Η μικρότητα του μαρξιστή ιστορικού μπροστά στο 1821. Σχόλια σ’ ένα βιβλίο του Βασίλη Κρεμμυδά

Γράφει ο Γεώργιος Λουκίδης.

Στις αρχές του 2016 κυκλοφόρησε το βιβλίο του Βασίλη Κρεμμυδά «Η Ελληνική Επανάσταση του 1821»,  με τον υπότιτλο «Τεκμήρια, Αναψηλαφήσεις, Ερμηνείες» (εκδόσεις Gutenberg).  Υπάρχει ελεύθερο και στο διαδίκτυο, στον ιστοχώρο https://issuu.com/gutenbergbooks/docs/epanastasi1821-vassiliskremydas.

Το κείμενο είναι περίπου 200 σελίδες μικρού σχήματος.  Το ύφος του είναι εκλαϊκευμένο  και κάπως «να-σας-εξηγήσω-τί-έγινε».  Οι παραπομπές σε πηγές  σχετικά λίγες – περί τις 30 –  εκ των οποίων πολλές σε γνωστά κείμενα (π.χ. απομνημονεύματα αγωνιστών)   ή σε έργα του ιδίου του συγγραφέα.  Εκ πρώτης όψεως φαίνεται ότι απευθύνεται στον αναγνώστη που δεν είναι ιδιαίτερα διαβασμένος περί την Επανάσταση, αν και κατά την άποψή μου έχει κύριο στόχο να χρησιμεύσει ως «έγκυρη» βιβλιογραφική πηγή σε μαζικά μέσα για την ανακύκλωση των μαρξιστικών αφηγήσεων της Επανάστασης.

Ποία είναι τα «τεκμήρια» που υπόσχεται ο υπότιτλος;  Τα μόνα σχετικώς  καινούργια τεκμήρια που διακρίνω στο βιβλίο είναι τα αφορώντα  τις δοσοληψίες του   τραπεζίτη («τοκοκλύφου»  όπως τον αποκαλεί)  Ν. Ταμπακόπουλου, ο οποίος  στην πενταετία πριν την Επανάσταση φαίνεται ότι δάνεισε σε διάφορους περί τα 2 εκατομμύρια γρόσια με υψηλά επιτόκια.[1]  Τα υπόλοιπα τεκμήρια (όπως  οι επαναστατικές διακηρύξεις)  είναι  πασίγνωστα και   πολυμελετημένα,  και  αποτελούν το αντικείμενο των «αναψηλαφήσεων» και των «ερμηνειών» που επιχειρεί ο Κρεμμυδάς (στο εξής Κρ.).  Δυστυχώς φαίνεται ότι  ο τελευταίος, από τις πολλές υπάρχουσες μελέτες αυτών των κλασσικών τεκμηρίων,  είτε αγνοεί αρκετές είτε επιλέγει αυτές που εξυπηρετούν τις  δικές του ερμηνείες.  Οι ερμηνείες που δίνει δεν είναι κάτι  καινούργιο,  αφού κινούνται μέσα στο στερεότυπο σχήμα της – ήδη αιωνόβιας –  αριστερής εκδοχής της Επανάστασης: Διαφωτισμός, Γαλλική Επανάσταση, άνοδος αστικής τάξης,  Έλληνες διαφωτιστές, κάποια οικονομική κρίση, ολίγη κοινωνική σύγκρουση, ο αντεπαναστάτης πατριάρχης, νεόκοπη εθνική συνείδηση.

Ο σ. κρατάει απόσταση από την παλαιο-κομμουνιστική προσαρμογή του ’21 στην  “πάλη των τάξεων”  και προβάλλει  την πιο φρέσκια αφήγηση της πάλης παραδοσιακού-νεωτερικού, μια παραλλαγή του σχήματος  Εισαγόμενος Διαφωτισμός.  Πρόκειται για ένα ακόμα  μηχανιστικό διπολικό σχήμα  το  οποίο  αμφισβητείται  αν είναι επαρκές για την ανάλυση της δυτικής ιστορίας[2],  πόσο μάλλον  της καθ’ ημάς ανατολικής.

Δάσκαλοι τῆς Ρεπούση

Συχνά πυκνά προκύπτει τό ἀφελές ἐρώτημα στήν μακάρια χώρα μας γιά τό πῶς καί δέν γνωρίζουν τήν ἑλληνική ἱστορία οἱ νεότερες γενιές. Πέρα ἀπό τίς ἄλλες ἀπαντήσεις, πού ἀναφέρονται στό πνεῦμα τῆς ἐποχῆς μας καί σέ γενικῶς ἰσχύοντες παράγοντες, θά ἐπιχειρήσουμε νά δώσουμε ἐδῶ καί μία ἀκόμη: τήν προδοσία τῶν Ἑλλήνων ἱστορικῶν.

Πρίν λίγο καιρό λοιπόν δέχθηκα τό ἐρώτημα νέου ἀνθρώπου πού ἔψαχνε νά διαβάσει μιά συνοπτική Ἱστορία τῆς σύγχρονης Ἑλλάδας: ὑπάρχει κάποια κατάλληλη ἔκδοση; Δέν ἦταν ἡ πρώτη φορά πού ἔγινα ἀποδέκτης τοῦ ἐρωτήματος καί προσπάθησα νά ψάξω τήν ἀγορά, μέσῳ φίλου βιβλιοπώλη στήν Ἀθήνα. Ἡ ἀπάντηση ἦταν πώς στή μορφή πού ἤθελα ὑπῆρχε μόνο τοῦ «ἐκσυγχρονιστῆ» Β. Κρεμμυδᾶ μέ τίς «γνωστές» ἀπόψεις. Εἶπα λοιπόν νά προμηθευτῶ τήν ἔκδοση γιά νά δῶ περί τίνος πρόκειται – «πόση ἰδεοληψία μπορεῖ νά χωρέσει σέ 180 σελίδες γιά 200 χρόνια;», σκέφτηκα. «Ἄπειρη», ἦταν ἡ ἀπάντηση πού πῆρα μέ τήν ἀνάγνωση ἤδη ἀπό τήν εἰσαγωγική «εἰδοποίηση» τοῦ συγγραφέα πού προειδοποιεῖ γιά τή «ματιά τοῦ ἱστορικοῦ στήν ὕλη».

Ὁλο τό βιβλίο διαρρέεται ἀπό μία οἰκονομίστικη ἀντίληψη μαρξικῆς προέλευσης, κάτι πού δέν θά ἐνοχλοῦσε ἄν περιοριζόταν σέ λογικά πλαίσια. Ταυτόχρονα ὅμως γίνεται μία ἐμπαθής πολεμική κατά τῆς ἐθνικῆς πραγματικότητας, κατά τῆς ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας καί κατά τῆς Ρωσίας. ἐκεῖνοι πού κυρίως μένουν στό ἀπυρόβλητο εἶναι οἱ Ἄγγλοι καί οἱ Τοῦρκοι.