Χρ. Γιανναράς: Οι αγνοούμενοι και οι αγνοούντες (Ιούνιος 2018)

[...Στην προοπτική της θυσίας για την πατρίδα παραμένει η προσφορά τους για κάποιο άλλο όραμα...]

[...Υπήρχε κάτι που χωρίς αυτό η ζωή τους δεν είχε νόημα...]

Από την έκθεση «Αγνοούμενοι: στη σκιά της απουσίας τους» στην μνήμη των Ελλαδιτών και Ελληνοκυπρίων που αγνοούνται από την τουρκική κατάληψη της Κύπρου το 1974 (Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης, Ιούνιος 2018).

Η έκθεση πρόκειται για μια πρωτοβουλία της Νεολαίας της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας Αποδήμων Κυπρίων (ΝΕΠΟΜΑΚ) , η Πανελλήνια Επιτροπή Γονέων και Συγγενών Αδήλωτων Αιχμαλώτων και Αγνοουμένων Κυπριακής Τραγωδίας καθώς και η Σχολή Εικαστικών Τεχνών ARTe.

ΜΝΗΜΗ ΧΡΗΣΤΟΥ ΓΙΑΝΝΑΡΑ

 Ο  Ιβηρίτης Γέροντας π. Βασίλειος Γοντικάκης  αποχαιρετώντας τον Χρήστο Γιανναρά   (†24/8/2024), έγραψε το παρακάτω συγκλονιστικό κείμενο :

«Τὸν Χρῆστο Γιανναρᾶ τὸν γνώρισα τὸ καλοκαίρι τὸ 1951 στὴν κατασκήνωσι τῶν Χριστιανικῶν Μαθητικῶν Ὀμάδων. Ἐκεῖνος ἦταν 16 ἐτῶν καὶ ἐγὼ 15. Ἦταν τὸ παιδὶ θαῦμα ποὺ γέμιζε μὲ τὴν παρουσία του ὅλη τὴ ζωὴ τῆς κατασκηνώσεως. 

Ἦταν πρῶτος στὶς πολιτιστικὲς ἐκδηλώσεις,στὰ παιχνίδια καὶ στὸν ἀθλητισμό.Ὅταν μετὰ ἀπὸ 2 χρόνια ἄκουσα ὅτι μπῆκε στὴν Θεολογικὴ Σχολή, ἐνθουσιάστηκα ἐλπίζοντας ὅτι θὰ παρουσιαστῆ κάτι μεγάλο στὴν Ἐκκλησία.

Σὰν φοιτητὲς μέσα στὸ κλίμα τῆς ἀδελφότητος ΖΩΗ 

ὁ π. Ἠλίας Μαστρογιαννόπουλος μᾶς ἐπηρέασε θετικά. Αὐτὸς μιλοῦσε καὶ ἔγραφε γιὰ τοὺς πατέρες· εἶχε σχέσεις μὲ πνευματικοὺς ἔξω ἀπὸ τὴν ἀδελφότητα καὶ μὲ ἁγιορεῖτες γεροντάδες.Ὁ π. Ἠλίας μᾶς πῆγε κατὰ τὸ τέλος τῆς δεκαετίας τοῦ 1950 στὸν Δημήτριο Κουτρουμπῆ. Ἀπὸ αὐτὸν πολλὰ μάθαμε γιὰ τὴν ἀξία τῆς Παραδόσεώς μας. Αὐτὸς μᾶς τόνιζε ὅτι ἡ ἀλήθεια δὲν εἶναι μία ἰδέα, ἀλλὰ ἕνα πρόσωπο, ὁ Κύριος Ἰησοῦς Χριστός. Μᾶς ἔλεγε πόσο εἶναι σπουδαῖο νὰ γίνεται κάπου ἡ Θεία Λειτουργία.

Μνήμη Χρήστου Γιανναρά: Δύο χαράγματα

του Γιάννη Πεγειώτη

ΧΑΡΑΓΜΑΝ ΠΡΩΤΟΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΝ

Ήταν μια μορφή σημαντική πλάι σε μια συντροφιά ανθρώπων που δεν προσπέρασαν τον Χριστό. Δεν μηδένισαν τον ελληνικόν τρόπον βίου. Στέργιος Βίττης, Αναστάσιος Γιαννουλάτος, π. Ηλίας Μαστρογιαννόπουλος, Νικόλαος Σελέντης και τόσοι άλλοι φωτεινοί με τον δικό τους προσωπικόν δρόμον.

Ο Χρήστος Γιανναράς. 

Τον πρωτοδιαβασα στο Γυμνάσιο. Τοτε στην Κύπρο δίδασκαν δοκίμια. Ανάμεσα τους “Η μοναξια του μεγάλου σκοπού “από το βιβλίο ΠΕΙΝΑ ΚΑΙ ΔΙΨΑ. Εκεινο το βιβλίο που σε ένα κείμενο του πονεμενον υμνεί τον φίλο του Στέργιο τον κατοπινά μύστη της αγάπης και του Ορθόδοξου βίου Αρχιμανδρίτη Ευσέβιο Βίττη τον ακόλουθο του Αββά Πιερ, τον αναχωρητή στη Σκανδιναβία.

Τον πρωτογνώρισα στα 1985 όταν πήγαμε να τον παραλάβουμε από το αεροδρόμιο Λάρνακας με τον καθηγητή μας Αντώνιο Καλογήρου. Το βράδυ στο Λήδρα πίνοντας καφέ πλάι στον Λουκά, την Ηλιάνα, τον κύριο Αντώνη που ήταν φίλος του και μας δίδασκε το αλφαβητάρι της πίστης στην Παιδαγωγική Ακαδημία Κύπρου. Εκείνο το βράδυ κατάλαβα πως αυτός ο ανδρείος άνθρωπος, ο δάσκαλος ακόμα και αν διαφωνούσες μαζί του σε κάποιες του απόψεις σε βοηθούσε να προχωρήσεις, να αναζητήσεις, να αντιδράσεις, να αντισταθείς στις μηχανές της αποικιοκρατικής Δύσεως στην εισβολή της Μάστιγας της Ανατολής στη νήσων μας.

Οι διαλέξεις και οι ΣΥΝΑΝΤΗΣΕΙΣ διαλόγου μαζίν του στην ΠΑΚ ήταν μυσταγωγίες διαλόγου και Ελληνικού λόγου. Ήταν τότε χαρούμενος. θυμάμαι ένα βράδυ στην Παλιά Λευκωσία να χαίρει βλέποντάς μας. Του άρεσε όταν απαγγέλαμε διαλεκτικά ΠΟΊΗΜΑΤΑ ιδιαίτερα Λιπαρή. Όταν χορεύαμε. Προπαντός όμως επαναλάμβανε πως μιλούσαμε ωραία ορθά Ελληνικά και κάπως απορούσαμε, ρωτούσαμε συνεχώς.

Δικαίωμα, ηθική και είναι – Μία αναφορά στην σκέψη του Χρήστου Γιανναρά

από Βασίλειος Χρ. Μπούτος

Ένα από τα οπωσδήποτε όχι επαρκώς αναγνωρισμένα έργα του αειμνήστου και διαπρεπούς σε διεθνή κλίμακα Καθηγητή Χρήστου Γιανναρά είναι το βιβλίο του, «Η απανθρωπία του δικαιώματος» (Εκδ. Δόμος, Αθήνα 1998).

Πιθανότατα δε να μην έτυχε της τιμής και προσοχής που θα τού έπρεπε, ακριβώς διότι ήταν τόσο μπροστά από την εποχή του: κινούμενο στο πεδίο τόσο της Θεολογίας όσο και της Πολιτικής Φιλοσοφίας συνιστά μία σπουδή στην κεντρική στο δυτικό πολιτισμικό παράδειγμα έννοια του «δικαιώματος» τόσο ιδιοφυή, διεισδυτική και πρωτοποριακή, ώστε το μακρινό 1998, οπότε και εξεδόθη, να μην ήταν ίσως εξ αντικειμένου εφικτό να κατανοηθεί επαρκώς και σε ευρεία κλίμακα -αν δεν έδινε και λαβή να κατηγορηθεί από τους πολλούς για υπέρμετρη κινδυνολογία, ανεξέλεγκτο αρνητισμό και διάχυτο πεσιμισμό.

Σήμερα, όμως, 27 χρόνια μετά την έκδοσή του, με τον περίφημο «δικαιωματισμό», ως άψογα οργανωμένο ιδεοληπτικό μηχανισμό παραγωγής ενός νοήματος χωρίς νόημα έξω από τον ίδιο τον εαυτό, να επελαύνει κυριαρχικά σε ολόκληρο τον δυτικό κόσμο, να αρδεύει «από τα πάνω» και, συνεπώς, σχεδόν καταναγκαστικά κάθε όρο του κοινωνικού γεγονότος, καταδυναστεύοντάς το, και να αγωνίζεται ακατάπαυστα όσο και με κωμικοτραγική εμμονή να ανακαλύψει ή μάλλον να εφεύρει νέα, απολύτως καινοφανούς εμπνεύσεως, «δικαιώματα», στο πλαίσιο μίας απολύτως ρηξικέλευθης εκδοχής του ανθρωπίνου υποκειμένου, η επικαιρότητά του είναι απλώς εντυπωσιακή.

Πολύ περισσότερο, όμως, η εν λόγω πραγματεία επιτρέπει να κατανοηθεί σε βάθος το σχετικό φαινόμενο και συνακόλουθα να προβλεφθούν οι ιστορικώς πρωτόγνωροι κίνδυνοι που ελλοχεύουν σε επίπεδο όχι «απλώς» κοινωνικό αλλά καθαρώς πλέον ανθρωπολογικό.

Τὸ «νομίζω» τοῦ Χρήστου Γιανναρᾶ

από π. Μιλτιάδης Ζέρβας

-24 Αυγούστου 2025

Θυμᾶμαι τὸν Χρῆστο Γιανναρᾶ στὶς ὁμιλίες του συχνὰ νὰ χρησιμοποιεῖ τὴ λέξη «νομίζω».

Ἄλλοτε πάλι, ἐπέλεγε κάποια ἐκτενέστερη διατύπωση γιὰ νὰ ὑπηρετήσει τοῦτο τὸ νόημα· ἔλεγε: «δὲν μιλῶ μὲ βεβαιότητα, ἔχω ὄμως τὴν αίσθηση…» ἢ «μπορεῖ νὰ κάνω καὶ λάθος, μὰ ἐπιτρέψτε μου νὰ καταθέσω στὴν κρίση σας …».

Τὸ «νομίζω» γιὰ τὸν Χρῆστο Γιανναρᾶ δὲν ἦταν ἕνα τέχνασμα, ἕνα σχῆμα ρητορικό. Τοῦτο μποροῦσε εὔκολα νὰ τὸ κατανοήσει κανεὶς ἀκούγοντάς τον. Δὲν ὑπῆρχε ἴχνος ἐπιτήδευσης στὸ λόγο του, μόνο ἕνας τόνος ἀγωνίας ποὺ ταιριάζει σὲ ἐκεῖνον ὁ ὁποῖος ἀναζητᾶ τὸ πλήρωμα τῆς ζωῆς· σὲ ἐκεῖνον ὁ ὁποῖος δὲν ἀρκεῖται σὲ κάτι λιγότερο ἀπὸ τὴν ἀλήθεια· σὲ ἐκεῖνον ποὺ τολμᾶ, τελικά, νὰ ἀναλάβει τὴν εὐθύνη τῆς διδαχῆς.

Τὸ «νομίζω» τοῦ Χρήστου Γιανναρᾶ εἶχε μιὰ γνησιότητα, ἀφοῦ ἦταν γέννημα ἑνὸς φρονήματος ταπεινοῦ, μιᾶς φυσικῆς εὐγένειας, καὶ μιᾶς – ἂς μᾶς ἐπιτραπεῖ ὁ ἰσχυρισμός – ἔμφυτης ντροπαλοσύνης. Μὰ ἦταν τελικὰ καὶ κάτι περισσότερο, κάτι πληρέστερο. Ἦταν μιὰ αὐθεντικὴ μαρτυρία τῆς ἐκκλησιαστικότητάς του.

Ὁ Χρῆστος Γιανναρᾶς δὲν πίστευε πὼς εἶχε κατακτήσει τὴν Ἀλήθεια. Ἐπεδίωξε στὸ βίο του νὰ σχετιστεῖ μὲ Αὐτὴν πρωτίστως διὰ τοῦ λόγου, μὰ ὄχι μόνο μὲ αὐτόν. Ἡ πείνα καὶ ἡ δίψα ποὺ αἰσθανόταν γιὰ τὸν Θεὸ ἀπὸ τὰ νεανικά του χρόνια· ἡ αὐστηρότητα καὶ ἡ ἀπαιτητικότητα πρὸς τὸν ἑαυτό του· τὸ ἦθος τῆς ἐλευθερίας καὶ ἡ ὁρμὴ τοῦ ἔρωτα· οἱ σπουδές του καὶ οἱ πνευματικές του ἀναζητήσεις· ἡ ἀγάπη γιὰ τὴ φιλοσοφία, καὶ ὁ ἔρωτας γιὰ τὴ θεολογία· ἡ ἀνάδειξη τοῦ ἑλληνικοῦ τρόπου καὶ ἡ μετοχὴ στὰ κοινὰ τῆς πόλης· ἡ κοινωνία διὰ τῆς συγγραφῆς καὶ ἡ εὐθύνη τῆς διδασκαλίας περιγράφουν τὴ δική του σχέση ὡς πρόσωπο μὲ τὴν Ἀλήθεια.

Τρεις κριτικές στον Φώτη Κόντογλου

από Μάριος Νοβακόπουλος

-10 Αυγούστου 2025

Άγριο πράγμα η κριτική. Απαραίτητο βέβαια, καθώς κάθε γεγονός του πνεύματος πρέπει να αξιολογείται, να συναντά τις εμπειρίες και τις γνώσεις των άλλων ανθρώπων και να αναμετράται με αυτές. Όμως πολύ συχνά παίρνει πολεμική μορφή, γεννά πάθη, οργίλες απαντήσεις και ανταπαντήσεις. 

Κάποτε η απόρριψη είναι προαποφασισμένη, και ο κρίνων αναζητά εκ των υστέρων να την δικαιολογήσει. Ο δε συμπαθών την υπό κρίση ιδέα ή τον δημιουργό της, μπορεί να μην θέλει να φανεί αρνητικός ή να δώσει βάση σε κάποια λεπτομέρεια που μπορεί να μην του άρεσε. Έτσι έχουμε αντί κριτικής, πανηγυρικούς λόγους. Μία φιλική κριτική λοιπόν, από κάποιον που γενικώς εκτιμά και συμφωνεί με το(ν) κρινόμενο αλλά θέλει να εκφράσει αντιρρήσεις, είναι ιδιαίτερα χρήσιμη. Η καλή της πίστη και διάθεση είναι αφ’ ενός δεδομένη, όπως και η σύμπνοια με τον τρόπο σκέψης του κρινομένου. Αυτή η εξοικείωση, αφ’ ετέρου, βοηθά να εντοπίζει κενά και πιθανές αστοχίες, που θα παρέβλεπαν όσοι έμειναν στον έπαινο.

Στο κείμενο αυτό θα συναντήσουμε έναν ζωγράφο και λογοτέχνη, να κρίνεται από τρεις φιλοσόφους. Από τη μία, ο Φώτης Κόντογλου ο Κυδωνιεύς, συναρπαστική μορφή της γενιάς του ’30, ανανεωτής του νεοελληνικού πολιτισμού με πλούσιο έργο και συγχρόνως πύρινος υπερασπιστής της εκκλησιαστικής και λαϊκής παράδοσης απέναντι σε οθνείους νεωτερισμούς. Από την άλλη, ο λυρικός φιλόσοφος, δοκιμιογράφος και μεταφραστής φιλοσοφίας Χρήστος Μαλεβίτσης· ο Χρήστος Γιανναράς, από τους πλέον επιδραστικούς φιλοσόφους και θεολόγους της Μεταπολίτευσης· και ο πατήρ Νικόλαος Λουδοβίκος, σημαίνων εκπρόσωπος της ορθόδοξης φιλοσοφίας στις ημέρες μας. Και οι τρεις τρέφουν μεγάλο θαυμασμό και σεβασμό για τον Φώτη Κόντογλου. Η κριτική τους, παρότι μοναδική για τον καθένα τους, ακολουθεί μία κοινή γραμμή:

«Η Μετα-φυσική ως αρρώστια και ως Γιορτή»

Tου Χρήστου Γιανναρά

Γιορτή της Παναγιάς του Δεκαπενταυγούστου –«καλή Παναγιά» εύχονται στα νησιά μας, το γλωσσικό ομόλογο του «καλή Ανάσταση» ή «καλά Χριστούγεννα».

Όσοι καταλαβαίνουν ασυμβίβαστη τη διαφορά της Εκκλησίας από τη θρησκεία (κατανόηση που όριζε κάποτε την πολιτισμική ιδιαιτερότητα του Έλληνα), βλέπουν στο πρόσωπο της Παναγιάς τη «Θεοτόκο»: τη γυναίκα που έδωσε σάρκα στην ελευθερία του Θεού από την ίδια τη θεότητά του, ελευθερία μανικού έρωτα για το πλάσμα του –να υπάρξει άνθρωπος ο Θεός χωρίς να καταλύεται το «όλως έτερον» της θεότητας. «Νενίκηνται της φύσεως οι όροι», ψέλνει η Εκκλησία γι’ αυτή τη γέννα του Θεού από άνθρωπο, πρώτη και μοναδική στην Ιστορία ταύτιση της ελευθερίας με την Αιτιώδη Αρχή του υπαρκτικού γεγονότος.

Όσοι δεν καταλαβαίνουν τη διαφορά της Εκκλησίας από τη θρησκεία, την αλλοτρίωση του εκκλησιαστικού γεγονότος όταν θρησκειοποιείται (αλλοτρίωση που όρισε την πολιτισμική ιδιαιτερότητα της μεταρωμαϊκής Δύσης), βλέπουν στο πρόσωπο της Παναγιάς κυρίως την «Παρθένο» (the Virgin, la Vierge). Θέλουν να ξορκίσουν τον πρωτόγονο ενοχικό φόβο για τη σεξουαλικότητα. Φόβο που ακόμα φυλακίζει τη γυναίκα στην «μπούργκα», να κρυφοβλέπει τον κόσμο αόρατη ως φύλο, τον ίδιο φόβο που στα θρησκευτικά περιβάλλοντα θέλει να κρύψει, να εξαφανίσει τη γυναικεία χάρη, ιδιαίτερα τα μαλλιά (γιατί άραγε τα μαλλιά;), ακόμα και να τα ξυρίσει, όπως οι φανατικοί Εβραίοι στις γυναίκες τους. Την ιεροποίηση της βιολογικής παρθενίας, περίπου λατρεία, τη γεννάει η φυσική θρησκεία, το τυφλό ένστικτο θωράκισης του εγώ απέναντι στον φόβο για το άγνωστο υπερβατικό.

Ἡ Πεντηκοστή

Χρῆστος Γιανναρᾶς

Μετὰ τὴν Ἀνάσταση καὶ Ἀνάληψη τοῦ Χριστοῦ, ἡ εὐρύτερη ὁμάδα τῶν μαθητῶν του – «ὄχλος ὀνομάτων ὡς ἑκατὸν εἴκοσιν» – «ἦσαν προσκαρτεροῦντες ὁμοθυμαδὸν τῇ προσευχῇ καὶ τῇ δεήσει» (Πραξ. 1,14-15) στὸ ὑπερῶο τῆς Ἱερουσαλήμ. Ὅμως αὐτὴ ἡ σύναξη δὲνἀποτελοῦσε ἀκόμα Ἐκκλησία. Ἦταν μιὰ συνάθροιση ἀνθρώπων ποὺ τοὺς ἔνωναν κοινὲς μνῆμες καὶ κοινὲς ἐλπίδες, ἀνθρώπων πτοημένων, δίχως σαφῆ ἐπίγνωση γιὰ τὸ τί προσκαρτεροῦν καὶ γιὰ ποιό ἔργο ἔχουν κληθεῖ. Πρὶν ἀπὸ λίγες ἀκόμα μέρες ρωτοῦσαν τὸν Διδάσκαλό τους,ἂν μέσα στὴν ἴδια αὐτὴ χρονιὰ θὰ ἐλευθέρωνε τὸν ἰουδαϊκὸ λαὸ ἀπὸ τὸ ζυγὸ τῶν Ρωμαίων καὶ θὰ ἀποκαθιστοῦσε τὸ Βασίλειο τοῦ Ἰσραήλ (Πραξ. 1,6). Ἀκόμα καὶ μετὰ τὴν ἐμπειρία τῆς Ἀνάστασης, οἱ προσδοκίες τους φαίνεται πὼς δὲν ξεπερνοῦσαν τὰ ὅρια ἐγκόσμιων προγραμμάτων καὶ φιλοδοξιῶν.
Οἱ ἄνθρωποι αὐτοὶ καὶ ἡ συνάθροισή τους μεταμορφώνονται ριζικὰ μὲ τὸ γεγονὸς τῆς Πεντηκοστῆς. Ὁ Λουκᾶς ἐπιχειρεῖ νὰ μᾶς περιγράψει τὴνἐμπειρία τῆς μέρας ἐκείνης, χρησιμοποιώντας εἰκόνες ποὺ μποροῦν νὰ συστήσουν μιὰ κάποια ἀναλογία: Ἦσαν καὶ πάλι «ὁμοθυμαδὸν ἐπὶ τὸαὐτὸ ἅπαντες» –συναγμένοι στὸ γνωστὸ ὑπερῶο τῆς Ἱερουσαλήμ. Καὶ «ἄφνω ἐγένετο ἐκ τοῦ οὐρανοῦ ἦχος, ὥσπερ φερομένης πνοῆς βιαίας καὶ ἐπλήρωσεν ὅλον τὸν οἶκον οὗ ἦσαν καθήμενοι» (ΙΙραξ, 2,1-2) – κάτι σὰν θόρυβος βίαιου ἀνέμου, ποὺ μοιάζει νὰ ἔρχεται ἀπὸ ψηλὰ καὶ γεμίζει τὸ χῶρο τῆς σύναξης τῶν μαθητῶν. Καὶ μαζὶ κάποιο εἶδος ὀπτικῆς ἐμπειρίας, σὰν νὰ μοιράζονται πύρινες γλῶσσες –«γλῶσσαι ὡσεὶ πυρός» – πάνω στοὺς συναγμένους μαθητές, «καὶ ἐπλήσθησαν ἅπαντες Πνεύματος Ἁγίου».

Ἀλλὰ ἂν οἱ ἐμπειρίες τῶν συμβάντων μόνο μὲ ἀναλογικὲς εἰκόνες μποροῦν νὰ διατυπωθοῦν, ἡ μεταβολὴ ποὺ συντελεῖται στοὺς μαθητὲς μὲ τὴν «πλήρωσή» τους ἀπὸ τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιο ἔχει πολὺ συγκεκριμένες, αἰσθητὲς σὲ ὅλους ἐκδηλώσεις: «Ἤρξαντο λαλεῖν ἐτέραις γλώσσαις» – ἀρχίζουν ξαφνικὰ νὰ μιλᾶνε ὅλες τὶς γλῶσσες τῶν λαῶν καὶ τῶν φυλῶν ποὺ ἔχουν μαζευτεῖ στὴν Ἱερουσαλὴμ γιὰ τὴ γιορτὴ τῆς Πεντηκοστῆς. Καθένας ἀπὸ τὸ πλῆθος ἀκούει ἀπὸ τὸ στόμα τῶν μαθητῶν καὶ τὴ δική του διάλεκτο, «ἐξίσταντο δὲ πάντες καὶ ἔθαυμαζον». Καὶ αὐτοὶ οἱ κατατρομαγμένοι ὣς τότε μαθητές, ἄνθρωποι ἁπλοί, ὄχι διανοούμενοι – «ἀγράμματοι καὶ ἰδιῶται», καθὼς σημειώνει ὁ Λουκᾶς – ἀρχίζουν νὰ κηρύττουν στοὺςὄχλους «τὰ μεγαλεία του Θεοῦ», μὲ τὴν ἄνεση καὶ τὴ σοφία πολύπειρων ρητόρων. Τώρα πιὰ ξέρουν τί εἶναι καὶ τί ἐπαγγέλλονται, γνωρίζουν τὸ νόημα τῶν γεγονότων ποὺπροηγήθηκαν καὶ σὲ ποιά προοπτικὴ ζωῆς καλοῦν μὲ τὸ κήρυγμά τους τοὺς ἀνθρώπους. Τοὺς καλοῦν νὰ βαφτιστοῦν γιὰ νὰ λάβουν καὶ αὐτοὶ «τὴν δωρεὰν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος» – νὰμετάσχουν στὴν πάντοτε ἀνοιχτὴ πιὰ δυνατότητα τῆς Πεντηκοστῆς. Καὶ τοὺς «τρισχιλίους» ποὺ βαφτίζονται τὴν πρώτη μέρα, τοὺς συνάζουν στὴν τράπεζα τῆς Εὐχαριστίας – «ἐν τῇκλάσει τοῦ ἄρτου». Ταυτόχρονα, «πολλά τε τέρατα καὶ σημεῖα διὰ τῶν ἀποστόλων ἐγίνετο» – θεραπεῖες ἀσθενῶν, ἰάσεις δαιμονισμένων, ἀκόμα καὶ ἀναστάσεις νεκρῶν, ὅπως τῆς Ταβιθᾶ στὴν Ἰόππη.


Η ἐπιφοιτήση τοῦ Ἁγίου Πνεύματος δὲν εἶναι μιὰ μαγικὴ προσθήκη ἱκανοτήτων καὶ χαρισμάτων στὸν ἄν­θρωπο. Εἶναι μιὰ ἀπελευθέρωση τῶν δυνατοτήτων τῆς ζωῆς ποὺ δὲν ἔχει τίποτα τὸ ἄλογο καὶ «ὑπερφυσικό». Τὸ Πνεῦμα ἐπιφοιτᾶ στὴ φύση μας μεταβάλλοντας ὄχι τὸ λόγο τῆς φύσης (αὐτὸ ποὺ εἶναι ἡ φύση μας), ἀλλὰ τὸν τρόπο ὑπάρξεώς της, τὸν τρόπο συστάσεως τῆς ὑπόστασής μας. Δεχόμενοι τὸ Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ παύουμε νὰ ὑπάρχουμε ἀντλώντας ὑπόσταση ἀπὸ τὴν ἀναγκαιότητα τῆς βιολογικῆς διαδοχῆς καὶ τῆς αὐτονομημένηςἀτομι­κότητας. Ὑπάρχουμε, ἐπειδὴ τὸ θέλημα τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ ζωοποιεῖ καὶ συνιστᾶ καὶ ὑποστασιαζει τὸ εἶναι μας. Αὐτὴ ἡ ἐλευθερία ἀπό τὴ φυσικὴ ἀναγκαιότητα καὶ ὁσυντονισμὸς τῆς ὕπαρξής μας μὲ τὸ ζωοποιὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ ἔχει ὡς ὀργανικὸ ἀποτέλεσμα ὅλα τὰ «σημεῖα» ποὺ ἀναφέρει ἢ Γραφὴ στὴ ζωὴ τοῦ Χριστοῦ καὶ τῶν Ἀποστόλων – «σημεῖα» ποὺ τὰ ζεῖ ἀδιάκοπα ἡ Ἐκ­κλησία καὶ στὰ πρόσωπα τῶν ἁγίων της.

 
Οἱ θεραπεῖες τῶν ἀσθενῶν καὶ ἡ γλωσσολαλία καὶ ἡ θεολογικὴ σοφία καὶ ὅποια ἄλλα χαρίσματα, εἶναι οἱ καρποὶ τῆς ἀναγέννησης τοῦ ἀνθρώπου «ἐν Ἅγιῳ Πνεύματι».

 Ὅπως στὴγέννηση τοῦ ἀνθρώπου εἶναι μιὰ θαυ­μαστῆ ἔκπληξη οἱ πρῶτες ἐκδηλώσεις τῆς ζωῆς: ἡ πρώ­τη ἀνάσα καὶ τὸ πρῶτο κλαυθμύρισμα, καὶ ἀργότερα τὸ πρῶτο χαμόγελο καὶ ἡ ἔκφραση στὸ βλέμμα καὶ οἱ πρῶτες λέξεις ποὺ ἀρθρώνει τὸ βρέφος – θαυμαστές, ἀλλὰ καὶ αὐτονόητες φανερώσεις τῆς προσωπικότητας ποὺ γεννιέται – ἔτσι θαυμαστοί, ἀλλὰ καὶ αὐτονόητοι εἶναι καὶ οἱ καρποὶ τῆς ἀναγέννησης τοῦ ἀνθρώπου «ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι». Κι ἂν δὲν γίνονται πάντοτε φανεροὶ αὐτοὶ οἱ καρποί, δὲν εἶναι γιατὶ τὸ Πνεῦμα χορηγεῖται μὲ ποσοτικὲς διαφοροποιήσεις – «οὐ γὰρ ἐκ μέτρου δίδωσιν ὁ Θεὸς τὸ Πνεῦμα» (Ἰωαν. 3,34) – ἀλλὰ γιατὶ εἶναι διαφοροποιημένες ὁπωσδήποτε οἱ ἀντιστάσεις θανάτου ποὺ ἀναπτύσσει ἡ ἐλευθερία μας.

Ἀπὸ τὸ βιβλίο «Ἀλφαβητάρι τῆς Πίστης» (Πρώτη κυκλοφορία: Δόμος, 1983. Επανακυκλοφόρησε το 2016 από τις εκδόσεις Ίκαρος.)
Εικόνα: "Η Πεντηκοστή". Έργο Θεοφάνους του Κρητός. Βρίσκεται στο τέμπλο της Μονής Σταυρονικήτα, του Αγίου Όρους.

πηγή ψηφιακού κειμένου: Aντίφωνο
Ανάρτηση από: geromorias.blogspot.com

Καλό ταξείδι στο ΦΩΣ Δάσκαλε! Καλή Ανάσταση!

Κλικ στην εικόνα ή ΕΔΩ

" Περιμένοντας την Ανάσταση" - Εισαγωγή στο Θείο Δράμα.

Ο Χρήστος Γιανναράς αναφέρεται στη Μεγάλη Εβδομάδα.
από εκπομπή της ΕΡΤ, δεκαετίας '80

Ο Χρήστος Γιανναράς για τον άνθρωπο, την Εκκλησία και τον κόσμο

Αυτή η σειρά έξι μερών ( εδώ ενοποιημένα) παρουσιάζει μια συναρπαστική και πλούσια πνευματικά συνομιλία μεταξύ του Έλληνα φιλοσόφου και θεολόγου Χρήστου Γιανναρά και του επισκόπου Μαξίμ (Βασίλιεβιτς).

 
Βιντεογραφημένο το 2010 στο ήρεμο μοναστήρι Escondido στην Καλιφόρνια από τον μοντέρ Ivan Andrijanic, ο διάλογος διερευνά θεμελιώδη θέματα της χριστιανικής θεολογίας και της υπαρξιακής φιλοσοφίας. Με χαρακτηριστική διαύγεια και στοχαστική θέρμη, ο Γιανναράς στοχάζεται το μυστήριο της Αγίας Τριάδας, τη μυστηριακή πραγματικότητα της Θείας Ευχαριστίας, τη μεταμορφωτική φύση της αγάπης, τη βαθιά σημασία της ελευθερίας, τον ρόλο του πολιτισμού και την εσχατολογική χαρά του Πάσχα.

Αφιέρωμα στον Χρήστο Γιανναρά

π. Θωμάς Χρυσικός, π. Σπυρίδων Τσιμούρης, Δημήτρης Μαυρόπουλος, π. Μιλτιάδης Ζέρβας, Θεόδωρος Παντούλας

Διοργάνωση: περιοδικό «ΠΕΙΡΑΪΚΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ»

9 Φεβρουαρίου 2025, 11η έκθεση Ορθόδοξου Χριστιανικού βιβλίου από τις εκδόσεις Εν πλω. 

Xρ. Γιανναράς: Γιατί άλυτο το πρόβλημα της παιδείας στην Ελλάδα σήμερα;

Ο Χρήστος Γιανναράς, σημείον αντιλεγόμενον

Του Βασίλη Ξυδιά 

Στη σκέψη του Χρήστου Γιανναρά μπορεί κανείς να διακρίνει δύο βασικές πτυχές. Η πρώτη είναι η θεολογική· αφορά στη χριστιανική πίστη και ιδιαίτερα στην αντίληψη της Εκκλησίας για τον άνθρωπο. Στην ίδια αυτή πτυχή, τη θεολογική, θα πρέπει να περιλάβουμε τις ιστορικές και εκκλησιολογικές του μελέτες, σαν ερμηνευτικές εφαρμογές της θεολογικής του προσέγγισης, καθώς και τα φιλοσοφικά του έργα, σαν επεξεργασίες της «γραμματικής» και του «συντακτικού» της θεολογικής του γλώσσας. Η δεύτερη πτυχή είναι η πολιτισμική· είναι μια κριτική θεώρηση του Νέου Ελληνισμού σε συσχέτιση με τον Δυτικό Πολιτισμό. Πρόκειται βέβαια για μια συμβατική διάκριση, αφού οι δύο αυτές πτυχές δεν μπορούν στην πραγματικότητα να διαχωριστούν. Είναι δύο όψεις ενός και του αυτού νομίσματος.

Το κείμενο χωρίζεται σε τρία μέρη: Το πρώτο είναι κατά κάποιο τρόπο εισαγωγικό. Αναφέρεται στο ιστορικό πλαίσιο εντός του οποίου διαμορφώθηκε ως θεολόγος ο Χρήστος Γιανναράς. Έχω την εντύπωση ότι χωρίς μια τέτοια ιστορική αναδρομή, πιάνοντας μάλιστα το νήμα από αρκετά παλιά, είναι πολύ δύσκολο, ίσως και αδύνατο, να αντιληφθεί κάποιος τι ακριβώς σήμαινε, και τι σημαίνει, ο Χρήστος Γιανναράς για την ορθόδοξη θεολογία. Στο δεύτερο, που είναι το κύριο μέρος του κειμένου, προσπαθώ να εκθέσω τα βασικά σημεία της θεολογικής σκέψης του, όπως τουλάχιστον εγώ τα αντιλαμβάνομαι. Το τρίτο μέρος είναι ένα είδος επιλόγου, μια συνοπτική αποτίμηση με δυο λόγια για την επίδραση που είχε η θεολογική συνεισφορά του στον χώρο της Εκκλησίας και γενικότερα στην ελληνική κοινωνία.

Α. Από τον οργανωσιακό ηθικισμό στη θεολογική γενιά του ’60

Βασίλης Ξυδιάς: "Ο Χρήστος Γιανναράς, σημείον αντιλεγόμενον"

Διονύσης Σκληρης

Το περιοδικό "Φρέαρ", που μόλις ανέβηκε στο Διαδίκτυο, μου έδωσε τη χαρά να επιμεληθώ και ένα δεύτερο μέρος του αφιερώματος στη σκέψη του Χρήστου Γιανναρά. Αν το πρώτο μέρος είχε επικεντρώσει στη φαινομενολογία, αυτό εστιάζει στο ερωτικό γεγονός κατά τον Χρήστο Γιανναρά. Παραθέτω ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα από το άρθρο του Βασίλη Ξυδιά:

Ολόκληρο το κείμενο του Βασίλη Ξυδιά ΕΔΩ ή ΚΛΙΚ στην εικόνα 

Βασίλης Ξυδιάς

Ο Χρήστος Γιανναράς, σημείον αντιλεγόμενον (απόσπασμα)

"Ο Γιανναράς αναφέρεται στον έρωτα όχι σαν μια άλογη ενστικτώδη ορμή, αλλά ως την πλέον λογική και πιο βαθειά και ριζική παρόρμηση, ενόρμηση του ανθρώπου να σχετιστεί με τον κόσμο, με τους άλλους ανθρώπους και εν τέλει με τον Θεό.

 Αυτό ξεκινά από τους αρχαίους Έλληνες φιλοσόφους, που βλέπουν τον Έρωτα και το Νείκος ως κοσμικές δυνάμεις, αλλά η διαφορά του Γιανναρά και των Πατέρων της Εκκλησίας με τους αρχαίους είναι ότι οι αρχαίοι αντιλαμβάνονται τις κοσμικές αυτές δυνάμεις ως απρόσωπες, ενώ ο Χριστιανισμός εισάγει στον προβληματισμό αυτόν το στοιχείο του Προσώπου. Ο χριστιανικός έρωτας έχει να κάνει με τις σχέσεις προσώπων.

Θα πρέπει δε να υπογραμμιστεί ότι στην ορθόδοξη θεολογία ο έρωτας ταυτίζεται με την αγάπη, παρά την αντίθετη εντύπωση.

 Θα τολμούσα δε να πω ότι αν υπάρχει μία διαφορά της Ορθοδοξίας με τον Δυτικό Χριστιανισμό (Ρωμαιοκαθολικισμό και Προτεσταντισμό) που να έχει νόημα για τον σύγχρονο άνθρωπο, αυτή δεν είναι τα κλασικά δογματικά που όλοι ξέρουμε (από ποιον εκπορεύεται το Άγιο Πνεύμα κ.λπ.), αλλά το πώς αντιλαμβανόμαστε τη σχέση Έρωτα και Αγάπης.

Η α-νοησία είναι ανέορτη.

 

 ΧΡΗΣΤΟΣ ΓΙΑΝΝΑΡΑΣ 

 

" Μοιάζει να έχει χαθεί, για το μεγαλύτερο ποσοστό του ανθρώπινου πληθυσμού στον πλανήτη σήμερα, η επίγνωση της διαφοράς ανάμεσα στη γιορτή και στην επιπόλαιη τέρψη. 

Η απώλεια μετριέται σε διάρκεια ενός ή των δύο τελευταίων αιώνων – τα Χριστούγεννα, λ.χ., τι σήμαιναν για τον παππού ή τον προπάππου μας και τι σημαίνουν για μας σήμερα;

Ένας ή και δύο αιώνες είναι διάρκεια ασήμαντη (σε σχέση με την ηλικία του σύμπαντος ή και σε σχέση με την ύπαρξη έλλογης ζωής πάνω στη γη). 

Πάντως, σε οποιοδήποτε βάθος χρόνου, τη γιορτή τη γεννούσε η απάντηση στο ερώτημα: από ποια αιτία και για ποιο σκοπό υπάρχει ο «κόσμος», γιατί ο λόγος-τρόπος της ύπαρξης των υπαρκτών να συνιστά κόσμημα αρμονίας, τάξης και κάλλους;

Δεν απασχολούσε όλους το ερώτημα, υπήρχαν πάντοτε και άνθρωποι άσκεφτοι, βοσκηματώδεις, που απλώς επιβίωναν χάρη στις ορμές αυτοσυντήρησης – χωρίς ερωτήματα για την αιτία και τον σκοπό της ύπαρξης. Υπήρχαν, ίσως και να πλεόναζαν, οι άσκεφτοι, αλλά τον χρόνο τον μετέπλαθαν σε Ιστορία μόνο όσοι πάλευαν να διακρίνουν «νόημα» της ύπαρξης. Αποτύπωναν την πάλη τους στην Τέχνη, στη Φιλοσοφία, στο «Πολιτικόν Αθλημα».

Σήμερα, για πρώτη ίσως φορά, ο χρόνος κυλάει, αλλά Ιστορία δεν γράφεται.

Συμβαίνουν πολλά και διάφορα, όπως συμβαίνουν και σε μια μυρμηγκοφωλιά ή σε κυψέλη μελισσών. Αφορούν στην ικανοποίηση του ενστίκτου και των ορμών επιβίωσης, όχι στο ερώτημα: γιατί η επιβίωση, γιατί η ύπαρξη. Τα όσα συμβαίνουν μεταποιούνται αμέσως σε «πληροφορία», η πληροφορία αξιολογείται χρηστικά, πουλιέται σαν «είδηση». Για να είναι ευπώλητη η είδηση πρέπει να εντυπωσιάσει, γι’ αυτό και υποτάσσεται ολοκληρωτικά στην προτεραιότητα του εντυπωσιασμού:

Χρήστος Γιανναράς: Το τραύμα της θεολογίας

από Θανάσης Παπαθανασίου

-18 Δεκεμβρίου 2024

Θέλω να σας ευχαριστήσω από τα βάθη της καρδιάς μου για την πρόσκληση, και για την ευκαιρία αυτή[1], να συνεισφέρω δυο λόγια για έναν δάσκαλο της γενιάς μου, και όχι μόνο. Για τον Χρήστο Γιανναρά, που πριν από 99 ημέρες τον αποχαιρετίσαμε στο Πρώτο Κοιμητήριο της Αθήνας. Και με συγκινεί που αυτή η δυνατότητα μου δίνεται εδώ, στην αγαπημένη Κύπρο.

Με την φράση «Το τραύμα της θεολογίας» στον τίτλο της εισήγησής μου, προσπαθώ να συνοψίσω την πολυδιάστατη κληρονομιά του Χρήστου Γιανναρά. Αλλά, γιατί τραύμα; Είναι γεγονός πως, μόλις μιλήσουμε για τραύμα, σκεφτόμαστε κάτι εφιαλτικό: μια εμπειρία που έχει χτυπήσει βάναυσα τον άνθρωπο, τον κάνει λειψό και έκτοτε βαραίνει τη ζωή του.

Ωστόσο, τραύμα δεν είναι μόνο αυτό. Υπάρχει κι ένα αλλιώτικο τραύμα. Ένα τραύμα το οποίο δεν με κάνει λειψό, αλλά (αντιθέτως) χωρίς το οποίο θα μείνω λειψός. Είναι αυτό που τραγουδά στο «Άσμα Ασμάτων» η αγαπημένη: «Τετρωμένη ἀγάπης ἐγώ» - «Είμαι τραυματισμένη από την αγάπη». Καθόσον η αγάπη δεν επικολλάται απλώς στην ανθρώπινη ύπαρξη. Διαποτίζει την ύπαρξη, την χαράζει, την ορίζει.

Να ‘σαι λοιπόν κατ’ αυτό τον τρόπο τραυματισμένος από την θεολογία, είναι η περίπτωση του Χρήστου Γιανναρά. Σε μια οδοιπορία όπου λαβώνεσαι και λαβώνεις. Θυμάμαι ότι ο Χριστός όρισε τους μαθητές του ως οδοιπόρους, και ως απαραίτητα εφόδιά τους τούς υπέδειξε το ραβδί του οδοιπόρου και το μαχαίρι. Και παρακάτω μας βεβαιώνει η Γραφή ότι ο λόγος του Θεού είναι «πιο κοφτερός κι από δίκοπο σπαθί». Για σκεφτείτε: Στο δίκοπο σπαθί, η μια του κόψη βλέπει απέναντι, η άλλη του κόψη βλέπει εσένα που το κρατάς. Το σπαθί κρίνει τον απέναντι, αλλά κρίνει και εσένα. Καλείσαι να κόψεις, μόνο αν είσαι έτοιμος να κοπείς. Αυτή ακριβώς η επίγνωση (ότι και ο ίδιος υπόκεισαι στο σπαθί του λόγου που κρατάς) ξεχωρίζει τον φιλότιμο τετρωμένο της θεολογίας, από τον τυφλωμένο σταυροφόρο. Για τον τυφλωμένο σταυροφόρο, το μαχαίρι του έχει μια και μόνο όψη: μονάχα αυτήν που κοιτάζει απέναντι.

Συζητώντας λοιπόν επί χρόνια με τον Χρήστο Γιανναρά, και συζητώντας τώρα για τον Χρήστο Γιανναρά, έχω την αίσθηση ότι κάθε γραπτό του αποπνέει αυτό ακριβώς: «Τετρωμένος θεολογίας εγώ». Κάθε γραπτό του αποπνέει την υπαρξιακή και παθιασμένη βίωση της θεολογίας, την λογική και κριτική, μα όχι νοησιαρχική. Αυτό εισέπραττε ο αναγνώστης των γραπτών του: έξαψη˙ είτε ο αναγνώστης ταυτιζόταν, είτε ακόμη κι αν εκνευριζόταν μαζί του. Έξαψη πάντα, αδιαφορία, ποτέ!

Αναφορά στον Χρήστο Γιανναρά (1935-2024)

του Λεωνίδα Σταματελόπουλου

τινὰ νοητὴν εἰδωλολατρείαν εἰδωλοποιοῦντες ἐν ἑαυτοῖς,

τὰ μὴ ὄντα ὠς ὄντα ἔχουσι

Μέγας Βασίλειος

…βαραίνει η θεολογική αναπηρία πάνω στη ζωή του τόπου:

αλλοτριώνει την Εκκλησία,

αποπροσανατολίζει τη διανόηση, εγκαταλείπει την πολιτική,

αφήνει δίχως νόημα, μέσα στον παραλογισμό και το άγχος,

την καθημερινότητα των περισσότερων ανθρώπων

Χρήστος Γιανναράς, Καταφύγιο ιδεών, Αθήνα 20016σ. 178.

Δεν μπορούσες να σπουδάζεις θεολογία από τη δεκαετία του ’80 κι εντεύθεν δίχως να έρθεις σε επαφή με το έργο του του Χρήστου Γιανναρά. Υπήρχαν και άλλοι αξιόλογοι καθηγητές θεολογίας, αλλά ήταν ο Χρήστος Γιανναράς που όχι μόνον είχε συγγράψει σημαντικά βιβλία συστηματικής θεολογίας αλλά, έχοντας εξέλθει των τειχών των θεολογικών σπουδαστηρίων, δίδασκε φιλοσοφία και παρενέβαινε στον δημόσιο διάλογο.

 Στον λόγο του συμπλεκόταν θεολογία, φιλοσοφία και κριτική του πολιτισμού, με πολιτικές συνέπειες, με τρόπο θαρραλέο και αποφασιστικό. Έχοντας διαμορφώσει τα θεολογικά και φιλοσοφικά του κριτήρια είχε επεκταθεί, με προσωπικό και πρωτότυπο τρόπο, και στα πεδία της πολιτικής, της τέχνης, των φυσικών επιστημών, όχι μέσα από την εξαντλητική πραγμάτευσή τους, τα πεδία στα οποία είχε εμβαθύνει ήταν άλλα, αλλά κτίζοντας γέφυρες διαλόγου.

Για τον Χρήστο Γιανναρά η φιλοσοφία δύναται να μην είναι απλώς έκφραση ταξικών ή ατομικών συμφερόντων ή απόρροια της βούλησης για ισχύ – εδώ, με άλλα λόγια, δεν έχουν θέση οι λεγόμενες «ερμηνευτικές της υποψίας» – και για τούτο, πίστευε στην αυτονομία της συνείδησης, συνείδηση όχι αποκομμένης από τις υπόλοιπες λειτουργίες της ύπαρξης, και ότι η, εν συνόλω θεωρούμενη ύπαρξη, μπορεί να καθοδηγήσει τις ανθρώπινες πράξεις αντί να ποδηγετείται από τις πρακτικές. Από εδώ απέρρεε και η μέριμνά του να παρέμβει στις συνειδήσεις δίνοντας έμφαση στον πολιτισμό, μετασχηματίζοντας τη φιλοσοφική και θεολογική του σκέψη σε κριτική του πολιτισμού. Η σκέψη του είχε βαθύτατα προσωπικές ρίζες, όχι ως απλό θεωρητικό διαφέρον, αλλά υπό την έννοια ότι αναζητούσε από τη θεολογία και τη φιλοσοφία έναν προσανατολισμό του βίου, ενώ οι ίδιες οι προσωπικές εμπειρίες του έπαιρναν θεωρητικό σχήμα. Για παράδειγμα, η αντιπαράθεσή του προς τον εκδυτικισμό της εγχώριας θεολογίας ρίζωνε στις εμπειρίες του στην εξωεκκλησιαστική οργάνωση της Ζωής, όπως επίσης και στις ακαδημαϊκές του σπουδές στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Το θεμέλιο της σκέψης του Χρήστου Γιανναρά είναι γνωσιολογικό και συνοψίζεται στην αποφατική γνωσιολογική στάση, στην οποία εμπεριέχεται η έννοια της εμπειρίας και της σχέσης. Μόνιμα γνωρίσματα της σκέψης του, το αίτημα της εμπειρικής μετοχής στο γινωσκόμενο, η προσπάθεια να μην αυτονομείται το σημαίνον από το σημαινόμενο ούτε οι ιδέες από την πραγματικότητα, και η επαλήθευση να μετατίθεται από την ατομική κρίση στον διυποκειμενικό λόγο. Με αυτή την έννοια, γινόταν η απόπειρα να μην εξαντλείται η αλήθεια στη διατύπωσή της, δίχως τούτο να σημαίνει απόρριψη της λογικής ή καταφυγή στον ατομοκεντρικό μυστικισμό ή ακόμη, στις, όποιες, συναισθηματικές βεβαιότητες. Εν τέλει, κρίσιμο αίτημα της φιλοσοφικής του στάσης είναι να μην απολυτοποιείται η μέθοδος, ώστε να έχουμε έγκυρες γνωστικές διατυπώσεις. Ο γνωσιολογικός αυτός αποφατισμός είναι το θεμέλιο επί του οποίου θα συντεθεί φιλοσοφία και θεολογία στο έργο του. Συγχρόνως, θεώρησε την ηθική ως οντολογική σε αντιδιαστολή με την κατανόησή της ως ένα έξωθεν επιβαλλόμενο σύστημα, δεοντολογικό και άσχετο προς το Είναι, σύνολο αρχών. Συνεπώς, εξέφρασε μία ηθική της αυθεντικότητας του ανθρώπου. Στην προοπτική των ανωτέρω, η μεταφυσική έπαυε να είναι νοησιαρχική και καθίστατο εμπράγματη, κατά την ρήση του Λορεντζάτου, σχήμα σκέψης που ανέπτυξε σε έκταση και βάθος ο Γιανναράς.

Ένας μεγάλος Δάσκαλος» Αφιέρωμα στο μακαριστό καθηγητή Χρήστο Γιανναρά

ΕΝΟΡΙΑ​ ΕΝ ΔΡΑΣΕΙ

«Ένας μεγάλος Δάσκαλος» Αφιέρωμα στο μακαριστό καθηγητή Χρήστο Γιανναρά (1ο)

Συμμετέχουν:

• Πρωτοπρεσβύτερος π. Νικόλαος Λουδοβίκος, Συγγραφέας, Καθηγητής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων,

 
• Πρωτοπρεσβύτερος π. Ανδρέας Ανδρεόπουλος, Καθηγητής Πανεπιστημίου του Winchester• Norman Russell, Καθηγητής Πατρολογίας και Βυζαντινής Θεολογίας, Επίτιμος ερευνητής του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης,

• Σωτήρης Μητραλέξης, Ερευνητικός εταίρος στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου.

Συντονίζει ο Πρωτοπρεσβύτερος π. Σπυρίδων Τσιμούρης, Θεολόγος.

Δίκοπη η αρχοντιά

Χρήστος Γιανναάς| 15 Jan 2023

«Ταπεινά φρονώ», έλεγαν οι Έλληνες σοφοί (όταν και όσο υπήρχαν), προκειμένου να εκφράσουν γνώμη, άποψη, εμπειρική βεβαιότητα. Όποιον αποφαινόταν εκφέροντας τη γνώμη του σαν ισχυρισμό, δεν τον εμπιστεύονταν – λογάριαζαν επιπόλαιη και πιθανόν εσφαλμένη κάθε ατομική βεβαιότητα. Γίνεται έγκυρη γνώση η ατομική βεβαιότητα, μόνο όταν «κοινωνείται» – όταν «πάντες ομοδοξούσι (έχουν ομού την δόξαν – γνώμη – εμπειρική πιστοποίηση) και έκαστος επιμαρτυρεί». Η «α-λήθεια» (η μη λήθη – απόκρυψη, η λογική φανέρωση – εμφάνεια) προϋποθέτει κοινωνούμενη τη σημαινόμενη εμπειρία.

Μια τέτοια γνωσιοθεωρία (διάκριση της έγκυρης – ορθής γνώσης από την πλάνη ή το ψεύδος) βρίσκεται στους αντίποδες του τρόπου οργάνωσης και πραγμάτωσης του συλλογικού βίου, αλλά και της ατομικής ανθρώπινης ύπαρξης σήμερα. Σήμερα, στον παγκοσμιοποιημένο τρόπο του βίου ή πολιτισμό, αλήθεια είναι η γνώση, που την εγκυρότητά της την εγγυάται μια υπέρτατη, αλάθητη αυθεντία ή μια κοινή των ανθρώπων συμφωνία – σύμβαση. Μπορούμε να συν-εννοηθούμε, σήμερα, όχι με βάση την εμπειρία της άμεσης σχέσης με την πραγματικότητα, αλλά μόνο με μια βουλητική, ατομική συγκατάθεση ή άρνηση – απόρριψη της κοινής σύμβασης που αφορά στη σημαινόμενη από τις λέξεις εμπειρία.

«Χρήστος Γιανναράς: H πρόκληση της Θεολογίας στη σύγχρονη Ελλάδα. Σημείο αντιλεγόμενο.»

Στο φιλόξενο εκκλησάκι του Αγίου Ανδρέα την Δευτέρα 11 Νοεμβρίου σε μία εκδήλωση μνήμης και τιμής μίλησαν και συζήτησαν για τον Χρήστο Γιανναρά και το έργο του, η Νάνσυ Φουσέκη, ο Βασίλης Ξυδιάς και ο Αλέξανδρος Μιστριώτης.