Κριτικά σχόλια στο κείμενο του Διονύσιου Σκλήρη για τον Χρήστο Γιανναρά

του ΣΩΤΗΡΗ ΓΟΥΝΕΛΑ

Αγαπητέ Διονύση

Μου δίνεις την αφορμή, μια και δεν έγραψα τίποτε για την πρόσφατη εκδημία του φίλου Χρήστου Γιανναρά, να διευκρινίσω κάποια σημεία σχετικά με ορισμένες πλευρές του έργου του αλλά και τις κρίσεις που περιέχει το δικό σου κείμενο. Είναι αλήθεια, ότι δεν μπορεί κανείς σε λίγες σελίδες να καλύψει τα θέματα, καθώς ο Χ.Γ. απλώθηκε σε ποικίλες περιοχές όχι μονάχα θεολογικές αλλά και φιλοσοφικές και πολιτικές. Ωστόσο, μένω μέσα στις δικές σου προκείμενες.

Πολλοί, όπως κι εσύ, υπογραμμίζουν το γεγονός ότι ο Χ.Γ. διηύρυνε την θεολογική περιοχή όπως ίσως κανείς άλλος στα χρόνια του, και άνοιξε διάλογο ουσίας με φιλοσόφους και θεωρητικούς Έλληνες και προπαντός ξένους. Αλλά υπάρχουν ζητήματα. Εδώ και χρόνια όταν γίνεται λόγος για Θεολογία με κεφαλαίο ή μικρό γράμμα, το βάρος πέφτει στην επιστημονική θεολογία και τους επιστήμονες θεολόγους παρά το γεγονός ότι έγινε προσπάθεια από πρόσωπα όπως ο Ν. Νησιώτης, ο Π. Νέλλας, και γενικότερα η λεγόμενη θεολογία του 60 να «γυρίσουμε» στην πατερική θεολογία και να εμπνευστούμε από αυτήν προωθώντας μια αποκατάσταση νοημάτων και σημασιών που στο πέρασμα των αιώνων είχαν παρανοηθεί, παραμορφωθεί ή διαστρεβλωθεί. Υπογράμμιζαν έτσι τη σημασία της αποκαλυπτικής θεολογίας και του χαρίσματος. Και συνέδεαν την θεολογία με το εκκλησιαστικό γεγονός.

Ο Χ.Γ. παρά το ότι διαλέχθηκε με σειρά Δυτικοευρωπαίων φιλοσόφων, και μάλιστα με τον Χαϊντέγγερ, δεν άφησε στο περιθώριο ούτε λησμόνησε την περίπτωση Διονυσίου του Αρεοπαγίτη και τον αποφατισμό του (βλέπε και το βιβλίο του Χαιντέγγερ και Αρεοπαγίτης) που έτσι κι αλλιώς συνδέεται με το σύνολο των πατερικών θεωρήσεων.

Ο Γιανναράς έχει επιμείνει στο θέμα του αποφατισμού τον οποίο βρίσκει ότι κατοικεί και τον αρχαίο προχριστιανικό λόγο καθώς γράφει στο βιβλίο του Ορθός λόγος και κοινωνική πρακτική, στο κεφάλαιο «Ορθολογισμός και αποφατισμός» (σ. 181) σημειώνοντας ότι η αρχαία ελληνική σκέψη χαρακτηρίζεται από

«μια γενικότερη αποφατική στάση…που αρνείται να εξαντλήσει τη γνώση στη διατύπωσή της, επομένως αρνείται και να επαληθεύσει τη γνώση μόνο με τον έλεγχο της ορθής διατύπωσης» (σ. 185).

Εννοεί ότι οι αρχαίοι (ενν. φιλό-σοφοι) χωρίς να αυτονομούν τρόπους και μεθόδους λογικής επεξεργασίας των συλλογισμών «δεν εξαντλούν την αλήθεια στην ορθότητα της διατύπωσης», κλείνοντας έτσι την αλήθεια σε γνωσιολογικά σχήματα, όπως άρχισαν να κάνουν οι σχολαστικοί και συνέχισαν οι νεώτεροι δυτικοί.

Μονάχα η Δύση υπάρχει;

Σκέψεις με αφορμή ένα συνέδριο στο Παρίσι

από Σωτήρης Γουνελάς -16 Σεπτεμβρίου 2024

Σημείωμα

Το κείμενο που ακολουθεί στάλθηκε στη «Σύναξη» και δημοσιεύτηκε στο 116 τεύχος (Οκτώβριος -Δεκέμβριος 2010, σ.75-80). Επειδή ούτε τότε υπήρξε κάποιου είδους απάντηση ή σχολιασμός και επειδή βρίσκω τα ερωτήματα και το περιεχόμενο του κειμένου απολύτως επίκαιρα-ειδικά σήμερα που ο δυτικός κόσμος βρίσκεται υπό κατάρρευσιν-αποφάσισα να το γνωστοποιήσω στο φιλόξενο «Αντίφωνο».

_______***________

Θα μπορούσα να αρχίσω με τη φράση: πολύπαθος ο χώρος της θεολογίας. Το γνωρίζω όχι βέβαια από τη συμμετοχή μου σε αυτό το συνέδριο (μεταφορά στα γαλλικά μέρους του συνεδρίου με τίτλο «Αναταράξεις στη μεταπολεμική Θεολογία- η ‘Θεολογία του ’60’, εκδ. Ίνδικτος 2009, που έλαβε χώρα στην Ακαδημία του Βόλου το 2005) αλλά από τα δεκαέξη χρόνια στη ‘Σύναξη’. Η θητεία εκείνη (μέχρι το 1997) και η πορεία μου απο εκεί και πέρα με υποχρεώνουν σε μια σειρά σκέψεων και συγκρίσεων, καθώς απλώνεται μπροστά μου ο κάμπος της λεγόμενης γενιάς του 60 και τώρα της λεγόμενης γενιάς του 90. Θα μπορούσα να ισχυριστώ ότι μετέχω κάπως και των δύο. Γι’ αυτό και γράφω όσα ακολουθούν.

Το συνέδριο αυτό ως προς ορισμένες πλευρές του φαντάζει σαν μια συμφιλίωση με τη Δύση. Εάν είναι έτσι προκύπτουν τα ακόλουθα ερωτήματα:

Α) Γίνεται λόγος για πόλωση Ανατολής–Δύσης, για αντιδυτικισμό από πλευράς γενιάς του 60, για ελληνοκεντρισμό κλπ. Τίθεται το ερώτημα: πόσα χρόνια υπάρχει στη Δύση, μέσα στους χώρους σπουδής και μελέτης, η χιλιετία του Βυζαντίου ή σωστότερα της Ρωμανίας, ως θεολογική, ιστορική, πολιτιστική, κοινωνική πραγματικότητα και το σημαντικότερο ως η περίοδος που συνδέει τον σημερινό χριστιανισμό –ορθόδοξο και μη ορθόδοξο– με τις απαρχές της χριστιανικής Αλήθειας; Θέλω να πω ότι για τη Δύση, το Βυζάντιο ως πνευματική πραγματικότητα είτε παρουσιαζόταν ως ‘παρακμή’, ή ‘θλιβερή συνέχεια’ της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας (Γίββωνας), είτε, από τους διαφωτιστές, κάτι μεταξύ δολοπλοκίας και ρητορισμών, για να μη πούμε τίποτε για την άποψη του Χέγκελ που είναι αχαρακτήριστη. Δεν αποκλείεται μετά από αυτόν να φτάνει ο πολύς Καστοριάδης στη διατύπωση: «ο βυζαντινός πολιτισμός είναι πολιτισμός θεοκρατικής ετερονομίας, αυτοκρατορικού αυταρχισμού και πνευματικού δογματισμού». Ο Κλεμάν, που μας άφησε πρόσφατα, συνοψίζει άριστα τα πράγματα στο ακόλουθο (αδιάβαστο;) απόσπασμα: «Εμφανίστηκε, λοιπόν, και αναπτύχθηκε προοδευτικά μια θεωρία για τον Θεό, που παραμέριζε ταυτόχρονα την αποφατική προσέγγιση και το συμβολισμό, και που γρήγορα χωρίστηκε αυτή η θεωρία από την εκκλησιαστική εμπειρία. Θεολογία των εννοιών και των συστηματοποιήσεων, αφημένη, με την παρακμή του Θωμισμού, στην αυτάρκεια της λογικής που χωρίζει και αντιθέτει, που αντικειμενοποιεί και κατέχει – αντί να πεθάνη και να ξαναγεννηθή μέσα στο νερό του Βαφτίσματος, για να ιερουργήση ταπεινά το μυστήριο, να στοχαστή μέσα στα όρια του μυστηρίου και όχι π ε ρ ί του μυστηρίου» (Η θεολογία μετά τον ‘θάνατο του Θεού’, εκδ. ‘Αθηνά’, σειρά ‘σύνορο’, 1973, σ. 76). Αυτά σημαίνουν ότι ο τρόπος ή οι τρόποι με τους οποίους οι ευρωπαίοι προσέγγισαν το χριστιανισμό, εκκλησιαστικά και θεολογικά, εξ ορισμού πάσχει. Όχι μόνο λόγω της παραπάνω εξέλιξης, αλλά και λόγω της συσσώρευσης διαφορετικών εμπειριών και πεποιθήσεων στη διάρκεια των αιώνων.

Β) Μήπως η προσπάθεια καθ’ όλα γόνιμη και ουσιαστική αλλά και ορθόδοξη της γενιάς του 60, όπως λέγεται, να ‘επιστρέψει’ στην πατερική παράδοση κάθε άλλο παρά αντιγραφικά και αγκυλωτικά, περνά στη φάση της ‘αποδόμησης’ και ξαναβρισκόμαστε στην αγκαλιά του περιβόητου δυτικού πολιτισμού τον οποίο μια σειρά από θεολόγους, φιλόσοφους, ποιητές κλπ. είχαν καταγγείλει από χρόνια ως στερημένο πνευματικού προσανατολισμού; Τί έκανε τον Μπωντλαίρ, βλέποντας την εξέλιξη της Ευρώπης σε επίπεδο τεχνικής, να διατυπώνει την τρομερή φράση «πολιτισμός δεν είναι ο ηλεκτρισμός και το γκάζι αλλά η ελάττωση των ιχνών του προπατορικού αμαρτήματος»; Τί ήταν αυτό που έκανε τον Πάουντ να γυρεύει πνευματικότητα στην αρχαία Κίνα, τι έκανε τον Αρτώ να ζητά καταφυγή στα μυστήρια των ινδιάνων στο Μεξικό; Τί είναι αυτό που κάνει τον θαυμάσιο Νοβάλις να μιλά για ‘μετατροπή της άπειρης δημιουργικής μουσικής του σύμπαντος σε μονότονο κροτάλισμα ενός τερατώδους νερόμυλου’, στο άγνωστο σχεδόν βιβλίο του Η χριστιανοσύνη ή άλλως Ευρώπη (μετ. στα ελληνικά: Ν. Μ. Σκουτερόπουλου, Εκκρεμές 2004); Γιατί ο Σεφέρης στρέφεται μέσω Έλιοτ στην παράδοση –όσο και όπως στράφηκε– και γιατί ο φίλος του ο Λορεντζάτος (που ήξερε τη Δύση απέξω και ανακατωτά) προχώρησε όντως πέρα από εκεί που σταμάτησε ο Σεφέρης;

Δύο στίχοι από τον Ακάθιστο ύμνο - Σωτήρης Γουνελάς

Δύο στίχοι από τον Ακάθιστο ύμνο

Σωτήρης Γουνελάς

Ταξίαρχος των Επουρανίων Ασωμάτων Δυνάμεων, κατερχόμενος επί γης δια να ευαγγελίσει τη Θεοτόκο, έτεινε με το χέρι του προς το παρθενικό της Άγιο πρόσωπο ένα κρίνο με ζακχαρώδη λευκότητα. Η σκέψη μου απλώς μόνο τείνει στην εκδοχή ότι κρίνο κάλλιστα μπορεί να ’ταν το ίδιο το χέρι της Ασώματης δύναμης» (Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης, Αρχιτεκτονική της σκόρπιας ζωής, Άγρα 2008, σ. 17).

Στο Συναξαριστή διαβάζουμε ότι η είσοδος της Θεοτόκου στο Ναό συνιστά το προοίμιο του μυστηρίου της ενανθρωπήσεως του Θεού Λόγου. Η Άννα και ο Ιωακείμ σε προχωρημένη ηλικία, ζήτησαν από το Θεό ένα παιδί, με την προϋπόθεση να Του το αφιερώσουν. Γι’ αυτό, όταν έγινε τριών χρονών, την πήραν οι γονείς της και την πρόσφεραν στο ναό κατά την ημέρα που την γιορτάζουμε ως ημέρα των Εισοδίων, όπως είχαν υποσχεθεί.

Την παρέδωσαν στον αρχιερέα Ζαχαρία και αυτός την έβαλε στο πιο εσωτερικό μέρος του ναού, εκεί όπου εισερχόταν αυτός μόνος μια φορά τον χρόνο. Η Μαρία έμεινε εκεί μέσα δώδεκα χρόνια, τρεφόμενη από τον αρχάγγελο Γαβριήλ με ουράνια τροφή, λέει ο Συναξαριστής. Κι όταν ήρθε το πλήρωμα του χρόνου, ο καιρός δηλαδή του θείου Ευαγγελισμού, εξήλθε από τα άγια των Αγίων και παραδόθηκε στον μνήστορα Ιωσήφ για να ακολουθήσει η φυγή στην Αίγυπτο, η γέννηση του Σωτήρα και η επάνοδος στο Ισραήλ.

Η συνέχεια ΕΔΩ

https://antifono.gr/dyo-stichoi-apo-ton-akathisto-ymno/

ΠΗΓΗ:
https://antifono.gr/dyo-stichoi-apo-ton-akathisto-ymno/
Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com

Το τέλος του ανθρώπου ή Η παραμόρφωσή του

*

Απόσπασμα από το βιβλίο του Σωτήρη Γουνελά Το τέλος του ανθρώπου ή Η παραμόρφωσή του (Αρμός, 2022), το οποίο παρουσιάζεται αυτήν τη Δευτέρα, 13 Νοεμβρίου 2023 και ώρα 19:00, στις Εκδόσεις Αρμός (Μαυροκορδάτου 11, Αθήνα). Θα μιλήσoυν: π. Αντώνιος Πινακούλας, εφημέριος Ιερού Ναού Αγίου Παντελεήμονα Χαλανδρίου, Δημήτρης Βασιλάκης, επ. καθηγητής φιλοσοφίας Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Βασίλης Ξυδιάς, θεολόγος, Στέφανος Ευθυμιάδης, βυζαντινολόγος, καθηγητής Ανοιχτού Πανεπιστημίου Κύπρου και ο συγγραφέας του βιβλίου Σωτήρης Γουνελάς.

~.~

Δυστυχώς και η αποξένωση και η εκμηχάνιση καθιερώθηκαν και οι άνθρωποι τραβούν το δρόμο τους ‘νήπιοι’ σαν τους συντρόφους του Οδυσσέα που έφαγαν τα ιερά βόδια του θεού Ήλιου και στο ταξίδι της επιστροφής δεν επέζησε κανένας. Όταν σβήσεις από μέσα σου την δημιουργία του ανθρώπου “κατ’ εικόνα” Θεού, ο άνθρωπος καταντά-τελικά- κατ’ εικόνα της μηχανής! Φαίνεται πως η παραμόρφωση αρχίζει με τον Καρτέσιο, ο οποίος χωρίζει την ψυχή από το σώμα μηχανοποιώντας το και χωρίζει την ψυχή από την φύση. Έτσι καθιερώνεται ο χωρισμός του υποκειμένου από το αντικείμενο που έκτοτε σημαδεύει τη Δύση αδιάκοπα με επιπτώσεις σε παγκόσμιο επίπεδο. Η φύση ανήκει στα εκτατά (res extensae) και μαθηματικοποιείται.

Ποιό είναι το ζήτημα; Το ζήτημα είναι ότι δεν γίνεται να κάνουμε –δηλ. να κάνει ο άνθρωπος– την φύση αντικείμενο σαν να είναι κάτι ξέχωρο από αυτόν. Η φύση, ο κόσμος δεν είναι ΕΞΩ από τον άνθρωπο-υποκείμενο. Κάνοντάς το αυτό καταδίκασε την πορεία του κόσμου και του ανθρώπου σε ένα είδος αβυσσαλέας απόστασης-διάστασης, έκοψε στα δύο το ενιαίο της ζωής μόνο και μόνο για να καταστήσει τον άνθρωπο κυρίαρχο και κατακτητή της φύσης.

Ο πρώτος που έκανε κριτική στον Καρτέσιο πάνω σε αυτά τα ζητήματα ήταν ο ρώσος Σολοβιώφ στη διατριβή του με θέμα Η κρίση του δυτικού πνεύματος (μεταφράστηκε γαλλικά από τον Μαξίμ Χέρμαν γύρω στα 1942), όπου έγραφε μεταξύ άλλων: θεωρεί ότι «αναπαριστούμε (διανοητικά) την φύση ως ένα ον απολύτως εξωτερικό στη λογική (ratio), που αυτή -η λογική- αγωνίζεται να το δαμάσει». Ο Ντεκάρτ, γράφει ο Σολοβιώφ, «αρνιόταν ακόμα και στα ζώα την ύπαρξη ψυχής και χώριζε με ανυπέρβατη άβυσσο το ανθρώπινο πνεύμα, όχι μονάχα με την υπόλοιπη φύση, αλλά και με το ίδιο του το (ανθρώπινο) σώμα». Και ακόμη: «την μοναδική κίνηση που δέχεται (μέσα στη φύση) είναι η μηχανική κίνηση, που οφείλεται σε μια ώθηση. Εξαιρεί από την φύση κάθε ζώσα ενέργεια» (ό.π.).

Οι αρχαίοι, ο Χριστός και ο πολιτισμός της βαρβαρότητας

ΠΗΓΗ: https://youtu.be/IyBR7Aobxvk?si=h8yKnJM283RSChOs

 Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com

Οι αρχαίοι και ο πολιτισμός της βαρβαρότητας

*

του ΣΩΤΗΡΗ ΓΟΥΝΕΛΑ

Από τα αρχαία χρόνια μέχρι σήμερα έχει περάσει πολύς καιρός, τόσος που η ζωή εκείνη έχει θαμπώσει, σχήματα θαμπά έρχονται ως εμάς με εξαίρεση όλα εκείνα τα αιώνια πράγματα διατυπωμένα με λέξεις που δε καταργούνται στον αιώνα τον άπαντα.

Γιατί υπάρχουν πράγματα που δόθηκαν μια κι έξω («εφάπαξ») και τα οποία διατηρούνται στο βαθμό που το ανθρώπινο γένος επικοινωνεί με τις φωτεινές θείες πηγές του. Όταν η επικοινωνία διακόπτεται, το γένος αυτό το κατά Πλάτωνα και Λάχεσιν «θανατηφόρον» (δηλαδή φορέας θανάτου) καταπέφτει και σχεδόν διαλύεται: τότε διανύεται σε όλη της την λαμπρότητα η περίοδος της ύβρεως ή της αμαρτίας. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι αυτή είναι η παρούσα περίοδος.

Όταν λοιπόν προσπαθούμε να «επιστρέψουμε» και να ξαναπιάσουμε επαφή με τα αιώνια και τα σπουδαία -σ’ αυτόν εδώ τον τόπο- χρειάζεται πριν απ’ όλα να έχουμε αίσθηση αυτής της πραγματικότητας η οποία απλώνεται παγκοσμίως και παρασύρει τους πάντες στη δίνη της.

Ο άνθρωπος ο κόσμος και η ελληνική πραγματικότητα

από Σωτήρης Γουνελάς

Ο Σωτήρης Γουνελάς συζητά στο Αντίφωνο με τον Άγγελο Καλογερόπουλο για τον άνθρωπο, τον κόσμο, το τεχνικό-οικονομίστικο πνεύμα και την ελληνική πραγματικότητα.

Tὸ μουσικὸ θέμα ποὺ ἀκούγεται εἶναι ἀπὸ τὴν Ἀνακομιδὴ. Ἀκολουθία ποιημάτων καὶ τραγουδιῶν, τοῦ Ἄγγελου Καλογερόπουλου, ἐκδ. Ἐν Πλῷ, 2016.

Ευχαριστίες στον παλαιό Ιερό Ναό Αγίων Αναργύρων στην Κοκκινιά για την φιλοξενία.

Το τέλος του ανθρώπου ή η παραμόρφωσή του

από Σωτήρης Γουνελάς

Ό Άγγελος Καλογερόπουλος συζητά με τον Σωτήρη Γουνελά θέματα από το τελευταίο του βιβλίο.

Ο κόσμος πρέπει να αναρωτηθεί σε βάθος μήπως ο άνθρωπος της Νεωτερικότητας που θέλησε, αδειάζοντας τη θρησκευτική του υπόσταση, να τη γεμίσει η να την αντικαταστήσει με τον αέρα της φυσιοκρατίας, των θετικών επιστημών, της οικονομοκρατίας και της τεχνολογίας, κλείνοντας τον άνθρωπο στην αυτονομημένη του διάνοια, χρειάζεται να ξαναπιάσει τον παλιό μίτο που βρίσκεται πάντα στη θέση του –‘εντός υμών’, που λέει το Ευαγγέλιο– για να ξαναβρεί τις αληθινές διαστάσεις και όψεις του εαυτού του, του κόσμου και του Θεού

Μια συζήτηση για το ανθρώπινο πρόσωπο, τις προοπτικές του και τη σχέση του με τον Θεό στον σύγχρονο κόσμο. Ένας διάλογος για την αποτυχία της νεωτερικότητας να προσφέρει νόημα στον άνθρωπο μέσα από τις θετικές επιστήμες, την τεχνολογία ή τη φυσιοκρατία.

Ιωάννης Ζηζιούλας (10 Ιανουαρίου 1931 – 2 Φεβρουαρίου 2023)

του ΣΩΤΗΡΗ ΓΟΥΝΕΛΑ

Αντί νεκρολογίας

Ανάμεσα στα τόσα που μπορούν να ειπωθούν για την παρουσία και το έργο του Μητροπολίτη Ιωάννη είναι η ενασχόλησή του πρωτίστως με το ζήτημα της Οντολογίας (λόγος περί του Όντος) που συνάπτεται με την Αλήθεια, την αλήθεια των όντων και όχι την Ηθική που συνάπτεται με ανθρώπινες πράξεις και συμπεριφορές. Υποστήριζε ότι το κύριο θέμα για την ορθόδοξη Εκκλησία δεν είναι «τι ο άνθρωπος κάνει αλλά τι ο άνθρωπος είναι». Και θεωρούσε ότι αυτή υπήρξε πάντα «η ειδοποιός διαφορά ανάμεσα στη δυτική και την ορθόδοξη προσέγγιση του ανθρώπου».

Για να το πούμε με απλούστερα λόγια: ο λόγος για τον οποίο ως ορθόδοξοι ενεργούμε και προωθούμε αληθινές πράξεις και λόγους δεν είναι επειδή μας το υπαγορεύουν ηθικές αρχές αλλά γιατί με το Βάπτισμα στην Εκκλησία πεθάναμε και αναστηθήκαμε σε μια νέα ζωή και επιπλέον είμαστε-κανονικά-«αλλήλων μέλη» κατά την παύλεια διατύπωση. Η οντολογική μας, δηλαδή, πραγματικότητα, οδηγεί και συνιστά τρόπο ύπαρξης και εδώ (ή από εδώ) τίθεται το ζήτημα, σε μας τος σημερινούς πιστούς και μη, να προωθήσουμε στη θέση της γνωστικής αντικειμενικότητας που μαζί με τις ηθικές και τις ηθικολογίες απασχολεί (συχνά απολύτως υποκριτικά) τα κράτη και τις κοινωνίες, την υπαρξιακή (όχι υπαρξιστική) διάσταση του ανθρώπου στη σύναψή της με το μέγιστο γεγονός της Ενανθρώπησης. Το γεγονός αυτό προσφέρει μια νέα γέννηση («γεννηθήναι άνωθεν»), όχι βιολογική, αλλά διαμέσου του σαρκωμένου σώματος του Χριστού.

Ο Μητροπολίτης Ιωάννης αυτό που τονίζει είναι ότι δεν υπάρχει ελπίδα σωτηρίας στην αρετή, την ηθική ζωή, την άσκηση κλπ. αλλά σε μια οντολογική και υπαρξιακή «ανάσταση» που συνιστά νίκη κατά του θανάτου. Όταν ο Περγάμου μιλά για την Εκκλησία ως «κοινωνία προσώπων» συνάπτει τη ζωή των πιστών με το πρότυπο της Αγίας Τριάδος. Συνακόλουθα, κατ’ αυτόν, η αγιότητα δεν ταυτίζεται με μια ηθική τελειότητα (φαρισαϊκού τύπου) αλλά με την μετάνοια, με την αναγνώριση και αποδοχή του οντολογικού γεγονότος της ανθρώπινης αμαρτωλότητας. Για την Εκκλησία, η ηθική δεν μπορεί να δεσμεύει την ελευθερία και την αγάπη μας γιατί, αν ήταν έτσι, δεν χωράει μέσαθέ της ούτε η αγάπη για τον αμαρτωλό, ούτε το «αγαπάτε τους εχθρούς υμών». Η αλήθεια της ύπαρξης είναι πάνω από την ηθική, όπως πάνω από την ηθική και τους κανόνες είναι το ήθος.

Το τέλος του ανθρώπου ή η παραμόρφωσή του | Σωτήρης Γουνελάς & Βίκυ Φλέσσα

ΠΗΓΗ:https://youtu.be/P5DpgrX7Ykc

 Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com

Το τέλος του ανθρώπου ή η παραμόρφωση του!!!

Για την αρρώστια της εποχής μας και την κατάντια του δυτικού "πολιτισμού"

Γερομοριάς 

        ______***______

Σ Ω Τ Η Ρ Η Σ    Γ Ο Υ Ν Ε Λ Α Σ:

Η εξέλιξη των πραγμάτων του σύγχρονου κόσμου έφερε στο προσκήνιο την Οικονομία και το Χρήμα Με τρόπο και τρόπους που δεν υπήρχαν παλιότερα.

Μάλιστα μπορεί να πει κανείς, ανατρέχοντας στον Αριστοτέλη, ότι η Οικονομία που κυριαρχεί παγκοσμίως δεν είναι η Οικονομία των βασικών και πραγματικών αναγκών, δεν είναι η κανονική Οικονομία αλλά είναι αυτό που ο Αριστοτέλης ονόμαζε "χρηματιστική" και την όριζε ως την Οικονομία που έχει για μοναδικό σκοπό το κέρδος.

Οι σπουδαίοι αυτοί άνθρωποι, και αναφέρομαι στους αρχαίους σοφούς, Ηράκλειτο, Παρμενίδη, Σωκράτη, Πλάτωνα, Αριστοτέλη, αποστρέφονταν το Χρήμα και την 'χρηματιστική', όχι γιατί επιθυμούσαν μία ζωή τρωγλοδύτη ή κυνικού ερημίτη, αλλά γιατί διάβαζαν σε αυτό τη "διαστροφή" που μπορεί να επιφέρει στην ανθρώπινη φύση και γενικότερα στη ζωή των ανθρώπων και των κοινωνιών.

Για να μην πούμε τίποτε για το Ευαγγέλιο, των Μαμμωνά και την εκδίωξη των εμπόρων από το ναό. Σημειωτέον ότι μέχρι τον 16ο αιώνα ο τόκος είναι από την καθολική Εκκλησία απαγορευμένος, ενώ την ίδια στιγμή η παπική Εκκλησία εκδίδει συγχωροχάρτια επί χρήμασι για τη Σωτηρία της ψυχής των πιστών. Να πώς μπαίνει η "διαστροφή" στο παιχνίδι και μάλιστα εκκλησιαστικά.

Εξάλλου, ούτε στην αρχαιότητα ούτε στο Βυζάντιο κεφαλαιοποιήθηκε το Χρήμα, γιατί απλούστατα ο 'χρηματιστηριακός' πλούτος δεν καταξιωνόταν στις συνειδήσεις, οι δεσμοί τους ήταν με τη γη ή την τέχνη τους την επαγγελματική. Ο κόσμος αποτελούσε κόσμημα και η διάσταση του ήταν ιερή. Ο άνθρωπος φρόντιζε να να μιμείται τη Φύση την οποία θεωρούσε ρυθμιζόμενη από υπερουράνιες δυνάμεις, κι έτσι τη σεβόταν. Δεν υπήρχε καμία τάση της λεγόμενης εκμετάλλευσης της Φύσης, παρά ίσως μονάχα σε περιόδους πολέμου, όπου υπήρχε μία ας την πούμε 'παρά φύσιν' δραστηριότητα.

ΣΩΤΗΡΗΣ ΓΟΥΝΕΛΑΣ, ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ

 ~.~ 

καὶ ἡ γῆ τὸ Σπήλαιον, τῷ ἀπροσίτῳ προσάγει

Από τη στιγμή που ο Θεός σαρκώνεται δεν μπορούμε να ξανακοιτάμε ψηλά. ‘Ουρανία’ κατά Σωκράτη, είναι η θεωρία των υψηλών, είναι η όραση των άνω ‒άνω θωρώ‒ να θεωρείς τα υπερκείμενα. Τώρα, όμως, ο ουρανός κατέβηκε στη γη, ο Θεός από υπερβατικός γίνεται εμμένων, εγκάτοικος που χτυπά την μέσα θύρα και γυρεύει ‘μονήν’. Ο Θεός φιλάνθρωπα, σαρκωμένος και σταυρωμένος, ήρθε πολύ κοντά στον άνθρωπο, τον άγγιξε, κι αυτό μονάχα έτσι μπορούσε να γίνει ‒διαμέσου ανθρώπινης σαρκός‒ αλλιώς ο άνθρωπος θα εξαφανιζόταν. Είναι ένας από τους λόγους που η ουσία του Θεού μένει ακατάληπτη. Όμως, μετέχουμε του θείου. Μάλιστα, από την Ενανθρώπηση και μετά, μετέχουμε μέσα από το μυστήριο της Ευχαριστίας, μέσα από θυσιαστική αγάπη, μέσα από νιάσιμο για τον άλλο, μέσα από υπέρβαση του εαυτού. Μετέχουμε από Φως σε Φως, αλλά το Φως δεν αντικρίζεται κατάματα, όπως αναπτύσσει ο Σωκράτης στο μύθο του σπηλαίου. Η Εκκλησία είναι ένα Σπήλαιο, μόνο που τώρα, μέσα στο Σπήλαιο κείται το μυστικό Σώμα του ομοούσιου με τον Πατέρα Υιού. Εάν συνδέσουμε το πλατωνικό Σπήλαιο, με το Σπήλαιο της Βηθλεέμ και την Εκκλησία, φτάνουμε εσχατολογώντας στην Πόλη, «την άνωθεν καταβαίνουσαν, εστολισμένη ως Νύμφη», για την οποία κάνει λόγο η Αποκάλυψη. Η σπηλιά μεταμορφώνεται σε πάγκαλη και πάμφωτη Νύμφη.

Υπάρχουν τρεις τουλάχιστον λόγοι για τους οποίους δεν αντικρίζεται το Φως. Ο πρώτος η υπέρτατη φωταύγεια. Ο δεύτερος οι αμαρτίες-αστοχίες-άγνοιες που παρεμβάλλονται ως στρώματα λίπους ‒η παχιά ύλη που αναφέρουν οι Πατέρες‒ που εμποδίζουν την πρόσβαση, όπως τα χοντρά τζάμια και ο τρίτος λόγος οι ενοχές μας, που μας κρατούν δεμένους και φυλακισμένους του πλατωνικού Σπηλαίου, με τον αυχένα αγκυλωμένο απ’ το αλυσόδεμα, έτσι ώστε να μη μπορούμε να δούμε παρά μονάχα σκιές. Σήμερα μάλιστα, πολλοί ούτε τις σκιές δεν μπορούν να δουν. Ζουν σε απόλυτο σκοτάδι, σ’ ένα είδος μόνιμης ύπνωσης ή χαύνωσης.

Περί επιστήμης ή «κενής απάτης»

από

 Σωτήρης Γουνελάς

 

Όταν ο άνθρωπος ζει εν Θεώ, κάτι τον κράτα στραμμένο προς την λάμψη του θεϊκού φωτός και κάτι τον στρέφει προς τη λάμψη τού ίδιου θεϊκού φωτός που κρατούν τα κτίσματα και αυτός ο ίδιος, μέσα τους, μυστικά. Ο κόσμος που τον περιβάλλει έχει ένα φως, μια διαύγεια, μια απλότητα. Οι γραμμές του είναι καθαρές, αδρές, μονοκοντυλιές που ορίζουν το χώρο χωρίς να τον περιορίζουν. Τα στοιχεία διακρίνονται με ευκρίνεια: το χώμα, ο αέρας, το νερό, η φωτιά, η διαφάνεια του ορίζον τα, οι ώρες της αυγής και του δειλινού, η ανατολή και η δύση τού ήλιου, το φέγγος της σελήνης, οι διακυμάνσεις τών χρωμάτων και του φωτισμού απ’ τη μέρα στη νύχτα, οι σκιές της νύχτας, το μεγαλείο της θάλασσας, η σιωπή της λίμνης, το μουρμούρισμα του ρυακιού, το φουρφούρισμα στις φυλλωσιές, το κελάιδισμα, τα ζώα που τρέχουν γύρω του ή που αναπνέουν ήσυχα και υποταγμένα, η βροχή που ξεπλένει και αναζωογονεί και τόσα άλλα, συνθέτουν τον κόσμο γύρω του κι αυτός φροντίζει να στέκεται εκεί στη μέση κρατώντας την ισορροπία: ισορροπία ανάμεσα στο μυστικό φως του Θεού που φέρει μέσα του από ψηλά και στο φως των κτισμάτων. Δουλειά του είναι να μην αφήσει να χαλάσει αυτή η ισορροπία. Δουλειά του είναι να διατηρήσει την τάξη τού Θεού στον κόσμο. Γιατί υπάρχει ο κίνδυνος η τάξη αυτή να σαλευθεί. Υπάρχει ο κίνδυνος, μέσα στον άνθρωπο, να γεννηθούν επιθυμίες και πάθη που να ζητήσουν να επιβάλουν ή να αναζητήσουν μια άλλη τάξη, μια άλλη ισορροπία.

Κάθε έργο ανθρώπινο έχει να κάνει με μια από αυτές τις δύο καταστάσεις ή κάποτε και με τις δύο: απ’ τη μια τη διατήρηση της θεϊκής τάξης και ισορροπίας και από την άλλη την αλλοίωση και μεταβολή αυτής της τάξης. Από τη στιγμή όμως που ο άνθρωπος χάνει την αίσθηση του θείου και του ιερού, από τη στιγμή που παύει να αισθά νεται τη μυστική ακτινοβολία και παρουσία Ε κείνου, από τη στιγμή αυτή δεν τίθεται κανένα θέμα διατήρησης της ισορροπίας και της τά ξης. Μπαίνει σε ενέργεια ο μηχανισμός της αλλα γής και της μεταβολής. Όλα πρέπει να αλλάξουν. Αρχίζει ένα παράξενο παιχνίδι που μέσα του ο άνθρωπος δεν είναι ποτέ ικανοποιημένος. Δημιουργείται μέσα σ’ αυτόν, ανάμεσα στα άλλα, μια τάση ελευθερίας, που δεν έχει καμμιά σχέση με την αληθινή ελευθερία.

Κ. Παπαϊωάννου: Ο αρχαιοελληνικός πολιτισμός και η νόθα δυτικοευρωπαϊκή συνέχειά του

Του Σωτήρη Γουνελά, συγγραφέα από τον νέο Ερμή τον Λόγιο τ. 5-6 που είχε αφιέρωμα στον Κώστα Παπαϊωάννου 

Ο Κώστας Παπαϊωάννου είναι ένας εξαιρετικός φιλόσοφος-μελετητής-οραματιστής. Τα έργα του κινούνται ανάμεσα στο δοκίμιο και τη μελέτη, αλλά καθένα τους προδίδει μεγάλη αναζήτηση, εποπτεία και εγρήγορση. Αυτό σημαίνει γνώση και εμβάθυνση σε περιοχές του λόγου και του πνεύματος αρχαιότερες και νεώτερες. Στις αρχαιότερες περιλαμβάνονται η αρχαία Ελλάδα με τους τραγικούς της, τη φιλοσοφία της και την ιστορία της, η Π. Διαθήκη –με έμφαση στους προφήτες– και η ιστορία των Εβραίων, η χριστιανική παράδοση –ανατολική και δυτική–, ενώ στις νεώτερες, βασικά έργα του ευρωπαϊκού πολιτισμού όπως αυτά των Καντ, Χέγκελ, Μαρξ. Όμως δεν μένει εκεί. Αναπτύσσει έναν στοχασμό κριτικό και ακονισμένο, καθώς τον ενδιαφέρει να εντοπίσει τον πυρήνα ή τους πυρήνες του ευρωπαϊκού λόγου ή της «περιπέτειας του πνεύματος», όπως γράφει στην εισαγωγή της Αποθέωσης της Ιστορίας ο Γ. Καραμπελιάς. Επιχειρώντας να εμβαθύνει μέσα τους, απομονώνει ιδιαίτερες πλευρές τους και παραλληλίζει με αρχαιότερα έργα ή συγκρίνει μεταξύ τους εποχές και ιστορικές περιόδους, αρχαιότερες και νεώτερες.
Εάν μελετήσει κανείς το έργο του, θα βρεθεί μπροστά στα ερωτήματα: Ποιος είναι ο σημερινός άνθρωπος και από πού έρχεται; Ποιος είναι ο Έλληνας ή ο Ευρωπαίος που κατοικεί σε κάποια χώρα της Ευρώπης, ποιος ο αλλοδαπός που περιφέρεται ή εγκαθίσταται εκεί, ποιος ο φοιτητής που πηγαινοέρχεται ανάμεσα Αμερική και Ευρώπη, ποιος ο επιχειρηματίας, ο καθηγητής, ο τεχνικός; Ποιος είναι και τι σχέση μπορεί να έχει ο άνθρωπος αυτός με το «ἐδιζησάμην ἐμεωυτόν» του Ηράκλειτου, με το «γνῶθι σαυτόν» του μαντείου και του Σωκράτη και με το «ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν ἐντὸς ὑμῶν ἐστιν» του Ευαγγελίου; Και, τέλος, ποιος είναι ο άνθρωπος αυτός σε σχέση με τον σύγχρονο μηδενισμό;
Το πρώτο βιβλίο του που διάβασα ήταν Η αποθέωση της Ιστορίας. Μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση η αποσαφήνιση που περιέχουν οι παρακάτω γραμμές:
Υψώθηκε ένας ουμανισμός ο οποίος ήθελε να είναι η συνέχεια του ελληνικού ουμανισμού αλλά που υπήρξε ακριβώς το αντίθετό του. Για τους έλληνες η φύση ήταν το μέτρο των πάντων και η επιστήμη προσέφερε την αρετή. Στο εξής η φύση θα είναι αντικείμενο και η επιστήμη θα προσφέρει την εξουσία».
Γεννήθηκε, λοιπόν, ένα σύμπαν:
στο οποίο η φύση έπαψε να αποτελεί αξία καθ’ εαυτήν, για να γίνει αντικείμενο κυριαρχίας στερημένο από κάθε ηθική σημασιοδότηση. Παρομοίως η επιστήμη, είχε πει ο Γκρόστεστ, έπαψε να είναι αρετή, παθητική ενατένιση του κόσμου και δήλωση της σχέσης μας με αυτόν, για να γίνει δύναμη και αναγγελία της βασιλείας του ανθρώπου, βίαιη ανάκριση της φύσης και κατάφαση της απόλυτης εξουσίας του υποκειμένου που την κατανοεί για να την κυριαρχήσει ( σ. 110-111).

H ποίηση και ο ποιητής

 

Σωτήρης Γουνελάς

 -

21 Μαρτίου 

Η αρχή της ζωής, το φανέρωμά της βρίσκεται μέσα στο χώρο του μυστηρίου. Και ολόκληρη η ζωή ακολουθεί το μυστήριο και φυλάσσεται από αυτό, και μόνο μέσα σε αυτό αποκτά όλη της τη διάσταση και όλη της την αξία. Η ποίηση ακολουθεί και αυτή το μυστήριο. Αυτή είναι η δουλειά της και από εκεί αντλεί τη σημασία της και την ιδιομορφία της. Η ποίηση, κάθε τέχνη γενικά. Ακολουθώντας το μυστήριο, παρακολουθεί όλες τις πτυχές και τις λεπτές εκφάνσεις της ζωής, γιατί χωρίς τη ζωή ποίηση δεν υπάρχει.

O Σωτήρης Γουνελάς μίλησε στην σειρά εκδηλώσεων με γενικό τίτλο “Κοινωνία Διαλόγου” που διοργάνωσε το Αντίφωνο το 2017 στο κτίριο της ΧΟΦΕ.

Παγκοσμιοποίηση»: ξένη λέξη, αποξενωμένη ζωή

από Σωτήρης Γουνελάς

«Ο καταναλωτισμός είναι αυτό που θεωρώ καινούργιο φασισμό. Τώρα που μπορώ να κάνω μια σύγκριση, καταλαβαίνω κάτι που θα σοκάρει τους πολλούς  και που θα σόκαρε και μένα, μόλις πριν από δέκα χρόνια: ότι η φτώχεια δεν είναι το χειρότερο κακό, ούτε η εκμετάλλευση. Δηλαδή, το μεγάλο κακό του ανθρώπου δεν είναι ούτε η φτώχεια ούτε η εκμετάλλευση, αλλά ή απώλεια της ανθρώπινης ατομικότητας κάτω από το κράτος του καταναλωτισμού» 

Πιέρ Πάολο Παζολίνι.

Αν και φοβάμαι πώς ένα τέτοιο κείμενο θα πέσει στο κενό, θεώρησα χρέος μου να το γράψω: γιατί ως τώρα οι περισσότεροι από όσους ασχολήθηκαν με το θέμα είναι κατά κάποιο τρόπο εμπλεκόμενοι: πολιτικοί, δημοσιογράφοι, οικονομολόγοι, κοινωνιολόγοι, τεχνοκράτες κ. α. Δεν είδα να το πλησιάζει κανείς πιο συνολικά, αντλώντας από την περιοχή της Ποίησης, της Φιλοσοφίας, της Θεολογίας ή ευρύτερα της Κριτικής Σκέψης (σε συνάντηση με την Πίστη).  Άς βουτήξουμε, λοιπόν, στα βαθιά νερά αρχίζοντας μ’ έναν ποιητή πού στα Δοκίμιά του έγραφε, εδώ και πολλά χρόνια:

«Ο κίνδυνος θανάτου σήμερα μας απειλεί από παντού, ως άρνηση της «ανθρωπιάς» του Ανθρώπου, ως αντικειμενοποίηση του προσώπου.  Η αμερικανική χρησιμοθηρική αντίληψη από τη μια, η  «σοβιετική» από την άλλη, ως σύστημα ισοπεδωτικό, με ανάλογη άρνηση του ανθρώπινου προσώπου – στο βάθος οι δύο αυτές φαινομενικά αντίθετες είναι μία, συνάντηση επάνω στην ίδια απ-ανθρωπιά, σαν ένας κίνδυνος δικέφαλος  – τείνουν ν’ απογυμνώσουν το «θείον πλάσμα» από το νόημά του, να το μετατρέψουν σε απρόσωπη μάζα, σε μια «Συνοδεία των απροσώπων»  (Καρέλλη)  ή σε «Νεκρή θάλασσα»  (Σεφέρης). Δεν υπάρχει υπόστρωμα  «ανθρωπισμού» (Γ.  Θέμελη,  Ένας μονόλογος για την Ποίηση, 1975 σ σ. 21 – 22).

Διαβάζοντας αυτό το απόσπασμα και σκεφτόμενοι ότι γράφτηκε το ’75 καταλαβαίνουμε – αν μάλιστα λάβουμε υπ’ όψη μας τις εξελίξεις του τελευταίου καιρού –  ότι αυτό που ο Γ. Θέμελης το βλέπει  «καθ’ οδόν»,  την «απρόσωπη μάζα» δηλαδή, έχει από καιρό πραγματοποιηθεί σε Ανατολή και Δύση για ποικίλους λόγους, με πρώτους και καλύτερους αυτούς που αναφέρει ο ποιητής, για την  «απογύμνωση» του ανθρώπου ως θείου δημιουργήματος από το νόημά του και από τη σχέση του με τον Δημιουργό.

Ο Γ. Θέμελης στο απόσπασμα που προανέφερα μιλάει για τις  «δύο φαινομενικά αντίθετες θεωρήσεις»  και εννοεί βεβαίως την αμερικανική  «χρησιμοθηρική»  από την μια και την «σοβιετική»  από την άλλη.  Δεν είναι δύσκολο, υποθέτω, να καταλάβουμε ότι συνακόλουθα έχουμε να κάνουμε με τα δύο συγκρουόμενα οικονομικά συστήματα: την κεφαλαιοκρατία και τον κομμουνισμό  (“υπαρκτό σοσιαλισμό»).  Όμως ο Θέμελης είναι από τους λίγους που είδαν εγκαίρως ότι οι θεωρήσεις είναι «αντίθετες φαινομενικά» και πως συναντιούνται «στην ίδια απ-ανθρωπιά». Ο λόγος για τον οποίο τα δύο γίνονται ένα, είναι πρώτα – πρώτα η αλληλουχία: μέσα από το κεφαλαιοκρατικό σύστημα επήγασε το άλλο, αυτό που ζήτησε να περάσουν οι πρώτες ύλες σε άλλα χέρια, να υπάρξει δικαιότερη διαχείριση των αγαθών, να αντικατασταθεί η παρακμασμένη αστική τάξη από τους προλετάριους.

Όσο και αν τα πράγματα σε θεωρητικό επίπεδο δεν τέλειωσαν -θέλω να πω μ’ αυτό ότι οι μαρξιστικές αναλύσεις ισχύουν ακόμη και πολλά μπορεί να βρει κανείς διαβάζοντας τα κείμενα των Μάρξ -Ένγκελς και άλλων σημαντικών μαρξιστών- το ζήτημα είναι ένα και αποδείχτηκε στην πράξη: το τέρας της Οικονομίας δεν δαμάζεται με τον τρόπο του Μαρξ για τον απλούστατο λόγο ότι η  «πάλη των τάξεων»  δεν είναι η κινητήρια δύναμη της ιστορίας, Και το ότι δεν δαμάζεται το τέρας τους Οικονομίας με ανθρωποκεντρικές μεθόδους και θεωρίες το δείχνει η κατάρρευση του «υπαρκτού σοσιαλισμού» και η εδραίωση της Κεφαλαιοκρατίας κατά τρόπο χειρότερο από πρώτα. Σ’ αυτή την εδραίωση στηρίζεται η «παγκοσμιοποίηση» ∙ ή μάλλον η «παγκοσμιοποίηση» είναι απόρροια της ανυπαρξίας  «αντιπάλου»  και της εγγενούς  επεκτατικής διάθεσης της κεφαλαιοκρατικής μηχανής (προσωπικής και απρόσωπης).

Σιμόνη Βέιλ: Eβραία, αρχαιοελληνίστρια και χριστιανή

Γράφει ο Σωτήρης Γουνελάς*

Επιμέλεια: Σταμάτης Μαυροειδής

Ε

μείς οι ορθόδοξοι έχουμε ένα μεγάλο μειονέκτημα που τo θεωρούμε πλεονέκτημα. Πιστεύουμε ότι είμαστε μόνοι κάτοχοι της Αλήθειας, οπότε δεν μπορεί κανένας μη ορθόδοξος να μας φωτίσει, ή να μας συνδράμει σε αυτό το ζήτημα και όχι μόνο σε αυτό. Η περίπτωσή όμως της Βέιλ μας υποχρεώνει να αμφισβητήσουμε αυτό το κυρίαρχο «δόγμα», γιατί προωθεί, ως προς ορισμένες όψεις τουλάχιστον, τόσο πολύ την χριστιανική αλήθεια, που η περίπτωσή της καταντά ανεξήγητη, αν συλλογιστεί κανείς ότι έχει εβραϊκή καταγωγή και δεν είναι βαφτισμένη. Ίσως θα μπορούσαμε να πλησιάσουμε μια εξήγηση λαμβάνοντας υπ’ όψιν τα λεγόμενά της σχετικά με την πρώτη φορά που ένιωσε την ανάγκη να γονατίσει σε ναό στην Ασίζη, εκεί όπου στο παρελθόν εκκλησιαζόταν ο άγιος Φραγκίσκος, και προπαντός τη δήλωσή της στη Σολέσμ ότι ο Χριστός «κατέβηκε και την πήρε». Το τελευταίο αυτό σημαίνει ότι η Βέιλ κατέθεσε τον εαυτό της στο Χριστό, γι’ αυτό άλλωστε μπορούσε εν μέσω εικοστού αιώνα να πει: «Δεν είναι δική μου δουλειά να σκέφτομαι τον εαυτό μου. Η δουλειά μου είναι να σκέφτομαι το Θεό. Είναι δουλειά του Θεού να σκέφτεται για μένα».

Η Βέιλ, όσο καταπλήσσει με τη νοητική της ικανότητα και δεινότητα, άλλο τόσο συναρπάζει η αποκλειστικότητα να ενδιαφέρεται έμπρακτα για τους «αδυνάτους» όλου του κόσμου

Πριν προχωρήσουμε θα ήθελα να δώσω μια γενική αίσθηση της περίπτωσής της τονίζοντας ότι η Βέιλ είναι «πολυπεριεκτική» και απαιτεί μεγάλη παιδεία και σταθερή πίστη. Και τούτο γιατί ένα πλήθος αναφορών αλλά και ενστάσεων που προβάλλει απέναντι στη χριστιανική παράδοση-σημειωτέον ότι αναφέρεται προπαντός σε Καθολικισμό και Προτεσταντισμό – αντλούνται από θεμελιακά κείμενα των αρχαίων ελλήνων, των εβραίων και των ινδών. Που σημαίνει ότι πρέπει κανείς να έχει οικείωση με τις κεντρικές τουλάχιστον σημασίες αυτών των αρχαίων παραδόσεων, έτσι ώστε να μπορεί να κρίνει τα λεγόμενά της. Γιατί η Βέιλ, όσο καταπλήσσει με τη νοητική της ικανότητα και δεινότητα, άλλο τόσο συναρπάζει η αποκλειστικότητα να ενδιαφέρεται έμπρακτα για τους «αδυνάτους» όλου του κόσμου. Από την άλλη, πρέπει να μη μας διαφύγει η τάση της για μια συχνά αφ’ υψηλού θεώρηση των πάντων και μάλιστα των χριστιανικών πραγμάτων. Το ζήτημα γίνεται δυσκολότερο από τη στιγμή που στα γραπτά της διακρίνεται μια τρομερή διάθεση εξομοίωσης με τον πάσχοντα Χριστό αλλά και με τον πάσχοντα συνάνθρωπο.

ΣΗΜΕΡΑ ΕΙΝΑΙ ΚΥΡΙΑΚΗ: Ο Σ. Γουνελάς για το «Φιλόσοφος και θείος έρως» του Στ. Ράμφου (ΕΡΤ, 1990)

Ο Σωτήρης Γουνελάς, απαντώντας σε ερωτήσεις του Βασίλη Ξυδιά, εξετάζει το πρόσφατο τότε βιβλίο του Στέλιου Ράμφου «Φιλόσοφος και θείος έρως».

 

Ένα βιβλίο το οποίο αναφέρεται, αφ’ ενός, στο «Συμπόσιο» του Πλάτωνος και, αφ’ ετέρου, στους «Ύμνους θείων ερώτων» του αγίου Συμεών του Νέου Θεολόγου.

Επισημαίνεται η μυητική – όχι απλώς διανοητική, όπως επικράτησε κατά τη νεώτερη εποχή – μέθοδος της πλατωνικής θεωρήσεως του θέματος όπως και η αντίστιξη – από την πλευρά του συγγραφέα πια – ανάμεσα στον έρωτα-πάθος και στον έρωτα-τόκο/γέννηση/δημιουργία.

Η σύγχρονη, τέλος, απώλεια του έρωτα ανάγεται στην ίδια την θεωρητική του θεμελίωση κάτω απ’ τους όρους της νεωτερικής κοσμοαντίληψης.

Η συζήτηση πραγματοποιήθηκε το 1990, χάριν της σειράς εκπομπών «Σήμερα είναι Κυριακή», της ΕΡΤ.

Παρουσίαση του νέου βιβλίου του Σωτήρη Γουνελά για τον Χρήστο Μαλεβίτση

ΡΗΞΗ φ. 124/ Του Σπύρου Κουτρούλη

Σωτήρης Γουνελάς: Κριτική σπουδή στο έργο του Χρήστου Μαλεβίτση, εκδόσεις Αρμός,  Αθήνα 2016, σελ. 140.

Ο  Χρήστος Μαλεβίτσης  υπήρξε ένας εκλεκτός και σημαντικός στοχαστής με μεγάλη σε εύρος όσο και ποιότητα πνευματική  δραστηριότητα. Μετάφρασε με εγκυρότητα καίρια έργα του φιλοσοφικού στοχασμού. Χάρις αυτόν διαβάσαμε  σε μια  ώριμη και άρτια νεοελληνική γλώσσα σπουδαία έργα του Μ. Χάιντεγκερ, του Κ.Γιάσπερς, του Ν. Μπερδιάγεφ , του Πάουλ Τίλλιχ, του Ζάν Βαλ, του Μποχένσκι., του  Ορτέγα Υ Γκάσσετ. Η μετάφραση τους προϋπέθεσε όχι μόνο  την ολοκληρωμένη γνώση του φιλοσοφικού λόγου αλλά και ένα αφυπνισμένο και σε εγρήγορση γλωσσικό αισθητήριο.Συγχρόνως  διακρίθηκε στον δοκιμιακό λόγο  μέσα από τις σελίδες του περιοδικού "Ευθύνη", που μαζί με τον Κ.Τσιρόπουλο υπήρξε ένας από τους βασικούς του συντελεστές . Κείμενα του όπως αυτά για την τραγωδία της ιστορίας, την  αλλοτρίωση, το δημοτικό τραγούδι, την υπαρξιακή  φιλοσοφία αποκαλύπτουν  τον συνδυασμό της βαθιάς γνώσης του φιλοσοφικού στοχασμού με την έντονη ευαισθησία για τις κατευθύνσεις και τα προβλήματα  της εποχής μας. 

Ο Σωτήρης Γουνελάς με το δοκίμιο του για τον Χ.Μαλεβίτση συνεχίζει  την αποτίμηση του έργου σημαντικών νεοελλήνων  στοχαστών  που ανέπτυξε στο προηγούμενο έργο του με τον τίτλο "Πρόταση λόγου και πολιτισμού".  Με αυτή την έννοια  η προσέγγιση του Σ.Γουνελά έχει δύο χαρακτηριστικά :  πρώτα αποτιμά και αξιολογεί  και δεύτερον αποτελεί εισαγωγή και έναυσμα για μια προσωπική σχέση με το έργο του Χ.Μαλεβίτση.

Από την μία η Δύση. Και από την άλλη τί;

Σωτήρης Γουνελάς

Όταν πρόκειται να ασχοληθούμε με την Ευρώπη παλαιότερη ή σημερινή και τον Πολιτισμό, χρειάζεται να φέρνουμε μπροστά μας Ανατολική και Δυτική Παράδοση, ή ανατολικό και δυτικό ρωμαϊκό κράτος, ή βυζαντινή και Καρλομάγνεια Αυτοκρατορία, ή βεβαίως βυζαντινό και δυτικό Πολιτισμό, προτού φτάσουμε στις σημερινές οικονομοκεντρικές πραγματικότητες και όσα αυτές συνεπάγονται. 

Όλα αυτά τα ζητήματα έχουμε την τύχη να περνούν από μέσα μας, μέσα δηλαδή από αυτόν τον λαό και από αυτή τη χώρα. Με διαφορετικό τρόπο, ανάλογα με την εποχή και βεβαίως, από τον σχηματισμό του νεοελληνικού κράτους κι ύστερα, με εντελώς ιδιαίτερο τρόπο, μεγαλύτερης σύγχυσης αλλά και δεινής εξάρτησης από τα δυτικογενή δεδομένα. Χρειάζεται επομένως να μιλήσουμε κάπως γι’ αυτά τα πράγματα. Κάνοντάς το θα λάβουμε υπ’ όψη μας-νομίζω ότι και ο π. Νικόλαος θα κάνει το ίδιο-τις θεολογικές και μεταφυσικές πραγματικότητες της πνευματικής ιστορίας που συνήθως παραθεωρούνται και μάλιστα όταν αυτά που λέμε αφορούν την Νεωτερικότητα, λες και η Νεωτερικότητα, δηλαδή οι Νεώτεροι χρόνοι στον δυτικό κόσμο κυρίως προήλθαν εκ του μηδενός, ήταν σαν να άρχιζαν μια νέα αρχή, η οποία δεν είχε σχέση με ό, τι προηγήθηκε, είτε στην αρχαιοελληνική μορφή του, είτε στην χριστιανική. Έκανε πολύ καλά ο Μαξ Βέμπερ όταν συνέδεε την θρησκευτική ζωή στην Ευρώπη με την ανάπτυξη του λεγόμενου κεφαλαιοκρατικού συστήματος. Ας δούμε λίγο αυτή τη σχέση στα γενικότερα σχήματά της, τα προευρωπαϊκά. 

Τίθεται αμέσως ένα πολύ ουσιαστικό ζήτημα: η εξέλιξη των πραγμάτων του σύγχρονου κόσμου έφερε στο προσκήνιο την Οικονομία και το Χρήμα με τρόπο και τρόπους που δεν υπήρχαν παλιότερα. Μάλιστα μπορεί να πει κανείς, ανατρέχοντας στον Αριστοτέλη, ότι η Οικονομία που κυριαρχεί παγκοσμίως δεν είναι η Οικονομία των βασικών και πραγματικών αναγκών, δεν είναι η κανονική Οικονομία αλλά είναι αυτό που ο Αριστοτέλης ονόμαζε «χρηματιστική» και την όριζε ως την Οικονομία που έχει για μοναδικό σκοπό το κέρδος.