Αντικαπιταλιστικές πολιτικές στον καιρό του κορωνοϊού | του Ντέιβιντ Χάρβεϊ

Ο καθηγητής Ντέιβιντ Χάρβεϊ, αρκετά γνωστός γενικά στην Ελλάδα και πιο ειδικά στο «κοινό» του Δρόμου, δεν θα μπορούσε να μην είναι από τους πρώτους που επιχειρούν μια αρχική βαθιά βουτιά στην πανδημία του κορωνοϊού. Μια βουτιά από πολλές σκοπιές διερευνητική των πιθανών εξελίξεων, που ξεκινά με μια απότομη και πυκνή κατάδυση στο φόντο του προβλήματος. Περιέργως, όσο το κείμενο προχωρά το περιβάλλον γίνεται πιο ευκρινές, και ευκολότερα κατανοητές οι διάφορες πτυχές της πανδημίας, όπως και οι αντιτιθέμενες επιδιώξεις και προσδοκίες κάθε πολιτικού και κοινωνικού σχηματισμού. Ο Χάρβεϊ έχει το προσόν να ξεδιαλύνει ένα περίπλοκο κουβάρι έτσι που σταδιακά να αποκαλύπτεται η «απλή» πραγματικότητα με όλες τις αντιφάσεις της. Καλή ανάγνωση!

του Ντέιβιντ Χάρβεϊ*

Ο

ταν προσπαθώ να ερμηνεύσω, να κατανοήσω και να αναλύσω την καθημερινή ροή ειδήσεων, τείνω να εντοπίζω τι συμβαίνει υπό το φόντο δύο διακριτών αλλά συνδεόμενων μοντέλων για το πώς λειτουργεί ο καπιταλισμός. Το πρώτο επίπεδο είναι η χαρτογράφηση των εσωτερικών αντιφάσεων της κυκλοφορίας και της συσσώρευσης του κεφαλαίου ενόσω η χρηματική αξία ρέει προς αναζήτηση κέρδους μέσω των διαφορετικών «στιγμών» (όπως τις αποκαλεί ο Μαρξ) της παραγωγής, υλοποίησης (κατανάλωσης), διανομής και επανεπένδυσης. Αυτό είναι ένα μοντέλο της καπιταλιστικής οικονομίας ως σπειροειδούς κίνησης ατελείωτης επέκτασης ανάπτυξης. Γίνεται αρκετά περίπλοκο καθώς ξεδιπλώνεται μέσω, για παράδειγμα, των γεωπολιτικών αντιπαραθέσεων, της άνισης γεωγραφικής ανάπτυξης, των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, των κρατικών πολιτικών, των τεχνολογικών αναδιαρθρώσεων και του συνεχώς μεταβαλλόμενου ιστού των καταμερισμών της εργασίας και των κοινωνικών σχέσεων.

Θεωρώ ότι το μοντέλο αυτό ενσωματώνεται σε ένα ευρύτερο πλαίσιο κοινωνικής αναπαραγωγής (σε νοικοκυριά και κοινότητες), σε μια διαρκώς μεταβαλλόμενη μεταβολική σχέση με τη φύση (συμπεριλαμβανομένης της «δεύτερης φύσης» της αστικοποίησης και του δομημένου περιβάλλοντος) και με κάθε είδους πολιτισμικούς, επιστημονικούς (βασισμένους στη γνώση), θρησκευτικούς και πιθανούς κοινωνικούς σχηματισμούς που οι άνθρωποι γενικά δημιουργούν στο χώρο και στο χρόνο. Αυτές οι τελευταίες «στιγμές» ενσωματώνουν την ενεργή έκφραση των ανθρώπινων επιθυμιών, αναγκών και ορέξεων, τη λαχτάρα για γνώση και νόημα και την εξελισσόμενη αναζήτηση για πληρότητα σε ένα πλαίσιο μεταβαλλόμενων θεσμικών ρυθμίσεων, πολιτικών αμφισβητήσεων, ιδεολογικών συγκρούσεων, απωλειών, ηττών, ματαιώσεων και αλλοτριώσεων οι οποίες αναπτύχθηκαν σε έναν κόσμο με έντονη γεωγραφική, πολιτιστική, κοινωνική και πολιτική ποικιλομορφία. Αυτό το δεύτερο μοντέλο αποτελεί τη δική μου κατανόηση του παγκόσμιου καπιταλισμού ως διακριτού κοινωνικού σχηματισμού, ενώ το πρώτο αφορά τις αντιφάσεις εντός του οικονομικού κινητήρα που τροφοδοτεί αυτόν τον κοινωνικό σχηματισμό σε ορισμένες οδούς της ιστορικής και γεωγραφικής του εξέλιξης.

Το γεγονός ότι η επιδημία έπληξε την Κίνα οδήγησε τον υπόλοιπο κόσμο να αντιμετωπίσει εσφαλμένα το πρόβλημα ως κάτι που συμβαίνει «εκεί πέρα». Το αγκάθι που έβαλε ο ιός στη θριαμβευτική πορεία ανάπτυξης της Κίνας θεωρήθηκε ακόμη και καλό νέο από ορισμένους κύκλους της διοίκησης του Τραμπ…

Φιλανθρωπική αποικιοκρατία

Το φιλανθρωπικό-βιομηχανικό σύμπλεγμα

(Απόσπασμα από το βιβλίο Δεκαεφτά αντιφάσεις και το τέλος του καπιταλισμού, του Ντέιβιντ Χάρβεϊ, εκδόσεις Μεταίχμιο, 2015, σελ. 342-344)

Σε ένα εκπληκτικό και αποκαλυπτικό mea culpa που δημοσιεύτηκε στους New York Times, ο Peter Buffet, συνθέτης και γιος του θρυλικού δισεκατομμυριούχου επενδυτή Warren Buffet, αφηγείται τη συνάντησή του με τον κόσμο της καπιταλιστικής φιλανθρωπίας, όταν πριν από μερικά χρόνια πήρε μια δωρεά από τον πατέρα του για να δημιουργήσει ένα φιλανθρωπικό ίδρυμα. Από νωρίς, αφηγείται, «διαπίστωσα κάτι που άρχισα να το αποκαλώ Φιλανθρωπική Αποικιοκρατία… Άνθρωποι (στους οποίους περιλαμβανόμουν και εγώ) που ήξεραν ελάχιστα πράγματα για έναν συγκεκριμένο τόπο πίστευαν ότι θα μπορούσαν να λύσουν κάποιο τοπικό πρόβλημα… λαμβάνοντας ελάχιστα υπόψη τους την κουλτούρα, τη γεωγραφία ή τους κοινωνικούς κανόνες». Διαχειριστές επενδύσεων, ηγέτες επιχειρηματικών ομίλων και αρχηγοί κρατών «αναζητούσαν απαντήσεις με το δεξί χέρι σε προβλήματα που άλλοι στην ίδια αίθουσα είχαν δημιουργήσει με το αριστερό χέρι». Ενώ η φιλανθρωπία γίνεται τεράστιος επιχειρηματικός κλάδος (με 9,4 εκατομμύρια ανθρώπους που απασχολούνται με τη διαχείριση 316 δισεκατομμυρίων δολαρίων μόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες), οι παγκόσμιες ανισότητες συνεχίζουν να αναπτύσσονται ανεξέλεγκτα, «καθώς το σύστημα που δημιουργεί τεράστιο πλούτο για τους λίγους καταστρέφει όλο και περισσότερες ζωές και κοινότητες». Η φιλανθρωπία γίνεται μια μορφή «καθησυχασμού της συνείδησης», η οποία απλώς «επιτρέπει στους πλούσιους να κοιμούνται καλύτερα τη νύχτα, ενώ δίνουν σε άλλους όσα αρκούν για να μην εκραγεί το καζάνι. Σχεδόν κάθε φορά που κάποιος νιώθει καλύτερα κάνοντας κάτι καλό, στην άλλη άκρη του κόσμου (ή στην απέναντι πλευρά του δρόμου) κάποιος άλλος αλυσοδένεται ακόμα περισσότερο σε ένα σύστημα το οποίο δεν θα επιτρέψει την αληθινή ανάπτυξη της φύσης του ή τη δυνατότητα να ζήσει μια χαρούμενη και γεμάτη ζωή. (1)

Ντέιβιντ Χάρβεϊ - Η ιστορία του νεοφιλελευθερισμού

Τι έχουν πει οι νεοφιλελεύθεροι...

«Υπάρχουν δύο υπερδυνάμεις στον κόσμο σήμερα. Από τη μία οι ΗΠΑ και από την άλλη η υπηρεσία πιστοληπτικής αξιολόγησης Moody’s. Οι ΗΠΑ μπορούν να σε καταστρέψουν με βόμβες και η Moody’s υποβαθμίζοντας τα ομόλογα σου. Και πιστέψτε με δεν είναι ξεκάθαρο, πάντα, ποιος είναι ο πιο δυνατός από τους δύο».

THOMAS FRIEDMAN

«Ένας δικτάτορας μπορεί να διοικεί φιλελεύθερα, όπως μια δημοκρατική κυβέρνηση μπορεί να διοικεί χωρίς ίχνος φιλελευθερισμού. Προσωπικά προτιμώ μια φιλελεύθερη δικτατορία παρά μια δημοκρατία χωρίς φιλελευθερισμό»

Φρήντριχ φον Χάγιεκ...

Του Σωτήρη Κοντογιάννη

Στα τέλη της δεκαετίας του 1970 ο νεοφιλελευθερισμός, ένα περιθωριακό μέχρι εκείνη τη στιγμή ακαδημαϊκό ρεύμα που είχε γεννηθεί στο τέλος του Β'Παγκόσμιου Πόλεμου, κατέκτησε, κυριολεκτικά, τον πλανήτη. Η "νεοφιλελεύθερη επανάσταση" ξεκίνησε σχεδόν ταυτόχρονα από τρία διαφορετικά σημεία -από τις ΗΠΑ του Τζίμι Κάρτερ, την Βρετανία της Μάργκαρετ Θάτσερ και την Κίνα του Ντενγκ Σιαο-Πινγκ. Η στροφή ήταν ραγδαία και κοσμογονική: “Οι μελλοντικοί ιστορικοί” γράφει ο Ντέιβιντ Χάρβεϊ στο καινούργιο του βιβλίο “Νεοφιλελευθερισμός – Παρελθόν και Παρόν” που κυκλοφόρησε πρόσφατα και στα ελληνικά από τις εκδόσεις Καστανιώτη, “πιθανώς να ανατρέχουν στα έτη 1978-1980 ως ένα επαναστατικό σημείο καμπής στην κοινωνική και οικονομική ιστορία του κόσμου”.

Ο Ντέιβιντ Χάρβεϊ είναι σήμερα καθηγητής Ανθρωπολογίας στο Πανεπιστήμιο της Πόλης της Νέας Υόρκης. Στις εγκυκλοπαίδειες αναφέρεται σαν ένας από τους μεγαλύτερους ακαδημαϊκούς γεωγράφους του κόσμου. Τα βιβλία του όμως που τον έχουν κάνει διάσημο δεν έχουν σχέση ούτε με τον ακαδημαϊσμό ούτε με την γεωγραφία: ο Χάρβεϊ είναι μαρξιστής. Στις συνεντεύξεις του είναι ξεκάθαρος: η μοναδική ελπίδα για την ανθρωπότητα είναι η επανάσταση και ο σοσιαλισμός.

Το βιβλίο ξεκινάει με...

 μια ιστορική αναδρομή στην πορεία επικράτησης του νεοφιλελευθερισμού.

Στις ΗΠΑ η στροφή ξεκίνησε από την Κεντρική Τράπεζα (FED). Το 1979, ύστερα από μόλις 17 μήνες θητεία, ο Γουίλιαμ Μίλερ παραχώρησε την θέση του στην κορυφή της Κεντρικής Τράπεζας των ΗΠΑ (Federal Reserve Bank) στον Πολ Βόλκερ. Οι ΗΠΑ υπέφεραν την εποχή εκείνη από υψηλό πληθωρισμό. Ο Μίλερ, όμως, δεν ανησυχούσε -όπως δεν ανησυχούσαν και οι περισσότεροι οικονομολόγοι της εποχής του. Σύμφωνα με τις κυρίαρχες θεωρίες της εποχής ένας "μέτριος" πληθωρισμός ήταν αναγκαίος και για την ανάπτυξη και για τον έλεγχο της ανεργίας.

David Harvey- Στα μονοπάτια της σκέψης

Ανάρτηση από: geromorias.blogspot.com

Ντέιβιντ Χάρβεϊ για την Ελληνική Κρίση

Ο σπουδαίος ερευνητής του νεοφιλελευθερισμού και της καπιταλιστικής οικονομίας, σε μία πολύ ενδιαφέρουσα ομιλία, δίνει τις απόψεις του για τον Νεοφιλελευθερισμό, για την Ελληνική κρίση, τι θέλουν οι αγορές για το ευρώ αλλά και για εμάς και κυρίως ποιες οι επιπτώσεις της νεοφιλελεύθερης λαίλαπας στην κοινωνία και στην Δημοκρατία.

Παρακολουθήστε το, αξίζει το κόπο. Ο Χάρβεϊ τα έλεγε εδώ και 8 χρόνια. Εμείς τα ζούμε σήμερα.

Ο Nτέιβιντ Χάρβεϋ και η πολιτική οικονομία του δημόσιου χώρου της Αθήνας

του Γιώργου Βελεγράκη

Ρόι Λίχτενστάιν, «Οφθαλμαπάτη με κεφάλι Λεζέ και πινέλο», 1973
Ένα από τα λιγότερο γνωστά, αλλά πολύ σημαντικά κατά τη γνώμη μου «χωρικά έργα» του Χάρβεϋ είναι το κείμενο Η πολιτική οικονομία του δημόσιου χώρου (The political economy of public space) που εκδόθηκε το 2006 στις ΗΠΑ ως μέρος του συλλογικού έργου Οι πολιτικές του δημόσιου χώρου (The politics of public space) υπό την επιμέλεια των Neil Smith και Setha Low.1 Το κείμενο διερευνά τη σχέση μεταξύ της φυσικής υπόστασης του αστικού δημόσιου χώρου και των πολιτικών αυτού που νοείται ως δημόσια σφαίρα. Η δημόσια σφαίρα για τον Χάρβεϋ, όπως και για το σύνολο των ριζοσπαστών γεωγράφων, δεν είναι καθολική και αχωρική, ώστε στο πλαίσιό της να τελείται απρόσκοπτα ο δημόσιος δημοκρατικός διάλογος της αστικής δημοκρατίας, αλλά, αντίθετα, υπόκειται στις συγκεκριμένες γεωγραφικές και ιστορικές δεσμεύσεις του φυσικού χώρου. Γι’ αυτό ο σχεδιασμός και η φυσική υλικότητα της χωρικής οργάνωσης δεν μπορεί να αντιμετωπίζεται ως δευτερεύον ζήτημα ή εκτός θέματος. Οι διάφορες γεωγραφίες του χώρου (και ειδικά στην πόλη ο σχεδιασμένος και οργανωμένος δημόσιος χώρος) είναι αυτές που επιβεβαιώνουν, αναιρούν ή αλλάζουν τις κοινωνικές και πολιτικές σχέσεις της δημόσιας σφαίρας. Συνεπώς, είναι εύλογα τα ερωτήματα πώς ο φυσικός σχεδιασμός του δημόσιου χώρου της πόλης αντιστοιχεί σε πιο αυταρχικές ή πιο δημοκρατικές μορφές διακυβέρνησης2 και πώς σχετίζεται με τη δυνατότητα πολιτικής κινητοποίησης.