Αγία Μαρία Σκομπτσόβα (2).

Του Ανδρέα Αλεξόπουλου 

Σε συνάρτηση με το προηγούμενό μου ποστ για την αγία Μαρία Σκομπτσόβα.

Θα ήθελα να κάνω ορισμένες διευκρινήσεις σε σχέση με την αγία Μαρία, ώστε να διαλυθούν κάποιες παρανοήσεις.

Ο βίος της αγίας ήταν συναρπαστικός, θα τολμούσα να πω μοναδικός, σίγουρα δεν μοιάζει με τα υπόλοιπα συναξάρια αγίων στα οποία έχουμε συνηθίσει. Η αγία είναι ένα φαινόμενο sui generis.

Με πολλή μεγάλη μου χαρά είδα τη θερμή ανταπόκριση και το ενδιαφέρον όσων αφιέρωσαν τον χρόνο τους να διαβάσουν το ποστ. Διαπίστωσα μάλιστα ότι είναι μία άγνωστη αγία για τους περισσότερους από εμάς (ούτε εγώ την ήξερα πριν την προτροπή του καθηγητή μου, Θανάση Παπαθανασίου).

Διαπίστωσα όμως και κάτι άλλο, ότι ακόμα προκαλεί, 20 χρόνια μετά την αγιοκατάταξή της αποτελεί πέτρα σκανδάλου, που δύσκολα χωνεύεται. Παρατήρησα μία προσπάθεια να την φέρουμε στα μέτρα μας. Το ίδιο έπαθα και εγώ την πρώτη φορά που ήρθα σε επαφή μαζί της (όχι μόνο με τον βίο της, αλλά και με τα λιγοστά θεολογικά της κείμενα, τα οποία είναι θεολογικά διαμαντάκια). Ήταν τουλάχιστον δυο με τρεις γενιές μπροστά από την εποχή της...αλλά να το παράδοξο: ήταν στην καρδιά του Ευαγγελίου, συνεπώς δίπολα τύπου συντηρητικός-προοδευτικός διαστρεβλώνουν τα πράγματα. Ήταν στην ουσία της Παράδοσης, στο κέντρο του Ευαγγελίου, ήταν μια εικόνα της σταυρικής αγάπης του Χριατού.

Η ελευθερία της αγίας και η πλήρη της αδιαφορία για την τυπολατρία, τον πουριτανισμό και τη σεμνοτυφία είναι κάτι που δύσκολα χωρά στα μέτρα μας, στην ασφαλή μας ευσέβεια.

Κάποιος φίλος, πολύ εύστοχα την αποκάλεσε "φρικιό". Σίγουρα θα της άρεσε και της ίδιας. Όντως, η μοναδικότητά της, η ετερότητά της σε σχέση με τα ειωθότα έχει κάτι φρικιαστικό για τις νόρμες μας: η αγία μας βγάζει τη γλώσσα. Δεν χωρά στα καλούπια μας και αυτό μας ανησυχεί. Ο ίδιος φίλος τα συνόψισε τέλεια: παντρεμένη δις, χωρισμένη δις, με εξώγαμο, σοσιαλίστρια, καπνίστρια με ράσο, ζυθοκαταναλώτρια (δική μου λέξη), αντιφασίστρια φουλ, απειθής σε πνευματικούς, άτακτη στον μοναχικό της κανόνα, αντι-αντισημίτης, δεν τηρούσε με ακρίβεια νηστείες, καμιά φορά έχανε ακολουθίες, θεριό ανήμερο. Είχε όλα τα red flags για τον τακτοποιημένο ευσεβισμό μας.

Μαρία Σκόμπτσοβα, αγία και ποιήτρια

Γιάννης Πατσώνης

Jason Landsel / Plough

H Μαρία Σκόμπτσοβα, μητέρα Μαρία του Παρισιού, όπως την απέδωσε σχεδιαστικά ο Jason Landsel.

Πατρός Σεργέι Χάκελ, Η αγία Μαρία των Παρισίων, μετάφραση από τα αγγλικά, Νίκη Τσιρώνη, Ακρίτας, β’ έκδ., Αθήνα 2021, 260 σελ.

Η ιστορία της Μαρίας Σκόμπτσοβα, μιας άθεης Λετονής που δραπέτευσε από τη Σοβιετική Ένωση και, στο Παρίσι, πιστή χριστιανή πλέον, έζησε τη ζωή της θυσιαστικά, για όσους είχαν ανάγκη. Ο θάνατός της στο Άουσβιτς έκλεισε έναν ηθικό κύκλο αφοσίωσης και αφιέρωσης στους άλλους. Γιατί αξίζει η υπόμνηση της παρουσίας της. [ΤΒJ]

Η Ελισαβέτα (Λίζα) Πιλένκο γεννήθηκε το 1891 στην Ρίγα της Λετονίας και μεγάλωσε στην Ανάπα, στις ακτές της Μαύρης θάλασσας, όπου ο πατέρας της ήταν δήμαρχος. Ο θάνατός του, μετά από αγώνες που έκανε εναντίον αισχροκερδών καταχραστών του βοτανικού κήπου, πλήγωσε την ευαίσθητη, μα και παθιασμένη για τη δικαιοσύνη καρδιά της (τότε ήταν 14 χρόνων) και την οδήγησε στην αθεΐα, γιατί κλονίστηκε συθέμελα η πίστη της – «αφού δεν υπάρχει δικαιοσύνη, άρα ούτε και Θεός». Το 1906 μετακόμισαν στην Πετρούπολη, όπου συνδέθηκε με ριζοσπαστικούς καλλιτεχνικούς κύκλους, παρακολουθούσε διαλέξεις στον «Πύργο», ένα γνωστό φιλολογικό «σαλόνι», όπου μιλούσαν για όλα με επαναστατικό ζήλο, μα «δεν έδιναν την ζωή τους». Εκεί γνώρισε τον Αλεξάντερ Μπλοκ (1880 -1921, άσκησε έντονη επίδραση στην γενιά του κατά την περίοδο που ονομάστηκε «αργυρός αιώνας» της λογοτεχνίας), τον Αλεξέι Τολστόι, τον Ίλια Έρενμπουργκ, που στην αυτοβιογραφία του τη θυμάται σαν ένθερμη σοσιαλίστρια. Άριστη στις επιδόσεις της στα μαθήματα, για ένα διάστημα δίδασκε τα βράδια σε εργάτες εργοστασίων. Στα 19 της, το 1910, παντρεύτηκε έναν μπολσεβίκο που είχε εκτίσει τρία χρόνια φυλακή για επαναστατική δράση, αλλά ο γάμος κράτησε δυο χρόνια. Από μια άλλη σχέση, όταν ερωτεύτηκε «έναν απλό γήινο άνθρωπο» του οποίου ούτε το όνομα δεν μας διασώζεται, γεννήθηκε μετά ένα χρόνο το πρώτο της παιδί, η Γκάινα (από το ελληνικό όνομα «γαία»).

Αγία Μαρία Σκομπτσόβα ή, όπως είναι αλλιώς γνωστή, αγία Μαρία των Παρισίων

Του Ανδρέα Αλεξόπουλου

Στις 20 Ιουλίου γιόρταζε η αγία Μαρία Σκομπτσόβα ή, όπως είναι αλλιώς γνωστή, αγία Μαρία των Παρισίων.

Η αγία Μαρία είναι μοναδική από κάθε άποψη. Έζησε δέκα ζωές, ήταν μια φωτιά που έκαιγε, ένας σεισμός που κλόνιζε κάθε σιγουριά και βεβαιότητα των γύρω της. Η αγία ήταν ένα κινούμενο σκάνδαλο. Ο Αντώνιος του Σουρόζ (αυτή η μεγάλη μορφή της σύγχρονης Ορθοδοξίας), φοβόταν να την πλησιάσει. Τι να πρωτοπώ; Είχε κάνει δυο γάμους, δυο φορές χώρισε, είχε τρία παιδιά -τα δύο τα έχασε από αρρώστιες, το τρίτο, ο Γιούρι, μαρτύρησε στα στρατόπεδα συγκέντρωσης- και το ένα μάλλον από παράνομη σχέση. Ήταν ποιήτρια, μάχιμη σοσιαλίστρια, ασυμμάζευτη, ανυπότακτη. Δεν καταλάβαινε τίποτα. Ήταν επαναστάτρια, όχι του καναπέ και της βολής. 

Θεωρώ ότι ήταν και μία εξέχουσα φεμινίστρια, χωρίς να ανήκε σε κάποιο φεμινιστικό κίνημα, με την έννοια ότι δεν υποτασσόταν ούτε στην "πατριαρχική" εξουσία του αρχιεπισκόπου Ευλόγιου, ο οποίος την ήθελε μια παραδοσιακή μοναχή που θα αναβίωνε στη Γαλλία τη μεγάλη μοναστική-νηπτική παράδοση. Ναι καλά! Δεν του έκανε τη χάρη. Μάλιστα δεν έκανε ζάφτι με όσους είχαν στο μυαλό τους μια συνηθισμένη εικόνα της πνευματικής ζωής, όπως έχουμε και εμείς. Τους ήταν ανυπόφορη. Μα πώς αλλιώς; Κάπνιζε -ως μοναχή τώρα, με το ράσο- σαν να μην υπάρχει αύριο, πήγαινε και σε κανα μπαρ στο Παρίσι, θα έπινε και την μπυρίτσα της, δεν τηρούσε και πολύ τις νηστείες, δεν ήταν φιλακόλουθος....δεν σου κόλλαγε για μοναχή. Σήμερα θα είχε εξοργίσει πολλούς...Αλλά ήταν εκατό φορές πιο "πνευματική" από όλους τους. 

Η ζωή της ήταν μια ζωντανή ενσάρκωση της θυσιαστικής-σταυρικής αγάπης του Χριστού. Μάνα του κόσμου, δεν υπήρχε ανθρώπινος πόνος που να μην τον γνώριζε. Από το πρωί ως το βράδυ έτρεχε για κάθε καρυδιάς καρύδι: τι ήσουν; Μετανάστης; Άνεργη Μάνα; Πόρνη; Ναρκομανής; Μέθυσος; Άστεγος; Υπερήλικας; Τρόφιμος ψυχιατρείου; Ότι και να ήσουν θα έτρεχε για σένα, είτε για να σου βρει μια στέγη (έψαχνε για σπίτια, τα οποία τα έκανε κέντρα φιλοξενίας) είτε θα σου μαγείρευε είτε θα σε άκουγε μέχρι αργά το βράδυ, θα έκανε μαζί σου κανά τσιγάρο... Μπροστά στη διακονία του πλησίον δεν υπολόγιζε ούτε τυπικά ούτε κανόνες ούτε παραδόσεις... τίποτα: βλέμμα οξύ που έβλεπε την ουσία του χριστιανισμού, καρδιά αδάμαστη...και ένας έρωτας για ζωή, ένα πάθος...δεν είχε ιερό και όσιο λέμε.