«Να ’μουν πουλί να πέταγα»: πώς τα πουλιά πετούν… στη γλώσσα

Θα μπορούσε κάποιος να πει ότι τα πουλιά έχουν μια αρχετυπική σημασία για τον άνθρωπο. Με το πέταγμά τους στέκουν ανάμεσα στη δική του χοϊκή υπόσταση από τη μια και την ουράνια προέλευση και στόχευση της ύπαρξης από την άλλη: εικόνα ελευθερίας και ταυτόχρονα πρόκληση ανόδου. Έτσι, τόσο η μυθολογία, η γραμματεία, η λαϊκή παράδοση, όσο και η γλώσσα με τις μεταφορικές της χρήσεις και σημασίες είναι γεμάτη με εικόνες, λέξεις, σύμβολα αντλημένα από τον κόσμο των πουλιών.

Κείμενο – φωτογραφίες: Βασίλης Μαλισιόβας* ΕΡΑΝΙΣΤΗΣ – 15/10/2024

Η διαχρονική τους παρουσία στην ελληνική παράδοση

Πριν δούμε πώς παρουσιάζονται στη γλώσσα, αξίζει να πούμε ότι η παρουσία τους είναι διαχρονική μέσα στην παράδοσή μας. Θα σταθούμε ενδεικτικά λίγο μόνο στη μήτρα του πολιτισμού μας, την αρχαιότητα. Στην Ιλιάδα τα πουλιά εμφανίζονται στις πιο καθοριστικές στιγμές της μάχης ως απεσταλμένοι του θεού ή και ως μεταμορφώσεις του και αλλάζουν τη ροή της. Από το πέταγμα ενός πουλιού μπορούσαν οι πολεμιστές να καταλάβουν την έκβαση της μάχης. Ο «οιωνός» είναι ακριβώς αυτό, ένα πουλί, από το πέταγμα του οποίου μπορεί κανείς να διακρίνει τα σημεία, θετικά ή αρνητικά. Έτσι επικράτησε και η σημερινή σημασία «καλός / κακός οιωνός».

 Δεν είναι τυχαίο που οι αρχαίοι θεοί συνδέονται ποικιλοτρόπως με τα πουλιά. Ας θυμηθούμε τον γύπα ως εκτελεστή του Δία και την «γλαυκώπιδα» Αθηνά, που έχει την όψη της κουκουβάγιας (πβ. τη φράση «κομίζει γλαύκα εις Αθήνας» για κάτι που δεν διεκδικεί δάφνες πρωτοτυπίας).

Και η μυθολογία βρίθει από εικόνες πουλιών: από τον Δία που έσμιξε με την Ήρα με τη μορφή κούκου, τον αετό που έτρωγε το συκώτι του Προμηθέα, τον Ηρακλή που καταδίωξε τις Στυμφαλίδες όρνιθες. Μέχρι τη λυπητερή ιστορία της Αλκυόνης που κλωσσάει τα αυγά της τον χειμώνα, και την γεμάτη ποίηση ιστορία του Πλάτωνα για το τελευταίο άσμα του κύκνου.

παγώνι: καμαρώνει/φουσκώνει σαν παγώνι (για υπέρμετρα εγωιστή). –Είδα και την Τόνια, καμάρωνε σαν παγώνι δίπλα στον αρραβωνιαστικό της, που είναι αγγειοχειρουργός.

Είναι τόσες οι ονομασίες των πουλιών στην αρχαία γλώσσα, που οι περισσότερες από αυτές έχουν εκλείψει σήμερα (ίσως και τα αντίστοιχα είδη). Ποιος θα αναγνώριζε, σήμερα, λέξεις όπως: άρπυια, βρένθος, βύσσα, ιδαλίς, ικτίνος, κηρύλος, κρεξ, κύμβη, κύχραμος, λάρος, ορχίλος, ούραξ, πάππος, τροχύλος…. Είναι όλα ονόματα πουλιών. Αλλά και λέξεις με διαφορετική σήμερα σημασία, αναφέρονται σε είδη πουλιών. Έτσι π.χ. ο Φοίνιξ (από το «φοινός» = πορφυρός, βαθυκόκκινος) είναι ένα μυθολογικό πτηνό που ξαναγεννιέται απ’ τις στάχτες του. Και ο κίναιδος (<κινώ + αιδοίο) δηλώνει ένα είδος θαλάσσιου πτηνού – που ίσως πήρε το όνομα αυτό από τις χορευτικές του κινήσεις, διότι η λέξη κίναιδος στην αρχαιότητα ήταν και μια (μάλλον μειωτική) λέξη για τον χορευτή.

ΕΚΕΙΝΗ – ELLA

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΟΔΥΣΣΕΩΣ

Όταν με πήρε τηλέφωνο η μάνα μου, ο παππούς είχε κιόλας φύγει. Δεν τον προλάβαινα πια. Κοίταξα απ’ το παράθυρο τον ουρανό. Τα σύννεφα μαζεύονταν με μια ασυνήθιστη σπουδή… Όταν ξεκίνησα τ’ αμάξι, βαριές σταγόνες πάσκιζαν να μου τρυπήσουν το παρμπρίζ.

Μας το ψιθύρισαν στην κλινική το ραντεβού. Κάπου εκεί ξημέρωμα τον άκουσαν στον ύπνο του να την φωνάζει. Είχε από χρόνια πριν φορέσει τ’ άσπρο της το νυφικό η γιαγιά και τον περίμενε. Ξύπνησε ήρεμος κι απλά τους είπε «φεύγω». Κι έφυγε πριν τον πιάσει η βροχή, πριν του μουσκέψει τ’ ατσαλάκωτο γαμπριάτικο κουστούμι.

Νίκος Σβορώνος: Παράδοση και ελληνική ταυτότητα

Το κείμενο που παραθέτουμε είναι η εισήγηση του Νίκου Σβορώνου στο Β’ Συμπόσιο του Συνδέσμου Σύγχρονης Τέχνης με θέμα «Σύγχρονη Τέχνη και Παράδοση» που έγινε το Μάη του 1981 στην Αθήνα.

Όπως και οι περισσότεροι ιστορικοί, όσοι τουλάχιστον προσπάθησαν ν’ αντικρίσουν την ιστορική εξέλιξη κατάματα, χωρίς προκαταλήψεις, χωρίς εκ των προτέρων σχήματα, ξεκινώ κι εγώ από μια απλή διατύπωση, που πολλοί τη διατύπωσαν με διαφορετικούς τρόπους.

Ξαναθυμίζω τη διατύπωση του Rex Warner, όχι γι’ άλλο λόγο, αλλά γιατί τη βάση της σκέψης του ακολουθεί ένας από τους μεγαλύτερους και ουσιαστικά ελληνικότερους Νεοέλληνες δημιουργούς, ο ποιητής Σεφέρης (Δοκιμές 1, σ. 520 σημ. 2, «Κ. Καβάφης, Θ.Σ. Έλιοτ: Παράλληλοι», σ. 362):

 «Ένα μέρος του παρελθόντος πεθαίνει κάθε στιγμή και η θνησιμότητά του μας μολύνει, αν προσκολληθούμε σ’ αυτό με υπερβολική αγάπη. Ένα μέρος του παρελθόντος μένει πάντα ζωντανό και κινδυνεύουμε καταφρονώντας τη ζωντάνια του». 

Και ο Σεφέρης επιλέγει:

«Σε κάθε ανθρώπινο πρόβλημα δεν είναι εύκολο —και λίγοι το πετυχαίνουν— να ξεχωρίσεις το ζωντανό από το θνησιμαίο. Οι δρόμοι της ζωής και του θανάτου είναι μπερδεμένοι και σκοτεινοί, γι’ αυτό χρειαζόμαστε ολόκληρη την προσήλωσή μας. Εδώ κείται όλο το πρόβλημα της παράδοσης».

Μια τέτοια διαπίστωση συνεπάγεται μια σειρά από ερωτήματα, που βρίσκονται νομίζω στο κέντρο της συζήτησής μας που αφορά στο πρόβλημα της καλλιτεχνικής και πνευματικής μας ταυτότητας. Και τα ερωτήματα είναι πάνω κάτω τα ακόλουθα:

α. Υπάρχει ή είναι δυνατό να υπάρξει κάποια ταυτότητα ενός λαού, μία και αμετάβλητη, ή τουλάχιστον με ορισμένα κύρια καθοριστικά στοιχεία, σ’ όλη τη ροή της ιστορίας του;

Η ΑΥΓΟΥΣΤΙΑΤΙΚΗ ΠΑΝΣΕΛΗΝΟΣ ΚΑ

Μπιτσάνης Ηλίας 

Γενικός πανσεληνιασμός αλλά σαν την πανσέληνο και τον ουρανό των μικρών μας χρόνων τον Αύγουστο, δεν έχει.

 Τότε κοιμόμαστε στις σταφίδες σκεπασμένοι με τις παντανίες για να μην μας πιάνει το κρύο. Κάτι οι κλέφτες, κάτι ο κίνδυνος να γυρίσει τη νύχτα ο καιρός και οι μεγάλοι παραφύλαγαν… μισοκοιμισμένοι. Οι μικρότεροι ψάχναμε τη μικρή και τη μεγάλη άρκτο, ονοματίζαμε τα αστέρια, τα ζωγραφίζαμε το πρωί στο χαρτί. Και καθώς γύριζε το φεγγάρι οι μεγάλοι έψαχναν τους οιωνοσκόπους και τα μερομήνια για να δουν τι θα φέρει. 

Οι νύχτες δεν ήταν καθόλου ανέφελες, ο Αύγουστος ήταν ο μήνας των καταιγίδων και το μόνο που δεν κυνηγούσαμε ήταν η… πανσέληνος. Και τόφερνε ξαφνικά, εκεί που δεν το περίμενες. Δεν υπήρχαν… ίντερνετ και μετεωρολογικές υπηρεσίες, εκεί που είχε ήλιο το έβλεπες και μαύριζε, μέχρι να πεις κίμινο ξεκίναγαν τα μπουμπουνητά και φούσκωναν τα ποτάμια. Στα οποία πολλές φορές έφτανε η σταφίδα, ο κόπος και το εισόδημα μιας ολόκληρης χρονιάς.

 Εκείνες τις εποχές ο Αύγουστος δεν ήταν «ανέμελος» μήνας αλλά ο μήνας της ετήσιας αγωνίας. Δεν ήταν του καύσωνα αλλά της καταιγίδας. Δεν κοιτάζαμε τον ουρανό να δούμε αν «ανατέλλει» το φεγγάρι αλλά αν θα μαζέψει σύννεφα και καταστροφή. Και δώσου κουκούλωμα και ξεκουκούλωμα η σταφίδα στο αλώνι, και δώστου ντάνιασμα,  σκέπασμα και αντιστρόφως οι καλαμωτές με τα σύκα. 

Όσοι ήμασταν επισκέπτες στο χωριό και δεν εξαρτιόμασταν από σταφίδες και σύκα μένουμε με τις μνήμες και τις εικόνες. Πολλοί όμως από εκείνους που όμως από τη συγκομιδή τους, έχουν και τραυματικές μνήμες για τις χρονιές που χάνονταν. Που μνήμες από πανσέληνο;

[Απλωμα της σταφίδας στη Μάδενα το 1940]

Το Τρανταφλέλ’.

Στο παρελθόν, κάθε «σαλεμένος», φτωχός συνήθως, άνθρωπος που κυκλοφορούσε στην Αγορά της Μυτιλήνης κι από κει στις γειτονιές γινόταν κέντρο ενδιαφέροντος, για να αντληθεί από αυτόν διασκέδαση και γέλιο. Συνάμα και επιβεβαίωση πολλών ότι αυτοί ήταν ανωτέρου επιπέδου και είχαν το δικαίωμα να τον τσιγκλάνε τον «αγαθό» για να λέει τα παλαβάτα του, έγραφε στην εφημερίδα «Πολιτικά» ο Παναγιώτης  Παρασκευαΐδης. 

Έτσι ο «τύπος», όπως τον διαμόρφωνε ο κοινωνικός του περίγυρος άθελα του συντελούσε στην «υγεία» των άλλων. Αυτοί όμως οι ιδιόρρυθμοι άνθρωποι ξεχώρισαν από το ανώνυμο πλήθος, έγιναν επώνυμοι και «γράψανε ιστορία» που τέρπει ή και διδάσκει και επόμενες γενιές. 

Ίσως ο πιο γνωστός και αγαπητός τύπος της Μυτιλήνης ήταν ο Τριαντάφυλλος Κουγιανός, ή όπως τον ήξεραν όλοι, το Τρανταφλέλ’. Ήταν πλανόδιος βιολιστής, σαντουρίστας, φάλτσος και κακόφωνος μα μερακλής και κεφάτος. Γύριζε με το όργανό του στις ταβέρνες και τα πανηγύρια και έπαιζε παλιά τραγούδια από οπερέτες ή και κλασικά κομμάτια πιστεύοντας πολύ στο μουσικό του δαιμόνιο. Το οξύθυμο βιολί του το ονόμαζε «στρατηγάριους» (προφανώς από το στραντιβάριους). Είχε παρουσιαστικό κακομοίρη, αλλά εσωτερικά ήταν το αντίθετο. «Ένα πλέλι είμι», έλεγε. «Τ’ Θεού  του μουρό». Είχε τη δική του φιλοσοφία και πίστευε στον εαυτό του και στο μουσικό του δαιμόνιο. Αγαθή ψυχή, δεν έβλαψε ποτέ κανέναν. Πέθανε το 1986.

Στην παράστασή μας «10 συν 1 γράμματα» έκανε τιμητικά το δικό του πέρασμα από τον καφενέ· τον υποδύθηκε με μπρίο ο Αλκιβιάδης Σουφλιάς, ο οποίος έζησε κιόλας τον Τριαντάφυλλο στα μικράτα του στη Μυτιλήνη.

Απόσπασμα από την τηλεοπτική σειρά της ΕΡΤ '' Η δασκάλα με τα χρυσά μάτια''

Εδώ, ο Τριαντάφυλλος σε στιγμιότυπο της σειράς της ΕΡΤ «Η δασκάλα με τα χρυσά μάτια», βασισμένης στο μυθιστόρημα του Στράτη Μυριβήλη. Γυρίστηκε το 1979 όταν ο Τριαντάφυλλος ήταν ήδη μεγάλος σε ηλικία https://youtu.be/r-OGEIOw7jk
ΠΗΓΗ: https://www.facebook.com/share/v/ezSjF7huGkn9beyS/

 Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com

Οι αντιρρήσεις του Γ. Σεφέρη στο “Χαμένο κέντρο” του Ζ. Λορεντζάτου

Γράφει ο Σπύρος Κουτρούλης

Tο 1961 κυκλοφορεί με την ευκαιρία των 30 χρόνων από την έκδοση της “Στροφής” τιμητικός τόμος αφιερωμένος στον Γ.Σεφέρη που περιλαμβάνει το δοκίμιο του Ζ. Λορεντζάτου “Το χαμένο κέντρο“.

Ο Σεφέρης γράφει μια επιστολή την οποία δεν στέλνει τελικά ίσως γιατί διατυπώνει κάποιες ουσιώδεις επιφυλάξεις στον Ζ.Λορεντζάτο. Συνοψίζει κατ’ αρχήν τις σκέψεις του τελευταίου προσπαθώντας να τις φωτίσει. Ο Λορεντζάτος συμπεραίνει ότι 

«α.πήγε στράφι η Ευρώπη από το Δάντη και πέρα γιατί με την Αναγέννηση έχασε το κέντρο της ή τη μεταφυσική της παράδοση.

 β. Εμείς, από το ’21 και πέρα, μόλις λευτερωθήκαμε από τον Τούρκο αγκαλιάσαμε την Ευρώπη κι από αυτή προσδιοριζόμαστε’ έτσι η χαλασμένη Ευρώπη μας κόλλησε την αρρώστια της’ χάσαμε κι εμείς το Κέντρο μας ή τη μεταφυσική μας παράδοση για το χατήρι της. 

γ. Άν δεν ξαναβρεθεί το χαμένο κέντρο , σ’ εμάς ή και στους έξω από εμάς, πάμε κι εμείς κι αυτοί κατά διαβόλου. 

δ. Κέντρο (το χαμένο)= “το εν ου εστι χρεία”= μεταφυσική παράδοση= παράδοση της Χριστιανικής Ανατολής= παράδοση του Ορθόδοξου Χριστιανού (δεν ξέρω αν πρέπει να προσθέσω του Έλληνα Χριστιανού, ούτε αν το έν ου εστι χρεία είναι ακριβώς η χριστιανική πίστη)» .

Με αυτό τον τρόπο ο Σεφέρης συνοψίζει τις σκέψεις του Ζ.Λ. Όμως στην συνέχεια ξεκινούν κάποιες αντιρρήσεις του:

Ὁ Γιάννης ὁ φονιάς

από π. Μιλτιάδης Ζέρβας

Σὲ μιὰ ἄλλη ἐποχή, ὄχι τόσο μακρινή, τὰ πρόσωπα μιλοῦσαν μὲ φειδὼ καὶ πολὺ συχνὰ σιωποῦσαν μπροστὰ στὴν τραγικότητα τοῦ πολύπαθου βίου τῶν ἀνθρώπων. Πίστευαν οἱ παλιοὶ πὼς τὰ «πολλὰ λόγια εἶναι φτωχὰ» κι ἀνήμπορα νὰ χωρέσουν τὴν ὀδύνη, τὴ συμφορὰ καὶ τὸ κρίμα.

Δὲν κατανοοῦμε σήμερα τούτη τὴ στάση. Συχνὰ τὴν ἑρμηνεύουμε ὡς παθητικὴ καὶ συνένοχη. Κάποιοι ἀπὸ ἐμᾶς τελικά, δὲν διστάζουν νὰ καταγγείλουν μὲ φωνὴ σθεντόρια τὶς παλαιότερες γενιὲς ὡς ὑπαίτιες τῆς καλλιέργειας τῆς ἔμφυλης βίας, γιατὶ «ἡ σιωπὴ σημαίνει συγκάλυψη».

Κι ὅμως οἱ ἄνθρωποι κάποτε, ἀπὸ τὶς σιωπές τους φτιάχναν λόγια ἀκριβά. Λόγια ποὺ θέλαν νὰ κατανοήσουν τὴν ἀνθρώπινη φύση, λόγια ποὺ ἐπιχειροῦσαν νὰ αἰσθανθοῦν τὴν ἀνθρώπινη καρδιά, λόγια ποὺ γονάτιζαν γιὰ νὰ προσκυνήσουν τὸν ἀνθρώπινο πόνο. Λόγια ποὺ δὲν εἶχαν τὴν ἔπαρση ὅτι εἶναι ἱκανὰ νὰ ἀλλάξουν τὸν κόσμο, ὅμως καλλιεργοῦσαν τὴν ἐλπίδα πὼς μπορεῖ τοῦτος ὁ κόσμος νὰ γίνει λίγο πιὸ φωτεινός. Ἔφτιαχναν, τότε, οἱ ἄνθρωποι μὲ τὶς σιωπές τους στίχους καὶ ποιήματα καὶ τραγούδια.

Ἕνα τέτοιο τραγούδι ἀκούστηκε τὸ 1975 ἀπὸ τὸν Μανώλη Μητσιά. Εἶχε γράψει τοὺς στίχους ὁ Νίκος Γκάτσος καὶ τὴ μουσικὴ ὁ Μάνος Χατζιδάκις. Τὸ τραγούδι φέρει τὸν τίτλο «Ὁ Γιάννης ὁ φονιάς».

«Ὁ Γιάννης ὁ φονιάς παιδὶ μιᾶς Πατρινιᾶς καὶ ἑνὸς Μεσολογγίτη».

Ἔτσι ξεκινᾶ τὸ τραγούδι, μὲ τοῦτα ἀκριβῶς τὰ λόγια. Ἔχει προηγηθεῖ μιὰ μικρὴ μουσικὴ εἰσαγωγὴ, στὴν ὁποία κυριαρχεῖ ὁ ἦχος τοῦ μπουζουκιοῦ. Τὸ λαϊκὸ αὐτὸ ὄργανο στὸ ρυθμὸ τοῦ χασάπικου μὲ ἔνταση ἀποκαλύπτει μυστικά, ὅλα ὅσα οἱ στίχοι δὲν ἀφηγοῦνται. Ὁ Γιάννης ἔχει σκοτώσει τὴ γυναίκα του, ἐκείνη ποὺ ἔφερε στὸν κόσμο τὰ ἑπτὰ παιδιά τους, ἕξι ἀγόρια καὶ ἕνα μοναχὰ κορίτσι. Τὴν σκότωσε γιατὶ ἐκείνη τὸν ἀπάτησε μὲ τὸν καλύτερό του φίλο. Τὰ πρῶτα μουσικὰ μέτρα τοῦ τραγουδιοῦ ὑπονοοῦν τὴ βία, μιλοῦν γιὰ τὸ κακὸ ποὺ ἔχει συντελεστεῖ, ξεδιπλώνουν τὴν τραγωδία, ὄχι μὲ κάμερες καὶ αὐτόπτες μάρτυρες, ὄχι μὲ δημοσιογράφους καὶ εἰδήμονες, ἀλλὰ μὲ ἕναν τρόπο κατὰ τὸν ὁποῖο ἡ ψυχὴ πληροφορεῖται γιὰ τὴν ἀλήθεια ποὺ τὰ γεγονότα φέρουν καὶ ὄχι γιὰ τὰ ἐπιφαινόμενα. Ξέρει ὁ ποιητὴς πὼς οἱ λόγοι ἐνδέχεται νὰ προσβάλλουν τὴν ἱερότητα τοῦ δράματος, νὰ ὑποκινήσουν τὴ φτηνὴ περιέργεια, νὰ χρησιμοποιηθοῦν ὡς ἄναρθες κραυγὲς χωρὶς νόημα· γι’ αὐτὸ παραχωρεῖ τὴ θέση τους στὸ μέλος.

Μὰ ὅταν τὰ λόγια τελικὰ προβάλλουν καὶ συναντοῦν τὴ μουσική, ἡ ἔνταση τοῦ μπουζουκιοῦ ὑποχωρεῖ, ὁ ἦχος γίνεται πιὸ λυρικός. Κι ὅμως, τὸ πρῶτο πράγμα ποὺ ἀκοῦμε μέσα σ’ αὐτὴ τὴ νέα μουσικὴ ἀτμόσφαιρα εἶναι ἡ σκληρὴ ἀποκάλυψη πὼς ὁ Γιάννης εἶναι φονιάς. Ὁ Γκάτσος δὲν στρογγυλεύει τὰ πράγματα, δὲν κρύβεται, δὲν λέει μισόλογα: ὁ Γιάννης σκότωσε τὴ γυναίκα του καὶ γι’ αὐτὸ εἶναι φονιάς. Μπορεῖ τὸ δικαστήριο νὰ τὸν ἀθώωσε, θεωρώντας πὼς ἡ δολοφονία ἔγινε «ἐν βρασμῷ ψυχῆς», μὰ τοῦτο δὲν ἀλλάζει τὰ πράγματα. Ὁ ποιητὴς δὲν καταγγέλλει τὸν Γιάννη, δὲν ἔρχεται νὰ τὸν δικάσει ἐκ νέου, ἁπλὰ περιγράφει τὴν πραγματικότητα. Μιλᾶ μονάχα γιὰ τὴν ἀλήθεια ποὺ βλέπει. Ἡ πράξη τοῦ Γιάννη εἶναι ἀπὸ ἐκεῖνες ποὺ ἀμαυρώνουν τὴν ψυχή. Εἶναι ἀπὸ ἐκεῖνες ποὺ σὲ ὁρίζουν, ποὺ σὲ μεταποιοῦν ἀπὸ κάτι ποὺ ἦσουν σὲ κάτι ποὺ ἔγινες. Ὁ Γιάννης, λοιπὸν, ἦταν σύζυγος καὶ ἔγινε φονιάς.

Φώτης Κόντογλου: Θεία κι ασήμαντα πράγματα

«Τις εστίν ο πλούσιος; Ο εν ολίγω αναπαυόμενος»

Εύκολο να το λες. Δύσκολο να το κάνεις. Κι ακόμη δυσκολότερο να το θέλεις και να γυρεύεις εκεί την ευτυχία. «Νυν τα ανήκουστα ηκούσθη»!

Πηγή της ζωής είν’ η αγάπη των ανθρώπων. Κι όχι τα πλούτη και το αφεντηλίκι. Αυτή ήταν η ζωή του Φώτη Κόντογλου.

«Νέα Κοκκινιά- Αρμένικα», μολύβι σε χαρτί, 1939

Του Φώτη Κόντογλου

Από το «Ελληνικόν Ημερολόγιον – Ορίζοντες», 1944. Τόμος Γ’ – Διευθυντής Μάριος Βαϊάγος.

Ανακάλυψα ένα μέρος απόκρυφο που ζούνε άνθρωποι φτυχισμένοι. Βρίσκεται πίσω από τα δέντρα. Από κει πέρα δε φαίνουνται τα μεγάλα και τα ακριβά παλάτια που κάθουνται οι άρχοντες, κείνοι πώ’ χουνε πολλά πλούτη. Τούτοι είναι όλοι φτωχοί κι έρχουνται εδώ κάθε καλοκαίρι για να ξεκουραστούνε, να δούνε κι αυτοί του Θεού την ευλογία. Τα σπίτια τους είναι μικρά, το’ να κοντά στ’ άλλο, σαν τα μελισσοκόφινα που ‘ναι μαζεμένα στ’ απάγκειο, κάτω απ’ το βουνό. Αυτό το σπιτομάζωμα είναι κρυμμένο μέσα στα δέντρα και το χωρίζει απ’ τον άλλον κόσμο ένα ξεροπόταμο, στενό και βαθύ.

Φώτης Κόντογλου. «Γυναίκες της Καππαδοκίας», μολύβι και μελάνι σε χαρτί, 1935.

Φώτης Κόντογλου. «Παναγία Γλυκοφιλούσα», αυγοτέμπερα, φορητή εικόνα βρίσκεται σήμερα στην Αμερική.

Τα σπίτια είναι πολύ παράξενα στο σχέδιο γιατί είναι καμωμένα από τους ίδιους τους νοικοκυραίους.

Αυτές οι μικρές τελετές ευσέβειας με ακολουθούν έως σήμερα και με παρηγορούν...

Ο Κώστας Γεωργουσόπουλος, συγγραφέας καί κριτικός θεάτρου αναφερόμενος στην γιαγiά του λέει: 

«Η προς μητρός μάμμη μου, κάθε φθινόπωρο μετά τη συγκομιδή, άνοιγε το μυστικό προσωπικό της σεντούκι, έβγαζε το νυφικό της και το σιδέρωνε. Ήταν αυτό που κατ’ επιθυμίαν της θα την κάλυπτε και νεκρή. Μέσα στο σεντούκι είχε και δύο μικρά μπουκαλάκια. Το ένα με λάδι, το άλλο με κρασί. Τα άδειαζε στο νεροχύτη και τα γέμιζε με προϊόντα της νέας σοδειάς. Ήταν οι μέλλουσες χοές της. Οι προσφορές κατά την ώρα της ταφής. 

Αυτή η ίδια μακάρια γριούλα μάς είχε μάθει να μην πετάμε τη φέτα, το ψωμί με λάδι ή με ζάχαρη που μας έδινε, όταν βγαίναμε στο δρόμο για παιχνίδι. Έπρεπε, όταν χορταίναμε και δεν θέλαμε άλλο, να ανεβαίνουμε με προσοχή στη μάντρα ή στα κεραμίδια της αποθήκης και να αφήνουμε το κομμάτι το ψωμί για να το φάνε τα πετεινά του ουρανού. Πριν το ακουμπήσουμε στη μάντρα έπρεπε να το ασπαστούμε. 

Αυτές οι μικρές τελετές ευσέβειας με ακολουθούν έως σήμερα και με παρηγορούν μέσα στο χαώδη κόσμο, τον σκόρπιο, τον ανερμάτιστο που ζούμε. Ο κόσμος μας είναι ένας κόσμος ηδονής, χωρίς αγάπη. Ένας κόσμος λαγνείας, χωρίς έρωτα. Έλειψε το λειτουργικό ήθος, η εκκλησιαστική ενοριακή αγαπητική σχέση, η συγγνώμη και η μετάνοια. 

ΤΟ ΚΟΙΝΌ ΜΑΣ ΒΊΩΜΑ

Του Γιάννη Παναγιωτακόπουλου

Ὅσα βιώνουμε ὅλοι μαζί εἶναι κοινές μνῆμες πού μᾶς δένουν. Δέν εἶναι ἡ ἰδεολογία αὐτή πού συγκροτεῖ κοινότητα. Εἶναι τό κοινό μας βίωμα. Πού ὅσο πιό βαθύ εἶναι, τόσο πιό ἄρρηκτος εἶναι ὁ δεσμός μας.

Τά ὅσα ζοῦμε κάθε χρόνο τό Πάσχα, τόν δεκαπευνταύγουστο, τά Χριστούγεννα, περισσότερο ἤ λιγότερο βαθιά, μᾶς συγκροτοῦν ὥς κοινότητα. Αὐτές τίς μέρες θά πᾶμε ὅλοι μαζί στήν ἐκκλησία, θά νηστέψουμε, θά ψάλουμε, θά συντριβοῦμε ἀκούγοντας τά πάθη τοῦ Θεανθρώπου, θάά ἀκολουθήσουμε τόν ἐπιτάφιο ψέλνοντας σάν νά 'μαστε ὅλοι ἡ Παναγιά τό "ὦ γλυκύ μου ἔαρ", θά βάψουμε τά αὐγά μας, θά ἑτοιμάσουμε τό ἀρνί μας, θά λάβουμε τό ἅγιο φῶς, θά φωνάξουμε τή νίκη τῆς ζωῆς ἐπί τοῦ θανάτου: "Χριστός Ἀνέστη"! Θά ἀγκαλιαστοῦμε, θά φιληθοῦμε μέ γνωστούς καί ἀγνώστους, θά μεταλάβουμε ἀπό τήν ἴδια λαβίδα! Θά ξεκινήσουμε τό γλέντι πού θὰ κρατήσει ὅλη τήν ἑπόμενη μέρα...

Αὐτό περίπου ἔκαναν οἱ παπποῦδες μας γιά αἰώνες, αὐτό περίπου ἐλπίζουμε νά κάνουν καί τά ἐγγόνια μας. Εἶναι φυσικά σεβαστή κάθε ἄλλη ἀτομική ἐπιλογή. Ὅμως οἱ ἀτομικές ἐπιλογές ποτέ δέν συγκρότησαν κοινότητα πολιτισμού...

Περιγραφή

Στην ορεινή Ήπειρο, αγρότες και επιστήμονες δημιουργούν, συλλογικά και ισότιμα, μια κοινότητα, με στόχο να κατασκευάζουν τις δικές τους πρακτικές λύσεις και εργαλεία για τις δικές τους ανάγκες στην παραγωγή, αξιοποιώντας τις σύγχρονες τεχνολογίες. 

Η γνώση και τα τεχνολογικά εργαλεία γίνονται κοινά αγαθά, στα χέρια των ανθρώπων που τα δημιουργούν, τα χρησιμοποιούν για τους ίδιους και τους συνανθρώπους τους – με σεβασμό στον τόπο που μοιράζονται – και διασυνδέονται με κοινότητες σε όλο τον πλανήτη, που έχουν παρόμοιες ανάγκες. 

Ἑλληνικές «Μπίλντερμπεργκ» σέ ἀσβεστωμένες αὐλ

Μανώλης Κοττάκης Αυγ 17, 2023

ΠΑΡΕΛΑΣΕΙΣ ὑπερηφάνειας: Ὅταν μιλοῦμε γι’ αὐτές, ξέρουμε τί ἀκριβῶς σημαίνουν. Διαρκοῦν συνήθως μερικές ὧρες καί διοργανώνονται στά ἀστικά κέντρα ἀπό μέλη συγκεκριμένης κοινότητας.

Τά ὁποῖα προσπαθοῦν νά τραβήξουν τήν προσοχή γιά νά διαφημίσουν τήν ταυτότητά τους. Ὑπάρχουν ὅμως κι ἄλλες παρελάσεις ὑπερηφάνειας. Οἱ ὁποῖες διαρκοῦν σχεδόν ἕνα μῆνα. Πραγματοποιοῦνται στήν ἄλλη Ἑλλάδα. Καί εἶναι σιωπηρές. Δέν τραβοῦν τήν προσοχή, γιατί θεωροῦνται συνηθισμένες. Δέν μεταδίδονται τηλεοπτικῶς. Δέν πᾶνε πρέσβεις καί ὑπουργοί σέ αὐτές. Μόνον ὁ ἁπλός λαός. Ὁ ὁποῖος θέλει ἁπλῶς νά ἐπιβεβαιώσει τήν ταυτότητά του. Ὄχι νά προκαλέσει.

Κι ὅμως σ’ αὐτές τίς «παρελάσεις» κάθε Δεκαπενταύγουστο τό Ἔθνος ἀνανεώνει τό διαβατήριό του μέσα στόν χρόνο. Τά ἔθιμα παραδίδονται ἀπό γενιά σέ γενιά. Ἡ παράδοση δέν θεωρεῖται ντεκαντάνς καί φολκλόρ ἀλλά πλοῦτος ἀκριβός. Τό τραπέζι στρώνεται μέ τοπικές γεύσεις καί ὄχι μέ ἀνθυγιεινά burger ἀπό ἁλυσίδες. Ἡ σχέση μας μέ τό θεῖο καί μέ τήν ὀρθόδοξη παράδοση ὁλοκληρώνεται σέ ξωκκλήσια καί σέ πανηγύρια γύρω ἀπό τραπέζια μέ παραδοσιακά μουσικά ὄργανα. Ἕνα δοξάρι, ἕνα λαοῦτο, ἕνα κλαρῖνο, ἕνα οὔτι. Ἐάν μένει ὄρθιος λοιπόν ὁ ἑλληνικός λαός καί ἄν διατηρεῖται ἀτόφια ἡ ταυτότητά του παρά τίς ὀργανωμένες ἐπιθέσεις πού δέχεται, αὐτό τό ὀφείλει στόν Αὔγουστο. Ὅταν ὁλόκληρες οἰκογένειες, ὁλόκληρες κοινότητες, ὁλόκληρα νησιά, πού τόν χειμῶνα εἶναι διάσπαρτες στά ἀστικά κέντρα, χαμένες στά τρία σημεῖα τοῦ ὁρίζοντα μετακομίζουν στούς γενέθλιους τόπους, ἑνώνονται, πιάνονται σφιχτά ἀπό τό χέρι, θυμοῦνται ἀπό ποῦ παραλαμβάνουν τήν σκυτάλη, ἀνανεώνουν τό διαβατήριο τοῦ Ἕλληνος, καί πᾶνε παρακάτω.

Μια vegan εκδοχή Ικαριώτικου πανηγυριού ή μια (ακόμη) ιστορία νεο-κανιβαλισμού; (Β΄ μέρος)

Κανιβαλίζοντας τα πανηγύρια της Ικαρίας

Δρ. Μαρία Μπαρέλη-Γαγλία

Συγκρίνοντας τη vegan εκδήλωση με τα πανηγύρια της Ικαρίας διαπιστώσαμε μάλλον τυχαίες και επιφανειακές ομοιότητες (π.χ. «κυνωφελείς» και «κοινωφελείς» σκοπούς), ριζικές διαφορές έως και αντιστροφές (π.χ. ιδιωτικό/κοινοτικό). Ο λόγος για τον οποίο μπορεί κάποιος να επιμένει να ονομάζει μια εκδήλωση «πανηγύρι της Ικαρίας», παρά τις διαφορές και τις κριτικές όσων εμπλέκονται με τα πανηγύρια, είναι απλός: η φήμη που έχουν αποκτήσει τα πανηγύρια ξεπερνά κατά πολύ τα «του οίκου» του νησιού.

 Στα μάτια καιροσκόπων που προσβλέπουν σε ιδιωτικά οφέλη, δηλαδή το αντίθετο του κοινωφελούς, τα πανηγύρια της Ικαρίας αποτελούν «πολιτισμικό κεφάλαιο» με «εμπορική ονομασία» (brand-name), εν δυνάμει αξίας εκατομμυρίων. Η εμπορική αξία του όρου «Ικαριώτικα πανηγύρια» ή «πανηγύρια της Ικαρίας» οφείλεται στην ικανότητά τους να πολλαπλασιάζουν αξίες, οι οποίες δεν είναι μόνο οικονομικές, αλλά και κοινωνικές και πολιτισμικές. Για αυτό και πολλές εταιρείες ή/και επαγγελματίες, που λίγη σχέση έχουν με τα «του οίκου» του νησιού, πολύ θα ήθελαν να εκμεταλλευτούν την ονομασία «Ικαριώτικο πανηγύρι». Ξέρουν καλά πως, εάν το πετύχουν, θα αρκεί μια μικρή επένδυση (π.χ. μερικές μέρες εργασίας, χορηγία πρώτων υλών, υπηρεσίες μάρκετινγκ), για να επιτύχουν προβολή πολύ μεγαλύτερης αξίας.

Η vegan εκδήλωση που θέλει σώνει και καλά να αυτο-αποκαλείται «πανηγύρι» προβάλλεται ως «διαφορετικό» σε σχέση με το «παραδοσιακό». Η διαφορετικότητά του έγκειται στο ότι εισάγει μια «καινοτομία»: την αντικατάσταση των κατσικιών, που προμηθεύουν ντόπιοι παραγωγοί, με προϊόντα vegan τεχνολογίας, που μόνο μερικές εταιρείες μπορούν να προμηθεύσουν. Τι κι αν η «καινοτομία» αυτή εξαρτάται από ευγενικούς εταιρικούς χορηγούς; Σημασία έχει, λένε, ότι «άλλαξε ο αιώνας και είναι καιρός να αλλάξουμε συνήθειες». Και από αυτόν τον «γάμο της παράδοσης με τη βίγκαν διατροφή» θα ανανεωθεί η «παράδοση», και, μαζί, θα σωθεί το περιβάλλον, καθώς θα μπει ένα τέλος στην αποίμενη κτηνοτροφία!(1)

Ένα τέτοιο αφήγημα προϋποθέτει την πρόσληψη των πανηγυριών της Ικαρίας ως παρωχημένα έθιμα, ξεπερασμένα από τις εξελίξεις και άσχετα με το παρόν και τις προκλήσεις του, φτάνοντας μάλιστα να είναι επικίνδυνα για το περιβάλλον. Έτσι, νομιμοποιείται η αντικατάσταση του κατσικιών με εταιρικά προϊόντα της «νέας διατροφής». Ωστόσο, τα Ικαριώτικα πανηγύρια είναι κάθε άλλο παρά στατική «παράδοση» -ή, έστω, παράδοση που κινείται αρκετά αργά ώστε να την ξεπερνούν οι εξελίξεις. Απεναντίας -όπως αναγνωρίζεται και με την εγγραφή τους στον Εθνικό Κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς- τα πανηγύρια αποτελούν ζωντανή πολιτισμική πρακτική, που παραμένει σημαντική υπόθεση για τις Ικαριακές κοινότητες και αλλάζει στη διάρκεια του χρόνου, πάντα σε διάλογο με ευρύτερες εξελίξεις και αλλαγές. Μάλιστα, η ιστορία των Ικαριώτικων πανηγυριών είναι γεμάτη από καινοτομίες. Η ίδια η στροφή των πανηγυριών σε κοινωφελείς σκοπούς και οι μετατοπίσεις της έννοιας του κοινωφελούς σε όλη τη διάρκεια του 20ού αιώνα έως και τις μέρες μας (βλ. Ά μέρος), είναι μερικές από τις καινοτομίες που σημάδεψαν την ιστορία των πανηγυριών. 

Μια «βίγκαν» εκδοχή Ικαριώτικου πανηγυριού ή μια (ακόμη) ιστορία νεο-κανιβαλισμού; (Α΄ μέρος)

Δρ. Μαρία Μπαρέλη-Γαγλία

Αντί προλόγου

Η ιστορία που ακολουθεί είναι λίγο πολύ γνωστή· πέρυσι το καλοκαίρι, ένας φορέας με την ονομασία «Αιθέρας και Γαία» διοργάνωσε μια εκδήλωση, με στόχο την οικονομική ενίσχυση της δράσης του: «την προστασία των ζώων, του περιβάλλοντος και την προσωπική ανάπτυξη των ανθρώπων». Ο ίδιος φορέας βάπτισε την εκδήλωση αυτή «πανηγύρι» και μάλιστα «καινοτόμο», καθώς αντί για κατσίκια καταναλώθηκαν προϊόντα τεχνολογίας που υποκαθιστούν το κρέας και άλλα προϊόντα «βίγκαν» διατροφής. Για μέρες πριν και μετά την εκδήλωση, τα εθνικά ραδιοτηλεοπτικά και ηλεκτρονικά μέσα ενημέρωσης βούιζαν για το «πρώτο Ικαριώτικο vegan πανηγύρι». 

Ταυτόχρονα, μέσα στις παρέες, σε Συλλόγους και στα καφενεία άναψε η συζήτηση (δια ζώσης και ψηφιακά) για το εάν η εκδήλωση αυτή μπορεί να αυτο-προσδιορίζεται ως «Ικαριώτικο πανηγύρι» ή όχι. Φέτος, ο ίδιος φορέας προγραμματίζει το «δεύτερο βίγκαν πανηγύρι, που -όπως διατυμπανίζει- «ήρθε για να μείνει». Και αυτό, παρά τη διαδεδομένη άποψη -ιδιαίτερα μεταξύ εκείνων που εμπλέκονται με τη διοργάνωση των πανηγυριών και συμμετέχουν στους Συλλόγους του νησιού- για το ότι η εν λόγω εκδήλωση θα μπορούσε να ονομαστεί «γλέντι», χοροεσπερίδα ή ό,τι άλλο», «αλλά όχι πανηγύρι».


Λίγο πολύ είναι γνωστή και η σχέση μου με τα πανηγύρια της Ικαρίας: τα πανηγύρια ήταν το αντικείμενο της έρευνας που έκανα στο πλαίσιο των διδακτορικών μου σπουδών. (1.)

 Επίσης, συμμετείχα στην προσπάθεια του «Φεστιβάλ Ικαρίας-Ικαριακά Δρώμενα» να ενταχθούν τα πανηγύρια στο Εθνικό Ευρετήριο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς, με την ιδιότητα της μίας εκ των βασικών συγγραφέων του Δελτίου «Πανηγύρια της Ικαρίας». (2.) 

«Η καύση των νεκρών και η σύγχυση των ζωντανών»

Γράφει ο π. Θεοδόσιος Μαρτζούχος

«Όταν η άγνοια συμμαχεί με την εξουσία,

γίνονται ο πιο επίφοβος εχθρός»

Τζ. Μάλκολμ

Όταν το 1982 αποφασίστηκε να νομιμοποιηθεί και να ισχύσει πολιτικός γάμος στην Ελλάδα, οι άνθρωποι της Εκκλησίας εξανέστησαν και διαμαρτυρήθηκαν (λες και ήταν χαρούμενοι και ευχαριστημένοι να παντρεύει η Εκκλησία άθεους και κουμουνιστές που δεν μπορούσαν αλλιώς να νομιμοποιήσουν τον γάμο τους!) και φώναζαν τότε στεντορείως πολλά αμετροεπή και υπερβολικά και απειλούσαν ότι «Η καύση των νεκρών και η σύγχυση των ζωντανών» κάνει πολιτικό γάμο δεν θα κηδεύεται, δεν θα βαφτίζει, δεν... δεν... δεν... και ότι ο πολιτικός γάμος δεν είναι γάμος!!

Δεν είχαμε αντιληφθεί ούτε αφουγκραστεί τον μέγα Παπαδιαμάντη ήδη από τα τέλη του 19ου αιώνα να μας φωνάζει ότι πρέπει να επιβληθεί πολιτικός γάμος για τις ληξιαρχικές ρυθμίσεις των ανθρώπινων συνθηκών και όποιος το επιλέγει και το επιθυμεί (όντας, όντως χριστιανός!) να κάνει και το Μυστήριο του Γάμου.


Βουλιαγμένοι όλοι μας τότε μέσα στην αυταπάτη του ευσεβούς ορθοδόξου έθνους, δεν συνειδητοποιούσαμε ότι αυτό το... "φάντασμα" είχε εξαχνωθεί και εξαφανιστεί προ πολλού!

Δεν θέλαμε να δεχθούμε ότι την πόρτα της Εκκλησίας δεν την περνούσε πλέον ο Μαυρίκιος και ο Νικηφόρος Φωκάς, αλλά μικροπολιτικοί, κοντόθωροι και καιροσκόποι, εκλεγμένοι από λαό που πλέον δεν ήξερε ποιος είναι και τι θέλει. Βέβαια κι από την άλλη, πρέπει να το ομολογήσουμε, τον θρόνο της Εκκλησίας δεν τον κατείχε, ούτε ο Γρηγόριος ο Θεολόγος ούτε ο Γεννάδιος Σχολάριος...!


Παρά ταύτα, ο πολιτικός γάμος, είναι γάμος! Μυστήριο δεν είναι! Η Εκκλησία κάνει Μυστήρια, δεν νομιμοποιεί ληξιαρχικές πράξεις και συνήθειες πανάρχαιες και πανανθρώπινες.

Ο γάμος (κάθε μορφής) προϋπήρχε της Εκκλησίας. Η Εκκλησία αυτή την ανθρώπινη έκφραση την ενσωμάτωσε και την έκανε θυσιαστικό Μυστήριο και τρόπο θέωσης των μελών της, καθώς μαθαίνει στα μέλη της με το μυστήριο του γάμου να αγαπούν ο ένας τον άλλον με θυσία, «καθώς καί ὁ Χριστός ἠγάπησε τήν Ἐκκλησίαν».


Θριαμβολογούσαμε τότε (1982) για τον μικρό αριθμό των τελούντων πολιτικό γάμο (που αναγκάστηκε η Εκκλησία παρόλα ταύτα, να τον προσμετρά στους γάμους που τελεί!) σήμερα όμως (2023), οι πολιτικοί γάμοι είναι περισσότεροι από τους θρησκευτικούς!! Η εκδίκηση είναι πάντα κρύο πιάτο.


Έρχεται λοιπόν σήμερα, μετά από μια διελκυστίνδα σχεδόν 35 ετών (1987 η αίτηση του Δημάρχου Αθηναίων στη Σύνοδο) και υλοποιείται αυτό που νομικά είχε θεσμοθετηθεί το 2006 (Ν. 3448/2006) δηλαδή η λειτουργία αποτεφρωτηρίων (Κρεματόρια–cremo=καίω).

Δυστυχώς οι χριστιανοί και πάλι βιάζονται και, όπως φωνάζει ο παππούς μας ο Θουκυδίδης, η βιασύνη είναι η... εξασφάλιση του λάθους! Ήδη κυκλοφορούσαν απόψεις τραντισιοναλιστικές και χωρίς ουσιαστική θεολογική βάση ει μη μόνον την συνήθεια. Πράγμα που ούτε θεολογική άποψη είναι ούτε επιχείρημα για την άρνηση της καύσης.


Ο λαός μας δεν είναι όλοι χριστιανοί, οι ποιμένες συνεπώς πρέπει να απευθύνονται στο ποίμνιο τους, όχι urbi et orbi εἰς πάντας. Στους χριστιανούς! Πρέπει να συνειδητοποιηθεί αυτό. Όχι λοιπόν διδασκαλία προς τον λαό (δεν είμαστε λαοφιλείς άνακτες...), αλλά προς τους χριστιανούς.


Κυκλοφόρησε ένα φυλλάδιο που διαπνέεται από μια θεολογία ατμοσφαιρική, αόριστη και συναισθηματική. Ξεκίνα ενημερώνοντας μας ότι: «Το σώμα συνιστά στοιχείο της υπόστασης του ανθρώπου...». Όμως το σώμα δεν είναι ευτυχώς ένα στοιχείο! Είναι το ήμισυ του ανθρώπου. Δεν έχουμε σώμα, είμαστε σώμα. Το σώμα μας είναι ο εαυτός μας με τον οποίον βαφτιστήκαμε, λάβαμε μέρος στα Μυστήρια, ενεργήσαμε αρετές και αμαρτίες στη ζωή μας και τέλος θα το παραδώσουμε (εκόντες-άκοντες) στα χέρια του Θεού. Το σώμα μας σε όλη την ανθρώπινη διαδρομή μας είχε συνεχείς αλλαγές ηλικιακές και φυσικά βιολογικές-μοριακές. Πολλούς "θανάτους" και αναδημιουργίες. Είχε φάσεις και θέματα. Για κάποιους δεν φτάνει μέχρι το τέλος με αρτιότητα οργανική. Ακρωτηριασμοί και αφαιρέσεις οργάνων (και δωρεές οργάνων) σχηματοποιούν κάτι εντελώς διαφορετικό από το σώμα με το οποίο ερχόμαστε σ’ αυτή την ζωή. Και έρχεται στο τέλος η τυραννία του θανάτου και διασπά το κράμα (τί τό περί ἡμᾶς τοῦτο γέγονε μυστήριον) και μένει η ψυχή, χωρίς το σώμα, γυμνή. Και το σώμα, χωρίς την ψυχή, νεκρό! Όμως το συναμφότερον άνθρωπος.


Ο Χριστός ενσαρκούμενος ανέλαβε όλα αυτά. Έγινε ὡς ἡμεῖς κατά πάντα χωρίς ἁμαρτίας. Ανιστάμενος έδειξε πώς θα είμαστε εκεί καί ἡμεῖς ἐν τῇ Ἀναστάσει.. κατ’ Αυτόν. Όμως Αυτός είναι Δημιουργός και εμείς δημιούργημα. Η Ανάσταση η δική μας είναι αναδημιουργία, όχι επανασυγκόλληση!!


Ο θάνατος βρίσκει τους ανθρώπους σε διάφορες ηλικιακές φάσεις, έμβρυα, βρέφη, νήπια, παιδιά, εφήβους, ενήλικες, παρήλικες. Όλες οι ηλικιακές στιγμές είναι φάσεις της σωματικής ψυχικής διαδρομής του ανθρώπου. Στην αναδημιουργία της Αναστάσεως προφανώς (το θέμα είναι μυστήριο αόρατο στα μάτια μας) θα υπάρξει «ἡλικία μία» όπως λέει το τροπάριο της Κυριακής των Απόκρεω! Δεν θα αναστηθούμε ως βρέφη ούτε ως ανοηκοί παρήλικες, αλλά σε κατάσταση υπαρξιακής ψυχοσωματικής ωριμότητας με συνείδηση και ευθύνη του εαυτού μας.

24 ΜΑΡΤΙΟΥ 1934 ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ ΝΕΚΡΟΣ Ο ΛΑΪΚΟΣ ΖΩΓΡΑΦΟΣ ΘΕΟΦΙΛΟΣ.

Ο ΘΕΟΦΙΛΟΣ "μας" όπως  "ανακάλυψε", όπως τον αγάπησε, όπως "τον ένιωσε"  ο Οδυσσέας Ελύτης. 

(έφυγε ταπεινά όπως έζησε ο ΘΕΟΦΙΛΟΣ Χατζημιχαήλ- Κεφάλας, λαϊκός ζωγράφος)

*Οδυσσέας Ελύτης: "Ανοιχτά Χαρτιά" (1974)

Απόσπασμα από το κεφάλαιο "Ο Ζωγράφος Θεόφιλος".

 "...Πουθενά, σε κανένα άλλο μέρος του κόσμου, ο Ήλιος και η Σελήνη δε συμβασιλεύουν τόσο αρμονικά, δε μοιράζονται τόσο ακριβοδίκαια την ισχύ τους όσο επάνω σ' αυτό το κομμάτι γης που κάποτε, ποιός ξέρει σε τι καιρούς απίθανους, ποιός Θεός, για να κάνει το κέφι του, έκοψε και φύσηξε μακριά, ίδιο πλατανόφυλλο καταμεσής του πελάγους..."

Ένας άνθρωπος που γίνεται ασκητής επειδή μόνον έτσι μπορεί να κηρύξει καλύτερα το πανευδαιμονικό του ευαγγέλιο.

 Ένας οραματιστής που ζει και παθαίνεται με τους μύθους του Εικοσιένα, σε μια μικρή γωνιά του Ελληνικού κόσμου που έμεινε μακριά από τους αγώνες για την ανεξαρτησία του. Ένας μοναχικός που ο διάλογος του με τους άλλους γίνεται αποκλειστικά σχεδόν με ζωγραφιές. Ο Θεόφιλος μόνον στα χώματα μιας τέτοιας παραμυθένιας χώρας ήτανε φυσικό να βλαστήσει μια μέρα.

Η παρομοίωση αυτή δεν αποτελεί ένα απλό σχήμα λόγου. Άνθρωπος ο Θεόφιλος, αλλά με τη στοιχειώδη και πρωτογενή σύσταση ενός φυτού, ακολούθησε τη διαδρομή της ανθοφορίας και της καρποφορίας χωρίς να προσβληθεί ποτέ του από τα ζιζάνια που έσπειραν με τις θεωρίες τους για την ενοχή και την αμαρτία οι θρησκείες. Μολοντούτο, χωρίς ο ίδιος να το γνωρίζει, έφτασε ανεξάρτητα και πάνω από την καλλιτεχνική του ιδιοφυΐα να ενσαρκώνει μια προσωπικότητα ηθική σε παρθένα κατάσταση που στα μάτια μας, ασκημένα στα συμβατικά μέτρα, δεν είναι σε θέση αμέσως να εκτιμήσουν.

Όλες οι πληροφορίες που έφτασαν ως εμάς για τον τρόπο που έζησε και έδρασε, μας πείθουν ότι μικρόσωμος αυτός γιος ενός τσαγκάρη της Μυτιλήνης είχε το τεράστιο θάρρος να προχωρήσει μες στη ζωή, στηριγμένος αποκλειστικά και μόνο στην αγαθότητα της ψυχής του, εντελώς απαλλαγμένος από τα καθημερινά πάθη και παραδομένος με την ευπιστία μικρού παιδιού στα όνειρά του.

Η διαύγεια που επιβάλλει στον ορατό κόσμο κάθε φορά που μας παρουσιάζει στα έργα του, δεν είναι παρά η μεταγραφή της έντονης ροπής που διαγράφεται μέσα του να φτάσει αυτός ο κόσμος, ακριβώς όπως μέσα στα όνειρά του, σε μια κατάσταση άκακη, καθάρια, ευδαιμονική.

Γ.Σεφέρης: Γιατί ο ελληνισμός ήταν πάντα ανοιχτός και ποτέ δεν έβρασε στο καβούκι του

Από Σπύρο Κουτρούλη fb

Γ.Σεφέρης: Γιατί ο ελληνισμός ήταν πάντα ανοιχτός και ποτέ δεν έβρασε στο καβούκι του

Στον «Δεύτερο πρόλογο στην “Έρημη χώρα”» του Έλιοτ επιχειρηματολογεί για τους λόγους, που ο ελληνισμός ήταν πάντα ανοικτός στα ξένα ρεύματα και θα πρέπει να εξακολουθήσει να κρατά μια τέτοια στάση: 

«ο δημοτικισμός ήταν ένα ξέσπασμα και μια άσκηση ζωής⸱ μια άσκηση πίστης στην παρούσα δύναμη του Έθνους⸱ ήταν ακόμη το πρώτο σχολειό που μας δίδαξε ν’ αντικρίζουμε τον ξένο χωρίς συμπλέγματα κατωτερότητας.

 Θαρρώ πως οι καλύτεροι της γενιάς εκείνης, αλλά και ο Σολωμός και ο Κάλβος και οι άνθρωποι των ελληνικών αναγεννήσεων, δε σκέφτηκαν να φοβηθούν τον ξένο για να σηκώσουν τείχη και να τον κλείσουν απέξω. Συνειδητά ή υποσυνείδητα ήξεραν πως ολόκληρα η ελληνική ιστορία είναι φτιαγμένη από ταξίδια, γνωριμίες, ριζώματα και διαλόγους σε μακρινούς τόπους, που καταλήγουν πάντα σ’ ένα συμπέρασμα σφραγισμένο μ’ αυτή την ιδιότυπη σφραγίδα που την αναγνωρίζουμε αμέσως και που λέγεται ελληνισμός. 

Ας κοιτάξουμε ακόμη τι μας υπαγορεύει η πείρα της καθημερινής ζωής μας. Είναι εύκολο πράγμα να λέμε: κλείστε τις πόρτες, οι ξένοι θα μας μολύνουν, οι χθόνιοι θεοί μας δεν το θέλουν.

 Σύμφωνοι, αλλά πρέπει να είμαστε συνεπείς. Την πνευματική καλλιέργεια ενός λαού, δυστυχώς, δεν τη φτιάνει μονάχα ο ποιητής, είτε κομίζει είτε όχι τα καινά δαιμόνια. Τη φτιάνουν ακόμη –και στην περίπτωση αυτή με τρόπο ολωσδιόλου ανεξέλεγκτο και ασύδοτο – ο κινηματογράφος, το ραδιόφωνο, τα τηλέτυπα, τα διάφορα φτηνά ξενόφωνα ή ελληνόφωνα περιοδικά, τα φάρμακα, οι κονσέρβες, οι ρεκλάμες, οι προπαγάνδες κάθε λογής, τα μέσα του πολέμου και της ειρήνης, και τέλος, η πολιτική ζωή του κόσμου μας που έχει πάθει τέτοιο συμφυρμό ώστε ένα γεγονός που γίνεται στη Σαγκάη ή στην Τεχεράνη να έχει άμεσο αντίχτυπο, όχι στον εγκέφαλο ενός εξαιρετικά διορατικού πολιτευόμενου, αλλά στην καθημερινή ζωή του συνταξιούχου που κοιτάζει το περιβολάκι του στις Κουκουβάουνες. Να τ’ αποκλείσουμε όλα αυτά, σύμφωνοι.

 Αλλά φοβούμαι πως για να επιτύχουμε σ’ ένα τόσο υπέρογκο έργο, θα πρέπει να μετατοπίσουμε την Ελλάδα μας από το σταυροδρόμι που θέλησε η μοίρα της να είναι, σ’ εκείνη τη μετέωρη χώρα του Γκιούλιβερ, που ταξίδευε μέσα στα σύννεφα» . 

 Η απάντηση του Γ.Σεφέρη στο δίλημμα ανάμεσα στην αφομοίωση των θετικών ξένων επιδράσεων και την εθνική αποκλειστικότητα έχει τα ακόλουθα χαρακτηριστικά κράμα ευαισθησίας και ρεαλισμού:

 «Το δίλημμα είναι αμείλικτο: είτε θ’ αντικρίσουμε το δυτικό πολιτισμό, που είναι κατά μέγα μέρος και δικό μας, μελετώντας με λογισμό και με νηφάλιο θάρρος τις ζωντανές πηγές του –κι αυτό δε βλέπω πως μπορεί να γίνει αν δεν αντλήσουμε τη δύναμη από τις δικές μας ρίζες και χωρίς ένα συστηματικό μόχθο για τη δική μας παράδοση⸱ είτε θα του γυρίσουμε τις πλάτες και θα τον αγνοήσουμε, αφήνοντάς τον να μας υπερφαλαγγίσει, με κάποιον τρόπο από τα κάτω, με τη  βιομηχανοποιημένη, την αγοραία, τη χειρότερη μορφή της επίδρασης του» .

ΠΗΓΗ: Κουτρούλης Σπύρος fb

 Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com

Καλά Χριστούγεννα...

Α, by the way, επιτρέπεται να λέμε "Καλά Χριστούγεννα", όπως μια ζωή λέγαμε, ή είναι κι αυτό φιλολογικά λάθος λόγω τού ότι δεν υπάρχουν... "Κακά Χριστούγεννα", όπως εμβριθώς θα παρατηρούσαν "έγκριτοι φιλόλογοι", μη σου πω και μεγαλοσχήμονες θεολόγοι; 

Όταν απομακρύνεσαι από τον λαό (λαό τόσο με την πολιτική/κοινωνική έννοια, όσο και την εκκλησιαστική), τότε πολλά και διάφορα μπορεί να διαπιστώνεις, μη έχοντας με τι άλλο σοβαρότερο ν' ασχοληθείς... Όταν από το πολύ "ψείρισμα" των πάντων έχεις διαμορφώσει ένα δικό σου, αφ' υψηλού γλωσσικό κριτήριο (και μ' ένα γλωσσικό αίσθημα που απέχει παρασάγγας από εκείνο της σοφίας του λαού, λαϊκό γλωσσικό αίσθημα που μετράει αιώνες και χιλιετίες, σε αντίθεση με το δικό σου θνησιγενές...), τότε και τα πλέον προφανή σού διαφεύγουν, ακριβώς γιατί έχεις ξεχωρίσει τον εαυτό σου από την (κοινωνική ή εκκλησιαστική) πλέμπα... Δεν μπορείς π.χ. να δεις το πασίδηλο, ότι, όταν ο λαός λέει "Καλά Χριστούγεννα", "Καλή επιτυχία", "Καλή Παναγιά" (αυτή η τελευταία ευχή λεγόταν ανέκαθεν σε πολλά μέρη της Ελλάδας και δεν "επικράτησε τα τελευταία χρόνια ως μόδα", όπως ακούστηκε το περασμένο καλοκαίρι από υψηλά εκκλησιαστικά χείλη), εννοεί με λιτά εκφρασμένο τρόπο (γιατί έχει ορθή αντίληψη της οικονομίας της γλώσσας, σε αντίθεση με την αμετροέπεια που χαρακτηρίζει πολλούς και διαφόρους παράγοντες του δημοσίου βίου) "Με το καλό να έρθει η γιορτή των Χριστουγέννων", "Με το καλό να έχεις επιτυχία", "Με το καλό να έρθει η γιορτή της Παναγίας". Όσο για την τελευταία ευχή ("Καλή Παναγιά"), λέγεται έτσι --και όχι π.χ. "Καλή Κοίμηση"--, διότι, σε αντίθεση με τα Χριστούγεννα ή το Πάσχα, που είναι μοναδικές γιορτές, οι γιορτές της Παναγίας είναι περισσότερες από μία (η Κοίμηση είναι μία από αυτές, η κυριότερη αλλά όχι η μοναδική). Έτσι, σε πολλές περιοχές της Ελλάδας, ανάλογα με το πότε πανηγυρίζει το χωριό ή η κωμόπολη, όταν λένε "Καλή Παναγιά" εννοούν την τοπική γιορτή, που μπορεί να μην είναι η Κοίμηση, αλλά το Γενέσιο της Παναγίας, τα Εισόδια της Θεοτόκου, ή ακόμα και η Υπαπαντή του Κυρίου, η οποία είναι ΚΑΙ θεομητορική εορτή, κάτι που αποτυπώνεται σαφώς στο απολυτίκιό της ("Χαῖρε Κεχαριτωμένη Θεοτόκε Παρθένε...").

Ψυχραιμία λοιπόν περί τα γλωσσικά και φιλολογικά, και περισσότερη επαφή με τον (θεωρούμενο ως) κοσμάκη και με το γλωσσικό του αίσθημα και αισθητήριο, που λειτουργεί σε βάθος χιλιετιών και ποτίζει με σοφία τη ζωή του. Και μακριά από λογικές και αντιλήψεις τού τύπου "οὐκ εἰμὶ ὥσπερ οἱ λοιποὶ τῶν ἀνθρώπων", που μάστιζαν ανέκαθεν τον εκκλησιαστικό χώρο...

Η Ζέα εξαφανίστηκε “μυστηριωδώς” από τη διατροφή μας. Το 1928 η καλλιέργειά της άρχισε να απαγορεύεται σταδιακά και μέχρι το 1932 καταργήθηκε τελείως στην Ελλάδα.

Ζέα: Για τους περισσότερους Έλληνες η ζέα είναι μία άγνωστη τροφή. Όχι άδικα, θα έλεγε κανείς, αφού για πολλά χρόνια το δημητριακό είχε εξαφανιστεί από τη χώρα. Στις αρχές της δεκαετίας του 30, ένας νόμος για άγνωστη μέχρι στιγμής αιτία απαγόρευσε όχι μόνο την καλλιέργεια της ζέας στο εσωτερικό της χώρας, αλλά ακόμη και το να αναφέρεται ως όρος στα λεξικά. Όπως ήταν λοιπόν αναμενόμενο με το πέρασμα των χρόνων, το δημητριακό ξεχάστηκε, ενώ οι μετέπειτα γενιές δεν έμαθαν καν την ύπαρξή του.

Οι Έλληνες στερήθηκαν έτσι για πολλά χρόνια ένα πολύτιμο αγαθό, το οποίο βέβαια άλλες χώρες συνέχιζαν να καλλιεργούν και να απολαμβάνουν. Πολλές θεωρίες συνωμοσίας έχουν κατά καιρούς διατυπωθεί γύρω από αυτή την εξαφάνιση. Αυτό που έχει σημασία όμως είναι πως το δημητριακό τα τελευταία χρόνια έχει αρχίσει αργά και σταθερά να επανέρχεται στη χώρα, ενώ το μόνο που μένει είναι να εξοικειωθούμε μαζί του και να αρχίσουμε να το χρησιμοποιούμε.

Γιατί οι αρχαίοι ημών πρόγονοι ήταν τόσο έξυπνοι; Η απάντηση για πολλούς είναι μια και στηρίζεται στις αρχές που έθεσε ο πατέρας της Ιατρικής ο Ιπποκράτης, που έλεγε «νους υγιής εν σώματι υγιεί» και «φάρμακο σου είναι η τροφή σου». Στηριζόμενη σε αυτές τις ρήσεις, η κ. Δήμητρα Τυλλιανάκη, χειρουργός οδοντίατρος, αν και ξεκίνησε από την κλασική ιατρική, στην πορεία ασχολήθηκε και με την ομοιοπαθητική αλλά και τη διεξοδική μελέτη των διατροφικών συνηθειών στις εποχές του Ιπποκράτη και του Πυθαγόρα.

Ο λόγος που το έκανε ήταν για να απαντήσει σε ένα ερώτημα που τη βασάνιζε έντονα. «Γιατί παρά την εξέλιξη της επιστήμης θερίζουν οι ασθένειες; Ο καρκίνος, τα καρδιοεγκεφαλικά και τα αυτοάνοσα νοσήματα;» Ψάχνοντας τις απαντήσεις άρχισε να αμφισβητεί τη θεραπεία μόνο με φάρμακα και στάθηκε στην ολιστική αντιμετώπιση του ανθρώπου. Μάλιστα η ίδια αν και μαραθωνοδρόμος, διαπίστωσε ότι παρά τον υγιεινό τρόπο ζωής της, έκανε και λάθη, που δε γνώριζε.

Ανάγκη για ρίζες!!!

ΠΗΓΗ-Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com