π. Ευάγγελος Γκανάς, O χριστιανισμός ως έσχατο εξιλαστήριο θύμα

[Εισήγηση του π. Ευαγγέλου Γκανά κατά την παρουσίαση του βιβλίου του Ρενέ Ζιράρ, Βία και Θρησκεία: Αιτία ή αποτέλεσμα; μετάφραση Αντώνιος Καλατζής, εκδόσεις Νήσος, Αθήνα 2017, Άγιος Παύλος (Αγγλικανική Εκκλησία Αθηνών) 30/11/2018]

Ένα παράθεμα, κάπως εκτενές, το οποίο δεν προέρχεται από τον Ζιράρ, θα μας βάλει στο θέμα:

«Επιτρέψτε μου… να επαναλάβω πως ο Θεός, ενώ πάντα υπήρξε ένα πρόβλημα, τώρα είναι το πρόβλημα… Όταν μιλάμε για συμμαχία πολιτισμών, σκεφτόμαστε ειδικά τους χριστιανούς και τους μουσουλμάνους, αυτούς τους εχθρούς αδελφούς που εναλλάσσονται, στη διάρκεια της Ιστορίας, μια ο ένας, μια ο άλλος, στους τραγικούς και κατά τα φαινόμενα ατέρμονους ρόλους του δήμιου και του θύματος. Επομένως, είτε το θέλουμε είτε όχι, ο Θεός ως πρόβλημα, ο Θεός ως εμπόδιο στη μέση του δρόμου, ο Θεός ως πρόσχημα για το μίσος, ο Θεός ως φορέας διχόνοιας… Αυτό το Θεό δεν μπορούμε να τον ξεριζώσουμε απ’ τα κεφάλια μας, δεν το μπορούν καν οι άθεοι, μεταξύ των οποίων με συγκαταλέγω. Τουλάχιστον όμως ας τον αμφισβητήσουμε... Ας αμφισβητήσουμε αυτή την επινόηση, ας λύσουμε αυτό το πρόβλημα, ας αναγνωρίσουμε έστω πως υπάρχει. Προτού τρελαθούμε όλοι. Κι έπειτα — ποιος ξέρει; — ίσως υπάρξει τρόπος ώστε να μη συνεχίσουμε να σκοτωνόμαστε μεταξύ μας». 

Και λίγο παρακάτω ο ίδιος συγγραφέας θα δει τον Θεό της Βίβλου ως τον αποχρώντα λόγο της απάνθρωπης πολιτικής του σύγχρονου κράτους του Ισραήλ απέναντι στους Παλαιστινίους: «Καταλαβαίνουμε καλύτερα τον βιβλικό θεό όταν γνωρίζουμε τους οπαδούς του. Ο Ιεχωβάς, ή Γιαχβέ, ή όπως τον λένε, είναι ένας θεός μνησίκακος κα άγριος που οι Ισραηλινοί κρατούν διαρκώς επίκαιρο».

Rene Girard - Μιμητική Επιθυμία

Αρχικά ο Ρενέ Ζιράρ περιγράφει το Μιμητικό Τρίγωνο -- αντικείμενο, *υπόδειγμα, υποκείμενο-- . Ο Ζιράρ εξηγεί ακόμη τον τρόπο που επιλύονται οι συγκρούσεις και γιατί η ανθρώπινη κοινωνία δεν βρίσκεται σε ολική σύγκρουση όλη την ώρα. Αναφέρεται στις ομοιότητες Χριστιανισμου, μυθολογίας και το πως αυτές μπορεί να ερμηνευτούν. Επίσης μιλάει για το μέλλον του Χριστιανισμού. Η ιστορία είναι μια δοκιμασία για την ανθρωπότητα μας λέει ο Ρενέ Ζιράρ και το ανθρώπινο γένος έχει αποτύχει σε αυτήν τη δοκιμασία. 

*το υπόδειγμα είναι εκείνο το πρωτότυπο "αντικείμενο" το οποίο υποβάλλεται από κάποιον άλλον, τον λεγόμενο "μεσολαβητή" και ουσιαστικά γίνεται το "επιθυμούμενο" αντικείμενο για το άλλο υποκείμενο.

Αφιέρωμα στον Ρενέ Ζιράρ Η γένεση του συλλογικού ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟΥ

Θεόδωρος Ι. Ζιάκας

Το έργο του Ζιράρ προκάλεσε κάποιο ενδιαφέρον και στην χώρα μας. Όχι η θεωρία του καθεαυτή, τι διαπραγματεύεται και αν είναι ή όχι επιστημονική και σωστότερη από τις προϋφιστάμενες φιλοσοφικές. Το ενδιαφέρον εστιάζεται αποκλειστικά στα εντυπωσιακά, θρησκευτικής τάξεως συμπεράσματα, που φαίνεται να προκύπτουν απ’ αυτήν. Είναι δύο κυρίως: Αφ’ ενός, η απόλυτη αντίθεση ανάμεσα στον χριστιανισμό και στο σύνολο των θρησκειών της ανθρωπότητας. Και αφ’ ετέρου, ότι δεν νίκησε η νεωτερική «εκκοσμίκευση» τον χριστιανισμό, εκδιώκοντάς τον από το πεδίο των κοινωνικών σχέσεων, αλλά «έπαιξε το παιγνίδι» του, επειδή δεν κατάλαβε, ότι ο χριστιανισμός επιτυγχάνει τους στόχους του αποπεμπόμενος! Εντυπωσιακά ασφαλώς και τα δύο, αλλά αν πρόκειται να μη μείνουμε στην επιφάνεια των εφήμερων εντυπώσεων, χρειάζεται να κατανοήσουμε την προκείμενη θεωρία, η οποία κάθε άλλο παρά θρησκευτική είναι. Ό,τι είναι η ηλιοκεντρική θεωρία για την αστρονομία, είναι η θυματική θεωρία για την κοινωνική οντολογία: μετα-νεωτερική επιστημολογική τομή. Για να κατανοηθεί όμως η σημασία της πρέπει να συζητηθεί. Κι αυτό είναι θαρρώ πολύ πιο σημαντικό από οιοδήποτε θρησκευτικό συμπέρασμα, το οποίο μπορεί κάλλιστα να είναι και βεβιασμένο. Άλλωστε η χριστιανική πίστη δεν έχει ανάγκη την επιδοκιμασία του θύραθεν λόγου, εκτός και δεν στηρίζεται στα πόδια της και ψάχνει για επιστημονικά δεκανίκια. 

Με αφορμή τον πρόσφατο θάνατο του ΡΖ διακινδύνευσα μια σύντομη αποτίμηση του έργου του, συνοψίζοντας παλιότερη ατέλειωτη μελέτη μου σε τρία μέρη, που για λόγους διαδικτυακής οικονομίας, θα δημοσιευτούν χωριστά. Το πρώτο και το δεύτερο αναφέρονται στο πώς  η σκέψη του Ζιράρ μας επιτρέπει να προσεγγίσουμε τα βασικά προβλήματα της κοινωνικής οντολογίας. Το τρίτο αναφέρεται στην προκαλούμενη από το έργο του ανα-κατανόηση του χριστιανισμού. 

Βαθύτερα διδάγματα με τον Ρενέ Ζιράρ

Αρχικά ο Ρενέ Ζιράρ περιγράφει το Μιμητικό Τρίγωνο -- αντικείμενο, *υπόδειγμα, υποκείμενο-- . Ο Ζιράρ εξηγεί ακόμη τον τρόπο που επιλύονται οι συγκρούσεις και γιατί η ανθρώπινη κοινωνία δεν βρίσκεται σε ολική σύγκρουση όλη την ώρα. Αναφέρεται στις ομοιότητες Χριστιανισμου, μυθολογίας και το πως αυτές μπορεί να ερμηνευτούν. Επίσης μιλάει για το μέλλον του Χριστιανισμού. Η ιστορία είναι μια δοκιμασία για την ανθρωπότητα μας λέει ο Ρενέ Ζιράρ και το ανθρώπινο γένος έχει αποτύχει σε αυτήν τη δοκιμασία. 

*το υπόδειγμα είναι εκείνο το πρωτότυπο "αντικείμενο" το οποίο υποβάλλεται από κάποιον άλλον, τον λεγόμενο "μεσολαβητή" και ουσιαστικά γίνεται το "επιθυμούμενο" αντικείμενο για το άλλο υποκείμενο.

( Στο 1:29 η σωστή μετάφραση είναι: Gil Baillie: «Η επιθυμία, σε αντιδιαστολή με τη ζωική ορεκτικότητα...)

ΠΗΓΗ:http://www.antifono.gr/