Στις 29 Ιουνίου του 1991 η εθνική ομάδα της ενωμένης Γιουγκοσλαβίας χόρεψε τον τελευταίο χορό στα ιταλικά παρκέ. Τιμώντας αυτή την ομάδα και την ιστορία του γιουγκοσλαβικού μπάσκετ, ας θυμηθούμε πως ΗΤΑΝ ΚΑΠΟΤΕ ΟΙ ΠΛΑΒΙ...
Το γιουγκοσλαβικό μπάσκετ ήταν πάντα μια ιστορία βγαλμένη από σελίδες σεναρίων του ασπρόμαυρου κινηματογράφου, γεμάτες με συγκινήσεις, θριάμβους και απογοητεύσεις. Με μεγάλους πρωταγωνιστές τους παίχτες και στην καρέκλα του σκηνοθέτη εξίσου σπουδαίους προπονητές. Σε αντίθεση όμως με το σινεμά, το φίλμ των Πλάβι δεν είχε happy end...
Ας πιάσουμε λοιπόν το νήμα απ' την αρχή και ας μεταφερθούμε στα πρώτα χρόνια του 20ου αιώνα, όταν μέσω των νεολαίων του κινήματος Sokol το νεόκοπο άθλημα έφτασε και στα Βαλκάνια. Ήταν στο Μάριμπορ της Σλοβενίας το 1919 και στο Δημοτικό Σχολείο της πόλης όπου ο δάσκαλος Κύριλ Χότσεβαρ έκανε την πρώτη επίδειξη στο Βασίλειο των Σέρβων, Κροατών και Σλοβένων όπως ονομαζόταν τότε η χώρα.
Ένας Αμερικανός, ο Γουίλιαμ Γουΐλαντ τον Οκτώβριο του 1923 διοργάνωσε τον πρώτο αγώνα στο Βελιγράδι, στο προαύλιο του σχολείου "Βασιλεύς Πέτρος Ά" και στη συνέχεια περιόδευσε σε όλες τις μεγάλες πόλεις με την ιδιότητα του μέλους του Ερυθρού Σταυρού, φέρνοντας σε επαφή με το άθλημα όλο και περισσότερους νέους και ενθουσιασμένος από την ανταπόκριση θα γράψει στο ημερολόγιο του πως "οι Νοτιοσλάβοι έχουν μεγάλο ταλέντο στο μπάσκετ, με τους Εσθονούς να τους ακολουθούν".
Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος φρέναρε προσωρινά την εξέλιξη αλλά με τη λήξη του ξεκίνησε η άνθιση του μπάσκετ στη νεοσύστατη Ομοσπονδία των έξι Λαϊκών Δημοκρατιών, τη Γιουγκοσλαβία. Σε μία χώρα κατεστραμμένη από τον πόλεμο και την κατοχή, ο αθλητισμός έμοιαζε διέξοδο για τη νεολαία της ομοσπονδίας κρατών που δημιουργήθηκε.
Το πρώτο -τύποις- πρωτάθλημα, που έγινε στη Σουμπότιτσα το κατέκτησε η ομάδα του Στρατού, που αργότερα μετονομάστηκε στη γνωστή μας Παρτιζάν Βελιγραδίου. Από το 1946 και μέχρι το 1955 ο μεγάλος αντίπαλος της Παρτιζάν, ο Ερυθρός Αστέρας δημιούργησε τη δική του δυναστεία με 10 συνεχόμενα πρωταθλήματα και ξεχωριστές μορφές τον Νεμπόισα Πόποβιτς ως παίχτη-προπονητή, τον "Προφέσορα" Άτσα Νίκολιτς και τον γνωστό μας Μπόρισλαβ Στάνκοβιτς. Οι Crvenο Βeli (Ερυθρόλευκοι) θεωρούνται οι πρωτοπόροι του γιουγκοσλαβικού μπάσκετ και αυτοί που έβαλαν τα θεμέλια για να γιγαντωθεί το ακόμα φτωχό και ισχνό οικοδόμημα.
