Η Κούβα θέλει την αγορά … χωρίς τον καπιταλισμό!
Του Ρενώ Λαμπέρ* από το Άρδην Τ. 110
«Πρέπει οι Κουβανοί να κερδίσουν, διαφορετικά εμείς θα χάσουμε τα πάντα, ακόμα και την ελπίδα», έγραφε ο Ζαν-Πωλ Σαρτρ, λίγους μήνες μετά τη νίκη των ανταρτών με επικεφαλής τον Φιντέλ Κάστρο ενάντια στη δικτατορία του Φουλχένσιο Μπατίστα. Σχεδόν εξήντα χρόνια αργότερα, πού βρίσκεται το μικρό νησί που έριξε το γάντι στους γίγαντες του εικοστού αιώνα; Τα αναμφισβήτητα επιτεύγματα, κυρίως στον τομέα της υγείας, δεν καλύπτουν πλέον τις ρωγμές που διατρέχουν το οικοδόμημα του καραϊβικού σοσιαλισμού μετά την κατάρρευση του σοβιετικού μπλοκ. «Το κουβανικό μοντέλο δεν λειτουργεί πια ούτε για μας», παραδεχόταν ο Κάστρο, τον Σεπτέμβριο του 2010.
Ο πρόεδρος Ραούλ Κάστρο ανακοίνωσε ότι προτίθεται να παραιτηθεί το 2018. Προβλέπεται ότι θα τον αντικαταστήσει ο πρώτος αντιπρόεδρος, Μιγκέλ Ντίας Κάνελ, γεννημένος ένα χρόνο μετά την άφιξη των ανταρτών στην Αβάνα, το 1959. Μια τέτοια μεταβίβαση εξουσίας θα αποτελούσε μια μικρή επανάσταση, στο πλαίσιο των αλλαγών που ο Ραούλ Κάστρο επιχειρεί να προωθήσει ώστε να «εκσυγχρονίσει» το κουβανικό οικονομικό μοντέλο.
Αμερικάνικες σακαράκες, ερειπωμένες προσόψεις, ξεπερασμένη αισθητική: Για τους περισσότερους παρατηρητές, η κουβανική καθημερινή ζωή απεικονίζει τον απαρχαιωμένο χαρακτήρα της πολιτικής της ρητορικής: επικαλούμενο τον κομμουνισμό, το νησί μοιάζει να έχει καθηλωθεί στο παρελθόν. Η μυρωδιά της ναφθαλίνης καλύπτεται μόνο από τις αναθυμιάσεις παραφίνης. Σε ηλικία 86 ετών, ο πρόεδρος Ραούλ Κάστρο σπάνια αρχίζει τις ομιλίες του χωρίς να σβήσει κεριά. «Τα 55 χρόνια της διακήρυξης του σοσιαλιστικού χαρακτήρα της επανάστασης», κατά την έναρξη του 7ου Συνεδρίου του Κομμουνιστικού Κόμματος της Κούβας (PCC), στις 16 Απριλίου 2016. «Η 161η επέτειος από τη γέννηση του εθνικού μας ήρωα, Χοσέ Μαρτί», στα εγκαίνια του λιμανιού Ελ Μαριέλ, στις 27 Ιανουαρίου 2014. Τα «55 χρόνια από τον θρίαμβο της επανάστασης», στο τέλος της συνεδρίασης της 8ης κοινοβουλευτικής περιόδου της Εθνοσυνέλευσης, στις 21 Δεκεμβρίου 2013…
Αν, από την Πλατεία της Επανάστασης, στην Αβάνα, μέχρι τα τεράστια πανό που σηματοδοτούν την είσοδο στην πόλη του Σιενφουέγος, τα πρόσωπα των ηρώων της Σιέρα Μαέστρα μοιάζουν πανταχού παρόντα, αυτό γίνεται ίσως λιγότερο για να θυμίζει ένα παρωχημένο παρελθόν και περισσότερο για να δώσει ουσία σε μια σημερινή πραγματικότητα. Χωρίς αμφιβολία, το νησί είναι ακινητοποιημένο, αλλά μέσα στο παρόν: το παρόν μιας επανάστασης πάντα υπό αμφισβήτηση.
Εξήντα χρόνια σχεδόν μετά τον «θρίαμβό» της, μένει να δούμε πώς οι μπαρμπούδος θα εκτιμούσαν την εξέλιξη της χώρας για την οποία έδωσαν τη ζωή τους. Αν ξαναζούσε σήμερα ο Ερνέστο «Τσε» Γκεβάρα θα αναγνώριζε άραγε τη γη που τον υποδέχτηκε; Μήπως η συνέχεια του αγώνα θα τον εξέπληττε τόσο όσο η αλλαγή; Δεν είναι τόσο σίγουρο, αφού ένας δημοσιογράφος που διέσχισε το νησί το 2011 κοπιάζει ακόμα να βρει τα ίχνη του, έξι χρόνια αργότερα…
Μουσείο της επανάστασης, στην Αβάνα. Οι αίθουσες του πρώην προεδρικού μεγάρου αφηγούνται, χρόνο με τον χρόνο, το έπος ενός αντάρτικου με χίλιες και μια αναζωπυρώσεις: Επίθεση κατά του στρατοπέδου
Μονκάδα, στις 26 Ιουλίου του 1953. Επιβίβαση στο σκάφος
Γκράνμα, 25 Νοεμβρίου 1956. Νικηφόρα άφιξη του Φιντέλ Κάστρο στην Αβάνα, 8 Ιανουαρίου 1959
[1] (1)… Διηγήσεις των επικών μαχών στις ύπουλες συγκρούσεις του Ψυχρού Πολέμου, μία μόνο αίθουσα αφιερωμένη σε οικονομικά και κοινωνικά θέματα. Και, μάλιστα, υπό επισκευή: οι επισκέπτες καλούνται να τη διασχίσουν γρήγορα.