Γιατί έγιναν οι Έλληνες Χριστιανοί;

από Θεόδωρος Ζιάκας

Ομιλία του Θεόδωρου Ζιάκα και συζήτηση με το κοινό για τον μηδενισμό, το πρόσωπο, τον 3ο παγκόσμιο πόλεμο και το τέλος της ιστορίας.

Αγία Παρασκευή - Μάζι Μεγάρων - 29 Σεπτεμβρίου 2024

Μάζα και Ιστορία

Απεικόνιση της μάχης του Βαλμύ (1792)

Του Θεόδωρου Ζιάκα από το Άρδην τ. 43, παρουσίαση του βιβλίου του Κώστα Παπαϊωάννου, Μάζα και Ιστορία (Εναλλακτικές Εκδόσεις).

Ι.

Η σχέ­ση Μά­ζας και Ι­στο­ρί­ας μοιά­ζει με το φαι­νό­με­νο της πα­λίρ­ροιας: της πε­ριο­δι­κής πλημ­μυ­ρί­δας και α­μπώ­τι­δας. Κά­θε τό­σο τα νε­ρά φου­σκώ­νουν και κα­τα­κλύ­ζουν και στη συ­νέ­χεια α­πο­τρα­βιού­νται στην κα­νο­νι­κή η­ρε­μί­α τους. Μό­νο που ε­δώ η πε­ριο­δι­κό­τη­τα εί­ναι α­κα­νό­νι­στη και α­διά­γνω­στη.
Η πλημ­μυ­ρί­δα, η ει­σβο­λή των μα­ζών στο ι­στο­ρι­κό προ­σκή­νιο, εί­ναι η στιγ­μή της κα­τα­στρο­φής και της δη­μιουρ­γί­ας των κοι­νω­νι­κών δο­μών και του Κρά­τους. Το λέ­με Ε­πα­νά­στα­ση. Ό­ταν πο­λύ γρή­γο­ρα ο πυ­ρε­τός περ­νά­ει κι οι μά­ζες α­πο­τραβιού­νται, οι πρω­τα­γω­νι­στές μι­λούν συ­νή­θως για «προ­δο­σί­α της ε­πα­νά­στα­σης». Τό­τε «ο Κρό­νος τρώ­ει τα παι­διά του» και νέ­ο ε­ξου­σια­στι­κό σύ­στη­μα μπαί­νει στη θέ­ση του πα­λιού. Εί­ναι το φαι­νό­με­νο «Θερ­μι­δώρ».
Συ­νέ­πεια: πε­ρι­θω­ριο­ποί­η­ση – πα­θη­τι­κο­ποί­η­ση της μά­ζας. Ό,τι κα­τα­χτιέ­ται στη μα­ζι­κή πλημ­μυ­ρί­δα χά­νε­ται στη μα­ζι­κή α­μπώ­τι­δα. Πρό­κει­ται για τη σύγ­χρο­νη εκ­δο­χή του τρα­γι­κού, ό­που το πε­πρω­μέ­νο του μα­ζι­κού Προ­μη­θέ­α εί­ναι να μέ­νει αιω­νί­ως καρ­φω­μέ­νος στον τρο­χό της Ι­στο­ρί­ας, να τον βα­σα­νί­ζουν το «Κρά­τος και η Βί­α».
Υ­πάρ­χει λύ­ση; Υ­πάρ­χει μα­ζι­κή έ­ξο­δος α­πό τον φαύ­λο κύ­κλο; Έ­χου­με δύ­ο κα­τη­γο­ρί­ες α­πα­ντή­σε­ων:
α) Τις αρ­νη­τι­κές: Η ε­πα­να­στα­τι­κή α­να­τα­ρα­χή εί­ναι η ε­ξαί­ρε­ση. Η μα­ζι­κή πα­θη­τι­κό­τη­τα εί­ναι ο κα­νό­νας. Έ­τσι εί­ναι η αν­θρώ­πι­νη φύ­ση. Η α­συ­νέ­χεια και η συ­νέ­χεια στην ι­στο­ρί­α δεν μπο­ρούν να γε­φυ­ρω­θούν και η ό­λη συ­ζή­τη­ση εί­ναι α­πλώς έ­να πα­ρα­νο­ϊ­κό πα­ρα­λή­ρη­μα. Πα­ρα­πέ­ρα: έ­χου­με και τις θε­ω­ρί­ες τύ­που Λε Μπον, που υ­πο­στη­ρί­ζουν ό­τι η νο­η­μο­σύ­νη της μά­ζας εί­ναι υ­πο­τυ­πώ­δης και α­πλώς εί­ναι α­νό­η­τοι αυ­τοί που πι­στεύ­ουν στις δη­μιουρ­γι­κές δυ­να­τό­τη­τες της μά­ζας. Οι θε­ω­ρί­ες αυ­τές ε­πα­να­λαμ­βά­νουν τη ρή­ση του Σό­λω­να για τον «χαύ­νο» μα­ζι­κό νου, την ο­ποί­α α­να­σκευά­ζει ό­μως ο Α­ρι­στο­τέ­λης ό­ταν λέ­ει πως «κρί­νουν κα­λύ­τε­ρα οι πολ­λοί».
β) Τις θε­τι­κές: Υ­πεν­θυ­μί­ζω τις μαρ­ξι­στι­κές: «Διαρ­κής ε­πα­νά­στα­ση» και «α­διά­κο­πη ε­πα­νά­στα­ση». Τις συ­ζη­τού­σα­με με πά­θος στη Δι­κτα­το­ρί­α και στη Με­τα­πο­λί­τευ­ση. Οι α­πο­γο­η­τευ­μέ­νοι ε­κεί­νης της πε­ριό­δου θα θε­ω­ρή­σουν ί­σως το θέ­μα ε­ξα­ντλη­μέ­νο. Δεν εί­ναι. Ο Πα­πα­ϊ­ω­άν­νου κο­μί­ζει με το βι­βλί­ο του μια άλ­λη θε­τι­κή α­πά­ντη­ση.

Ι­Ι.

Πρω­ταρ­χι­κό ε­ρώ­τη­μα: Υ­πήρ­ξε πο­τέ «πε­τυ­χη­μέ­νη ε­πα­νά­στα­ση»; Ε­πα­νά­στα­ση χω­ρίς θερ­μι­δο­ρια­νή υ­πο­στρο­φή; Ε­πα­νά­στα­ση που να μην έ­φα­γε τα παι­διά της; Ή πά­ντο­τε η κί­νη­ση των μα­ζών, κα­τα­λύ­ο­ντας έ­να κα­θε­στώς, που κρα­τά τη μά­ζα στο πε­ρι­θώ­ριο, φέρ­νει στη θέ­ση του έ­να άλ­λο κα­θε­στώς, που κι αυ­τό ε­πί­σης βα­σί­ζε­ται στην πε­ρι­θω­ριο­ποί­η­ση και πα­θη­τι­κο­ποί­η­ση της μά­ζας;
Η α­πά­ντη­ση του Κώστα Πα­πα­ϊ­ω­άν­νου εί­ναι ναι. Εί­ναι ο ε­πα­να­στα­τι­κός πυ­ρε­τός που α­νέ­βα­σε τον Πει­σί­στρα­το στην ε­ξου­σί­α και ο­δή­γη­σε στην α­θη­να­ϊ­κή δη­μο­κρα­τί­α.
Στο κα­θε­στώς της αρ­χαί­ας Α­θή­νας η μά­ζα πα­ρέ­μει­νε ε­νερ­γή, ε­λέγ­χο­ντας ά­με­σα το κρά­τος που δη­μιούρ­γη­σε η κί­νη­σή της. Ο έ­λεγ­χος ε­ξα­σφα­λι­ζό­ταν μέ­σω αυ­τού που ο Πλά­των α­πο­κα­λεί «θε­α­τρο­κρα­τί­α»: τον εκ­στα­σια­ζό­με­νο στο θέ­α­τρο του Διο­νύ­σου α­θη­να­ϊ­κό Δή­μο. Η έ­κτα­κτη ευ­φυ­ί­α του Πα­πα­ϊ­ω­άν­νου βρί­σκει στον ό­ρο «θε­α­τρο­κρα­τί­α» το κλει­δί του αι­νίγ­μα­τος: Μά­ζα. Διο­νυ­σια­κή έκ­στα­ση. Νο­μι­μο­ποί­η­ση του Δι­θύ­ραμ­βου. Ει­σα­γω­γή του Διό­νυ­σου στο κυ­ρί­αρ­χο πάν­θε­ο. Τρα­γω­δί­α, ό­που η διο­νυ­σια­κή έκ­στα­ση με­τα­σχη­μα­τί­ζε­ται σε έκ­στα­ση λο­γι­κής με­το­χής στον Κοι­νό Λό­γο, που εί­ναι η Δί­κη, ως συ­στα­τι­κή αρ­χή του κό­σμου. Τα πά­θη κα­θαί­ρο­νται δι’ ε­λέ­ου και φό­βου και η κοι­νω­νι­κή συ­νο­χή α­να­πα­ρά­γε­ται χω­ρίς τη συν­δρο­μή μιας αυ­το­νο­μη­μέ­νης κα­τα­πιε­στι­κής δύ­να­μης. Ο Νό­μος και η Δί­κη αρ­κούν. Έ­τσι έ­χου­με το πιο προ­ω­θη­μέ­νο στην ι­στο­ρί­α πο­λι­τεια­κό ε­πί­τευγ­μα, ό­που δεν έ­χει θέ­ση ο χω­ρι­σμός του α­τό­μου α­πό την κοι­νω­νι­κή του ο­λό­τη­τα και τα συ­να­φή πα­θο­λο­γι­κά φαι­νό­με­να.

Ο Μηδενισμός ως ασθένεια της εποχής μας

Θεόδωρος Ζιάκας 

"Ο μηδενισμός έχει περάσει πλέον το επίπεδο των θεσμών και έχει εγκατασταθεί στον πυρήνα του υποκειμένου, όπου και διασπά εκ των έσω την εξατομικευμένη προσωπικότητα, μεταβάλλοντάς την σε άμορφο χυλό.

 Στη θέση της άλλοτε πανίσχυρης "προμηθεϊκής " βούλησης για τη δύναμη που χαρακτήριζε τον νεωτερικό άνθρωπο στην ανοδική πλευρά της εξελικτικής καμπύλης, έχει μείνει η αγχώδης εσωτερική αναζήτηση νέων, όλο και πιο νέων ηδονικώς μορφών αυτοανάλωσης της επιθυμίας. Είναι ένας ηδονιστικός αυτομηδενισμός.

 Ο μηδενισμός μεταβάλλεται έτσι σε πανδημική ψυχοπαθολογία στο σύγχρονο κόσμο. Είναι ασθένεια κοινωνική. Ασθένεια του πολιτισμού, η οποία δεν επιδέχεται θεσμική αντιμετώπιση.

 Η θεραπεία της δεν εξαρτάται πλέον από την αλλαγή των θεσμών, αλλά από την αλλαγή των ψυχών. Από μια μεταφυσική επανάσταση /μεταστροφή" 

Ομιλία στα πλαίσια του φιλοσοφικού κύκλου στο σπιτάκι δίπλα από τον Ι. Ν. Αγίου Νικολάου Ραγκαβά (Απρίλιος 2024). 

Ο Θ. I. Ζιάκας για τον σύγχρονο μηδενισμό

Ο μηδενισμός ως διαπολιτισμικό φαινόμενο. 

Η Ιστορία είναι νεκροταφείο πολιτισμών.

 Γεννήθηκαν, ήκμασαν, παρήκμασαν, καταστράφηκαν. Συνήθως τον θάνατο του ενός ακολουθεί η γένεση ενός άλλου. Ονομάζω το ιστορικό αυτό σημείο (που έχει διάρκεια) «κατάσταση μηδέν», για να αναρωτηθώ τι είναι αυτό που συμβαίνει κατά τη διάρκειά της;

 Τι την χαρακτηρίζει; 

Δέχομαι τον ορισμό του Ηράκλειτου που λέει ότι «Πόλεμος πάντων πατήρ».

Θ. Ζιάκας: Σύγχρονος Μηδενισμός και παιδεία

Σύγχρονος Μηδενισμός και παιδεία

 Θεόδωρος Ζιάκας

30 Ιουνίου 2009

1. Φεύγοντας προς την Εσπερία εγκαταλείψαμε την ελληνική παιδεία για να την αντικαταστήσουμε με τη νεωτερική. Σήμερα ζούμε την κατάρρευση της νεωτερικής παιδείας. Δεν έχουμε πλέον παιδεία ούτε παραδοσιακή ούτε νεωτερική.

2. Η κρίση της παιδείας είναι βασική πτυχή της γενικότερης κρίσης του σύγχρονου πολιτισμού. Είναι κρίση δομική, γιατί η εστία της βρίσκεται στην αποσύνθεση του Ατόμου, του ανθρωπολογικού υποκειμένου της νεωτερικότητας.

3.Η σύγκριση της νεωτερικής με την ελληνική παιδεία – της νεωτερικής που την χάσαμε πριν την αποκτήσουμε, με την ελληνική που την είχαμε και την εγκαταλείψαμε- διαυγάζει τον δομικό χαρακτήρα της κρίσης και το διακύβευμά της.

ΙΙ
4. Η σύγχρονη κοινωνία είναι κοινωνία συστημάτων. Τα συστήματα διαμεσολαβούν τις ανθρώπινες σχέσεις με απρόσωπους τυποποιημένους ρόλους, σύμφωνα με το πρότυπο της Μηχανής. Τα συστήματα είναι λογικές μηχανές ενσαρκωμένες σε απρόσωπες κοινωνικές δομές. Το θεμελιώδες ανθρωπολογικό δίπολο είναι εδώ ο κυρίαρχος-μάνατζερ και ο καταναλωτής-χρήστης.

5. Ουσιαστική λειτουργία της σημερινής παιδείας είναι η αναπαραγωγή του συστημικού διπόλου διαχειριστή-χρήστη. Σκοπός της είναι η κατασκευή του συστημικού ανθρώπου. Οι λίγοι εκπαιδεύονται για να γίνουν κατασκευαστές και διαχειριστές συστημάτων. Και οι πολλοί για να γίνουν απλοί χρήστες των συστημάτων, υποδιαιρούμενοι σε έχοντες και μη έχοντες θέση στο Σύστημα.

6. Το είδος της νοητικής δυνάμεως βάσει της οποίας κατασκευάζονται και συντηρούνται τα συστήματα, είναι η αλγοριθμική-ψηφιακή σκέψη. Η καλλιέργειά της είναι ο κατ’ εξοχήν στόχος της εκπαιδευτικής διαδικασίας στην κοινωνία των συστημάτων. Ο στόχος αυτός υπερκέρασε βαθμιαία, από τον 18ο αιώνα που εγκαινιάστηκε, κάθε παράπλευρο εκπαιδευτικό προσανατολισμό. Πίσω από τη σύγχρονη μονοκαλλιέργεια της μηχανοποιητικής νόησης βρίσκεται ο τεχνολογικός μεσσιανισμός, ο πάγιος μεταφυσικός άξονας του νεωτερικού πολιτισμού.

ΙΙΙ
7. Στον ελληνικό πολιτισμό η παιδεία είχε διαμετρικά αντίθετο νόημα. Αναφερόταν σε μια σφαίρα ζωής που απλώς δεν υφίσταται σήμερα. Αναφερόταν σε μια πολιτεία αδιαμεσολάβητων εμπρόσωπων σχέσεων, όπου οι πολίτες-οπλίτες «μετέχουν κρίσεως και αρχής» και πραγματοποιούν το «μη άρχεσθαι υπό μηδενός». Η παιδεία τους βρισκόταν στους αντίποδες της σύγχρονης αποπροσωποποιητικής / συστημικής παιδείας.

Θ. Ι Ζιάκας, Ελλήνων Πάσχα: μεταξύ δύο Κόσμων

Δομήνικος Θεοτοκόπουλος «Η Ανάσταση»

Του Θεόδωρου Ι. Ζιάκα

Το βιβλίο αυτό (Ιλιάδα ο κόσμος μας) διαπιστώνει ότι το σύστημα κοσμοθεωρητικού προσανατολισμού, που προσφέρει το κείμενο της Ιλιάδας για τον κόσμο της Ιωνίας του 8ου π.Χ. αιώνα, παραμένει αξιόπιστο και για τον σύγχρονο δικό μας κόσμο. Το ίδιο διαπιστώνει και για το Ευαγγελικό κείμενο, ένα κείμενο τον 1ου και του 2ου αιώνα μ.Χ., όπως τουλάχιστον το προσέλαβαν οι Έλληνες Πατέρες της Εκκλησίας.
Αλλά πώς μπορούν οι κόσμοι των κειμένων αυτών να είναι και δικός μας κόσμος; Αυτό είναι το προκλητικό ερώτημα του βιβλίου.
Οι «κόσμοι» των δύο κειμένων είναι κοσμο-εικόνες, αντιλήψεις για τον κόσμο. Όχι ο ίδιος ο κόσμος. Οπότε, ή ο κόσμος είναι δεδομένος και ανεξάρτητος από τα κείμενα, ή είναι δημιούργημά τους.

Με άλλα λόγια: Ή υπάρχει μια στατική, αναλλοίωτη ανθρώπινη «φύση» και τα μεγάλα πολιτισμικά κείμενα μας λένε απλώς «τι είναι και πώς λειτουργεί», ή η εν λόγω «φύση μας» δεν είναι και τόσο «δεδομένη και αναλλοίωτη». Δηλαδή είναι κάτι που διαπλάθεται, με βάση ενυπάρχουσες ίσως δυνατότητες, οι οποίες όμως δεν ενεργοποιούνται από μόνες τους, αυτόματα, αλλά χρειάζονται ειδικές πολιτισμικές επεξεργασίες, κατευθυνόμενες από τη γνώση των δυνατοτήτων αυτών, δηλαδή από κάποια «μεγάλα κείμενα».

Αν υπάρχει ανθρώπινη φύση, που επιδέχεται «καλή αλλοίωση», τότε ο ρόλος των μεγάλων κειμένων εμφανίζεται πράγματι ουσιαστικός: Εφόσον αυτά μας «έφτιαξαν» είναι όντως ο «κόσμος μας». Περιέχουν τα «πρότυπα», τους «ελκυστές», τα «κέντρα έλξης», του κόσμου μας.

Εδώ μεσολαβεί όμως ένα δεύτερο παράδοξο: Πώς μπορεί το ιλιαδικό κείμενο να είναι «ο κόσμος μας» και το ευαγγελικό κείμενο να είναι επίσης «ο κόσμος μας», αφού τα πρότυπά τους είναι εντελώς διαφορετικά και εν πολλοίς ασυμβίβαστα; Αν ο κόσμος μας είναι «και των δύο», τότε πρέπει να βρισκόμαστε κάπου «ανάμεσα», σαν σε κάποιου είδους ελλειπτική τροχιά γύρω από δύο εστιακά κέντρα. Θα πρέπει να μιλάμε τότε για μια «ένταξη» στους διαφορετικούς κόσμους τους και συνάμα για «απόκλιση» απ’ αυτούς.

Μ’ αυτή την ελλειπτική έννοια -και με τα δύο νοήματα του όρου- η Ιλιάδα είναι όντως ο κόσμος μας. Θα διευκρινίσω την ιδιότυπη αυτή ιδέα του βιβλίου με δύο παραδείγματα, το ένα χριστιανικό και το άλλο ομηρικό.

α. Χριστιανικό παράδειγμα: «Χριστός ανέστη και χρόνια πολλά!»
Μια φορά (πρόκειται για αληθινή ιστορία) επιστρέφοντας από τη λειτουργία της Αναστάσεως, ο «προοδευτικός» (τότε) Τάσιος (Αναστάσιος), εύχεται στον πατέρα του «χρόνια πολλά».

– «Τον κακό σου τον καιρό», του αποκρίνεται ο γέρος!

Πέρασαν «χρόνια πολλά», για να κατανοήσει ο Τάσιος το νόημα της απάντησης: Εφόσον ο Χριστός αναστήθηκε, είναι φανερό ότι ο θάνατος πατήθηκε, ότι το κράτος του καταλύθηκε. Το να ζητάμε το λίγο, όταν έχουμε το παν, είναι τουλάχιστον ηλιθιότητα. Τον κακό μας τον καιρό λοιπόν.

Ο ΕΑΥΤΟΣ Ο αληθινός, ο ψεύτικος κι ο ανύπαρκτος

Του Θεόδωρου Ζιάκα

Ο άνθρωπος είναι «ζώο πολιτικό», λέει ο Αριστοτέλης. Εκτός ανθρώπινης κοινωνίας είναι «ή θηρίο ή θεός».

Ισορροπεί εκεί, ανάμεσα στο άνω και στο κάτω όριο, χάρη στην κοινωνικοπολιτική αυτοθέσμιση. Τη θεμελιωμένη σε δύο αντίρροπες δυνάμεις: την αυθυπερβατική αμοιβαιότητα /φιλότητα και το αυθυποβατικό / ανταγωνιστικό νείκος. Η ανοδική δύναμη ενεργοποιείται από τη Θεοεπιθυμία του. Η καθοδική από την Φιλαυτία του.

Ο Εαυτός αναγνωρίζεται από την Ταυτότητα της Προσωπικότητάς του. Μπορούμε να πούμε, ότι είναι αληθινός, όταν ο Βίος του έχει διαχρονικό άξονα. Ενώ υπόκειται, δηλαδή, στον φυσικό νόμο της τροπής, κατά κάποιον τρόπο τον υπερβαίνει, υπακούοντας στην αρχή της αυτοομοιότητας / ομοιόστασης. Αντίθετα: μπορούμε να πούμε, ότι είναι ψεύτικος ο Εαυτός, όταν ο Βίος του δεν έχει διαχρονικό άξονα.

Ο Εαυτός της γένεσης και της ακμής των πολιτισμών, διαφέρει από τον Εαυτό της παρακμής και της κατάρρευσής τους. 

Οι πρώτος, ανταποκρίνεται στην περιγραφή «πώς δενότανε τ’ ατσάλι». Είναι «ηρωικός». 

Ο Εαυτός της παρακμής, κινούμενος ανάμεσα στους κεκτημένους θεσμούς, σα να μην τον αφορούν, μοιάζει με τον υπνοβάτη, που δεν καταλαβαίνει πού βρίσκεται. 

Ο τρίτος, «αναγνωρίζει τον εαυτό του» στους στίχους: «Άστε με ήσυχο όλοι, θέλω να ζήσω ελεύθερος, δίχως ταυτότητα πια».

Αληθινός είναι, λοιπόν, μόνο ο πρώτος. Ο δεύτερος είναι ψεύτικος. Ενώ ο τρίτος, δεν έχει καν Εαυτό.

Το «ομοιωθήναι θεώ κατά το δυνατόν», είναι εφικτό σύμφωνα με τον Πλάτωνα. Καθώς επίσης και για την πλειάδα των κατά Χριστόν ομολόγων του. Το «θεωθήναι», μέσω του «ομοιωθήναι», ήταν το ζητούμενο της κεντρικής φιλοσοφικής Παράδοσης του αρχαίου και του βυζαντινού Ελληνισμού.

Ας δούμε, υπ’ αυτό το πρίσμα, τη νεωτερική εμπειρία του «θεωθήναι». Η θεοεπιθυμία συνδέεται, κατ’ αρχήν, με την πηγαία ελευθερία «να έχω αυτό που θέλω, εδώ και τώρα». Το πρωτοβλέπουμε στην δυσανεξία του μωρού, σε ό,τι αντίκειται στο «θέλημά» του. Το «πρόβλημα είναι», είπαμε, ότι το «μωρό» δεν γνωρίζει ακόμη την «αρχή της πραγματικότητας». Και δεν καταλαβαίνει την αξία της «αναβεβλημένης απόλαυσης», ως εύλογης μορφής αυθυπέρβασης.  Είμαστε ακόμη στην «ηρωική» εποχή. Εναποθέτουμε τη λύση του «προβλήματος» στην κοινωνική Εκπαίδευση του παιδιού. Όταν όμως το παιδί, εσωτερικεύοντας την εν λόγω διττή αρχή, θα έχει γίνει ο άνθρωπος-υποκείμενο του νεωτερικού πολιτισμού, η θεοεπιθυμία του θα έχει ταυτιστεί, ανεπαισθήτως, με το υπόδειγμα θεοεικόνας, που ενσαρκώνει πρωτίστως η δεσπόζουσα πολιτική «Κεφαλή».

Θεόδωρος Ζιάκας : Ο ελληνικός πολιτισμός ως οικουμενική πρόταση

Η πολιτισμική παρακμή ως μηδενισμός

Το νεωτερικό και το ελληνικό παράδειγμα

από Θεόδωρος Ζιάκας

Αν ο 19ος αιώνας είδε τη γέννηση μιας «ψυχολογίας χωρίς ψυχή» […] εμείς θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε τη σημερινή εποχή σαν εποχή της ανθρωπολογίας «χωρίς άνθρωπο». Κώστας Παπαϊωάννου.[1]

Τι είναι παρακμή; Ποιοι είναι οι γενικοί τύποι της παρακμής; Πώς γίνονται και απογίνονται; Σκοπός της εισήγησής μου είναι να διαμορφώσει μια βάση συζήτησης των τριών αυτών ερωτημάτων.

Το εμπειρικό πεδίο του θέματος είναι οι μεγάλοι ιστορικοί πολιτισμοί, των οποίων η περιγραφική θεώρηση μας λέει, πριν απ’ όλα, ότι: Όλοι έχουν αρχή και τέλος. Όλοι γνωρίζουν φάσεις ακμής και φάσεις παρακμής. Το δε τέλος τους συνδέεται κατά κανόνα με «βαθιά παρακμή». Η περιγραφική αυτή εικόνα, για την πορεία του πολιτισμού, αποδίδει μια κωδωνόσχημη καμπύλη. Αληθεύει άραγε;

1. Η συνεκδοχή Παρακμής και Μηδενισμού

Σύμφωνα με τις δύο κρατούσες στον σύγχρονο κόσμο αντιλήψεις, η κωδωνόσχημη απεικόνιση είναι παραπλανητική.

Για την πρώτη και κυρίαρχη άποψη, την «τεχνοσυστημική», το πρόβλημα είναι οι «κρίσεις», που βέβαια, αν δεν αντιμετωπιστούν σωστά, δύνανται να εξελιχθούν σε ολοσχερή καταστροφή. Εκ των προτέρων όμως τίποτα δεν αποκλείει την «ορθή αντιμετώπιση» των κρίσεων. Και τούτο στο διηνεκές. Άρα για ποιά ακμή και παρακμή και ποιο τέλος μπορεί να γίνεται λόγος;

Aφιέρωμα: 1821 | Mνήμη Ιστορία Έθνος

Aφιέρωμα: 1821 | Mνήμη Ιστορία Έθνος

 EΔΩ:https://antifono.gr/mnimi-istoria-ethnos/

Θ. Ι. Ζιάκας: Διερωτήσεις για την πολιτική και τον πολιτισμό

O Θεόδωρος Ζιάκας καλεσμένος του δικτύου πολιτών Μεσογείων το 2019 μίλησε μεταξύ άλλων για: To έθνος ως πολιτισμικό ιδίωμα και την οριοθετησή του από τον εθνικισμό, τον εθνομηδενισμό και την εθνοκαπηλεία. https://youtu.be/lxIhpiAxiS0

Από το παρόν της παγκοσμιοποίησης στο μέλλον της ταυτότητας

Ο Θεόδωρος Ζιάκας αναλύει ζητήματα Παιδείας, ταυτότητας, σχέσεων Έθνος-Κράτος και πολίτη, Εκκλησίας ως συστήματος πατρίδας, σχολιάζει την ρήση του Ηράκλειτου "πόλεμος πατήρ πάντων" και καταλήγει σε ζητήματα παγκοσμιοποίησης και δυνάμεων αναίρεσης της. Η αρχική τοποθέτηση: https://youtu.be/F8y9wbidYkU

Θ. Ι. Ζιάκας: H μεταστροφή ως αποτροπή της αυτοκαταστροφής

Θεόδωρος. Ι. Ζιάκας H μεταστροφή ως αποτροπή της αυτοκαταστροφής. Σώζεται η Νινευί; Από εκδήλωση του αντιφώνου στην αίθουσα της ΧΟΦΕ (2016).

Από το παρόν της παγκοσμιοποίησης στο μέλλον της ταυτότητας

από

 Θεόδωρος Ζιάκας

 -

22 Ιανουαρίου 2022

0

518

Ο Θεόδωρος Ζιάκας αναλύει ζητήματα Παιδείας, ταυτότητας, σχέσεων Έθνος-Κράτος και πολίτη, Εκκλησίας ως συστήματος πατρίδας, σχολιάζει την ρήση του Ηράκλειτου “πόλεμος πατήρ πάντων” και καταλήγει σε ζητήματα παγκοσμιοποίησης και δυνάμεων αναίρεσης της.

Θ. Ζιάκα: μηδενισμός και πρόσωπο

Σχόλιο του ιστολόγιου Αντίφωνο:Το ακόλουθο κείμενο αποτελεί εισήγηση στο συνέδριο που είχε οργανώσει στην Θεσσαλονίκη τον Μάϊο του1996 ο καθ. του ΑΠΘ Λάμπρος Σιάσιος, με θέμα την Διεπιστημονική προσέγγιση του Προσώπου. Στο γεγονός είχε δοθεί ιδιαίτερη σημασία, καθότι ομιλητές ήταν σχεδόν όλοι οι εν τότε Ελλάδι περί Προσώπου δια-νοήμονες (μείζονες και ελάσσονες...) Σε αντίθεση δε με τα συνήθως κρατούντα, οι εισηγητές ήρθαν καλά προετοιμασμένοι. Δεν έλειψαν και οι σοβαρές αντιπαραθέσεις. Μια απ’ αυτές ήταν και το «Βατερλώ» που υπέστη ο Στέλιος Ράμφος από τον μακαρίτη Νίκο Ματσούκα... (Βλ. Ιμάτια φωτός αρρήτου. Διεπιστημονική προσέγγιση του Προσώπου. Επιμέλεια Λάμπρος Σιάσιος. Πουρναράς Π.Σ. 2002.) Στο εδώ κείμενο έχουν γίνει επουσιώδεις μόνο διορθώσεις – κυρίως γραμματικές. 

ΘΕΜΑ: Η ανθρωπολογική κρίση της εποχής μας ως αντικείμενο της οντολογίας του Προσώπου

Η ανακάλυψη της παραδοσιακής οντολογίας του Προσώπου δεν θα μπορούσε να είχε συμβεί αν η κριτική σκέψη, πάνω στα μεγάλα προβλήματα του νεωτερικού πολιτισμού, δεν είχε ενοχοποιήσει την οντολογική του θεμελίωση, ήτοι τη νεωτερική νοηματοδότηση του υποκειμένου. Επομένως η συζήτηση για το Πρόσωπο αναφέρεται πρωτίστως στο ανθρωπολογικό πρόβλημα της εποχής μας και εντάσσεται στη σχετική ιστορική προβληματική. Η εισήγησή μου θέλει να φέρει τη συζήτηση στο συγκεκριμένο αυτό ιστορικό πλαίσιο.

1. Το αντινιχιλιστικό κίνημα

Η ενοχοποίηση του νεωτερικού ανθρωπολογικού τύπου άρχισε στο δεύτερο ήμισυ του 19ου αιώνα, από το αντινιχιλιστικό - αντιμηδενιστικό κίνημα. Προφήτες του κινήματος αυτού στάθηκαν ο Κίρκεγκωρ, ο Νίτσε, ο Ρεμπώ, ο Ντοστογιέφσκι κ.ά. Διορατικότερος ο Ντοστογιέφσκι. Η ιδιοφυία του, ζυμωμένη με τη νηπτική πνευματικότητα, μας άφησε την ακριβέστερη ανθρωπολογική ακτινογραφία του αιώνα που ερχόταν: του 20^ου αιώνα. 

Το αντινιχιλιστικό πνεύμα, επηρέασε βαθειά τον 20^ο αιώνα, ιδίως στον τομέα της τέχνης, και απεκάλυψε, ως εστία των μεγάλων προβλημάτων, τη θεμελίωση του πολιτισμού της Νεωτερικότητας στον μηδενισμό. Φανέρωσε το γεγονός ότι το νεωτερικό ανθρωπολογικό καλούπι είναι φτιαγμένο για να παράγει μηδενιστές. Δηλαδή ανθρώπους ικανούς μονάχα να καταστρέφουν ό,τι ζωντανό υπάρχει μέσα τους και γύρω τους.

Η ταυτότητα του Έλληνα. Πού βρισκόμαστε και πού θα έπρεπε να πάμε για να αποφύγουμε τον αφανισμό

Ομιλητής: Θεόδωρος Ι. Ζιάκας, συγγραφέας.

Κυριακή 24 Νοεμβρίου | Λωζάννη, Μέλισσα του Ελληνισμού.

Τι είναι ο «Μυστικισμός»; - από Θεόδωρος Ζιάκας

Μυστικισμός είναι ο λόγος για το Μυστήριο. Όπου «Μυστήριο» είναι το εξ ορισμού ανεξιχνίαστο και παρά ταύτα επιδεχόμενο εμβίωση. Εμβίωση ιδιωτική-προσωπική και εμβίωση συλλογική-κοινοτική.

Καθώς ζούμε σε ιδιωτικοποιημένη κοινωνία δεν είναι παράξενο, που το ενδιαφέρον συγκεντρώνεται στις ιδιωτικές εμβιώσεις του Μυστηρίου, τις λεγόμενες «μυστικές εμπειρίες». Δεν θα ασχοληθώ μ’ αυτές, όχι γιατί δεν έχουν σημασία, αλλά γιατί έτσι κι αλλιώς δεν μπορούν να εκφραστούν με λόγια. Τουλάχιστον οι εξ αυτών χριστιανικές. Λέει ο Απόστολος Παύλος:

«Οἶδα ἄνθρωπον ἐν Χριστῷ πρὸ ἐτῶν δεκατεσσάρων· εἴτε ἐν σώματι οὐκ οἶδα, εἴτε ἐκτὸς τοῦ σώματος οὐκ οἶδα, ὁ Θεὸς οἶδεν· ἁρπαγέντα τὸν τοιοῦτον ἕως τρίτου οὐρανοῦ. καὶ οἶδα τὸν τοιοῦτον ἄνθρωπον· εἴτε ἐν σώματι εἴτε ἐκτὸς τοῦ σώματος οὐκ οἶδα, ὁ Θεὸς οἶδεν· ὅτι ἡρπάγη εἰς τὸν παράδεισον καὶ ἤκουσεν ἄῤῥητα ῥήματα, ἃ οὐκ ἐξὸν ἀνθρώπῳ λαλῆσαι.»[1]

Θα σταθώ, λοιπόν, αποκλειστικά, στην συλλογική εμβίωση του Μυστηρίου και ειδικά στην συλλογική «μυστική εμπειρία», την αναφερόμενη σε τρεις καθοριστικές πτυχές του πολιτισμικού Μυστηρίου: την γένεση του πολιτισμού, την αναπαραγωγή του από γενιά σε γενιά και το τέλος του.

1. Αλλά γιατί είναι μυστήριο ο πολιτισμός;

Είναι Μυστήριο, επειδή σε αντίθεση με τα άλλα ζώα, το ανθρώπινο ζώο δεν είναι προικισμένο από την φύση του με μια καθορισμένη μορφή κοινωνικότητας και πρέπει να την εφεύρει ή να την επιλέξει μέσα από ένα δυνητικά απεριόριστο φάσμα επιλογών.

Το Μυστήριο του πολιτισμού έγκειται ακριβώς σ’ αυτό: στην κοινωνιο-οντολογική ελευθερία του ανθρωπίνου είδους. Διαβλέπουμε άλλωστε, αυτού του είδους την ελευθερία, πίσω από την απερίσταλτη ετερότητα των ιστορικών πολιτισμών.

Αφιέρωμα στον Νεοέλληνα φιλόσοφο Σπυρίδωνα Κυριαζόπουλο

Τετάρτη 29 Ιανουαρίου 2020, Iερός Ναός Αγίου Νικολάου Ραγκαβά : Φιλοσοφικός Κύκλος: Αφιέρωμα στον Νεοέλληνα φιλόσοφο Σπυρίδωνα Κυριαζόπουλο

Mίλησαν: – Γιώργος Κρανιδιώτης, (ιατρός, πτυχιούχος Φιλοσοφίας): «Η φιλοσοφική θεολογία του Σπ. Κυριαζόπουλου».

– Γιάννης Ιωαννίδης (αρχιτέκτονας – μεταφραστής): «Ο Σπ. Κυριαζόπουλος και η κριτική του τεχνικού πνεύματος».

– Θεόδωρος Ζιάκας (μαθηματικός – ανεξάρτητος ερευνητής επί θεμάτων κοινωνικής οντολογίας): «Από την “πολιτική θρησκεία” στον χριστιανισμό».

To έθνος ως πολιτισμικό ιδίωμα

Η οριοθετησή του από τον εθνικισμό, τον εθνομηδενισμό και την εθνοκαπηλεία.

από Θεόδωρος Ζιάκας

O Θεόδωρος Ζιάκας καλεσμένος του δικτύου πολιτών Μεσογείων μίλησε μεταξύ άλλων για:

To έθνος ως αφήγημα ή ως κοινωνική αναγκαιότητα;

την σχέση μεταξύ κράτους – έθνους- κοινωνίας,

τις διαφορετικές προσεγγίσεις για την ανθρώπινη υπόσταση και την έννοια της αλήθειας μεταξύ των πολιτισμών,

τον ρόλο και τις έννοιες των κοινών και της ελευθερίας στους πολιτισμούς.

"Η κρίση της εθνικής ταυτότητας σήμερα" - Θόδωρος Ζιάκας

Το θέμα που σκοπεύω να σας αναπτύξω είναι πολύ δύσκολο. Γίνεται δύσκολο από την απουσία της κοινής γλώσσας.

Επειδή ο σκοπός της ομιλίας μου είναι να φτάσουμε σε μια κοινή κατανόηση του θέματος πρέπει να ξεκινήσω αποκαθιστώντας μια κοινή γλώσσα. Έχουμε τρεις έννοιες: «κρίση», «εθνική ταυτότητα», «σήμερα». Τi νόημα τους δίνουμε; Ας τις πάρουμε μία-μία, ξεκινώντας από την εθνική ταυτότητα.

Η ΕΘΝΙΚΗ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ
Οι απόψεις χωρίζονται κατ’ αρχάς σε δύο κατηγορίες: Στη μία ανήκουν εκείνοι, που πιστεύουν ότι η εθνική ταυτότητα δεν υπάρχει καν. Αυτοί είναι οι εθνομηδενιστές. Στην άλλη κατηγορία ανήκουν όλοι εκείνοι, που πιστεύουν ότι η εθνική ταυτότητα είναι κάτι το υπαρκτό, το πραγματικό. Αυτοί αποκαλούνται από τους πρώτους εθνικιστές. Ας αρχίσουμε από τον εθνομηδενισμό.

Α) Ο ΕΘΝΟΜΗΔΕΝΙΣΜΟΣ
Οι εθνομηδενιστές υποστηρίζουν ότι η εθνική ταυτότητα υπάρχει μόνο στη φαντασία των εθνικιστών. Είναι λένε μια ταυτότητα «νοερή». Μια ιδεολογική ψευδαίσθηση, που δεν έχει κανένα αντίκρυσμα στην πραγματικότητα. Ένα κούφιο ιδεολόγημα. Επί πλέον είναι ένα ιδεολόγημα πέρα για πέρα αντιδραστικό και παθολογικό.
Δεν ξέρω εδώ στη Λευκωσία, αλλά στην Αθήνα ο εθνομηδενισμός κυριαρχεί απόλυτα: στα ΜΜΕ, στα Πανεπιστήμια, στη διανόηση. Είναι η κυρίαρχη νοηματοδότηση της εθνικής ταυτότητας. Οι καθηγητές του ΕΛΙΑΜΕΤ π.χ, οι θεωρητικοί σύμβουλοι του ελλαδικού ΥΠΕΞ είναι όλοι θιασώτες του εθνομηδενισμού. Επιχειρηματολογούν αναφανδόν υπέρ του «νοερού» χαρακτήρα της εθνικής ταυτότητας. .

Β) Ο ΕΘΝΙΚΙΣΜΟΣ
Οι λεγόμενοι εθνικιστές πιστεύουν ότι η εθνική ταυτότητα είναι πραγματική. Δεν έχουν όμως την ίδια άποψη για το ποιο είναι το περιεχόμενο της εθνικής ταυτότητας. Διαιρούνται σε έξι κατηγορίες ανάλογα με το αν ανάγουν την εθνική ταυτότητα στη φυλή, στη γλώσσα, στη θρησκεία, στο περιβάλλον, στη λαϊκότητα, ή σε κάποιο συνδυασμό από όλα αυτά.

Β1) Ο ΕΘΝΟΦΥΛΕTlΣΜΟΣΜια μερίδα, λοιπόν, πιστεύει ότι η εθνική ταυτότητα είναι θέμα ράτσας. Αίματος. Ότι είναι φυλετικό γονίδιο. Ζήτημα βιολογίας. Οι πιο φανατικοί εθνικιστές είναι οι ρατσιστές. Ανησυχούν πολύ για τους κινδύνους, που διατρέχει η εθνική μας ταυτότητα, αλλά δεν είναι καθόλου συνεπείς. Αν η ταυτότητα είναι θέμα ράτσας, θα μπορούσε να κινδυνεύει μόνο από τις επιμειξίες με τους ξένους και από την υπογεννητικότητα. Επιμειξίες σε ανησυχητική κλίμακα δεν ακούστηκε να έχουμε. Από δημογραφική άποψη όμως πάσχουμε οπωσδήποτε. Επ’ αυτού όμως δεν βλέπω να κάνουν και τίποτε. Αντίθετα δεν χωνεύουν καθόλου τον παραδοσιακό μας Θεό, που η πρώτη εντολή του είναι ακριβώς το «αυξάνεσθαι και πληθύνεσθαι». (Ως γνωστόν ο εθνοφυλετισμός είναι αντισημιτικός).

Β2) Ο «ΠΕΡΙΒΑΜΟΝΤΙΣΜΟΣ»