Δημόκριτος: «Περί ευθυμίας»

«[Για τον Δημόκριτο] σκοπός της ζωής είναι η ψυχική γαλήνη (τέλος δ᾽ εἶναι τὴν εὐθυμίαν), η οποία δεν ταυτίζεται με την ηδονή, όπως πιστεύουν κάποιοι που παρανόησαν τα διδάγματά του, αλλά η κατάσταση κατά την οποία η ψυχή ζει με γαλήνη και σταθερότητα, χωρίς να ταράζεται από κανέναν φόβο ή δεισιδαιμονία ή από κάποιο άλλο πάθος»

Διογένης Λαέρτιος, Βίοι φιλοσόφων 9.7.45

Ο Δημόκριτος αποτελεί μία ιδιάζουσα περίπτωση στην αρχαία ελληνική φιλοσοφία. Εμφανίζεται στο προσκήνιο χάρη στην ατομική του θεωρία, μία εξαιρετική σύλληψη της δομής του κόσμου από «άτομα και κενό». Αλλά, αυτή δεν είναι η μοναδική του συμβολή στη φιλοσοφία. Πέρα από την έρευνα της φύσης, ο Δημόκριτος ασχολήθηκε με την Ηθική, ξεκινώντας πρώτος τη συζήτηση για τον σκοπό της ζωής. Υπήρξε πολυγραφότατος, αν και τα βιβλία που δημοσίευσε, ακολουθώντας την «τύχη» των περισσότερων έργων της αρχαίας ελληνικής γραμματείας, έχουν χαθεί. Εντούτοις, η θεωρία του αναμφίβολα ήταν γνωστή και παρέμεινε δημοφιλής, όπως δείχνουν οι πηγές, κατά τα ελληνιστικά χρόνια, ενώ φαίνεται ότι άσκησε την επιρροή της σε όλες τις θεωρίες βίου που ακολούθησαν (Κυνισμός, Στωικισμός, Επικουρισμός). Ο Αβδηρίτης φιλόσοφος δε θα προβεί σε γενικόλογες παρατηρήσεις, αλλά θα διαμορφώσει έναν συμβουλευτικό λόγο που βρίθει πρακτικών συμβουλών. Φαίνεται ότι το βιβλίο του «Περί ευθυμίας» ξεκινούσε ως εξής:

«O άνθρωπος που έχει σκοπό την ευθυμία (τὸν εὐθυμεῖσθαι μέλλοντα) δεν πρέπει να κάνει πολλά […] ούτε να κάνει πράγματα που θα ξεπερνούν τις δυνατότητές του και τη φύση του. […] ώστε ακόμη κι αν η τύχη βρεθεί μπροστά του και τον οδηγήσει να θέλει περισσότερα, αυτός τα βάζει στην άκρη και δεν αναλαμβάνει περισσότερα από τις δυνατότητές του» (Δημόκριτος, απ. 3)

Φιλόδημος: Αφήνοντας πίσω τους αγαπημένους μας

Το Περί θανάτου του επικούρειου φιλοσόφου Φιλόδημου που ανακαλύφθηκε πριν από δύο αιώνες στη «βίλα των Παπύρων» του Herculaneum στην Πομπηία έρχεται να ρίξει φως στη δημοφιλέστατη, κατά τους ελληνιστικούς και ρωμαϊκούς χρόνους, Επικούρεια φιλοσοφία.

Αν και ακόμη δεν έχουν διαβαστεί όλοι οι πάπυροι (που περιλαμβάνουν και τις υπόλοιπες φιλοσοφικές σχολές της εποχής του 1ου μ.Χ. αιώνα), ο πάπυρος 1050 (P.Herc. 1050) του «Περί θανάτου» αναμφισβήτητα αποτελεί την κορωνίδα των έως τώρα ευρημάτων. Όπως υποδηλώνει ο τίτλος (Περί θανάτου) ο συγγραφέας θα μιλήσει για το προσφιλές φιλοσοφικό ζήτημα του θανάτου, ενός από τα κεντρικά θέματα της επικούρειας φιλοσοφίας.

Η βασική επικούρεια αρχή ότι «ο θάνατος δεν είναι τίποτε για εμάς» είναι γνωστή, και η πραγματεία του Φιλόπονου θα την εκλάβει ως αφετηρία για να την ενισχύσει. Την ίδια εποχή, εξάλλου, κυκλοφορεί και το αριστούργημα De rerum natura του Λουκρήτιου, στο τρίτο κεφάλαιο του οποίου ο συγγραφέας με ποιητική μαεστρία πραγματεύεται τον ανυπόστατο, κατά τον Επίκουρο, φόβο του θανάτου. Ο Φιλόδημος όμως θα ακολουθήσει διαφορετικό δρόμο. Δεν θα επαναλάβει όσα γνωρίζουμε ήδη για την επικούρεια φιλοσοφία του θανάτου, αλλά θα μας προσφέρει νέες πληροφορίες. Θα αναφερθεί παρεμπιπτόντως στην έλλειψη των αισθήσεων που ακολουθεί τον θάνατο και θα ασχοληθεί κυρίως με την ψυχολογία του πόνου. Του πόνου της ψυχής που στέκεται εμπόδιο στην αταραξία και, επομένως, στην ηδονή ως σκοπό της ζωής:

«Όταν λοιπόν λέμε ότι η ηδονή είναι ο σκοπός, δεν εννοούμε τις ηδονές των ασώτων και αυτές που βρίσκονται στις απολαύσεις, όπως νομίζουν κάποιοι που αγνοούν και δεν συμφωνούν ή εκλαμβάνουν κακώς όσα λέμε, αλλά το να μην πονάει το σώμα και να είναι η ψυχή ατάραχη.» Επίκουρος, Επιστολή προς Μενοικέα, 131-132

Ο φιλοσοφικός λόγος του Φιλόδημου σκοπό έχει (κατά την επικούρεια επιταγή) να θεραπεύσει την ψυχή και απευθύνεται σε όλους -γνώστες και μη της φιλοσοφίας. Ο ερχομός του δικού μας θανάτου είναι κάτι το φυσιολογικό, που δεν πρέπει να φοβόμαστε. Πώς μπορούμε όμως να ξεπεράσουμε την ανασφάλειά μας, τα αρνητικά συναισθήματα που βιώνουμε, για το μέλλον των αγαπημένων μας; Πρόκειται για ένα τελείως διαφορετικό συναίσθημα που δεν έχει να κάνει με τον δικό μας θάνατο, αλλά με τη φροντίδα των άλλων. Εκείνη που δεν θα είμαστε σε θέση να προσφέρουμε όταν δεν θα είμαστε εν ζωή.

"ΚΑΛΗ ΣΑΣ ΑΠΟΛΑΥΣΗ"

Αντώνης Ανδρουλιδάκης

Στην διάρκεια της -οπωσδήποτε μακρόσυρτης εφηβείας μου- με είχε συνεπάρει εκείνο το σύνθημα που έλεγε "οπλίστε τις επιθυμίες σας, πλησιάζει η ώρα των απολαύσεων!"

Στεκόμουν κι εγώ εκεί, με το όπλο των επιθυμιών παρά πόδα, αναμένοντας αυτή την άτιμη την ώρα των απολαύσεων που όμως έμοιαζε να μην ερχόταν ποτέ. 

Οι επιθυμίες μου στέκονταν εν πολλοίς ματαιωμένες και οι συναντήσεις μου με την απόλαυση έφταναν μόνο ως εκείνο το κακόηχο "καλή σας απόλαυση" που μας εύχονταν οι, εκπαιδευμένοι στο αγγλοσαξονικό "enjoy", σερβιτόροι στα χιπστερομάγαζα της πλατείας Αγ. Ειρήνης. 

Και κάπως έτσι πηγαίναμε σιγά σιγά από το "Καλή Παναγιά", στο "Καλή Ανοσία" και στο "Καλή σας Απόλαυση". 

Στην μάχη της με την οδύνη, τον πόνο, την αρνητικότητα, η απόλαυση, η με κάθε τρόπο θετικότητα, η ηδονιστική αρχή του Freud, είχε νικήσει κατά κράτος. 

Το νέο παλλαϊκό αίτημα είχε γίνει η απόλαυση. 

Και επειδή απόλαυση και πόνος φαίνεται πως δεν πάνε μαζί -εκτός κι αν ο μαζοχισμός σου κλείνει πονηρά το μάτι- το αίτημα της απόλαυσης έγινε στην πραγματικότητα αίτημα αποφυγής του πόνου. 

Άλντους Χάξλεϋ: Όταν στους σκλάβους θα αρέσει η σκλαβιά

[Γιώργος Χ.Παπασωτηρίου]

O Άλντους Χάξλεϋ (26.7.1894) είναι ο συγγραφέας του προφητικού βιβλίου επιστημονικής φαντασίας «Ο θαυμαστός καινούργιος κόσμος» και αυτός που είπε: 

«Μόνο ένα μεγάλο λαϊκό κίνημα υπέρ της αποκέντρωσης της εξουσίας και της αυτοοργάνωσης μπορεί να σταματήσει τη σημερινή τάση προς ολοκληρωτισμό. Ένα πραγματικά αποτελεσματικό ολοκληρωτικό κράτος θα είναι αυτό στο οποίο το ισχυρό διευθυντήριο των πολιτικών αρχηγών και της στρατιάς των μάνατζερ ελέγχουν έναν πληθυσμό σκλάβων χωρίς να χρειάζεται να ασκήσουν εξαναγκασμό, γιατί θα τους αρέσει η σκλαβιά τους. Και το να τους αρέσει η σκλαβιά τους έχει ανατεθεί από τα σημερινά ολοκληρωτικά κράτη σε υπουργεία προπαγάνδας, στους εκδότες και τους μηντιάρχες και στους δασκάλους και καθηγητές.»

(1962, ένα χρόνο πριν πεθάνει ο Α.Χ.)

Ο Θαυμαστός καινούργιος κόσμος του Α. Χ. είναι ο «Brave New World» (Σαίξπηρ: «Τρικυμία»), που αναφέρεται, όπως επισημαίνει ο Τεοντόρ Αντόρνο, στον Νέο Κόσμο, την Αμερική, το εργαστήρι της κοινωνίας του μέλλοντος.

Ο νέος «θαυμαστός κόσμος» είναι μια ταξική κοινωνία που υφίσταται ένα ολοκληρωτικό καθεστώς, όπου δεν υπάρχει οικογένεια, έχει απαλειφθεί η ιστορική μνήμη και υπάρχει ένας γενικευμένος ηδονισμός ως τρόπος ζωής. Όλα είναι ρευστά και δεν υπάρχει καμία δέσμευση καθώς ‘Όλοι ανήκουν σε όλους’. Η αναπαραγωγή του ανθρώπινου είδους δεν γίνεται με φυσικό τρόπο αλλά στα κρατικά εργαστήρια, με τη μέθοδο του κλωνισμού, και ανάλογα με την ποσότητα οξυγόνου που παρέχεται στα έμβρυα παράγονται πέντε τύποι ανθρώπων: οι Άλφα, οι Βήτα, οι Γάμμα, οι Δέλτα και οι Έψιλον. Δεδομένου λοιπόν ότι οι ικανότητες και η ευφυΐα προκαθορίζονται, ο καθένας κάνει τη δουλειά για την οποία είναι βιολογικά προορισμένος και έτσι οι αποτυχίες και οι διαψεύσεις ανήκουν στο παρελθόν.

π. Δημήτριος Μπαθρέλλος: Ηδονή και Οδύνη

Την Τρίτη 28 Νοεμβρίου 2013 ο π. Δημήτριος Μπαθρέλλος, (διδάκτωρ θεολογίας, διδάσκων στο ΕΑΠ) μίλησε με κεντρικό θέμα:

 Αμαρτία και αναμαρτησία και συγκεκριμένα για το δίπολο Ηδονής και Οδύνης με αναφορά στο έργο του Αγίου Μαξίμου του Ομολογητού και συζήτησε με τους παρευρισκόμενους.

ΠΗΓΗ: Antifono.gr 

Ανάρτηση από:geromorias.blogspot.com

Μισέλ Ονφρέ: Ντε Σαντ - ένας κοινός σεξουαλικός εγκληματίας

Επιμελείται ο Χρήστος Μαυρόπουλος

Ενάντια στον μύθο ενός μη σαδιστή Σαντ

Πρώτη κοινοτοπία: ο Σαντ δεν ήταν σα­διστής. Διαβάζουμε στον Απολλιναίρ: «Νομίζω πως ο μαρκήσιος ντε Σαντ ήταν λιγότερο ένοχος από όσο κάποιοι ισχυρίζο­νταν». Ας αφήσουμε κατά μέρος το «νομίζω» και το «κάποιοι», έστω και αν, για την ακρίβεια και την κατανόηση της συζήτησης, ο κάθε αναγνώστης επιθυμεί να γνωρίζει, με αιτιολόγηση, επιχειρήμα­τα, αποδείξεις, για ποιον λόγο πιστεύει ο ποιητής ότι ο πεζογράφος δεν υπήρξε ο ένοχος που η ιστορία υποδεικνύει, εντούτοις, χωρίς καμιά αμφισβήτη­ση! Ποιος κρύβεται πίσω από αυτό το τόσο βολικό «κάποιοι», ώστε να αποφεύγει να κατονομάζει τους αντιπάλους του σε αυτό το εγχείρημα;

Όταν ο Απολλιναίρ γράφει αυτήν τη φράση, αναφέρεται στην υπόθεση Ροζ Κελλέρ. Ας κάνουμε λοιπόν λίγο ιστορία:

στις 3 Απριλίου 1768, ο Σαντ πλησιάζει στον δρόμο μια ζητιάνα τριάντα έξι χρονών, την Ροζ Κελλέρ. Χήρα, άνεργη υφάντρα, φτωχιά, ζητιανεύ­ει. Ο μαρκήσιος της προσφέρει ένα σημαντικό ποσό αν τον ακολουθήσει στο σπίτι του. Εκείνη αρνείται. Τότε αυτός της απαντά ότι τον έχει παρεξηγήσει, και ότι θέλει απλώς να του καθαρίσει το σπίτι. Εκείνη δέχεται. Την ανεβάζει σε μια άμαξα και την οδηγεί σε μια εξοχική κατοικία.

Σε όλη τη διάρκεια του τα­ξιδιού, ο μαρκήσιος προσποιείται τον κοιμισμένο. Μόλις φτάνουν, την κλειδώνει σε ένα δωμάτιο. Μια ώρα αργότερα, επιστρέφει, την οδηγεί σε ένα άλλο δωμάτιο και της ζητάει να γδυθεί. Εκείνη αρνείται. Την απειλεί με θάνατο και της υπόσχεται ότι, αφού τη θανατώσει με τα χέρια του, θα τη θάψει στο βά­θος του κήπου του. Ο Σαντ φεύγει από το δωμάτιο. Αυτή, τρομοκρατημένη, γδύνεται, αλλά κρατάει το εσώρουχό της. Ο Σαντ επιστρέφει και της αποσπά αυτό το μοναδικό ρούχο.

Στη συνέχεια την πετάει σε έναν καναπέ, μπρούμυτα, αφού της δέσει τα πόδια και τα χέρια. Την ακινητοποιεί πιέζοντας με ένα μα­ξιλάρι τον αυχένα της. Την μαστιγώνει με βία. Εκείνη φωνάζει. Αυτός επαναλαμβάνει τις απειλές του ότι θα την σκοτώσει και της λέει ότι δεν θα διστάσει να θάψει το λείψανό της στον κήπο. Αυτή συγκρατεί τις κραυγές της. Την χτυπά πέντε-έξι φορές, πότε με ρα­βδί και πότε με καμουτσίκι. Χαράζει τη σάρκα της με έναν σουγιά και, στη συνέχεια, για να επιτείνει τον πόνο, χύνει λιωμένο κερί στις αιμάσσουσες πληγές.

Αυτή φοβάται να πεθάνει αμαρτωλή και ζητάει να κοινωνήσει. Ο Σαντ την καθησυχάζει: θα την εξομολογήσει ο ίδιος... Έπειτα εκσπερματώνει βγάζοντας κραυγές ζώου. Κλειδώνει το θύμα του σε ένα άλλο δωμάτιο και της λέει ότι θα την ξανασυναντήσει το βράδυ. Αυτή φτιάχνει ένα σκοινί με τα σεντόνια και δραπετεύει από το παράθυρο...

Οι μικρομέγαλοι φασισμοί των «υπερασπιστών της ελευθερίας»

«Χειραφέτηση», «ελευθερία», «δικαιώματα», «επιθυμία», «ταυτότητα», «πρόοδος», «αντιεξουσία», «ηδονή», «οικολογία», «έμβια όντα», «βιοτεχνολογία» και τόσα άλλα, πολλά εισαγωγικά, που στάμπαραν λέξεις, όπως το καυτό σίδερο στο δέρμα των ζώων που πάνε για σφαγή.  Λέξεις που χάνουν το νόημα τους και καταλήγουν να σημαίνουν το αντίθετό τους, που καταλήγουν να οδηγούν στο αντίθετό τους.

Ήταν στον απόηχο του Μάη του 68, όταν ο φιλόσοφος Ντελέζ και ο (σε πολλά διεισδυτικός) ψυχίατρος Γκουαταρί, με το έργο τους «Ο αντι-Οιδίποδας»(1972), οδήγησαν εντελώς στα άκρα τα απελευθερωτικά μηνύματα που έφερνε στην ασφυκτικά περίκλειστη κοινωνία των προηγούμενων καιρών, η δεκαετία του ΄60.

Συνδέοντας την «απελευθέρωση» του ατόμου, ως υποκείμενο και αντικείμενο σχέσεων, με την αναζήτηση και ικανοποίηση της επιθυμίας με κάθε τρόπο και μέσο, κατέληξαν να ηγεμονεύσουν μιας δήθεν επαναστατικής αλλαγής, που στην ουσία μετέτρεπε το σώμα σε μέσον-αντικείμενο. Σε μια μηχανή ικανοποίησης επιθυμιών και κατανάλωσης του Άλλου, υλοποιώντας με το προσωπείο της χειραφέτησης, τις καλύτερες εξουσιαστικές φαντασιώσεις του  μαρκήσιου Ντε Σαντ.

Όμως, όπως μας θυμίζει ο ψυχαναλυτής Μάσσιμο Ρεκαλκάτι, στο εκπληκτικό βιβλίο του «Το σύμπλεγμα του Τηλέμαχου»(Γονείς και παιδιά μετά τη δύση του πατέρα – εκδόσεις Κέλευθος), ακόμα κι αυτοί οι «πατέρες» της αντι-οιδιπόδειας κουλτούρας, προειδοποιούσαν για τους μικροφασισμούς που κρύβει αυτή η «αντικαθεστωτική» υλοποίηση κάθε συνειδητής και ασυνείδητης επιθυμίας.

Οι Ντελέζ και Γκουαταρί, εκμηδενίζοντας το όριο και την ηθική, που με τη μορφή της ενοχής και της αυτοτιμωρίας οριζόταν στο αρχαίο δράμα, «σκοτώνοντας» εντέλει τον Οιδίποδα, παρ’ όλα αυτά προειδοποιούσαν, για την ακραία εφαρμογή της προτροπής τους : «Η μητέρα μπορεί να θεωρηθεί εξουσιοδοτημένη να αυνανίζει τον γιο;, ο πατέρας να μπορεί να γίνει μαμά;».  Περιγράφοντας έτσι, 10 χρόνια μετά τον αντι-Οιδίποδα, τους μικρο-Οιδίποδες που γεννιούνται εκεί που νόμιζαν ότι μπορεί να υπάρχει μόνο η απελευθέρωση της επιθυμίας ως επαναστατική πράξη. Τονίζουν, μάλιστα, ότι χρειάζεται προσοχή ώστε αυτή η απαίτηση, «να μην μετατραπεί σε καταστροφή, σκέτη και απλή κατάργηση, πάθος κατάργησης» (…) Προσοχή ώστε αυτή η «γραμμή φυγής που απορρίπτει το όριο να μην γίνει «γραμμή θανάτου» («Τα Χίλια Επίπεδα»-1980).

Άραγε, μας θυμίζουν όλα τα παραπάνω, πράξεις και συμβολισμούς των ημερών μας; Μα, αυτό όχι μόνο αυτό είναι σαφές, αλλά ζούμε και την ουσιαστική πραγματοποίησή τους. Άλλωστε το ναρκισσιστικό κίνημα ενός επιφανειακού δικαιωματισμού (πρόσφατα κρατικοποιημένου, με την ανάληψη της εξουσίας από τον ΣΥΡΙΖΑ του 3%, επιφανούς τμήματος του «κινήματος»), αντλεί το θεωρητικό του οπλοστάσιο από την ακραία κινηματική οντολογία των Ντελέζ και Γκουαταρί, αλλά και του πρώιμου Φουκά, του Ντεριντά, κ.α

Οκτάβιο Πας-για τον μηδενισμό-ηδονισμό των καπιταλιστικών κοινωνιών

«(…) το αληθινό νόημα των φιλελεύθερων καπιταλιστικών κοινωνιών βρίσκεται στον κυρίαρχο μηδενισμό. Πρόκειται για έναν μηδενισμό αντίθετο από εκείνον του Νίτσε: δεν πρόκειται για μια κριτική απόρριψη των κατεστημένων αξιών αλλά για την αποσύνθεσή τους μέσα από μια παθητική αδιαφορία. Και ίσως, αντί για μηδενισμό θα έπρεπε να μιλήσουμε για ηδονισμό. Ο χαρακτήρας του μηδενιστή είναι τραγικός. Ο ηδονιστής είναι παραιτημένος. Αυτός ο ηδονισμός είναι επίσης εξαιρετικά διαφορετικός από τον επικούρειο: δεν τολμάει να αντιμετωπίσει το θάνατο κατά πρόσωπο, δεν πρόκειται για σωφροσύνη αλλά για παραίτηση.

Στο ένα άκρο του πρόκειται για ένα είδος λαιμαργίας, μια ακόρεστη ζήτηση για περισσότερα, όλο και περισσότερα. Στο άλλο άκρο είναι ένα κράμα εγκατάλειψης, παραίτησης, δειλίας μπροστά στη δυστυχία και τον θάνατο. Παρά τη λατρεία του αθλητισμού και της υγείας, η συμπεριφορά των δυτικών λαών προδίδει μια μείωση της ζωτικής ορμής. Ζούμε πιο πολλά χρόνια, αλλά είναι χρόνια κενά, αδειανά.

Ο ηδονισμός μας είναι ένας ηδονισμός κατάλληλος για ρομπότ και φαντάσματα. Η ταύτιση του σώματος με έναν μηχανισμό οδηγεί στη μηχανοποίηση της ηδονής. Παράλληλα, η λατρεία της εικόνας – κινηματογράφος, τηλεόραση, αφίσες – προκαλεί ένα είδος γενικευμένης οφθαλμοπορνείας που μεταβάλλει το σώμα σε σκιές. Ο υλισμός μας δεν είναι σαρκικός: είναι μια αφαίρεση. Η πορνογραφία μας είναι οπτική και διανοητική. Στον ένα από τους πόλους της συγγενεύει με τον αυνανισμό και στον άλλο με τον σαδομαζοχισμό».