ομοφυλόφιλα (ή ομόφυλα, επί το πολιτικά ορθότερο) ζευγάρια. Για τους εξής, τουλάχιστον, λόγους:

Πρώτον, οι πλειοψηφίες στη Βουλή – αυτοί που καλούνται να υπερψηφίσουν το συγκεκριμένο νομοσχέδιο – είναι σταθερά στοχοπροσηλωμένες στην υπερψήφισή του, όχι κατ’ ανάγκην επειδή όσοι τις συγκροτούν πιστεύουν στις διατάξεις του νομοσχεδίου, αλλά για μια σειρά από άλλους λόγους, πραγματιστικούς. Κανένα επιστημονικό ή άλλο επιχείρημα δεν συγκινεί ποτέ ένα στοχοπροσηλωμένο άτομο. Δεν υπάρχουν περιθώρια για αναστοχασμούς και αυτοκριτικές, παρά μόνο σε ρητορικό επίπεδο. Όταν έρθει η ώρα να στηριχθεί η κυβερνητική πρόταση, σταματούν οι αναστοχασμοί και οι δεύτερες σκέψεις. Το θέατρο δίνει τη θέση του στον πρακτικό ρεαλισμό.

Δεύτερον, επειδή στην εποχή μας – την εποχή της επιβολής προτύπων και τρόπων ζωής από τις δυτικές μητροπόλεις του νέου πολιτισμού σε ολόκληρο το δυτικό κόσμο – το όριο μεταξύ του κανονικού και του αντικανονικού σε ό,τι αφορά την ερωτική ζωή και τις οικογενειακές σχέσεις έχει μεταφερθεί τόσο πολύ προς τα άκρα, ώστε ακόμη και δυο τρεις σεξουαλικές «προτιμήσεις» που θεωρούνται σήμερα αντικανονικές ακόμη και από τους οπαδούς του «δικαιωματισμού», να μην είναι καθόλου σίγουρο ότι θα ισχύουν και στο εγγύς μέλλον. Στο όνομα της ελευθερίας του ατόμου να κρίνει το ίδιο, χωρίς να δεσμεύεται από το «χωριό», τι είναι καλό και κακό, κανονικό και αντικανονικό γύρω από τα ζητήματα αυτά, έχει ανοίξει για τα καλά ο ασκός του αξιακού σχετικισμού παίρνοντας σβάρνα και τυχόν επιστημονικές – στην περίπτωσή μας, ψυχοπαιδαγωγικές – αντιρρήσεις και ενστάσεις σχετικά με την κανονικοποίηση της υιοθεσίας παιδιών από ομοφυλόφιλα ζευγάρια.

Kάθε παιδί πρέπει να έχει την ευκαιρία να διαμορφώσει ταυτότητα φύλου και αυτό γίνεται κατ’ αρχήν στην οικογένεια, όταν μέσα σ’ αυτή υπάρχουν και δρουν δύο διαφορετικά ως προς το φύλο πρόσωπα,

Οι επιστημονικές αντιρρήσεις αποκρούονται με το επιχείρημα ότι πρόκειται για «απόψεις», και μάλιστα συντηρητικές και οπισθοδρομικές ή ρομαντικές, τις οποίες οφείλει κανείς να αγνοήσει στο πλαίσιο της πάλης για την πρόοδο: οι προοδευτικές «απόψεις» οφείλουν να επικρατήσουν επί των συντηρητικών. Στην Ελλάδα, μάλιστα, όπου η λέξη «πρόοδος» για ιστορικούς λόγους συνδέθηκε με την Αριστερά, δεν είναι καθόλου απίθανο μια διάταξη υπέρ του δικαιώματος των ομοφυλόφιλων ζευγαριών να υιοθετούν τέκνα και να τα ανατρέφουν, το εν λόγω δικαίωμα να προβάλλεται ως «αριστερή» κατάκτηση. Το τι σχέση έχει η Αριστερά με τέτοιου είδους δικαιώματα, δεν χρειάζεται να σχολιαστεί. Σχολιάζεται από μόνο του, αρκεί να σκεφθεί κανείς πόσο ανοιχτά είναι ακροδεξιά κόμματα και κινήματα στο δυτικό κόσμο σε τέτοιου είδους δικαιώματα. Η Αριστερά έχει την ίδια ακριβώς σχέση με τα ζητήματα αυτά με εκείνη που έχει και η Δεξιά, δηλαδή καμία. Η υποστήριξη του δικαιώματος τεκνοθεσίας από ομοφυλόφιλα ζευγάρια δεν είναι ούτε αριστερή, ούτε δεξιά θέση. Είναι απλά προσπάθεια επιβολής μιας αξίας της επιχειρούμενης νέας τάξης πραγμάτων στο χάρτη των αξιών και των κυρωμένων κοινωνικών πρακτικών, στη θέση κάποιας από το παρελθόν.

Η παιδαγωγική διάσταση του εορτασμού της 28ης Οκτωβρίου

Όταν το παρελθόν παιδεύει…Η παιδαγωγική διάσταση του εορτασμού της 28ης Οκτωβρίου

 Του Αθανάσιου Γκότοβου* από την ιστοσελίδα huffingtonpost.gr

Θεωρητικά ο οπαδός ενός πρωτόγονου ωφελιμισμού θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι η διαπαιδαγώγηση της νέας γενιάς αφορά το παρόν ή το μέλλον και ότι γνώσεις γύρω από το παρελθόν και την εξέλιξή του είναι απώλεια πολύτιμου για άλλα πεδία μάθησης χρόνου. Δεν είναι, άλλωστε, λίγοι εκείνοι που υποστηρίζουν ότι η παιδεία πρέπει να οδηγεί σε κάτι πρακτικό, σε χειροπιαστές δεξιότητες. Ότι πρέπει να έχει εφαρμογές στην καθημερινότητα, να είναι χρηστική και να λειτουργεί ως εργαλείο «επίλυσης προβλημάτων».

Δεν είναι, επίσης, δύσκολο να φανταστεί κανείς α-ιστορικούς (ή ανιστόρητους) ανθρώπους, πολίτες που ούτε γνωρίζουν, αλλά ούτε και ενδιαφέρονται ή επιθυμούν να μάθουν ποιο ήταν το παρελθόν, και που αισθάνονται πολύ άνετα με την κατάσταση αυτή. Τουλάχιστον τόσο άνετα, όσο και εκείνοι που δεν μπορούν να λύσουν εξισώσεις, επειδή δεν είναι μαθηματικοί ή δεν μπορούν να διαβάσουν Θουκυδίδη από το πρωτότυπο, διότι δεν είναι φιλόλογοι.

Έτσι και με την Ιστορία: η ενασχόληση με το παρελθόν, λένε, είναι ιδιαιτερότητα των ιστορικών και η γνώση του παρελθόντος είναι υποχρέωση των ειδικών.

Η σχέση της νέας γενιάς με την Ιστορία στην Ελλάδα – και όχι μόνον εδώ – είναι προβληματική και υπάρχουν λόγοι γι αυτή την εξέλιξη. Ένας από τους πιο βασικούς είναι η κατάσταση που επικρατεί με τη διδασκαλία του μαθήματος της Ιστορίας στο Δημοτικό, το Γυμνάσιο και το Λύκειο. Για λόγους που δεν μπορούν να συζητηθούν εδώ, η Ιστορία στο σχολείο έγινε ένα αποτυχημένο μάθημα, χωρίς να φταίει η ίδια γι αυτό και μάλλον χωρίς η αποτυχία να βαρύνει πρωτίστως τους διδάσκοντες.

Το παρελθόν, έτσι όπως το προδιαγράφουν τα αναλυτικά προγράμματα και το εμφανίζουν στους μαθητές τα σχολικά εγχειρίδια, προκαλεί φόβους και ενεργοποιεί άμυνες. Αντί να δημιουργεί έλξη και έρωτα για την ιστορία, χαρά στην απόκτηση της ιστορικής γνώσης, εσωτερική ικανοποίηση και ευφορία από την αντικατάσταση του σκότους της άγνοιας για τα συμβάντα με το φως της ιστορικής γνώσης για τη δράση ατόμων, ομάδων και οργανισμών, προκαλεί τάσεις φυγής, περιχαράκωση στο παρόν, έλξη για τις εφαρμογές και τις επιστήμες των εφαρμογών, επιθυμία απαλλαγής από την ιστορική αφήγηση.

«Τσάμηδες»: Η δράση και τα εγκλήματά τους στη διάρκεια της Κατοχής

Μιχάλης Στούκας από το Πρώτο Θέμα

Οι ωμότητές τους στην περιοχή της Θεσπρωτίας (1940-1944) – Αποκαλυπτικά στοιχεία για τις αποτρόπαιες πράξεις τους – Η εκούσια φυγή τους στην Αλβανία μετά την απελευθέρωση της Ελλάδας

Τον τελευταίο καιρό ο αλβανικός αλυτρωτισμός βρίσκεται ξανά σε έξαρση. Μονίμως βέβαια, βρίσκεται σε λανθάνουσα κατάσταση και επανέρχεται, ανά τακτά χρονικά διαστήματα, στο προσκήνιο. Πριν τις πρόσφατες εκλογές στην Αλβανία, είχαμε μία άκρως προκλητική ενέργεια από πλευράς της γειτονικής χώρας. Πέτρες από τους Φιλιάτες (και άλλες περιοχές γειτονικών χωρών), τοποθετήθηκαν στην ανακαινισμένη κεντρική πλατεία των Τιράνων, σε μια ενέργεια καθαρά αλυτρωτικού χαρακτήρα. Συμβολίζουν οι πέτρες αυτές, «σκλαβωμένες» αλβανικές περιοχές. Το ότι η ανακαίνιση της πλατείας κόστισε 15 εκατομμύρια ευρώ, δεν μας αφορά ιδιαίτερα. Βέβαια κάποιοι θα μιλήσουν για «ναρκοευρώ» ή για εμβάσματα που «φεύγουν» από Αλβανούς που ζουν στη χώρα μας και δίνουν τεράστια οικονομική ανάσα στη χώρα τους. Η οποία, απροκάλυπτα και επίσημα πλέον, κινούμενη συχνά και κάτω από την τουρκική προστασία και καθοδήγηση (;), θέτει θέμα «Μεγάλης Αλβανίας». Άμεσο ενδιαφέρον για την Ελλάδα, έχει βέβαια το θέμα της λεγόμενης «Τσαμουριάς». Το είχαμε αναλύσει, από ιστορικής κυρίως πλευράς, σε δύο παλαιότερα άρθρα. Επανερχόμαστε σήμερα εστιάζοντας στην ανθελληνική δράση των «Τσάμηδων» στη διάρκεια της Κατοχής, με νέα στοιχεία, πολλά από τα οποία προέρχονται από τα γερμανικά αρχεία, που ,για όσα διαδραματίστηκαν στην Ελλάδα εκείνη την περίοδο βρίσκονται στο Freiburg (Φράιμπουργκ).

Η ανάδειξη αυτών των στοιχείων, οφείλεται στον καθηγητή του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Αθανάσιο Γκότοβο, ο οποίος τα παραθέτει, μαζί βέβαια και με πολλά ακόμα, στο έξοχο βιβλίο του «Τσαμουριά» (Εναλλακτικές εκδόσεις, 2014). Κι από την πλευρά μας, να δώσουμε θερμά συγχαρητήρια στον κύριο Γκότοβο, γιατί η ανάδειξη και η προβολή της ιστορικής αλήθειας, σε τόσο ευαίσθητα εθνικά ζητήματα, είναι υψίστης σημασίας…

Οι «Τσάμηδες» από το 1912-13 ως το 1940

Στα προηγούμενα άρθρα μας, αναφερθήκαμε διεξοδικά στην ετυμολογία της λέξης Τσαμουριά και στους εξισλαμισμένους Έλληνες που μετατράπηκαν σταδιακά σε γενίτσαρους. Θα κάνουμε μια σύντομη ιστορική αναδρομή στο θέμα, προσθέτοντας και νέα στοιχεία.

Η εξαγωγή του «μοντέλου της Κομοτηνής»

Του Αθανάσιου Γκότοβου από το Παρόν 

Το «μοντέλο της Κομοτηνής» δεν είναι τίποτε περισσότερο από τη στρατηγική της Τουρκίας να αξιοποιήσει πολιτικά την τουρκική διασπορά -ιστορικές μειονότητες από την οθωμανική εποχή ή σύγχρονες, μεταναστευτικού τύπου μειονότητες, όπως συμβαίνει με χώρες της Δυτικής Ευρώπης, κυρίως τη Γερμανία και την Ολλανδία-, ώστε μέσα στον χρόνο να καταφέρει να αυξήσει το ειδικό βάρος της στις οποιεσδήποτε συνεργασίες και διαπραγματεύσεις είτε με μεμονωμένες χώρες της Δύσης είτε με την Ευρώπη ως σύνολο.

Δομικά, το «μοντέλο της Κομοτηνής» υπηρετείται κυρίως από το τουρκικό προξενείο της Κομοτηνής, το οποίο στον πυρήνα του είναι το διπλωματικό προκάλυμμα για έναν πολιτικό οργανισμό διαμόρφωσης, καθοδήγησης και ελέγχου της μουσουλμανικής μειονότητας στην ελληνική Θράκη και μάλιστα ανεξάρτητα από τις επιμέρους εθνοτικές διαφορές εντός της μειονότητας αυτής (Τούρκοι, Πομάκοι, Ρομά). Αντίστοιχοι μηχανισμοί υπάρχουν και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, ιδιαίτερα στη Γερμανία, όπου οι ανάλογες δομές καθοδήγησης και ελέγχου είναι πιο πολυάριθμες, εκτεταμένες σε όλη την επικράτεια και στελεχώνονται πρωτίστως από κληρικούς. Είναι γνωστές οι έφοδοι των γερμανικών αρχών προστασίας του Συντάγματος σε εγκαταστάσεις και γραφεία παρόμοιων «πολιτιστικών» οργανώσεων εδώ και χρόνια.

Η στρατηγική της Τουρκίας είναι η ίδια στη Θράκη και στην Ευρώπη: Οι Τούρκοι πολίτες που ζουν στις δυτικές χώρες αλλά και οι τουρκικής καταγωγής πολίτες των χωρών αυτών θεωρούνται όλοι μέλη του τουρκικού έθνους και οφείλουν να νιώθουν Τούρκοι και να συμπεριφέρονται ως Τούρκοι. Οι δεσμοί τους με την άλλη χώρα -δηλαδή τη χώρα στην οποία γεννήθηκαν και ζουν- είναι για την Τουρκία επιφανειακοί, καθαρά λειτουργικοί, ενώ ο πραγματικός, στενός ψυχικός δεσμός πρέπει να είναι με την Τουρκία, τη μητέρα πατρίδα. Για το τουρκικό κράτος η τουρκική διασπορά, όπως το έθετε και παλαιότερα η θεωρία του παντουρκισμού του Ziya Gokalp, είναι κομμάτι του τουρκικού έθνους που ζει εκτός των συνόρων του τουρκικού κράτους. Ιστορικά παραδείγματα όπου εθνοτικές μειονότητες χρησιμοποιήθηκαν από εθνικά κράτη ως εργαλεία άσκησης επιρροής στις πολιτικές υποθέσεις του κράτους που τις φιλοξενούσε υπάρχουν πολλά. Τα πιο γνωστά προέρχονται από τη σύγχρονη ευρωπαϊκή ιστορία και συγκεκριμένα από τις γερμανικές μειονότητες σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης. Η γερμανική μειονότητα της Τσεχοσλοβακίας, οι Σουδήτες, είναι ίσως το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα του βεληνεκούς της επιρροής που μπορεί να ασκήσει ένα εθνικό κράτος μέσω μιας συμπαγούς, ευάριθμης και ιδεολογικά συντεταγμένης μειονότητας στην ίδια την ύπαρξη του εθνικού κράτους που τη φιλοξενεί: Να οδηγήσει στη διάλυσή του.

Η νέα ιδεολογική τάξη στην εκπαίδευση

Του Αθανάσιου Γκότοβου* δημοσιεύτηκε στο Παρόν

Πιεζόμενος, υποθέτω, ο νέος υπουργός της Παιδείας από «ειδικούς», που ελέω κομματικής ταυτότητας στελεχώνουν πλέον συμβουλευτικούς θεσμούς στον τομέα της εκπαίδευσης και ταυτόχρονα αποτελούν speakers ομάδων που αντλούν την ιδεολογία τους για τη σεξουαλικότητα και την ερωτική εν γένει ζωή του ανθρώπου κατευθείαν από παγκόσμιους φορείς της πολιτικής ορθότητας ή της νέας ιδεολογικής τάξης που προωθείται στον λεγόμενο δυτικό κόσμο για να τις μετακενώσουν πειθαρχημένα στο ελληνικό γίγνεσθαι με φενακισμένη συνείδηση κοινωνικού επαναστάτη, υπέγραψε εγκύκλιο για την αφιέρωση μιας διδακτικής εβδομάδας σε θέματα διατροφής, εθισμού και -εδώ είναι το ριζοσπαστικό- στα κοινωνικά φύλα και τις… έμφυλες ταυτότητες. Να μάθουν, λέει το υπουργείο, τα παιδιά στην προεφηβική ηλικία ότι δεν υπάρχουν κανονικότητες και αποκλίσεις στην ανθρώπινη σεξουαλικότητα, ότι το φύλο είναι κοινωνική κατασκευή, ότι η ερωτική έλξη προς το ίδιο φύλο και οι ομόλογες σεξουαλικές πρακτικές είναι τόσο κανονικές όσο και οι παραδοσιακές μεταξύ των δύο φύλων, ότι το βιολογικό φύλο είναι κάτι που έρχεται σε δεύτερη μοίρα και μπορεί να «μανιπουλάρεται» από τον φορέα του κοινωνικού φύλου, δηλαδή το πρόσωπο που επιθυμεί την αλλαγή του, ώστε αυτό να είναι συμβατό με το κοινωνικό φύλο, όπως το αισθάνεται ο καθένας. Με άλλα λόγια, anything goes, που λένε και κάποιοι φίλοι μας από τη φιλοσοφία του μεθοδολογικού αναρχισμού, και κάτι ακόμη περισσότερο: Το φύλο, όπως μου το έδωσε η φύση, ή ο Θεός για τους πιστούς, είναι μια μη δεσμευτική προϋπόθεση ζωής, την οποία εμείς, ως μικροί θεοί, μπορούμε να μεταβάλουμε γιατί έτσι μας αρέσει. Ατομικό ανθρώπινο δικαίωμα, σου λέει.

“Τσαμουριά”, προδημοσίευση από το βιβλίο του Αθ. Γκότοβου

Σε λίγες μέρες θα κυκλοφορήσει από τις Εναλλακτικές Εκδόσεις το βιβλίο του καθηγητή Αθανάσιου Γκότοβου, «Τσαμουριά», Ταυτότητες στην κατοχική Θεσπρωτία και ο ρόλος της μουσουλμανικής μειονότητας. Προδημοσιεύουμε σήμερα τον πρόλογο του συγγραφέα και ένα απόσπασμα από την έκθεση του μοίραρχου Ευστράτιου Ζάκκα σχετικά το πλήθος και το είδος των ποινών που επιβλήθηκαν με τις αποφάσεις των Ειδικού Δικαστηρίου Δωσιλόγων των Ιωαννίνων από το 1945 μέχρι το τέλος του 1947 σε φυγόδικους Μουσουλμάνους Τσάμηδες. 

Πρόλογος του συγγραφέα

Όταν το 1913 ο πολιτικός χάρτης της Ηπείρου αλλάζει και η προηγούμενη (οθωμανική) εξουσία ακυρώνεται με την ένταξη της περιοχής στην ελληνική επικράτεια μετά τους νικηφόρους βαλκανικούς πολέμους, η σύνθεση του πληθυσμού στη Θεσπρωτία παραπέμπει σε ορατή γλωσσική, θρησκευτική και εθνοτική ετερότητα ή, για να χρησιμοποιήσω έναν όρο της τρέχουσας πολιτικής ορθότητας, σε μια «πολυ-πολιτισμική» κατάσταση.
Οι προσπάθειες του ελληνικού κράτους, κυρίως μέσω της εκπαίδευσης και της διοίκησης, να δημιουργήσει για τη δημόσια σφαίρα κοινούς λειτουργικούς γλωσσικούς και πολιτισμικούς κώδικες στην περιοχή, δίπλα στους ήδη υπάρχοντες, δεν σκόνταψαν μόνο στην πολιτική ρευστότητα του Μεσοπολέμου και στις δυσκολίες της Ελλάδας να ισορροπήσει μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, ούτε στην ανεπάρκεια των μέσων και στην αδυναμία του διοικητικού κέντρου (Αθήνα) να αξιολογήσει ορθά και να αποτρέψει φυγόκεντρες τάσεις που είχαν εκδηλωθεί από την αρχή της νέας εποχής στην περιοχή, αλλά και στις αντιστάσεις μεγάλου τμήματος του μουσουλμανικού πληθυσμού της Θεσπρωτίας που αυτοπροσδιορίζονταν ως «Αλβανοί» (Μουσουλμάνοι Τσάμηδες).

Εθνόμετρα και ορθόμετρα…

Του Αθανάσιου Γκότοβου από το Παρόν

Ανήκω σε μια γενιά που είναι ταυτόχρονα άτυχη και τυχερή. Άτυχη, επειδή όσο πλησιάζει η είσοδός της στη λεγόμενη τρίτη ηλικία διαπιστώνει ότι ελάχιστα από τα αυτονόητα, με τα οποία γαλουχήθηκε και ανδρώθηκε, έχουν μείνει στη θέση τους. Τυχερή, επειδή πρόλαβε να δει μέσα σε συμπυκνωμένο χρόνο ανατροπές αξιών και τρόπων ζωής που έχουν διάρκεια χιλιετιών.

Ένα από τα αυτονόητα της γενιάς μου ήταν, λ.χ., ότι γεννιέσαι είτε άντρας είτε γυναίκα και, αν έχεις την ατυχία, γεννιέσαι με ανατομικές και ορμονικές αποκλίσεις, οι οποίες δεν σου επιτρέπουν μια μονοσήμαντη αντιστοιχία με κάποιο από τα δύο φύλα. Η γενιά μου τώρα διδάσκεται ­και μάλιστα από συνομηλίκους που κάνουν τον πολιτικό ή τον διανοούμενο ότι δεν υπάρχουν όρια στην κανονικότητα και ότι ανεξάρτητα από την ανατομία και τις ορμόνες, κάθε άτομο έχει δικαίωμα να προσδιορίσει το φύλο στο οποίο επιθυμεί να ανήκει. Ότι το φύλο είναι μεταβλητή με πολλές τιμές και κάθε άτομο έχει (ανθρώπινο) δικαίωμα να προσδιορίζει ελεύθερα την τιμή. Ότι οι υπόλοιποι, που δεχόμαστε ως φύλο μας αυτό που έχει αποφασίσει η φύση (και, ευτυχώς, δεν έχει αμφισβητήσει η κοινωνία), καλούμαστε να σεβαστούμε την απόφαση άλλων να προσδιορίζουν εκείνοι το φύλο τους όπως τους αρέσει. Σε διαφορετική περίπτωση, θα βρεθούμε εκτός πολιτικής ορθότητας, δηλαδή θα είμαστε ομοφοβικοί, λεσβιοφοβικοί, τρανσφοβικοί κ.ο.κ. Όλη αυτή η «πρόοδος» μας στεναχωρεί και κυρίως η δοσολογία της. Από την άλλη μεριά, αισθανόμαστε τυχεροί μέσα στην ατυχία μας: Δεν πλήττουμε, έχουμε την τύχη να ζούμε ανατροπές που ήταν αδύνατο να φανταστούμε ότι θα γίνονταν στις μέρες μας. Και έπεται συνέχεια, στο όνομα πάντοτε του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, των δικαιωμάτων του παιδιού και της «ανωτερότητας» του δυτικού πολιτισμικού παραδείγματος, που επιβάλλει στους απολίτιστους τις οικουμενικές αξίες, τα οικουμενικά μέτρα και σταθμά, εντέλει την επίκαιρη πολιτική ορθότητα.

Πέραν της παρακμής – Ομιλία Αθ. Γκότοβου (βίντεο)

Στα πλαίσια των διαλέξεων, “Πέραν της Παρακμής” στις 20/1/2015 πραγματοποιήθηκε η όγδοη διάλεξη με εισηγητή τον καθ. Παιδαγωγικής στη Φιλοσ. Σχολή Ιωαννίνων, Θανάση Γκότοβο. Η διάλεξη έχει τίτλο: 

“Η παιδεία ως κριτική σκέψη: η ελληνική νεολαία και τα κυρίαρχα αφηγήματα της κρίσης χρέους”

Διεθνιστικά πειράματα στη Θράκη

Τουρκική ταυτότητα και ευνοϊκές εξαιρέσεις αντί πραγματικής μάθησης και ισονομίας

Του Αθανάσιου Γκότοβου* από το Άρδην τ. 96

Γαρύφαλλο στ’ αφτί, στο στόμα το τσιγάρο

Πού είναι το τσαντίρι σου για να ’ρθω να σε πάρω

Φέρε μια βόλτα τσίφτισσα, Τσιγγάνα τουρκογύφτισσα…

Στο πασίγνωστο λαϊκό άσμα του Μάνου Χατζιδάκι, ο στιχουργός Αλέκος Σακελλάριος προβάλλει, με τα γλωσσικά εργαλεία της εποχής, ένα θετικό στερεότυπο της Τουρκογύφτισσας, της Ρομά μουσουλμάνας, όπως λέμε και γράφουμε σήμερα, προσπαθώντας να συντονιστούμε με την ευρωπαϊκή γλωσσική πολιτική ορθότητα. Η Τουρκογύφτισσα δεν είναι ένας φανταστικός τύπος φτιαγμένος για τις ανάγκες του ελληνικού σινεμά, αλλά αντανακλά ένα κομμάτι της τότε ελληνικής πραγματικότητας, τόσο σε ό,τι αφορά στην ίδια τη φυσική παρουσία «Τουρκόγυφτων» (Τσιγγάνων μουσουλμανικού θρησκεύματος), όσο και αναφορικά με τον τρόπο πρόσληψής τους, με το πώς δηλαδή τους φαντάζονται οι «άλλοι». Το ότι μια Τουρκογύφτισσα μπορεί να αποτελέσει το φανταστικό αντικείμενο του πόθου για τον «πλειονοτικό άντρα» δηλώνει από μόνο του ότι, όσοι τραγουδούσαν το όμορφο αυτό τραγούδι του Χατζιδάκι –σήμερα υποθέτω δύσκολα θα τη γλίτωνε από τη λογοκρισία των «αντιρατσιστικών» διατάξεων– δεν φοβούνταν την υπερβολική εγγύτητα με τους «Τουρκόγυφτους».

Ποιοι φοβούνται σήμερα όχι μόνο την κοντινή απόσταση, αλλά την ίδια τη δημόσια δήλωση της ταυτότητάς τους; Και, κυρίως, ποιοι δεν ανέχονται να εκπροσωπούνται από εθνοκεντρικούς «Τουρκόγυφτους» στην Ευρωβουλή; Μετά τις παλινωδίες του ΣΥΡΙΖΑ στη συγκρότηση του ευρωψηφοδελτίου, πολλοί θα απαντούσαν, σίγουροι για την ορθότητα της απάντησης, ως εξής: Οι συριζαίοι της Θράκης και του Κολωνακίου. Η απάντηση πάσχει, διότι ο ΣΥΡΙΖΑ έρχεται δεύτερος και με απόσταση από το ίδιο το ελληνικό κράτος που, μέσω του υπουργείου Παιδείας, εδώ και μια δεκαετία απεφάνθη γραπτώς και δημοσίως – scripta manent – ότι Τσιγγάνοι στη Θράκη δεν υπάρχουν. Σε απόλυτη σύμπνοια, εννοείται, με την επίσημη τουρκική θέση για το ζήτημα αυτό. Απλώς αρκετοί περίμεναν από τον ΣΥΡΙΖΑ κάτι καλύτερο για το ίδιο θέμα και, πάντως, δεν περίμεναν να δουν το ίδιο θέαμα ξανά.

Πάλι καλά που ο ΣΥΡΙΖΑ των Αθηνών δεν αρνήθηκε τουλάχιστον την ίδια την ύπαρξη της τσιγγάνικης (ρόμικης) ταυτότητας στη Θράκη. Εξέφρασε μόνον – με πολύ άκομψο τρόπο, ομολογουμένως – επιφυλάξεις για τη χρησιμότητα της ανάδειξής της μέσω των ευροεκλογών, ονομάζοντας μια συγκεκριμένη γυναικεία υποψηφιότητα «διχαστική». Διότι, από μια ορισμένη οπτική γωνία στη Θράκη, «διχαστική» είναι κάθε δήλωση ταυτότητας που αμφισβητεί το «ενιαίο τούρκικο πράμα», όπως πολύ σοφά ονόμασε το καπέλωμα όλων των μειονοτικών ταυτοτήτων στη Θράκη από το τουρκικό κράτος ένας άλλος υποψήφιος ευρωβουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ, ειδικός στα μειονοτικά…

Για το υπουργείο Παιδείας, εδώ και δέκα χρόνια, δεν υπάρχουν Τσιγγάνοι στη Θράκη…

Παγκόσμιες αξίες, εκπαίδευση και παράδοση

Του Αθανασίου Γκότοβου δημοσιεύτηκε στη Ρήξη φ. 102

Δεν περνάει μέρα που περνάει και που να μην εκδηλώνεται με κάποιον τρόπο η ένταση ανάμεσα στις νέες αξίες, τις αξίες του νέου κόσμου της πρωτοκαθεδρίας του χρηματιστικού κεφαλαίου και του ανοίγματος των κοινωνικών ανισοτήτων από τη μια, και την παράδοση από την άλλη. Η τελευταία εκπροσωπεί τις καθιερωμένες μέσα στο χρόνο βασικές σταθερές πάνω στις οποίες πορεύτηκαν οι κοινωνίες για την οργάνωση των ανθρώπινων σχέσεων όλων των τύπων: δημόσιων και ιδιωτικών, στον τομέα της εργασίας και της οικογένειας, της εκπαίδευσης και της οικονομίας, της θρησκείας και της πολιτικής. Ο λεγόμενος δυτικός κόσμος, μετά την οικονομική, πολιτική και ιδεολογική του επικράτηση, με την εσωτερική κατάρρευση του αντιπάλου του στην Ανατολική Ευρώπη, προωθεί μια δέσμη αξιών που τις ονομάζει «οικουμενικές αξίες», ή «ανθρώπινες αξίες», τις οποίες αντιπαραβάλλει προς τις αναχρονιστικές, υποτίθεται, αξίες άλλων εποχών και άλλων περιοχών του πλανήτη.

Διάδοση και το Ζάλογγο;

Γράφει: Θανάσης Γκότοβος


Ότι το ΠΑΣΟΚ και η ΔΗΜΑΡ δεν θα κατέθεταν ποτέ σχέδιο νόμου που να επιβάλει ποινές σε όσους αμφισβητούν δημόσια το Ζάλογγο, είναι βέβαιο. Διότι το Ζάλογγο δεν είναι όποιος κι όποιος μύθος. Είναι «εθνικιστικός» μύθος, δηλαδή κακός. Άλλο «δεξιός», άλλο «προοδευτικός» μύθος. Φυσικά, το πρόβλημα είναι με τους «δεξιούς» μύθους, με τους μύθους που παραπέμπουν στο «έθνος», τη λέξη-σκιάχτρο για ένα τμήμα της αριστεροφιλελεύθερης διανόησης, θηλυκού και αρσενικού γένους.


Το Ζάλογγο είναι διάδοση, επαναλαμβάνουν εδώ και χρόνια ορισμένοι «μη-ερασιτέχνες» ιστορικοί και φιλόλογοι, αφήνοντας την υποστήριξη του «μύθου» στους ερασιτέχνες, στους «εθνολαϊκιστές» τους οποίους στη συνέχεια καταγγέλλουν. Αν τα πράγματα δεν ήταν τραγικά για το επίπεδο της δημόσιας συζήτησης γύρω από ιστορικά θέματα μέσα σε μια απίστευτα δύσκολη πολιτικο-οικονομική συγκυρία, το όλο ζήτημα θα ήταν κωμικό. Αλλά στην Ελλάδα ζούμε, κι έτσι ενώ γύρω μας καίγεται το πελεκούδι, εμείς επικεντρώνουμε στο… Ζάλογγο και στο δικαίωμα για επιλογή του «γενετήσιου προσανατολισμού» μας.


Υπάρχουν δύο χωριστές πτυχές του θέματος «μύθοι στην ιστορία». Η μία αφορά το τι προβάλλεται δημόσια και τι πιστεύεται γύρω από συγκεκριμένα ιστορικά γεγονότα ή οιονεί γεγονότα. Η δεύτερη αφορά το τι διδάσκεται στα σχολεία στο μάθημα της ιστορίας και με ποια νομιμοποίηση. Ας τα πάρουμε ένα-ένα.