ΤΟ ΠΟΙΟΣ ΕΙΜΑΙ, ΚΑΘΟΡΙΖΕΤΑΙ ΑΝΕΞΙΤHΛΑ ΑΠΟ:

Του Όθωνα Ιακωβίδη 

1) Την ένταξη μου, το 2010,  ως ιδρυτικό μέλος στη ΣΠΙΘΑ, εκ των στενών συνεργατών  του Μίκη Θεοδωράκη. Η εμπιστοσύνη και εκτίμηση που μου έδειξε ο μεγάλος αυτός Έλληνας, αποτελεί για μένα το πολυτιμότερο μετάλλιο υπεράσπισης του πατριωτισμού και της Δημοκρατίας.

2) Τα  άρθρα μου, από το 2009 (όποιος θέλει μπορεί να τα βρεί στο  “halithiamou.blogspot.com”)

3) Το βιβλίου μου για τη δημοκρατία «Η ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΑΝΤΕΠΙΤΙΘΕΤΑΙ», βρίσκεται και σε δεκάλεπτα βίντεο στο κανάλι μου στο YOUTUBE «12 ΒΉΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΗ Δημοκρατία», https://www.youtube.com/@12%CE%B2%CE%AE%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B1%CE%B3%CE%B9%CE%B1%CF%84%CE%B7%CE%BD%CE%94%CE%B7%CE%BC%CE%BF%CE%BA%CF%81%CE%B1%CF%84%CE%AF%CE%B1  

4) Το βιβλίο μου ¨Η ΚΟΜΜΑΤΟΚΡΑΤΙΑ» που όποιος θέλει μπορεί να το διαβάσει στο

«Αντιμπεριαλιστής» - ΤΡΙΜΗΝΗ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ της «Κίνησης Φίλων Νέων Χωρών»

«Αντιμπεριαλιστής»
ΤΡΙΜΗΝΗ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗτης «Κίνησης Φίλων Νέων Χωρών»

ΟΛΟ ΤΟ ΤΕΥΧΟΣ (ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΕΠΑΝΕΚΔΟΣΗ) 

Εισαγωγή
στην ηλεκτρονική επανέκδοση του

του Λευτέρη Ριζά

            Μετά την ήττα του ΕΑΜικού κινήματος και του Δημοκρατικού  Στρατού, την στρατιωτικο-πολιτική ήττα δηλαδή του λαϊκού κινήματος, όπως ήτανε φυσικό, ξέσπασε μεγάλη συζήτηση στις γραμμές του για τις αιτίες αυτής της ήττας. Μια συζήτηση που δεν έγινε πάντοτε ούτε με κανόνες αβρότητας ούτε με επιστημονικό και αμερόληπτο τρόπο. Δεν ήτανε δυνατόν άλλωστε. Τα γεγονότα ήτανε πολύ πρόσφατα, νωπά, ώστε όσοι πήρανε μέρος σε αυτά δεν ήταν σε θέση να τα παραθέσουν, αξιολογήσουν και ερμηνεύσουν με την απαραίτητη ψυχραιμία και αντικειμενικότητα.

            Τα πρόσωπα που ευθυνόντουσαν για την κατάληξη του αγώνα δεν ήταν σε θέση να εξηγήσουν γιατί οδήγησαν το κίνημα και το λαό στην καταστροφή. Το πρώτο που τους ενδιέφερε ήτανε να καλύψουνε τα λάθη και τις ευθύνες τους ή τουλάχιστον να τα φορτώσουνε σε κάποιους «αποδιοπομπαίους τράγους» του κινήματος και της ηγεσίας του. Αυτό οδήγησε σε μια λυσσαλέα αντιπαράθεση μέσα στους κόλπους της ηγεσίας  του – ιδίως του ΚΚΕ – όχι πάντοτε από την αρχή φανερής. Κι αυτό λόγω του ότι έπαιξε μεγάλο ρόλο η επιτήρηση του ΚΚΣΕ και των άλλων «αδελφών» κομμάτων πάνω στο ΚΚΕ και την ηγεσία του. Εξωτερικά, για το συμφέρον του κόμματος, έπρεπε όλα να δείχνουν ότι κυριαρχεί ψυχραιμία και ομαλότητα στην «οργανωμένη εμπροσθοφυλακή του προλεταριάτου». Αλλά οι αλλαγές προσώπων στην ηγεσία ή ακόμα και η – πολλές φορές – μυστηριώδης εξαφάνιση πρωταγωνιστών  του κινήματος και του κόμματος, άλλα μαρτυρούσαν.

            Τελικά, βέβαια,  η κρίση που σοβούσε μέσα στα σπλάχνα της ηγεσίας και στα μέλη του κόμματος, ξέσπασε ανοιχτά – με τη «βοήθεια» των «αδελφών κομμάτων», που πάντοτε είχαν επικεφαλής τους  «το ένδοξο κόμμα του Λένιν». Η κρίση σοβούσε σε όλη την έκταση: και μέσα στην Ελλάδα και στην προσφυγιά, στις φυλακές και τις εξορίες και σε όσους κυκλοφορούσαν ελεύθεροι. Το κόμμα – το ΚΚΕ – μπήκε σε κρίση με όλα τα ορατά σημάδια : διασπάσεις, αποχωρήσεις, φραξιονισμούς, συγκρούσεις, οργανωτική και πολιτική κρίση. Η άσχημη κατάσταση έγινε ορατή ακόμα και κατά τη διάρκεια των μεγάλων δικών που ακολούθησαν : Μπελογιάννη, την υπόθεση Πλουμπίδη, κλπ.

            Για τον μεγαλειώδη εθνικοαπελευθερωτικό, αντιφασιστικό αγώνα του ελληνικού λαού γράφτηκαν πολλά και εξακολουθούν να γράφονται, από πρωταγωνιστές του και από ιστορικούς. Για τις αιτίες της ήττας – για την «Επανάσταση που χάθηκε» – το ίδιο. Δεν είναι τυχαίο ούτε ανεξήγητο το ενδιαφέρον. Κανένας δεν μπόρεσε να «πιστέψει» γιατί και πώς τελικά χάθηκε, ηττήθηκε, ένα τέτοιο ρωμαλέο κίνημα.

"Τα 24 αγαπημένα βιβλία του Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες"

  Στην αυτοβιογραφία του, ο νομπελίστας Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες [Gabriel García Márquez] παρουσιάζει είκοσι τέσσερα λογοτεχνικά βιβλία που τον στιγμάτισαν και επηρέασαν το συγγραφικό του ύφος. Ανάμεσά τους, η πιο ξακουστή συλλογή θρύλων από τη Μέση Ανατολή, μία αρχαιοελληνική τραγωδία, διάφορα μυθιστορήματα του μοντερνισμού, καθώς και το γνωστότερο, κατά πάσα πιθανότητα, έργο του Φραντς Κάφκα [Franz Kafka]. Τα βιβλία του Μάρκες κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Ψυχογιός. 

Ο νομπελίστας Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες, ο κατεξοχήν εκπρόσωπος του λατινοαμερικανικού μαγικού ρεαλισμού, εμπνεύστηκε τις ιστορίες του απ’ τις αφηγήσεις πεζογράφων όπως ο Χουάν Ρούλφο και ο Μπόρχες, αλλά και απ’ τα παραμύθια με φαντάσματα που του αφηγούταν η γιαγιά του όταν ήταν μικρός, όπως είχε αποκαλύψει κάποτε στο Paris Review.

Είναι γεγονός, πάντως, πως ο Γκάμπο άντλησε έμπνευση κι από αρκετούς συγγραφείς της Δύσης, όπως άλλωστε εξηγεί στην αυτοβιογραφία του Living to tell the tale - στα ελληνικά, το βιβλίο κυκλοφόρησε το 2003, με τον τίτλο Ζω για να τη διηγούμαι (εκδ. Λιβάνη, μτφρ. Κλαίτη Σωτηριάδου-Μπαράχας).

Στο κείμενό του, ο Μάρκες απαριθμεί είκοσι τέσσερα βιβλία που τον στιγμάτισαν. Τα παρουσιάζουμε στην παρακάτω λίστα, μαζί με τις σκέψεις του μεγάλου δημιουργού για κάποια από αυτά.

                    ______****______

«Ο Γκουστάβο μού προσέφερε μια συστηματική αυστηρότητα την οποία είχα πραγματικά ανάγκη, λόγω των πρόχειρων και σκόρπιων ιδεών μου και της επιπόλαιης καρδιάς μου. Κι όλα αυτά, με μεγάλη τρυφερότητα και σιδηρά πυγμή. […]

»Τα αναγνώσματά του ήταν μεγάλα σε έκταση και ποίκιλα, και βασίζονταν στην άριστη γνώση των Καθολικών διανοούμενων της εποχής εκείνης, τους οποίους δεν είχα ακουστά. Ήξερε όλα όσα έπρεπε να ξέρει κανείς για την ποίηση, ιδιαιτέρως για του Έλληνες και τους Λατίνους κλασικούς, τους οποίους διάβαζε από τα πρωτότυπα… Μου φαινόταν αξιοσημείωτο πως, πέρα από τις τόσες πνευματικές και κοινωνικές αρετές του, κολυμπούσε σαν ολυμπιονίκης κι είχε, μάλιστα, το γυμνασμένο σώμα ενός ολυμπιονίκη. Αυτό που τον απασχολούσε περισσότερο σε εμένα ήταν η επικίνδυνη περιφρόνησή μου για τα έργα των Ελλήνων και των Λατίνων κλασικών, που μου φαίνονταν βαρετά κι ανούσια, πέρα από την Οδύσσεια, την οποία είχα διαβάσει και ξαναδιαβάσει αποσπασματικά αρκετές φορές στο λύκειο. Κι έτσι, προτού πούμε αντίο, διάλεξε ένα δερματόδετο βιβλίο από τη βιβλιοθήκη του και μου το έδωσε με μία κάποια επισημότητα. ‘’Ίσως γίνεις καλός συγγραφέας’’, είχε πει, ‘’αλλά ποτέ δεν θα γίνεις πολύ καλός, αν δεν μάθεις καλά τα ελληνικά κλασικά έργα’’. Το βιβλίο ήταν τα άπαντα του Σοφοκλή. Εκείνη τη στιγμή, ο Γκουστάβο έγινε ένα απ’ τα σημαντικότερα πλάσματα στη ζωή μου, γιατί από την πρώτη κιόλας ανάγνωση, ανακάλυψα πως ο Οιδίπους τύραννος ήταν το τέλειο έργο».

Για τα βιβλία που μένουν αδιάβαστα

Ο Umberto Eco, ο οποίος είχε 50.000 βιβλία, είχε να πει αυτό για τις οικιακές βιβλιοθήκες:

"Είναι ανόητο να πιστεύεις ότι πρέπει να διαβάσεις όλα τα βιβλία που αγοράζεις, καθώς είναι ανόητο να επικρίνεις εκείνους που αγοράζουν περισσότερα βιβλία από όσα θα μπορέσουν ποτέ να διαβάσουν. Θα ήταν σαν να λέμε ότι θα πρέπει να χρησιμοποιήσετε όλα τα μαχαιροπίρουνα ή τα ποτήρια ή τα κατσαβίδια ή τα τρυπάνια που αγοράσατε πριν αγοράσετε καινούργια.

Υπάρχουν πράγματα στη ζωή που πρέπει να έχουμε πάντα άφθονες προμήθειες, ακόμα κι αν θα χρησιμοποιούμε μόνο μια μικρή μερίδα.

«Αν, για παράδειγμα, θεωρούμε τα βιβλία ως φάρμακο, καταλαβαίνουμε ότι είναι καλό να έχεις πολλά στο σπίτι παρά λίγα: όταν θέλεις να νιώσεις καλύτερα, τότε πηγαίνεις στην «ντουλάπα των φαρμάκων» και επιλέγεις ένα βιβλίο. Όχι τυχαίο, αλλά το σωστό βιβλίο για εκείνη τη στιγμή. Γι' αυτό πρέπει πάντα να έχεις μια διατροφική επιλογή!

"Όσοι αγοράζουν μόνο ένα βιβλίο, διαβάστε μόνο αυτό και μετά ξεφορτωθείτε το. Απλά εφαρμόζουν την νοοτροπία του καταναλωτή στα βιβλία, δηλαδή τα θεωρούν καταναλωτικό προϊόν, καλό. Όσοι αγαπούν τα βιβλία ξέρουν ότι ένα βιβλίο είναι κάθε άλλο παρά εμπόρευμα. " 

Ο ΣΙ ΧΟΥΑΝΚΓ ΝΤΙ, Ο ΣΑΒΒΟΠΟΥΛΟΣ ΚΑΙ Ο ΚΟΥΦΟΝΤΙΝΑΣ

Του Κωνσταντίνου Αρβανιτάκη 

Στο εξαιρετικό και τυπογραφικά άψογο βιβλίο του Γιώργη Μαγγίνη George Manginis που μόλις κυκλοφόρησε (καλλιτεχνικός σχεδιασμός: Arapoglou Erifili - enARTE, επιμέλεια: Σταλίνα Βουτσινά, Μουσείο Μπενάκη, 2023 – ας παινέψουμε και λίγο το σπίτι μας) διαβάζω την ιστορία του Σι Χουάνγκ Ντι («Πρώτος Αυτοκράτορας»), του θεμελιωτή της αυτοκρατορικής Κίνας, από το 221 π.Χ. και μετά. Εμείς τον ξέρουμε από τη μνημειώδη έκθεση, πριν από χρόνια, του «Πήλινου Στρατού», ο οποίος τον συνόδεψε στη νεκρόπολη που θάφτηκε.

Ο «Πρώτος Αυτοκράτορας», όχι μόνο επιχείρησε να ενσωματώσει στο απέραντο Σινικό Τείχος όλα τα προγενέστερα οχυρωματικά έργα, αλλά προέβη και σε μία κολοσσιαία εκστρατεία διοικητικής, οικονομικής και πολιτιστικής ενοποίησης. Σε αυτό το πλαίσιο, διαβάζω, «διατάζει την καύση όλων των βιβλίων ποίησης, φιλοσοφίας και ιστορίας, εκτός από εκείνα που διηγούνταν την ιστορία της δικής του δυναστείας. […] Η οικογένεια οποιουδήποτε χρησιμοποιούσε ιστορικά παραδείγματα, ώστε να ασκήσει κριτική στο παρελθόν, εκτελούνταν. Όποιος αρνιόταν να κάψει τα βιβλία καταδικαζόταν σε καταναγκαστικά έργα στο Σινικό Τείχος».

Αυτή η ιστορία, η οποία στην έκδοση εικονογραφείται από ένα υπέροχο πορσελάνινο πιάτο του 17ου αιώνα, ενέπνευσε στον Μπόρχες το κείμενο «Το Τείχος και τα βιβλία» (1950): «Όποιους έκρυβαν βιβλία», γράφει ο Μπόρχες, «τους σημάδευαν με πυρωμένο σίδερο και τους καταδίκαζαν να χτίζουν, ώσπου να πεθάνουν, το εξωφρενικό τείχος. Η πληροφορία αυτή ευνοεί -ή ανέχεται- άλλη ερμηνεία: ίσως ο Σι Χουάνγκ Ντι καταδίκαζε όσους λάτρευαν το παρελθόν σ’ ένα έργο τόσο αχανές, τόσο αβάσταχτο και τόσο άχρηστο όσο και το παρελθόν».

ΤΟ ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ

Aldous Leonard Huxley - Άλντους Χάξλεϋ (26 Ιουλίου 1894 – 22 Νοεμβρίου 1963)

«Αληθινά, τούτη η θέση ήταν ολότελα ακατάλληλη για ένα βιβλιοπωλείο. Όλες οι άλλες εμπορικές επιχειρήσεις σ’ αυτό το δρόμο αποβλέπανε στον ανεφοδιασμό της πολυάσχολης, βρώμικης συνοικίας. Μόνο ο κεντρικός, αρτηριακός δρόμος είχε κάποια ιδιαίτερη αίγλη και ζωή, που του χάριζε τ’ αστραπιαίο πέρασμα των αυτοκινήτων. Ήταν χαρούμενος ο κεντρικός δρόμος. Όμως ολόγυρα, σε μεγάλες εκτάσεις, ήταν φτωχογειτονιές, που οι τρώγλες μύριζαν μούχλα… Οι χωριανοί έκαναν τα ψώνια τους στον εμπορικό δρόμο. Διάβαιναν κρατώντας μεγάλα κομμάτια κρέας που φαίνονταν πλαδαρά, ακόμα και διπλωμένα. Γυναίκες με μαύρους σκούφους και μαύρα σάλια σέρνονταν στο δρόμο της Αγοράς, κρατώντας γιαλιστερές, πλεχτές τσάντες από χόρτο. 

Αναρωτιόμουν, αν αυτές θ’ αγόραζαν ποτέ βιβλία. Κι όμως, υπήρχε σ’ αυτό τον εμπορικό δρόμο, ένα πολύ μικρό μαγαζί που οι βιτρίνες του είχαν ράφια και σ’ αυτά φάνταζε η μαύρη ράχη βιβλίων στην αράδα.

Στα δεξιά του μαγαζιού, μια μεγάλη αποθήκη φτηνών επίπλων στόλιζε το δρόμο και στ’ αριστερά, πίσω από κουρτίνες η διακριτική βιτρίνα ενός μαγειριού διαφήμιζε με σκαλιστά λευκά γράμματα την εκλεκτή ποιότητα γευμάτων μόνο με έξη πέννες. Ανάμεσα σ’ αυτά τα φανταχτερά καταστήματα, το μικρό βιβλιοπωλείο περνούσε απαρατήρητο. Μια πόρτα κι ένα σκοτεινό παράθυρο, τέσσερα πόδια μακρύ, ήταν όλη η πρόσοψή του.

 Έβλεπες εκεί ότι η λογοτεχνία αποτελούσε πολυτέλεια. Έπιανε τον ανάλογο χώρο της ανάγκης. Όμως η παρηγοριά ήταν ότι είχε επιζήσει, οριστικά επιζήσει.

Ο ιδιοκτήτης του βιβλιοπωλείου έστεκε στην πόρτα: ένας μικρόσωμος άντρας, με γκρίζο γένι και μάτια πολύ ζωηρά, που άνοιγαν αριστερά και δεξιά της μακριάς σουβλερής μύτης του που την αγκίστρωνε η τσιμπίδα των γυαλιών του (…….).

Μέσα στο κατάστημα βασίλευε ένα καστανό μούχρωμα, που μύριζε δερματίλα κι ακόμη εκείνη τη μυρουδιά της λεπτής σκόνης που κάθεται πάνω στις σελίδες των λησμονημένων βιβλίων σα να φυλάει τα μυστικά τους – έτσι, όπως κάτω από τη στεγνή άμμο της ασιατικής ερήμου, απίστευτα ανέπαφοι, βρίσκονται οι θησαυροί, και οι διάφορες αρχαιότητες και τα μικροθυμητικά χιλιάδων χρόνων (….)

Το νήμα της σκέψης μου διακόπηκε από τη φωνή του γέρου.

Θα πρέπει να είστε μουσικός, είπε.

Ω, ναι, ήμουν λίγο. Μου έτεινε έναν ογκώδη τόμο.

Το έχετε ακούσει ποτέ αυτό; ρώτησε.

«Ρομπέρτο ο διάβολος». Όχι, δεν τ’ άκουσα ποτέ. Δεν είχα αμφιβολία ότι υπήρχαν κενά στη μουσική μου κατάρτιση.

Ο γέρος πήρε το βιβλίο κι έσυρε μια καρέκλα από τα σκοτεινά βάθη του μαγαζιού. Τότε ακριβώς παρατήρησα κάτι το εκπληκτικό. Αυτό που είχα περάσει, μ’ επιπόλαιη ματιά, σαν κοινό μπάγκο καταστήματος, διέκρινα τώρα ότι ήταν πιάνο με τετράγωνο, κάπως άγαρμπο σχήμα.

Ο γέρος κάθησε μπρος στο πιάνο.

Θα συγχωρήσετε λίγο το φαλτσάρισμα στον τόνο του, είπε, στρέφοντας το κεφάλι του προς εμένα. Είναι ένα παλιό Μπρόουντγούντ Τζώρτζιαν που έχει πολλές υπηρεσίες προσφέρει μέσα σε εκατό χρόνια.

Άνοιξε το σκέπασμα και τα κιτρινισμένα πλήκτρα έτριξαν στο σκοτάδι σαν τα δόντια ενός γέρικου αλόγου.

Herman Hesse - "ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΚΑΙ Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ"

Έρμαν Έσσε (2 Ιουλίου 1877 – 9 Αυγούστου 1962)

«Κάθε βιβλίο που διαβάζουμε, θέτει σε κίνηση την εσωτερική μας πυξίδα. Κάθε ξένο πνεύμα μας φανερώνει από ποιες πλευρές τόσο διαφορετικές μπορεί να αντικρύσει κανείς τον κόσμο. 

Σιγά – σιγά αρχίζει κατόπι, σοδειάζοντας την ανησυχία, η πυξίδα να στρέφεται στην παλιά κατεύθυνση, αυτή που ανήκει στον καθένα, ανάλογα με την ιδιοσυγκρασία του. 

Έτσι συνέβη και σ’ εμένα σε μια παύση της ανάγνωσης. Μπορεί κανείς να διαβάζει πολύ, και ένας μανιώδης της ανάγνωσης και περιθωριοποιημένος της ζωής, καταναλώνει τα βιβλία και τις γνώμες καθώς ο κοινωνικός άνθρωπος καταναλώνει ανθρώπους… 

Και θαυμάζει κανείς συχνά την ποσότητα που μπορεί να ανεχθεί. Αλλά κατόπι, χρειάζεται να τα πετάξει όλα πέρα και να περιδιαβάσει λίγο στο δάσος, να παρατηρήσει τον καιρό και τα φυτά, τις ομίχλες και τους ανέμους για να ξαναβρεί στον εαυτό του το γαλήνιο σημείο από όπου ο κόσμος κερδίζει την ενότητά του.

«Αντιμπεριαλιστής» - ΤΡΙΜΗΝΗ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ της «Κίνησης Φίλων Νέων Χωρών»

«Αντιμπεριαλιστής»
ΤΡΙΜΗΝΗ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ της 

«Κίνησης Φίλων Νέων Χωρών»

ΟΛΟ ΤΟ ΤΕΥΧΟΣ (ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΕΠΑΝΕΚΔΟΣΗ) 

(Κλικ στο εξώφυλλο)

Εισαγωγή
στην ηλεκτρονική επανέκδοση

του  Λευτέρη Ριζά

            Μετά την ήττα του ΕΑΜικού κινήματος και του Δημοκρατικού  Στρατού, την στρατιωτικο-πολιτική ήττα δηλαδή του λαϊκού κινήματος, όπως ήτανε φυσικό, ξέσπασε μεγάλη συζήτηση στις γραμμές του για τις αιτίες αυτής της ήττας. Μια συζήτηση που δεν έγινε πάντοτε ούτε με κανόνες αβρότητας ούτε με επιστημονικό και αμερόληπτο τρόπο. Δεν ήτανε δυνατόν άλλωστε. Τα γεγονότα ήτανε πολύ πρόσφατα, νωπά, ώστε όσοι πήρανε μέρος σε αυτά δεν ήταν σε θέση να τα παραθέσουν, αξιολογήσουν και ερμηνεύσουν με την απαραίτητη ψυχραιμία και αντικειμενικότητα.

            Τα πρόσωπα που ευθυνόντουσαν για την κατάληξη του αγώνα δεν ήταν σε θέση να εξηγήσουν γιατί οδήγησαν το κίνημα και το λαό στην καταστροφή. Το πρώτο που τους ενδιέφερε ήτανε να καλύψουνε τα λάθη και τις ευθύνες τους ή τουλάχιστον να τα φορτώσουνε σε κάποιους «αποδιοπομπαίους τράγους» του κινήματος και της ηγεσίας του. Αυτό οδήγησε σε μια λυσσαλέα αντιπαράθεση μέσα στους κόλπους της ηγεσίας  του – ιδίως του ΚΚΕ – όχι πάντοτε από την αρχή φανερής. Κι αυτό λόγω του ότι έπαιξε μεγάλο ρόλο η επιτήρηση του ΚΚΣΕ και των άλλων «αδελφών» κομμάτων πάνω στο ΚΚΕ και την ηγεσία του. Εξωτερικά, για το συμφέρον του κόμματος, έπρεπε όλα να δείχνουν ότι κυριαρχεί ψυχραιμία και ομαλότητα στην «οργανωμένη εμπροσθοφυλακή του προλεταριάτου». Αλλά οι αλλαγές προσώπων στην ηγεσία ή ακόμα και η – πολλές φορές – μυστηριώδης εξαφάνιση πρωταγωνιστών  του κινήματος και του κόμματος, άλλα μαρτυρούσαν.

            Τελικά, βέβαια,  η κρίση που σοβούσε μέσα στα σπλάχνα της ηγεσίας και στα μέλη του κόμματος, ξέσπασε ανοιχτά – με τη «βοήθεια» των «αδελφών κομμάτων», που πάντοτε είχαν επικεφαλής τους  «το ένδοξο κόμμα του Λένιν». Η κρίση σοβούσε σε όλη την έκταση: και μέσα στην Ελλάδα και στην προσφυγιά, στις φυλακές και τις εξορίες και σε όσους κυκλοφορούσαν ελεύθεροι. Το κόμμα – το ΚΚΕ – μπήκε σε κρίση με όλα τα ορατά σημάδια : διασπάσεις, αποχωρήσεις, φραξιονισμούς, συγκρούσεις, οργανωτική και πολιτική κρίση. Η άσχημη κατάσταση έγινε ορατή ακόμα και κατά τη διάρκεια των μεγάλων δικών που ακολούθησαν : Μπελογιάννη, την υπόθεση Πλουμπίδη, κλπ.

            Για τον μεγαλειώδη εθνικοαπελευθερωτικό, αντιφασιστικό αγώνα του ελληνικού λαού γράφτηκαν πολλά και εξακολουθούν να γράφονται, από πρωταγωνιστές του και από ιστορικούς. Για τις αιτίες της ήττας – για την «Επανάσταση που χάθηκε» – το ίδιο. Δεν είναι τυχαίο ούτε ανεξήγητο το ενδιαφέρον. Κανένας δεν μπόρεσε να «πιστέψει» γιατί και πώς τελικά χάθηκε, ηττήθηκε, ένα τέτοιο ρωμαλέο κίνημα.

5 ΒΙΒΛΙΑ ΠΟΥ ΑΞΙΖΕΙ ΝΑ ΕΧΕΙ ΚΑΘΕ ΠΑΙΔΙ ΣΤΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΤΟΥ

Τι κάνει ένα παιδικό βιβλίο στ’ αλήθεια ξεχωριστό; Ποιο βιβλίο θα κρατήσουν τα παιδιά για χρόνια και θα επιστρέφουν σ’ αυτό ξανά και ξανά; Μ’ αυτές τις σκέψεις στο μυαλό, βγήκαμε στα βιβλιοπωλεία, ψάξαμε καλά στα ράφια ανακαλύψαμε πέντε βιβλία που αξίζει να έχει κάθε παιδί στη βιβλιοθήκη του.

Σύμφωνοι, μέχρι να βγάλουν το Δημοτικό οι μικροί και οι μικρές βιβλιοφάγοι θα διαβάσουν απνευστί και τους επτά τόμους Χάρι Πότερ, κάθε καινούργιο Dogman, όλες τις περιπέτειες του Σπασίκλα, της Ξενέρωτης ή και των Μυστικών 7 – αν έχουμε βάλει κι εμείς οι μεγάλοι λίγο το χεράκι μας. Αλλά με αυτά εδώ τα πέντε βιβλία, τα παιδιά θα πατήσουν παύση. Θα αρχίσουν να «ξεκλειδώνουν» κόσμους, άλλους κάπως γνωστούς, άλλους λιγότερο.

Ξεφυλλίζοντας θα γνωρίσουν την μοναδική ποίηση του Οδυσσέα Ελύτη, την αξεπέραστη τέχνη των κυκλαδικών ειδωλίων, τη μαγεία της κλασικής μουσικής, την αρχιτεκτονική ιδιοφυΐα του Φρανκ Λόιντ Ράιτ, τη γοητευτική ιστορία της Ακρόπολης. «Βουτήξτε» κι εσείς μαζί τους και χαρείτε τα, σελίδα σελίδα.

1. Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΚΡΟΠΟΛΗΣ, Πάνος Βαλαβάνης

Έχετε πάει με τα παιδιά στην Ακρόπολη; Αν σ’ αυτή την ερώτηση απαντάτε αρνητικά, ήρθε η ώρα να ανεβείτε στον ιερό βράχο με οδηγό σας το βιβλίο «Η ιστορία της Ακρόπολης – Εκεί όπου οι άνθρωποι συναντούσαν τους θεούς» (εκδόσεις Καπόν). Ένας έμπειρος αρχαιολόγος εξηγεί στον μικρό ανιψιό του όλα όσα θέλει να μάθει. Ο διάλογός τους, άμεσος και διασκεδαστικός, μας δίνει κάθε πληροφορία για την Ακρόπολη, τη γειτονιά της και την εποχή της.

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΚΡΟΠΟΛΗΣ
Εκδόσεις Καπόν

«Επιτέλους, φθάσαμε στον Παρθενώνα! Εξήγησέ μου, γιατί αυτός ο ναός είναι ο πιο σημαντικός απ’όλους!» λέει το παιδί κι ο θείος ξεκινά. Οι δυο τους κατηφορίζουν και στο μουσείο της Ακρόπολης. Γιατί η Αθηνά προσφέρει την ελιά;

Η βιβλιοθήκη με τα τριάντα χιλιάδες βιβλία του Ουμπέρτο Έκο (video) και η παρακαταθήκη μιας συγγραφικής ιδιοφυΐας

ΚΛΙΚ ΕΔΩ για να διαβάσετε την ανάρτηση...

Άρχισα τη ζωή μου όπως θα την τελειώσω: ανάμεσα στα βιβλία...

" Άρχισα τη ζωή μου όπως θα την τελειώσω: ανάμεσα στα βιβλία. 

Στο γραφείο του παππού μου υπήρχαν παντού βιβλία• το ξεσκόνισμά τους απαγορευόταν, εκτός από μία φορά το χρόνο, τον Οκτώβριο, πριν ανοίξουν τα σχολεία. 

Δεν ήξερα ακόμη να διαβάζω και σεβόμουν ήδη αυτές τις όρθιες πέτρες• κάθετες ή κεκλιμένες, στριμωγμένες σαν τούβλα στα ράφια της βιβλιοθήκης ή μεγαλοπρεπώς και απλόχερα τοποθετημένες, σαν αλέες από μενίρ• ένιωθα ότι η ευημερία της οικογένειάς μας εξαρτιόταν από αυτές. [...] 

Ξεφάντωμα σε ένα μικροσκοπικό τέμενος, περιτριγυρισμένο από ογκώδη, αρχαία μνημεία που με είχαν δει να γεννιέμαι, που θα με έβλεπαν να πεθαίνω και των οποίων η σταθερότητα μου εγγυώνταν ότι το μέλλον θα ήταν τόσο ήρεμο όσο και το παρελθόν. [...] 

Τα βιβλία μου ήταν τα πουλιά και οι φωλιές μου, τα κατοικίδια ζώα μου, ο στάβλος και η εξοχή μου• η βιβλιοθήκη ήταν το σύμπαν παγιδευμένο σ' έναν καθρέφτη• είχε τον ατελείωτο πλούτο, την ποικιλία, το απρόβλεπτο."

Jean Paul Sartre

Για την αντιγραφή Γιώργος Τασιόπουλος από "ΟΙ ΛΕΞΕΙΣ", εκδ. ΑΓΡΑ (2016)

Φαντασιωμένος αναγνώστης

 Ένα ήταν το άγχος του ως προς τον βιβλιόκοσμό του. Αν θα προλάβει να διαβάσει αυτά τα επιλεγμένα που περιμένουν στη σειρά, αυτά που έχει υπόψη του για αγορά, αυτά που θα είναι σπουδαία και δεν έχουν ακόμα εμφανιστεί» - 

Γράφει ο Νίκος Τσούλιας

Ταξιδεμένος και αλλοπαρμένος. Πίστευε ότι είχε βρει έναν ξεχωριστό κόσμο, αυτόνομο, μαγευτικό – τον κόσμο των βιβλίων. Όχι, δεν ήταν συμπλήρωμα του κανονικού του κόσμου. Ήταν ο δεύτερος, ο απόλυτα ξεχωριστός, κόσμος του – κάτι σαν παράλληλο σύμπαν. Ρουφούσε με παθιασμένο τρόπο τις αφηγήσεις του, τα μηνύματά του, τα ερωτήματά του.

Εύρισκε μια παράξενη γοητεία. Ένιωθε την ομορφιά να απλώνεται μέσα από τις αναγνώσεις. Να τον συνεπαίρνει. Απλωνόταν το «εγώ» του, χωρίς να αντιλαμβάνεται τι ακριβώς συμβαίνει και αισθάνεται διαστολή και, το πιο σημαντικό, πληρότητα του εαυτού του. Και όταν έβγαινε προσωρινά για τις καθημερινές ανάγκες του από αυτόν τον κόσμο, συνειδητοποιούσε ότι κουβαλούσε μαζί του πνευματικά κοσμήματα, που άλλαζαν την αισθητική πρόσληψη της πραγματικότητας και του γλύκαιναν την ψυχική του διάθεση.

Δεν στεκόταν στις μικρολεπτομέρειες της ζωής και στην ισοπεδωτική θεώρηση της καθημερινότητας. Δεν επιδρούσαν πάνω του τα τόσα και τόσα ασήμαντα πράγματα και γεγονότα. Δεν αντιδικούσε για ευτελείς υποθέσεις. Άκουγε περιστατικά και περιστατικά και τα άφηνε να τον προσπερνούν. «Τι αξία μπορεί να έχουν», άκουγε να του λέει ο εαυτός του, «γιατί συγχίζονται και αντιδικούν τόσο εύκολα οι άνθρωποι, γιατί δεν ασχολούνται με τα μεγάλα ζητήματα της ζωής»;

Στον κόσμο των βιβλίων οι κανόνες ήταν απλοί. Οι συγγραφείς παρουσίαζαν την κορύφωση του πνεύματός των, τη δημιουργικότητα του στοχασμού τους, το πεδίο των ιδεών τους και των προβληματισμών τους, το σκηνικό των αναζητήσεών τους και των αγωνιών τους και τον καλούσαν σε συνεχή διάλογο. Ατέλειωτες οι συζητήσεις. Συνεχίζονταν στο μυαλό του και όταν ήταν έξω απ’ αυτόν τον κόσμο.

Είτε ήταν μυθιστόρημα και ποίημα είτε επιστημονικό ή φιλοσοφικό δοκίμιο δεν το στεκόταν απέναντί τους ως ένας συνηθισμένος αναγνώστης. Αντίθετα, εισχωρούσε μέσα τους. Κουβέντιαζε με τους λογοτεχνικούς ήρωες, προοικονομούσε τα μελλούμενα στην πλοκή του έργου. Στα σχήματα της γραφής του συγγραφέα προσέθετε και δικά του. Στα δοκίμια κατέθετε τους δικούς του ατέλειωτους στοχασμούς, τις αντιλογίες του, τις συμφωνίες του, τις ταλαντεύσεις του.

Κατεβάστε το ΔΩΡΕΑΝ e-book: Ελληνικό Θέατρο Σκιών: Παρόν, Παρελθόν και Μέλλον

Αν ο λαϊκός πολιτισμός αντιμετώπισε στη νεώτερη εποχή περιφρόνηση και υποτίμηση από τις κυρίαρχες ελίτ, το θέατρο σκιών έτυχε ακόμη χειρότερης μεταχείρισης. Μέχρι και τον Μεσοπόλεμο θεωρήθηκε περιθωριακό θέαμα, ενώ οι καλλιτέχνες του θεάτρου σκιών αντιμετώπιζαν τόσο την κρατική εχθρότητα όσο και την περιφρόνηση της κοινωνίας (πολλοί αναγκάζονταν να χρησιμοποιήσουν ψευδώνυμο, ώστε να μην ντροπιάζουν τις οικογένειές τους).

Αν και υπήρξαν πολλοί πνευματικοί άνθρωποι που στήριξαν και ανέδειξαν το θέατρο σκιών, αυτό αντιμετωπίζεται ως και σήμερα συχνά με βαθιά περιφρόνηση, όπως δείχνει και το άρθρου του Γιάννη Μαρίνου που αναδημοσιεύουμε.

Στο αφιέρωμα αυτό δίνουμε τον λόγο σε μία σειρά καραγκιοζοπαικτών που επέλεξαν να διατηρήσουν την παράδοση του θεάτρου σκιών στα «άγονα» χρόνια του μεταπολιτευτικού εκσυγχρονισμού. Τον Γιάννη Βουλτσίδη, ο οποίος, μαζί με την Γεωργία Γιαννοπούλου επιχειρούν από την ακριτική Θράκη να ανοίξουν νέους ορίζοντες στο θέατρο σκιών, ανανεώνοντας την σκηνική εμφάνιση και την δραματουργία του, τον καραγκιοζοπαίκτη αλλά και ιστοριοδίφη Ψυχραιμία, κατά κόσμον Κώστα Καμαριάρη καθώς και τους Στάθη Λαγκάδα, Νικόλα Αλεφραγκή και Τάσο Γεωργίου που ανήκουν στη νεώτερη γενιά καραγκιοζοπαικτών.

Ισίδωρος Ζουργός | «Περί της εαυτού ψυχής»

Το βίντεο από την παρουσίαση του πρόσφατου βιβλίου του Ισίδωρου Ζουργού, "Περί της εαυτού ψυχής", εκδ. Πατάκη, Αθήνα 2021. 

Η παρουσίαση πραγματοποιήθηκε στο βιβλιοπωλείο Ιανός της Αθήνας το Σάββατο 13 Νοεμβρίου. Το «Περί της εαυτού ψυχής» είναι ένα εσωτερικό χρονικό για τον τρόπο που ένας αντιγραφέας γίνεται συγγραφέας, ένα μυθιστόρημα οικογένειας, περιπέτειας και ελευθερίας, για το άλλο Βυζάντιο. Ένα βιβλίο για τη δύναμη της γραφής και της μνήμης, γι’ αυτήν την ορμή που απαιτεί να ονοματίσουμε τα πράγματα του κόσμου εξαρχής με ανάδοχο τη δική μας ψυχή. 

Ο συγγραφέας συνομιλεί με τον Δημήτρη Αγγελή, ποιητή, διευθυντή του περιοδικού «ΦΡΕΑΡ», και τον Σταύρο Γιαγκάζογλου, επίκουρο καθηγητή του Τμήματος Θεολογίας Ε.Κ.Π.Α.

ΠΗΓΗ: Σταύρος Γιαγκάζογλου

Βιβλία ανάλαφρα σαν το μαλλί της γριάς, γλυκά σαν κουραμπιέδες...

του Σπύρου Γιανναρά

Στις γιορτές, τότε που οι περιστασιακοί, περαστικοί και λοιποί μη αναγνώστες πατούν το πόδι τους σε βιβλιοπωλείο, ακούς τις πιο κωμικές θλιβερές παρατηρήσεις και απαιτήσεις. Η πλειοψηφία ζητάει βιβλία ανάλαφρα σαν το μαλλί της γριάς, γλυκά σαν κουραμπιέδες, αστεία σαν τ' ανέκδοτα της εκπομπής του Θέμου, απροβλημάτιστα σαν τους αρνητές του ιού, χωρίς την παραμικρή πικράδα, τον ελάχιστο νυγμό ή υπαινιγμό που θα υπενθυμίσει, έστω και ανατέμοντάς τον, το ζόφο της ζωής. "Θέλω μυθιστόρημα, αλλά να μην είναι βαρύ, να μην είναι στενάχωρο", είναι το αίνιγμα της σφίγγας με το οποίο έρχεται αντιμέτωπος ο βιβλιοπώλης. "Ένα βιβλίο σαν ταινία"...

Διόλου παράξενο, θα μου πεις, σε μια χώρα όπου η σχέση με το βιβλίο αντί να ανθίσει στα παιδικά χρόνια και να δίνει καρπούς μια ολόκληρη ζωή, τραυματίζεται ανεπανόρθωτα στα τρυφερά χρόνια του σχολείου. Θέλει ιδιαίτερο ταλέντο για να καταφέρεις να αποστρέψεις διαδοχικές γενιές από το βιβλίο, αναρίθμητους ανθρώπους που δεν θα ξεπεράσουν ποτέ την αποστροφή για το νεκρωμένο γράμμα που αναγκάζονταν να καταπιούν σαν το πικρότερο καταπότι, στα χρόνια της πνευματικής τους διαμόρφωσης. Γενιές και γενιές που μετά το απολυτήριο ή το πτυχίο δεν ξαναπιάνουν βιβλίο στα χέρια τους. 

Τη μεγαλύτερη όμως στεναχώρια μου τη γεννούν οι συστηματικότεροι, αναλογικά, αναγνώστες. Αυτοί που σε κάθε ευκαιρία θα διατρανώσουν την απέχθειά τους για την ελληνική λογοτεχνία. "Δεν διαβάζω ελληνική λογοτεχνία" ή "δεν διαβάζω βιβλία στα ελληνικά". Επίσης, διόλου παράξενο σε μια χώρα όπου οι ίδιοι οι συγγραφείς δεν διαβάζουν τους συναδέλφους τους, όπου (οι νεότεροι συνήθως) συγγραφείς διαβάζουν σχεδόν αποκλειστικά στα αγγλικά, προσπαθώντας ενίοτε να γράψουν με αγγλικά από δεύτερο χέρι. 

Είναι αλήθεια ότι η λογοτεχνία (ποίηση και πεζογραφία) δεν αποτελεί εξαίρεση. Κι εδώ ισχύει ακέραιο το νεοελληνικό, "ό,τι δηλώσεις είσαι". Οι εκδότες βγάζουν ό,τι γράφεται (αυτό που απορρίπτει ο ένας, το εκδίδει ο άλλος) με την ελπίδα -καθότι κάθε άλλο κριτήριο έχει πια χαθεί - του εκδοτικού θαύματος: "κι αν αυτό πουλήσει;" 

Και η κριτική παρουσιάζει αξεδιάλυτα όλη την πραμάτεια, σαν απλωμένο τραχανά. Ελάχιστες και δαχτυλοδειχτούμενες οι εξαιρέσεις, που θα αποτολμήσουν (όχι την αρνητική κρίση που είναι εξ ορισμού εξοβελισμένη απ' το εμπορικό παιχνίδι) αλλά να επιλέξουν τα βιβλία, τα οποία είτε θα παραφράσουν (συγγνώμη, παρουσιάσουν), είτε θα φωτίσουν, σε πείσμα των αφόρητων πιέσεων που δέχονται από τους εκδότες που πλήρωσαν διαφήμιση και τους αρχισυντάκτες που την έλαβαν. 

Είναι όμως κρίμα και άδικο. Αφ' ενός, βέβαια, κυκλοφορεί πολλαπλάσια μεταφρασμένη λογοτεχνία, στην προσπάθεια των εκδοτών να πιάσουν τους ταγμένους αναγνώστες της μετάφρασης, με αποτέλεσμα κανένα καλό ξένο βιβλίο να μην λείπει από την αγορά, από την άλλη όμως κυκλοφορεί και αναρίθμητη σαβούρα.

 Οχι τόσο μέτρια μετάφραση, (το επίπεδο των ελλήνων μεταφραστών, ακόμη και σε σπάνιες και εξαιρετικά δύσκολες γλώσσες είναι εντυπωσιακά υψηλό. Πολλές οι ελληνικές μεταφράσεις μπροστά στις οποίες ωχριούν οι αντίστοιχες αγγλικές, γαλλικές κλπ), όσο μέτρια, μετριότατα βιβλία που κυκλοφορούν και διαβάζονται με το κύρος του ξένου. Ο Έλληνας που τα τελευταία χρόνια έχει (θέλοντας και μη) βάλει νερό στο καταναλωτικό κρασί του και αγοράζει και ελληνικά, εξακολουθεί να απαξιώνει τους έλληνες συγγραφείς. Πέρα από μια δράκα καταχωρημένων ευπώλητων, τους οποίους καταπίνει άκριτα και αμάσητα κι οι οποίοι έχουν μεταλλαχθεί σε μηχανές κειμένων, εκδίδοντας τουλάχιστον ένα (σχεδόν το ίδιο) βιβλίο το χρόνο. Κι είναι κρίμα και άδικο.

Είναι κρίμα και άδικο γιατί σε πείσμα των καιρών, της νοοτροπίας που θέλει ως μοναδικό κίνητρο οποιασδήποτε προσπάθειας το κέρδος, υπάρχουν έλληνες συγγραφείς (με ατελείωτα αναγνωστικά χιλιόμετρα πίσω τους) που δίνονται ψυχή τε και σώματι στο γράψιμο από τρελό έρωτα και φρενήρη αγάπη για αυτό που κάνουν. Με μοναδικό όνειρο να γράψουν καλά ή ακόμα καλύτερα. Άνθρωποι που κατέθεσαν θησαυρούς και διαμάντια ή απλώς και μόνο τον καλύτερό τους εαυτό, δίνοντας εξοχως αξιόλογα βιβλία τα οποία συνάντησαν, πλην ελαχίστων εξαιρέσεων, γυρισμένες πλάτες. Ή ακόμα χειρότερα, περιέπεσαν στην πιο μαύρη λήθη.

Είναι κρίμα κι άδικο. Ψάξτε, φυλλομετρήστε και διαβάσετε σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία. 

Διαβάστε Καίη Τσιτσέλη, Τόλη Καζαντζή, Νίκο Νικολαϊδη (τον Κύπριο), Νίκη Αναστασέα. Ξαναδιαβάστε Γιώργο Ιωάννου, Ρέα Γαλανάκη, Κώστα Ταχτσή, Γιάννη Μπεράτη, Χρήστο Βακαλόπουλο, Ευγένιο Αρανίτση, Μαρία Μήτσορα, Ελεωνόρα Σταθοπούλου, Κωστή Παπαγιώργη, Τζένη Μαστοράκη, Αλέξανδρο Μπάρα, Νίκο Μπακόλα, Μάριο Χάκκα, Θοδωρή Γκόνη, Θάνο Σταθόπουλο. 

Διαβάστε Βασίλη Γκουρογιάννη, Δημήτρη Νόλλα, Νίκο Χουλιαρά, Βίκη Τσελεπίδου, Θόδωρο Παντούλα, Νίκο Χρυσό, Νίκο Μάντη, Κάλλια Παπαδάκη, Ιάκωβο Ανυφαντάκη, Χρίστο Κυθρεώτη, Κωνσταντίνο Τζαμιώτη, Τάκη Κατσαμπάνη, Δήμητρα Κολλιάκου. 

Διαβάστε Κωνσταντίνο Πουλή, Ηλία Παπαγιαννόπουλο, Πάνο Τσίρο, Ηλία Παπαμόσχο, Κώστα Καβανόζη, Γιάννη Στίγκα, Μιχάλη Μακρόπουλο. 

Ανακαλύψτε και διαβάστε Κωνσταντίνο Χατζηνικολάου, Θέμη Πάνου, Κώστα Περρούλη, Ούρσουλα Φώσκολου, Βασίλη Λούλη, Γιώργο Γκόζη, Θανάση Σταμούλη, Σωφρόνη Σωφρονίου, Νάσο Θεοφίλου. 

Ανακαλύψτε ανυποψίαστα μεγέθη, όπως τον Νίκο Α. Παναγιωτόπουλο τον ποιητή, την Ανθή Λεούση, τον Νίκο Αλέξη Ασλάνογλου, τον Αλέξη Τραϊανό, τον Γιώργο Μανιάτη.

Κόβω το χέρι μου, πως δεν πρόκειται να βρείτε κάτι μέτριο σ' όλους αυτούς. 

Διαβάστε τους. Είναι κρίμα και άδικο.

ΠΗΓΗ: Spyros Yannaras

Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com

Τι όμορφο που είναι ένα βιβλίο

Τι όμορφο που είναι ένα βιβλίο

που επινοήθηκε για να πιάνεται στο χέρι,

ακόμα και στο κρεβάτι,

ακόμα και μέσα σε μια βάρκα,

ακόμα κι εκεί που δεν

υπάρχουν ηλεκτρικές πρίζες,

ακόμη κι αν έχει

αποφορτίσει κάθε μπαταρία

και αντέχει τα σημάδια

και τα τσαλακώματα,

μπορεί να αφεθεί να πέσει καταγής

ή να παρατηθεί ανοιγμένο στο στήθος

ή στα γόνατα όταν μας παίρνει ο ύπνος,

μπαίνει στην τσέπη, φθείρεται,

καταγράφει την ένταση, την επιμονή

ή το ρυθμό των αναγνώσεών μας,

και μας υπενθυμίζει

(αν φαίνεται καινούριο ή άκοπο)

ότι δεν το διαβάσαμε ακόμη.

Ουμπέρτο Έκο

Θλίψη No 1 και Θλίψη Νο 2 (Οι πειρατές του χρόνου)

Ενώνω, παρακάτω, δύο θλίψεις σε μία. Η πρώτη (εκ των υστέρων αριθμημένη ως «Νο 1» δημοσιεύτηκε στην Προοδευτική Εύβοια, 24-7-2020, σελ. 8. Η δεύτερη, αριθμημένη εξαρχής ως «Θλίψη Νο 2: οι πειρατές του χρόνου», δημοσιεύτηκε στην Προοδευτική Εύβοια, 9-10-2020, σελ. 1-2. Στην κοινή δημοσίευσή τους, ο αναγνώστης θα αποκομίσει, ίσως, μια αίσθηση επανάληψης. Όντως, η δομή του κειμένου αυτού είναι να διαβάσεις το πρώτο (μικρό) κομμάτι, και να επιστρέψεις, μετά από δυόμιση-τρεις μήνες να διαβάσεις το υπόλοιπο. Αν ο αναγνώστης δεν μπορεί να ακολουθήσει αυτή τη μέθοδο, ας το διαβάσει ολόκληρο μονομιάς. Έτσι κι αλλιώς, επαναλαμβανόμενη είναι και η αίσθηση που αποκομίζει ο εκδότης μιας εφημερίδας, όταν απευθύνεται σε φίλους. Κοντολογίς, αισθάνομαι να με εκφράζουν τα δύο κείμενα ιδιαίτερα, αυτή την περίοδο. Το πλάνο με τον Έρολ Φλυν πειρατή δημοσιεύτηκε με το δεύτερο από τα κομμάτια που ακολουθούν.

Κωστής Δεμερτζής 

Θλίψη … (Νο 1)

Συνάδελφος (δικηγόρος, συνταξιούχος, ήδη τότε). Μέλος χορωδίας (κάπου στην Αθήνα. Τενόρος;). Τετράγωνη όψη, τον φέρνω στο νου μου με μαύρο παλτό (αυτός), και το πρόσωπό του επίσης τετράγωνο, και τα μαλλιά του μαύρα (παρά την ηλικία του), χτενισμένα προς τα πίσω, αφήνοντας μπροστά ένα μάλλον στενό και με οριζόντιες ρυτίδες μέτωπο. Όψη θλιμμένη, βλέμμα βαθύ, ένα υπόλειμμα επαγγελματικής επιθετικότητας του δικηγορικού επαγγέλματος μεστωμένης με μιαν απόχρωση πικρίας, στο στόμα. Πού βρεθήκαμε; Σε δικαστήριο; (τον είχα μάρτυρα σε μιαν υπόθεση). Αλλού; Στου Μπέη, μήπως; (το Κέντρο Δικανικών Μελετών, όταν λειτουργούσε). Σε μια στιγμή, πλησίασε εμένα, και κάποιον άλλον (δεν φέρνω στο νου μου ποιον, μάλλον συνάδελφο και εκείνον, δικηγόρο), και μας πρότεινε:

ΜΙΑ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ! ΠΑΡΑΘΥΡΟ ΣΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑ...

Ιωάννης Πρίγκος, εραστής των βιβλίων

Δοκίμιο για τον διαφωτισμό του παρόντος*

Του Στέφανου Μπεκατώρου από τον νέο Ερμή τον Λόγιο τ. 1

Πολύ καημός είναι η σκλαβιά και αυτή με παρακίνησε να γράψω ετούτα, από καημό. Διότι ούλοι να έχουν τα βασίλειά τους και οι Ρωμαίοι να είναι σκλάβοι του Τούρκου;… Μεγάλο κακό έπαθαν οι Ρωμαίοι ορθόδοξοι χριστιανοί!… Ασήκωσε, Θεέ μου, έναν άλλον Αλέξανδρον, ως πότε εκείνος τους Πέρσας έδιωξε από την Ελλάδα, έτζι και αυτόν τον τύραννο να τον διώξει, να λάμψει πάλε η χριστιανοσύνη στους τόπους της Ελλάδος καθώς και πρώτα…

Όποιοι πεινούν ή διψούν, τρώγοντας χορταίνουν και πεινώντας ή διψώντας ομοίως τη δίψα τους θεραπεύουν. Εγώ την πείναν μου και δίψαν μου, ήγουν την ανάγνωσιν των βιβλίων, ποτέ δεν χορταίνω, αλλά μάλιστα όσον τρώγω τόσον περισσότερον πεινώ.[…]. Μαθημάτων φροντίζετε και μη χρημάτων∙ τα γαρ μαθήματα φέρουσιν τα χρήματα. Δι’ εμέ τα χρήματα μου φέρνουν τα μαθήματα, ότι καλά εξοδιάζω διά να έχω τα βιβλία, ήγουν να τα αγοράσω, όπου είναι ακριβά κι ελληνικά με το να είναι όχι πολλά να βρίσκονται. Πείθομαι σοφού λόγους, τιμώ τους αξίους, ερευνώ τα γραφόμενα των προγόνων μου, παθαίνω ίνα μαθαίνω∙ τα παθήματα, μαθήματα.

Tα λόγια αυτά γράφτηκαν στην αρχή της δεύτερης πεντηκονταετίας του 18ου αιώνα στο Άμστερνταμ, στην Ολλανδία, από ένα Έλληνα έμπορο γεννημένο στη Ζαγορά του Πηλίου. Είναι η «απελέκητη γραφή» ενός αγράμματου, που γεννήθηκε στα μαύρα χρόνια της Τουρκοκρατίας πολύ φτωχός κι έπρεπε να δουλέψει από μικρό παιδί για να βγάλει το ψωμί του, αφού μάλιστα καθώς φαίνεται ορφάνεψε αρκετά νωρίς. Κι όταν πια μπορούσε να μάθει γράμματα, ήταν πια αργά για να πάει σε σχολείο ή κοντά σε δάσκαλο γιατί έπρεπε να κοιτάξει τη δουλειά που επρόκειτο να τον κάμει αργότερα πολύ πλούσιο. Έγινε, λοιπόν, ένας αυτοδίδακτος, αγοράζοντας, με τα κέρδη που του άφηνε η εμπορική δραστηριότητα, ξενόγλωσσα βιβλία, κυρίως στην ολλανδική γλώσσα που εγνώριζε καλά, μα και στα ελληνικά, λιγότερα βέβαια, μια και ο αριθμός των ελληνικών βιβλίων ήταν κατά πολύ μικρότερος την εποχή εκείνη. Ο Ιωάννης Πρίγκος, που έγραψε τα λόγια αυτά, υπήρξε ένας από εκείνους τους ανθρώπους τους ταπεινούς που αγάπησαν πολύ στη διάρκεια της ζωής τους και η αγάπη τους, όπως κάθε αληθινή αγάπη βέβαια, ξεπερνώντας τον εαυτό τους, προχώρησε στα σκοτεινά κι έπεσε σαν σπόρος στο έδαφος της πατρικής τους γης.

Ο Thornton Wilder έχει γράψει στο τέλος μιας μυθιστορίας του:

Η αγάπη αρκεί. όλοι οι αναπαλμοί της αγάπης ξαναγυρίζουν στην αγάπη που τους εγέννησε. Η αγάπη δεν έχει ανάγκη από τη μνήμη. Υπάρχει μια χώρα των ζωντανών και μια χώρα των πεθαμένων και η γέφυρα ανάμεσά τους είναι η αγάπη, το μόνο που επιζεί, το μόνο νόημα.

Αντίθετα με τον Wilder, ωστόσο, εγώ πιστεύω ότι η μνήμη πάντοτε χρειάζεται. έτσι, όσο κι αν η αγάπη του Πηλιορείτη πραματευτή προχώρησε, ανώνυμη, στα σκοτεινά, κι έκαμε καλά τη δουλειά της, πολύ καλύτερα από πολλούς και πολλά που προχωρούν με θόρυβο στο φως, η μνημόνευσή της τώρα, σ’ αυτές τις ασυνάρτητες μέρες και η περιγραφή, έστω και συνοπτικά, των περιστατικών που την έθρεψαν και την προσδιόρισαν, χρειάζεται, διότι θα μας εχάριζε πολλά αποθέματα ελπίδας, παρηγοριάς και κουράγιου. Οι σημερινές συγκυρίες έχουν αναλογίες με εκείνες που έζησε ο Πρίγκος στις έξι δεκαετίες της ζωής του.

Σήμερα, όπως και κατά τον 18ο αιώνα, ο τόπος μας δοκιμάζει ύψιστο κίνδυνο επιβίωσης. Επιβίωσης, όσον αφορά την εδαφική μας ακεραιότητα, που απειλείται σήμερα από το ίδιο κακόπιστο και επεκτατικό έθνος, το τουρκικό, που μας συνέθλιβε πριν από δύο αιώνες.

Ο αλλόκοτος αυτός και πεισματάρης τύπος ανθρώπου, υπήρξε ένας από εκείνους τους ξενητεμένους Έλληνες της ύστερης Τουρκοκρατίας που, μολονότι η σκληρή μοίρα της σκλαβιάς τους ξερίζωσε από τα χώματα της πατρίδας και τους έδιωξε στην ξενιτιά, εκείνοι ξαναβρήκαν τον ομφάλιο λώρο της ζωής τους κι έμαθαν αγαπώντας τη δουλωμένη πατρίδα τους να ξαναριζώσουν στο αγαπημένο σώμα τόσο βαθιά, όσο δεν το κατόρθωσαν οι άλλοι συμπατριώτες που πατούσαν τη μητέρα γη. Πολλοί απ’ αυτούς πρόκοψαν στα γράμματα ή έγιναν πλούσιοι και, γυρνώντας πίσω, απέβησαν ευεργέτες, όχι μόνο του ιδιαίτερου τόπου τους, μα και του Γένους ολόκληρου. Ο Ιωάννης Πρίγκος αγάπησε βαθιά την πατρίδα του Ζαγορά του Πηλίου, τους συγγενείς και φίλους του, τους σκλαβωμένους Έλληνες. Αγάπησε τους ζωντανούς αλλά και τους πεθαμένους, ολόκληρο το Γένος του. Πάνω από όλα όμως, ο Πρίγκος αγάπησε τα βιβλία και τη μάθηση, την Παιδεία των Ελλήνων. Επίστεψε ότι η πνευματική καλλιέργεια και η απόκτηση γνώσεων θα έδιναν φτερά στο μυαλό και την ψυχή του σκλαβωμένου Γένους για να κερδίσει την πολυπόθητη ελευθερία, ξεφεύγοντας από την αδικία και την ταπείνωση.

Οι εκκλήσεις, οι παρακλήσεις και οι προσευχές που κάνει ο θαυμάσιος αυτός Έλληνας είναι αδιάκοπες σε κάθε σημείο του σχεδόν προφορικού γραφτού του. Παρακαλεί τον Θεό, προσεύχεται, κάνει εκκλήσεις στους ομογενείς του και στους βασιλιάδες της Ευρώπης και της Ρωσίας. Ας ακούσουμε πάλι την ταπεινή και αγνή φωνή του:

Ένωσε τους, Θεέ μου, τους χριστιανούς βασιλείς, να κάμουν ετούτο το έργο, να ελευθερωθούνε οι χριστιανοί από την τυραννία και δυναστεία του Τούρκου, διά να βασιλεύει η δικαιοσύνη και να μην αδικείται τινάς, αλλά να είναι βέβαιος ο καθένας εις τη ζωή του και εις το εδικό του. Και όχι μόνο ως είναι τώρα. οπού είναι τρομάρα, οπού φοβάσαι τον ίσκιο σου. Και με όλο αυτό, φτάνει να έχεις ολίγο τι, δε λείπουν οι αβανίες να σε κάμουν να το χάσεις, να σε πτωχύνουν, να σε αφανίσουν, καθώς κάμουν οι Τούρκοι με τους χριστιανούς, οπού τους επτώχυναν και τους ερήμαξαν με τες αδικίες και τες αρπαγές οι αβάνηδες, οπού με το να είναι κακός ο εξουσιαστής ευρίσκουν χώρα οι κακοί να κάνουν την κακία, αδικώντας και παίρνοντας του αλλονού[…].

Όλα αυτά από κάτω στον Τούρκο δεν μπορούν να συστηθούν, μήτε να γενούν. Ότι αυτός είναι άτακτος και άδικος. Και αν είναι ο σερμαγιάς χίλια, τα ονομάζει δεκάδιπλα διά να τα αρπάξει να πτωχύνει τους άλλους, μη διακρίνοντας ότι το πλούτισμα των υπηκόων είναι πλούτος της βασιλείας του.[…] Ο μεγαλοδύναμος να τον αφανίσει, να γίνει χριστιανοσύνη η Ελλάδα, να είναι δικαιοσύνη, να γίνουν παρόμοιες κυβέρνησες ως η άνωθεν, καθώς είναι εις την Ευρώπη, όπου κάθε ένας έχει το εδικό του, χωρίς φόβο καμιάς αδικίας, ότι βασιλεύει η δικαιοσύνη, ειδέ στον Τούρκο η αδικία και η αρπαγή.

Να σηκωθεί τινάς από το Γένος, να τον ακολουθήσουν οι ομογενείς, να κάμουν το βολετό τους να ελευθερωθούνε απατοί τους με βοήθεια πρώτα του θεού και ύστερα τινός βασιλέως ομοπίστου ως είναι η Ρουσία, ότι οι άλλες βασιλείες, βλέπομε, με όλον οπού είναι χριστιανοί, βλέπει ο καθένας την ιδική του έγνοια και δεν τους νοιάζει μήτε διά τη χριστιανοσύνη, μήτε διά τους χριστιανούς, οπού είναι αποκάτω εις την τυραννία του Τούρκου.

Ο Θεός να ενεύσει εις την καρδία της βασιλείας Ρουσίας, οπού είναι ομόπιστος, να μας ελευθερώσει από το ζυγό, το βαρύ, και αβάστακτο, τον άδικο, τον άρπαγο, τον άπιστο Τούρκο, δι’ αύξηση και στερέωση του χριστιανισμού. Ως πότε θα βασιλεύει αυτό το ήμισυ φεγγάρι, οπού κυριεύει την πόλη του Κωνσταντίνου από το 1453 έως τώρα 1768, χρόνοι 315. Φτάνει, Θεέ μου, η οργή σου!

Τί συμβαίνει μέσα μας όταν “χανόμαστε” μέσα σε ένα βιβλίο

Έχετε ποτέ σκεφτεί καθώς διαβάζετε ένα βιβλίο ότι γνωρίζετε τον ήρωα ή τον κόσμο στον οποίο αυτός δρα κι εξελίσσεται; Έχετε ποτέ αναρωτηθεί γιατί όταν διαβάζετε ένα καλό βιβλίο ζωντανεύουν οι σελίδες του μπροστά στα μάτια σας;

Εκφράσεις όπως: “Δεν μπορούσα να σταματήσω να διαβάζω”. Ή “Το διάβασα μέσα σε μια μέρα” είναι συνήθεις όταν περιγράφουμε ένα καλό βιβλίο σε κάποιον.

Μιλάμε απλώς για σελίδες χαρτιού με λέξεις πάνω τους. Πώς μπορεί αυτό από μόνο του να κάνει μια ιστορία να ζωντανέψει μπροστά μας;

Τί συμβαίνει στο μυαλό μας και μας παρασύρει ένα βιβλίο τόσο πολύ στις σελίδες του;

Είναι αρκετά γοητευτικό να δούμε κάποιες από τις έρευνες που διεξάγονται σε κάθε γωνιά του κόσμου για να ξεδιπλωθεί όσο το δυνατό περισσότερο αυτό το άλυτο μυστήριο.

Μελέτες ψυχολογίας και νευροεπιστημών ονομάζουν αυτήν τη διαδικασία “νοητική προσομοίωση” και τη χωρίζουν σε τρία στάδια, ώστε να καταφέρουν να προσεγγίσουν, έστω και ελάχιστα, το γιατί ο αναγνώστης διαβάζοντας ένα βιβλίο μπορεί να αισθάνεται ότι συμμετέχει ενεργά στην ιστορία, φορώντας τα παπούτσια του ήρωα του βιβλίου. Ας δούμε τα τρία πολύ ενδιαφέροντα στάδια.

Αντιληπτική προσομοίωση: Γνωρίζοντας τον ήρωα

Στο πρώτο στάδιο, μέσω της αλληλουχίας των λέξεων και της διαδικασίας της ανάγνωσης, οπτικοποιούνται οι χαρακτήρες και τα στοιχεία της ιστορίας ενός βιβλίου. Μια διαδικασία αρκετά δύσκολη να αναλυθεί γιατί δεν υπάρχει τρόπος να φωτογραφηθεί η στιγμή που αυτό συμβαίνει στον εγκέφαλο του αναγνώστη.