Στερώντας το «απαραίτητο έθνος» από απαραίτητες πρώτες ύλες: Η Κίνα απαντά στις ΗΠΑ

Σωτήρης Μητραλέξης

Στις 19 Φεβρουαρίου 1998, η υπουργός Εξωτερικών Μαντλίν Ολμπράιτ χαρακτήρισε τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής ως «το απαραίτητο/αναντικατάστατο έθνος». Αυτή η φράση έγινε η επιτομή του αμερικανικού εξαιρετισμού: ειδικοί κανόνες ισχύουν για τις ΗΠΑ, και οι κανόνες που ισχύουν για τον υπόλοιπο κόσμο δεν χρειάζεται να ισχύουν για τις ΗΠΑ. Ο Ντόναλντ Τραμπ επανέλαβε αυτό το μήνυμα στην ορκωμοσία της δεύτερης θητείας του: «Θα είμαστε μια χώρα όπως καμία άλλη, γεμάτη […] εξαιρετισμό». Είναι φυσικό να ακολουθεί η βαθιά έκπληξη των ΗΠΑ όταν άλλες χώρες ανταποδίδουν ή αντιδρούν -που είναι ακριβώς αυτό που έκανε η Κίνα.

Τα γεγονότα των αρχών Οκτωβρίου 2025 αντιπροσωπεύουν μια κρίσιμη κλιμάκωση στην παρατεταμένη αντιπαλότητα μεταξύ Κίνας και ΗΠΑ, όπου το Πεκίνο αξιοποίησε την απαράμιλλη κυριαρχία του στον τομέα των κρίσιμων ορυκτών για να επιβάλει ένα καθεστώς ελέγχου των εξαγωγών που έχει αντίκτυπο σε όλες τις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού. 

Στις 9 Οκτωβρίου, το Υπουργείο Εμπορίου (MOFCOM) και η Γενική Διοίκηση Τελωνείων εξέδωσαν μια σειρά τεσσάρων ανακοινώσεων (με αριθμούς 56 έως 59) που θεσπίζουν συλλογικά τους αυστηρότερους περιορισμούς για τα στοιχεία σπάνιων γαιών (REE) και τις βοηθητικές τεχνολογίες μέχρι σήμερα. Τα μέτρα αυτά βασίζονται σε προηγούμενους περιορισμούς, αλλά εισάγουν πρωτοφανές εύρος και εξωεδαφικότητα, στοχεύοντας όχι μόνο τα ίδια τα ορυκτά, αλλά και την υποδομή της εξόρυξης, της επεξεργασίας και της χρήσης/εφαρμογής τους.

Η ανακοίνωση αριθ. 61, που αποτελεί το επίκεντρο, επεκτείνει τις απαιτήσεις αδειοδότησης εξαγωγών σε δώδεκα από τα δεκαεπτά REE (σπάνιες γαίες), ενσωματώνοντας πέντε νεωστί ελεγχόμενα στοιχεία: δυσπρόσιο, τέρβιο, ύττριο, γαδολίνιο και σκάνδιο. Τα στοιχεία αυτά είναι απαραίτητα για την παραγωγή μόνιμων μαγνητών υψηλής απόδοσης, όπως τα κράματα νεοδυμίου-σιδήρου-βορίου, τα οποία αποτελούν πάνω από το 90% της παγκόσμιας προσφοράς και είναι απαραίτητα για εφαρμογές που κυμαίνονται από κινητήρες ηλεκτρικών οχημάτων έως ανεμογεννήτριες και προηγμένους ημιαγωγούς.

Ναρκοθετημένος ο δρόμος για ειρήνη στη Γάζα

12/10/2025

ΜΗΤΡΑΛΕΞΗΣ ΣΩΤΗΡΗΣ

Στον δημόσιο λόγο δίδεται αυτές τις μέρες η αίσθηση πως βρισκόμαστε στην εφαρμογή του “Ειρηνευτικού Σχεδίου Τραμπ-Νετανιάχου των 20 σημείων για τη Γάζα”, και συνεπώς στο τέλος του πολέμου. Η πραγματικότητα διαφέρει από πολύ έως αρκετά.

Το μόνο που έχει συμφωνηθεί μέχρι στιγμής για τη Γάζα είναι η πρώτη φάση, δηλαδή πέρα από καθ’ αυτήν την μέχρι νεωτέρας κατάπαυση του πυρός, (α) η απελευθέρωση των ομήρων εκατέρωθεν (ήτοι όλων των ζώντων και τεθνεώτων ομήρων που διατηρεί η Χαμάς και σημαντικού αριθμού των πολιτικών κρατουμένων – στη διεθνή αντίληψη, ομήρων – που διατηρεί το Ισραήλ στις φυλακές του), (β) η είσοδος ανθρωπιστικής βοήθειας, και (γ) η μερική και τμηματική αποχώρηση του ισραηλινού στρατού από μέρος των κατεχομένων παλαιστινιακών εδαφών (όπως τα αναφέρει η υφήλιος αλλά και οι ΗΠΑ, ακόμη και η Ελλάδα, όπως θα ήταν καλή ιδέα να πληροφορήσει κάποιος ενίους τινάς τηλεοπτικά θαλερούς υπουργούς της κυβέρνησής της).

Αυτά τα τρία σημεία περιγράφουν περισσότερο μια ακόμη κατάπαυση του πυρός με αμφίβολη διάρκεια, παρά ένα συμφωνημένο ειρηνευτικό σχέδιο. Προσωρινές καταπαύσεις πυρός είχαμε τον Νοέμβριο του 2023 και τον Ιανουάριο του 2025 (με οκτώ γύρους ανταλλαγής ομήρων). Από κει και πέρα, ήδη οι γραμμές έχουν χαραχθεί. Το μεν Ισραήλ έχει ξεκαθαρίσει δια της ηγεσίας του ότι δεν υπάρχει κανένα ενδεχόμενο διάνοιξης προοπτικής παλαιστινιακού κράτους, ή πλήρους αποχώρησης του ισραηλινού στρατού από τη Γάζα, ενώ δηλώνει πως η Χαμάς θα αφοπλιστεί “είτε με το καλό, είτε με το άγριο” – και το “άγριο” εδώ, το οποίο επιχειρείται ανεπιτυχώς εδώ και δύο έτη, δεν προδιαθέτει σε μια τήρηση εκεχειρίας.

«Η Ελλάδα κινδυνεύει σοβαρά να γίνει «αυτοφωράκιας» του Ισραήλ»! - Σωτήρης Μητραλέξης

Maria Nikolakaki

Oct 08, 2025

Παρακολούθησα με εξαιρετικό ενδιαφέρον την συζήτηση του Σωτήρη Μητραλέξη στο Militaire.gr και επειδή την θεωρώ σημαντική για όλους τους Έλληνες αναδημοσιεύω και εδώ.

Ο Σωτήρης Μητραλέξης είναι ερευνητικός εταίρος στο University College London, επισκέπτης καθηγητής στο IOCS του Cambridge, διδάκτωρ φιλοσοφίας της Freie Universität Berlin, διδάκτωρ πολιτικής επιστήμης και διεθνών σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου (βραβείο Ελληνικού Οργανισμού Πολιτικών Επιστημόνων 2018) και διδάκτωρ θεολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Έχει διατελέσει επίκουρος καθηγητής στο Istanbul Sehir University και έχει εργαστεί ως ερευνητής στα Πανεπιστήμια Princeton, Cambridge, Ερφούρτης και Peterhouse, Cambridge. Επίσης έχει διατελέσει εντεταλμένος διδάσκων στο Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και στο Πανεπιστήμιο του Βοσπόρου. Έχει εκδώσει τη μονογραφία “Ever-Moving Repose” (Cascade, 2017) και τις “Σχέσεις Εκκλησίας-Κράτους” (Αρμός, 2019) και έχει (συν)επιμεληθεί τους συλλογικούς τόμους “Πέρα από την Επιστήμη και τη Θρησκεία: Νέες Φιλοσοφικές και Ιστορικές Προσεγγίσεις” (Ροπή, 2021), “Mapping the Una Sancta” (Winchester University Press, 2023) και άλλους.

Σωτήρης Μητραλέξης:Εξαγορά χρόνου παρά οδικός χάρτης ειρήνης στη Γάζα

Ο διεθνολόγος Σωτήρης Μητραλέξης, μιλώντας στον 98.4 εκτίμησε πως το σχέδιο Τραμπ για την Γάζα , είναι πρακτικά ανεφάρμοστο και χωρίς ουσιαστικές δεσμεύσεις για το Ισραήλ, προβλέποντας ακόμη και την πλήρη αμνήστευση της Χαμάς, την πλήρη εξάλειψη της οποίας έχει διακηρύξει ο Νετανιάχου και ταυτόχρονα "ενταφιάζει" οποιαδήποτε προοπτική παρά τα ψηφίσματα του ΟΗΕ και τις αναγνωρίσεις από περισσότερα κράτη, της υπόθεσης δύο κρατών στη περιοχή.

 
Κατά τον κ. Μητραλέξη, η κίνηση Τραμπ είναι περισσότερο εξαγορά χρόνου για την κατάσταση διεθνούς πίεσης και απομόνωσης που φουντώνει για την κυβέρνηση του Ισραήλ, ώστε με τυχόν άρνηση της Χαμάς, να πέσουν οι "ευθύνες" συνέχισης της αιματοχυσίας πάνω της.

 Όμως για τον κ. Μητραλέξη, η "αγορά χρόνου" με συναίνεση και αραβικών - μουσουλμανικών χωρών, μπορεί να αποτελεί ένα ακόμη βήμα για νέο πλήγμα στο Ιράν, για το οποίο ως φαίνεται και το ίδιο προετοιμάζεται ήδη.

Γιατί για τον Κυριάκο Μητσοτάκη «δεν είναι γενοκτονία»;

Ανέβηκε: 21/09/2025

Σωτήρης Μητραλέξης

Σε συνέντευξή του την Τετάρτη 17 Σεπτεμβρίου στον Νίκο Χατζηνικολάου, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης ρωτήθηκε για την κατάσταση στη Γάζα και αν αυτή συνιστά γενοκτονία: «Όχι, δεν θα χρησιμοποιούσα αυτόν τον όρο. Αυτός είναι ένας πολύ βαρύς όρος, ο οποίος απαιτεί άλλου είδους… Και μην ξεχνάμε ότι υπάρχουν και όμηροι και ότι το Ισραήλ αυτή τη στιγμή, με τα όποια προβλήματά του, είναι μια δημοκρατία η οποία αντέδρασε σε μια αδιανόητης βιαιότητας επίθεση». Πρόσθεσε ότι η κατάσταση είναι «ανεπίτρεπτη» και συνιστά «μεγάλη ανθρωπιστική καταστροφή», την οποία έχει συζητήσει επανειλημμένως με Ισραηλινούς ηγέτες. Αυτή η διατύπωση, πέρα από τις κατά φαντασίαν στρατηγικές σχέσεις Ελλάδας-Ισραήλ, αντανακλά τις νομικές υποχρεώσεις που απορρέουν από διεθνείς συμβάσεις, ιδίως τη Σύμβαση για την Πρόληψη και Τιμωρία του Εγκλήματος της Γενοκτονίας (1948). Η πρόσφατη αναφορά της Ανεξάρτητης Διεθνούς Επιτροπής Έρευνας του ΟΗΕ (Independent International Commission of Inquiry on the Occupied Palestinian Territory, including East Jerusalem, and Israel), δημοσιευμένη στις 16 Σεπτεμβρίου 2025 (A/HRC/60/CRP.3), η οποία καταλήγει ότι το Ισραήλ έχει διαπράξει γενοκτονία στη Γάζα, εντείνει την πίεση για δράση από κράτη, όπως η Ελλάδα.

Σωτήρης Μητραλέξης: Η ρευστή γεωπολιτική κατάσταση

Ο διεθνολόγος Σωτήρης Μητραλέξης, σε μια εφ όλης της ύλης συζήτηση στον 98.4 για τις ραγδαίες και διαρκώς μεταβαλλόμενες εξελίξεις , γεωπολιτικά, οικονομικά και κοινωνικά, εξηγεί γιατί βασικές σταθερές όπως εμφανίζονταν τα προηγούμενα χρόνια, ρευστοποιούνται με ταχύτητα θέτοντας μεγάλα ερωτήματα σε Ευρώπη, Μέση Ανατολή , όπου ένας δεύτερος πόλεμος στη Δυτική Ασία είναι προ των πυλών αλλά και οι προεμφυλιακές καταστάσεις (;) στις ΗΠΑ με πιο πρόσφατο κρίκο στην αλυσίδα την πολιτική δολοφονία του Τσάρλι Κέρκ, αναδύουν επάλληλες κρίσεις την ώρα που η γεωγραφία ενός κόσμου που έχει αναδυθεί στον Αφρο-Ευρασιατικό χώρο, δείχνει πως το κέντρο βάρους των εξελίξεων μετατοπίζεται αστραπιαία.

Από την ανάλυση του, δεν λείπει η Ελλάδα , οι ανοιχτές προκλήσεις και τα θολά αναγνώσματα ενός κόσμου που αλλάζει , την ώρα που εμείς όπως λέει επιχειρούμε να δώσουμε απαντήσεις με στρατηγικές προηγούμενων δεκαετιών που σταδιακά εκλείπουν.

Το Γεωπολιτικό ντόμινο, οι παγκόσμιες ανακατανομές ισχύος και η Ελλάδα

Σωτήρης Μητραλέξης - Κωνσταντίνος  Γρίβας - Δημήτρης Σταθακόπουλος

Μια μεγάλη συζήτηση για τις οριακές γεωπολιτικές, γεωστρατηγικές, οικονομικές και εθνικές πτυχές των μεγάλων και περιφερειακών ανασχεδιασμών ισχύος και συμφερόντων με παγκόσμια διάσταση. Μεταδόθηκε στις 28 Ιουν 2025 απο την εκπομπή «Αντιθέσεις» και θεωρώ οτι αξιζει να αφιερώσει ο καθένας μας περίπου 3 ώρες (2:50), για να ακούσει μια εξαιρετική ανάλυση πολιτικού ρεαλισμού!

 

Ο γενικευμένος πόλεμος στην Μέση Ανατολή , η αλλαγή του "χάρτη" της στο πεδίο των δυνάμεων προβολής ισχύος και η επίδραση στις παγκόσμιες γεωστρατηγικές τοποθετήσεις

Η εύθραυστη εκεχειρία Ισραήλ- Ιράν, τι σηματοδοτεί στο βάθος, ο ρόλος που διαμορφώνει για την υπερδύναμη στο διεθνές πεδίο ο Τράμπ, οι θέσεις Κίνας - Ρωσίας - Ινδίας και οι άλλοι περιφερειακοί παίκτες

Οι προεκτάσεις στους  μεγάλους ενεργειακούς δρόμους, τις εφοδιαστικές αλυσίδες και οι διεθνοπολιτικές συνέπειες

Τι σκηνικό διαμορφώνεται στην Ανατολική Μεσόγειο, ο ρόλος της Τουρκίας και η θέση της Ελλάδας σε ένα κόσμο γενικευμένης αβεβαιότητας

Το Γεωπολιτικό Ντόμινο οι παγκόσμιες ανακατανομές ισχύος και η Ελλάδα

Στις "Αντιθέσεις" μια μεγάλη συζήτηση για τις οριακές γεωπολιτικές, γεωστρατηγικές, οικονομικές και εθνικές πτυχές των μεγάλων και περιφερειακών ανασχεδιασμών ισχύος και συμφερόντων με παγκόσμια διάσταση

Ο γενικευμένος πόλεμος στην Μέση Ανατολή , η αλλαγή του "χάρτη" της στο πεδίο των δυνάμεων προβολής ισχύος και η επίδραση στις παγκόσμιες γεωστρατηγικές τοποθετήσεις

Η εύθραυστη εκεχειρία Ισραήλ- Ιράν το σηματοδοτεί στο βάθος, ο ρόλος που διαμορφώνει για την υπερδύναμη στο διεθνές πεδίο ο Τράμπ, οι θέσεις Κίνας - Ρωσίας - Ινδίας και οι άλλοι περιφερειακοί παίκτες

Οι προεκτάσεις στους μεγάλους ενεργειακούς δρόμους, τις εφοδιαστικές αλυσίδες και οι διεθνοπολιτικές συνέπειες

Τι σκηνικό διαμορφώνεται στην Ανατολική Μεσόγειο , ο ρόλος της Τουρκίας και η θέση της Ελλάδας σε ένα κόσμο γενικευμένης αβεβαιότητας

Που και πως οδηγείται ο σύγχρονος κόσμος μας και οι κοινωνίες ;

Στο στούντιο της εκπομπής ο Δρ. Σωτήρης Μητραλέξης

Το Γεωπολιτικό ντόμινο, οι παγκόσμιες ανακατανομές ισχύος και η Ελλάδα

Στις "Αντιθέσεις" μια μεγάλη συζήτηση για τις οριακές γεωπολιτικές, γεωστρατηγικές, οικονομικές και εθνικές πτυχές των μεγάλων και περιφερειακών ανασχεδιασμών ισχύος και συμφερόντων με παγκόσμια διάσταση.

 Ο γενικευμένος πόλεμος στην Μέση Ανατολή , η αλλαγή του "χάρτη" της στο πεδίο των δυνάμεων προβολής ισχύος και η επίδραση στις παγκόσμιες γεωστρατηγικές τοποθετήσεις.

Η εύθραυστη εκεχειρία Ισραήλ- Ιράν το σηματοδοτεί στο βάθος, ο ρόλος που διαμορφώνει για την υπερδύναμη στο διεθνές πεδίο ο Τράμπ, οι θέσεις Κίνας - Ρωσίας - Ινδίας και οι άλλοι περιφερειακοί παίκτες.

Οι προεκτάσεις στους μεγάλους ενεργειακούς δρόμους, τις εφοδιαστικές αλυσίδες και οι διεθνοπολιτικές συνέπειες.

 Τι σκηνικό διαμορφώνεται στην Ανατολική Μεσόγειο , ο ρόλος της Τουρκίας και η θέση της Ελλάδας σε ένα κόσμο γενικευμένης αβεβαιότητας Που και πως οδηγείται ο σύγχρονος κόσμος μας και οι κοινωνίες ; 

Στο στούντιο της εκπομπής ο Δρ. Σωτήρης Μητραλέξης Ερευνητικός εταίρος στο University College London, επισκέπτης καθηγητής στο IOCS του Cambridge, διδάκτορας φιλοσοφίας της Freie Universität Berlin, διδάκτορας πολιτικής

Ποιος τελικά είναι ο “λογαριασμός” του “Πολέμου των δώδεκα ημερών”

25/06/2025

EPA/ABEDIN TAHERKENAREHΜΗΤΡΑΛΕΞΗΣ ΣΩΤΗΡΗ

Τα βασικά αποτελέσματα της παρούσας φάσης του πολέμου Ισραήλ-Ιράν, μπορούν να συνοψισθούν ως εξής: 

Πρώτον, το Ιράν, πλέον, πέπρωται να προχωρήσει για πρώτη φορά στην ανάπτυξη πυρηνικού όπλου, ως της μόνης πραγματικής εγγύησης αποτροπής. 

Δεύτερον, μπορεί να αντέξει και να απορροφήσει πολυήμερο βομβαρδισμό, με συσπείρωση του πληθυσμού του γύρω από την ηγεσία, χωρίς να χρειαστεί στρατιωτική βοήθεια τρίτου κράτους και χωρίς να χρειαστεί να προβεί στο κλείσιμο των Στενών του Ορμούζ.

Τρίτον, το Ισραήλ απέδειξε πως δεν μπορεί να διεξαγάγει έναν διακρατικό πόλεμο έναντι σοβαρού αντιπάλου με συμβατικά μέσα, χωρίς τη βοήθεια των ΗΠΑ, 

αλλά – τέταρτον και ακόμα πιο σημαντικό – ότι είναι αδύνατο να αντέξει έναν πόλεμο φθοράς με διάρκεια, με την αντιβαλλιστική του άμυνα να έχει σαφή ημερομηνία λήξης/εξάντλησης∙ όλα αυτά καταγράφονται και σημειώνονται επισταμένως από όλα τα εγγύς και μακράν κράτη.

Το ζήτημα είναι τεράστιο και η τεκμηρίωση που επιδέχεται πελώρια, αναγκαστικά όμως μένουμε σε μια τηλεγραφική έκθεση:

Δ. ΜΗΤΡΑΛΕΞΗΣ: Η ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑ ΣΤΗΝ ΓΑΖΑ ΚΑΙ Η ΕΛΛΑΔΑ

Έχει κάποιο νόημα να συνεχίζεται από κάποιους η συζήτηση που θέτει το ερώτημα αν γίνεται Γενοκτονία στη Γάζα;

Είναι θέμα «άποψης» αν γίνεται Γενοκτονία στη Γάζα; Ή μήπως είναι θέμα πολιτικής τοποθέτησης;

 
Υπάρχει κάτι που απαντά απλά και ξάστερα για το τι γίνεται στη Γάζα. Και αυτό το κάτι εμείς οι Έλληνες και οι κυβερνήσεις μας το επικαλούμαστε σχεδόν κάθε ημέρα.
Αυτό το κάτι είναι το Διεθνές Δίκαιο!

Ο Δρ Διεθνών Σχέσεων Σωτήρης Μητραλέξης ,λίγες ώρες πριν το Ισραήλ επιτεθεί και στο Ιράν,σε μία συνέντευξη που τελικά έγινε σεμινάριο για όλους μας.

Εξηγεί γιατί στη Γάζα γίνεται Γενοκτονία και το αποδεικνύει όχι με συναισθηματισμούς αλλά με ακλόνητα επιχειρήματα. Σε 60 λεπτά θα μάθετε και κυρίως θα καταλάβετε, γιατί το Ισραήλ διαπράττει Γενοκτονία στη Γάζα .

Σωτήρης Μητραλέξης: Ο αρχόμενος πόλεμος μέρος ενός εν εξελίξει σπονδυλωτού παγκόσμιου πολέμου.

Ο Σωτήρης Μητραλέξης ερευνητικός εταίρος στο University College London, επισκέπτης καθηγητής στο IOCS του Cambridge, διδάκτωρ φιλοσοφίας της Freie Universität Berlin, διδάκτωρ πολιτικής επιστήμης και διεθνών σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου και διδάκτωρ θεολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. 

Έχει διατελέσει επίκουρος καθηγητής στο Istanbul Sehir University και έχει εργαστεί ως ερευνητής στα Πανεπιστήμια Princeton, Cambridge, Ερφούρτης και Peterhouse, Cambridge. Επίσης έχει διατελέσει εντεταλμένος διδάσκων στο Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και στο Πανεπιστήμιο του Βοσπόρου.

 Μιλώντας στον 98.4 με αφορμή την γενικευμένη πολεμική επιχείρηση του Ισραήλ σε βάρος του Ιράν, σημειώνει πως μάλλον πλέον έχουμε εισέλθει βαθιά σε μη αναστρέψιμες καταστάσεις, όπου η γεωπολιτική σκακιέρα θα αναδιαταχθεί, εφόσον δεν υπάρξει χρήση πυρηνικών από το κράτος - διεθνή ταραξία του Ισραήλ, μέσα από γενικευμένες πολεμικές συγκρούσεις. 

Ο συγκεκριμένος πόλεμος που δείχνει με κυνισμό να ξεκινάει το Ισραήλ με το Ιράν, στηριζόμενο πάντα στην υποστήριξη των ΗΠΑ, δεν είναι παρά, όπως λέει ο κ. Μητραλέξης , ένα μέρος ενός εν εξελίξει σπονδυλωτού παγκόσμιου πολέμου.

 Αίσθηση προκαλούν και τα όσα λέει ο κ. Μητραλέξης για τις στρατηγικές επιλογές της Τουρκίας και της αντίστοιχης διαρκούς υποχώρησης της Ελλάδας από καίριες και στρατηγικές τοποθετήσεις στη διεθνή σκακιέρα, με μόνο αφήγημα ότι "κάποιος άλλος θα αναλάβει για εμάς να μας βγάλει από την δύσκολη θέση με την Τουρκία" και μάλιστα εν προκειμένω το κράτος του Ισραήλ, που διεθνώς απομονώνεται σε μια παγκόσμια σκηνή που πλέον όχι μόνο δεν είναι μονοπολική, αλλά που το συντριπτικό της κομμάτι είναι εκτός του δυτικού κόσμου.

ΧΡΗΣΤΟΣ ΓΙΑΝΝΑΡΑΣ (20 Απριλίου 1935 - 24 Αυγούστου 2024)

Του Σωτήρη Μητραλέξη

Τι να πρωτοσημειώσει κανείς για άνθρωπο που κυριολεκτικά σου έχει αλλάξει άρδην τη ζωή σου, τις προτεραιότητές σου, τον τρόπο που βλέπεις τον κόσμο, τη σκέψη σου — τι να πρωτοπείς, όταν είναι πραγματικά εντελώς αδύνατον να φανταστείς πώς θα ήσουν σήμερα αν δεν τον είχες συναντήσει.

Για το (κυρίως) έργο του Χρήστου Γιανναρά θα ήθελα να σημειώσω πολύ λίγα, διότι πολλοί έχουμε γράψει αρκετά αλλού (το κατ’ εμέ κυρίως αγγλιστί, μια παλιά μικρή ελληνιστί μου σύνοψη της σκέψης του είναι το κειμενάκι «Πρόσωπο, Έρως, Κριτική Οντολογία»: θα το έγραφα διαφορετικά σήμερα). Δύσκολα συνοψίζεται, διότι είναι ένας ιδιαίτερα πολυπρισματικός στοχαστής. Η ασύλληπτη επιδραστικότητα των βιβλίων του και της παρουσίας του στην Ελλάδα είναι γνωστή για όσους έχουν μάτια, όπως και ο φθόνος που αυτή παρήγαγε (αυτόν τον φθόνο για τον Γιανναρά τον συναντούσα εμφανή, τακτικά και εγγράφως σε αποκλειστικά ελλαδικές ακαδημαϊκές εκλογές μου). Η διεθνής πρόσληψη της σκέψης του βρίσκεται σε αλματώδη άνοδο, ιδίως μετά το άνοιγμα στον αγγλόφωνο χώρο την τελευταία μία-μιάμιση δεκαετία (κυρίως γαλλικής και δευτερευοντως γερμανικής παιδείας ο Γιανναράς γαρ): τα συνέδρια στο πανεπιστήμιο της Οξφόρδης το 2013 και του πανεπιστημίου του Cambridge το 2017, καθώς και οι τόμοι που προέκυψαν εξ αυτών, είναι μόνο επιφαινόμενα μιας διεθνούς πρόσληψης εν τω (ταχέως) γίγνεσθαι. Διευκρινίζω ότι δεν ήταν σημαντικός ΕΠΕΙΔΗ είχε επίδραση στην Ελλάδα ή ΕΠΕΙΔΗ έχει διεθνή πρόσληψη, αλλά λόγω της ίδιας της πρωτοτυπίας, του πλούτου και συνεισφοράς της σκέψης του: θεωρώ αδιαμφισβήτητο ότι, επί της ουσίας, είναι ο σημαντικότερος Έλληνας στοχαστής του τελευταίου μισού αιώνα, hands down. Εν πάση περιπτώσει αυτά θα φανούν στο μέλλον, και από το μέλλον, όχι στους τριήμερους κύκλους των φεησμπουκικών αψιμαχιών.

Ναι, είναι σημαντική η διάκριση ανάμεσα στο κυρίως έργο και στις επιφυλλίδες, εβδομαδιαίες ή βιβλιοδετημένες (δεν είναι αυτές τα βιβλία του). Πολλοί τον πρωτογνωρίσαμε από τις παλιές επιφυλλίδες, και προσωπικά ευγνωμονώ γι’ αυτό — αλλά μετά γνωρίσαμε μια ασύλληπτα ευρύτερη και φωτεινότερη προσωπικότητα. Ο Μότσαρτ μπορεί να ήταν επιπροσθέτως και κηπουρός, αλλά συνηθίζουμε να τον θυμόμαστε για τη Μουσική του, όχι για τις βουκαμβίλιες του, ούτε επειδή εκείνη τη συγκεκριμένη βουκαμβίλια ενδεχομένως την πετσόκοψε. Πέρα από τη σπορά των προσωπικών σχέσεων και το κάρπισμά τους —που είναι το πραγματικά Αιώνιο—, αυτό που θα μείνει θα είναι το κυρίως έργο, της κυρίως σκέψης, των κυρίως βιβλίων και μελετημάτων· όχι επειδή οι επιφυλλίδες ήταν ή καλές ή κακές ή ό,τι, αλλά επειδή αυτή είναι η φύση των πραγμάτων. Τις δε απλουστευτικές συζητήσεις του φουμπού περί των ακριβών και δεδομένων και αυστηρών ορίων πεδίων όπως η φιλοσοφία και η θεολογία (να μας πει και η θρησκευτική στροφή της φαινομενολογίας τη γνώμη της, ο Ζαν-Λυκ Μαριόν, ή η πρόσληψη π.χ. του Λακάν από πεδία άλλα της ψυχανάλυσης) τις θεωρώ εντελώς εξω-ακαδημαϊκές, δηλωτικές παχυλής άγνοιας βασικών (καίτοι πολύπλοκων) ζητημάτων τόσο περί φιλοσοφίας όσο και θεολογίας (άρα, προσόν εκλογιμότητας σε ακαδ. θέση). Και έξω από τα τείχη της ακαδημίας όμως, εν γένει η πλούσια σκέψη αφορά πολλά πεδία και η ασήμαντη σκέψη κανένα. (Επίσης, και παρά τις κάποτε εργοστασιακές μου ρυθμίσεις και στα δύο θέματα, εμμέσως πλην όμως σαφέστατα ο Χρήστος Γιανναράς με δίδαξε ότι είναι εντελώς αδύνατον να είσαι Χριστιανός και δεξιός ταυτόχρονα: αυτό θα ξενίσει κάποιους, αλλά αυτή είναι η μαρτυρία μου. Και με δίδαξε να ελέγχω κριτικά τις αυθεντίες μου, κατά προτίμηση να μην έχω καθόλου αυθεντίες, πρωτίστως συμπεριλαμβανομένου του ιδίου). 

Eat the Christians: για τη μολυσματική παρουσία των χριστιανών στο δημόσιο χώρο

Είναι πολύ νωρίς για να γίνει η εδώ συζήτηση, εξ ου και είναι άκαιρη: είναι αδύνατον να γίνουν σοβαρές συζητήσεις πάνω στην ακμή του παροξυσμού. Κάτι όμως πρέπει να λεχθεί για το γεγονός πως εδώ και δυο-τρεις εβδομάδες, εν μέσω πανδημίας κορωνοϊού, η δημόσια συζήτηση στην Ελλάδα αφιερώνεται κατά το ήμισυ στην εκκλησία και στον κόσμο της, στο τι κάνει και τι δεν κάνει (σήμερα, Τετάρτη 18 Μαρτίου, ξεφύλλισα σειρά εφημερίδων και δεν υπήρχε ούτε μία που να μην αφιερώνει τουλάχιστον δύο-τρεις αναφορές/άρθρα στο θέμα — χώρια τα social media, φυσικά). Σε ανησυχητικό πλήθος συμπολιτών μας, και με τον καθαγιασμό και την άφεση του ότι το ζήτημα αφορά με επείγοντα τρόπο στη δημόσια υγεία, στη ζωή και στο θάνατο, αυτή η συζήτηση παίρνει τη μορφή της καταδίκης του εξιλαστήριου θύματος: με αναφορά και στους πιστούς, όχι απλώς σε μια εκκλησιαστική ιεραρχία, ακούμε και διαβάζουμε: «δολοφόνοι», «ζώα», «φονιάδες», «αυτούς θα έπρεπε να κλείσουμε στις Μόριες». «Επικίνδυνοι για εμάς», μιάσματα που θα φέρουν τη μόλυνση στην κοινότητα ημών των υπολοίπων. Ας αρχίσουμε με μια επισκόπηση των γεγονότων πριν επιχειρηθεί ένα βλέμμα στο παραπάνω.

Του Σωτήρη Μητραλέξη

«Εκκλησιαστικό social distancing επί κορωνοϊού»

Ξεκινάμε με το προφανές: προκειμένου να μπορέσει να ανταποκριθεί το σύστημα υγείας στην επόμενη φάση εξάπλωσης του κορωνοϊού, οι πάντες ομολογούν ότι είναι υψίστης σημασίας να επιβραδυνθεί όσο το δυνατόν περισσότερο η διάδοσή του (τα μέτρα δεν λαμβάνονται για να μην αρρωστήσουμε, αλλά για να αρρωστήσουμε όσο το δυνατόν πιο αργόσυρτα — το περίφημο flatten the curve), κάτι το οποίο επιτυγχάνεται με την μέγιστη αποφυγή συναθροίσεων. Άρα, όλοι οι χώροι συνάθροισης —μπαρ, εκκλησίες, σχολεία, καφετέριες, μαγαζιά πλην της τροφοδοσίας— κλείνουν.

2.

Από τις 25 Φεβρουαρίου έχει βγει Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου η οποία προβλέπει τη δυνατότητα «προσωρινής παύσης της λειτουργίας … χώρων θρησκευτικής λατρείας» με κυβερνητική πρωτοβουλία. Τα ξεχωριστά μέτρα της ΠΝΠ ενεργοποιούνταν κλιμακωτά το τελευταίο διάστημα, και συνεχώς προκύπτουν νέα. Όπως ο ίδιος ο πρωθυπουργός δήλωσε στον Αλέξη Τσίπρα σύμφωνα με δημοσίευμα, ο χρόνος από τις 25 Φεβρουαρίου μέχρι τις 16 Μαρτίου, που έκλεισε κάθε τόπο λατρείας με ένα tweet και ένα ΦΕΚ, παρήλθε «με την ελπίδα να το αποφασίσουν μόνοι τους». Αυτό όμως το μπαλάκι δεν μπορεί να πεταχτεί στην Εκκλησία, «να αναλάβει την ευθύνη της», για σειρά λόγων, και είναι κωμικό λάθος να παίζουμε κι εμείς οι ίδιοι αυτό το παιχνίδι. Όχι μόνο διότι… τα μπαρ και τις καφετέριες δεν τις ρωτήσαμε πρώτα εάν θέλουν να κλείσουν και να «αναλάβουν την ευθύνη τους». Αλλά πρωτίστως διότι η Εκκλησία δεν έχει τον μηχανισμό να επιβάλει στον εαυτό της την καθολική εφαρμογή οποιουδήποτε τέτοιου μέτρου. Όταν κυβερνητική απόφαση κλείνει τα εστιατόρια, εκείνος που θα ανοίξει το δικό του (κάτι το οποίο συνέβη πολλάκις) θα λάβει μια φιλική επίσκεψη από το κράτος και ένα αρκετά λιγότερο φιλικό πρόστιμο. Εάν η σύνοδος της εκκλησίας της Ελλάδος λάμβανε μόνη της, χωρίς νομική υποχρέωση, μια απόφαση για «λουκέτο» του ενός ή του άλλου είδους, ποιός θα διασφάλιζε την εφαρμογή της στο μέρος της επικράτειας που εμπίπτει στην Εκκλησία της Ελλάδος (που είναι ένα μόνο μέρος της χώρας, σημειωτέον, με άλλες τέσσερις εκκλησιαστικές δικαιοδοσίες επί του εδάφους της); Τα εκκλησιαστικά ΚΝΑΤ, που δεν υπάρχουν; Βλέποντας πολλές ταινίες για το Βατικανό, οι πολλοί και οι έξωθεν νομίζουν ότι η εκκλησία στην Ελλάδα είναι ένας χώρος άτεγκτης, ιησουιτικής, πυραμιδωτής πειθαρχίας και ιεραρχικής κλίμακας, όχι ένας οργανωτικά προβληματικός χώρος που παράγει πολύ περισσότερα αντάρτικα από αυτά που μπορεί να καταναλώσει. Αν θέλεις, ή αν χρειάζεται, να μπει «λουκέτο» του ενός ή του άλλου είδους στις εκκλησίες, αυτό μπορεί να είναι μόνο απόφαση του κράτους. Αυτό ο μεν Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος το γνώριζε και το γνωρίζει (δημοσίευμα: («Ιερώνυμος προς Τσίπρα: ευθύνη της πολιτείας το κλείσιμο των εκκλησιών»), ο δε πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης μάλλον προσευχόταν στο βδέλυγμα της ερημώσεως εστώς εν τόπω αγίω, τον Υπουργό Άδωνι Γεωργιάδη που σκηνοθετούσε από τηλεοράσεως, ενώ ο κόσμος καιγόταν, το έργο «οι δεξιοί πιστοί και οι αριστεροί άθεοι». Εν τέλει, η ευθύνη είναι του πρωθυπουργού, της κυβέρνησης, και του κράτους, και όλη η περί εκκλησίας συζήτηση ουσιαστικά παρέλκει — εάν οποιοσδήποτε άλλος από τους χώρους που έκλεισαν με κυβερνητική πρωτοβουλία παρέμενε ανοιχτός (είτε ελλείψει εσωτερικής απόφασης, είτε κατά παράβαση της εσωτερικής απόφασης) γιατί «καλό θα ήταν να τους κλείσουν μόνοι τους», χωρίς πρόνοια για επιβολή της εκτέλεσης του μέτρου που θα αποφάσιζαν «μόνοι τους», θα ήταν καταγέλαστο να ενεργοποιούσαμε τον ίδιο κοινωνικό αυτοματισμό ενάντια στους ιδιοκτήτες μπαρ, καφετεριών κλπ. και να τους αποκαλούμε «δολοφόνους» (δεν αναφέρω τα δημόσια σχολεία κ.ο.κ., καθ’ ότι εκείνα υπάγονται απ’ ευθείας στον κρατικό έλεγχο). Σύνοψη θέσης: η περί εκκλησιαστικής ευθύνης συζήτηση (και όχι περί κυβερνητικής ευθύνης) δεν έχει καμμία σχέση με τα μέτρα, διότι αυτά μπορούν ούτως ή άλλως να παρθούν μόνο με κυβερνητική ευθύνη, αν είναι να εφαρμοστούν.

3.

«Διαμάντια στη λάσπη»: Η απώλεια (κάθε) κυριαρχίας ως εκσυγχρονιστική μεταρρύθμιση/ του Σωτήρη Μητραλέξη

Δηλώσεις εφορίας στη Θεσσαλονίκη.

Αν κάτι καθορίζει τον δημόσιο λόγο και δίνει τον τόνο του, αυτό είναι το τι θεωρείται αυτονόητα απολύτως φυσιολογικό και τι πραγματικά αποτρόπαιο, ασύλληπτο. Η κανονικοποίηση προσεγγίσεων που θα ήταν άλλοτε αδιανόητες–ή που παραμένουν πάντοτε αδιανόητες αλλού–είναι ένα από τα εμφανέστερα χαρακτηριστικά της τελευταίας επταετίας. Εδώ θα ασχοληθούμε με μια τέτοια πρόσφατη περίπτωση, η οποία παρήλασε θριαμβευτικά στην ελληνική δημόσια και δημοσιογραφική σφαίρα, και καταδεικνύει την εντυπωσιακή έκταση της εσωτερίκευσης και της κανονικοποίησης της αποικιακής νοοτροπίας (colonial mentality).

Δυστυχώς αναγκαία παρένθεση: παρά το γεγονός ότι κυριολεκτικά χιλιάδες αναφορές έχουν γίνει διεθνώς, και στο ακαδημαϊκό/επιστημονικό και στο δημοσιογραφικό επίπεδο, στο κατά πόσον ο τρόπος που λειτούργησε η ευαρμοστία της πολιτικής και οικονομικής κυριαρχίας στην Ελλάδα κατά τα χρόνια της μόνιμης πλέον κρίσης μπορεί να χαρακτηριστεί με όρους μεταμοντέρνας αποικίας–με το ενδιαφέρον να εστιάζεται στο ποιοι ακριβώς είναι αυτοί οι όροι και όχι στην τοποθέτηση της «ταμπέλας»–στην Ελλάδα ο επίσημος δημόσιος λόγος θα επιμείνει στο να στηλιτεύσει κάθε χρήση της λέξης «αποικία» και των παραγώγων της σαν ρητορική ψεκασμένων, σαν ανεύθυνα εμπρηστικό και όχι περιγραφικό λόγο: αν χρησιμοποιείς τη λέξη, είσαι ανάξιος να συμμετάσχεις στον πολιτισμένο διάλογο των σοβαρών και αξιοπρεπών ανθρώπων, αυστηρά εντός του κύκλου των οποίων και μόνο υπάρχει «απεριόριστη και δημοκρατική ελευθερία λόγου και απόψεων». Πέραν του εμφανούς ρυθμιστικού ρόλου που ενέχει αυτή η αντίδραση και ο οποίος την γεννά, είναι σημαντικό να καταδειχθεί πως πρόκειται για κριτική ημιεγγραμμάτων ανθρώπων. Όταν το Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής (Τριανταφυλλίδη) ορίζει την αποικία ως «χώρα που κυριαρχείται οικονομικά και πολιτικά από άλλη ισχυρότερη» και την αποικιοκρατία ως «θεωρητική στάση και πρακτική που εκφράζει την οικονομική, πολιτική και πολιτιστική κυριαρχία χωρών ισχυρότερων επάνω σε ασθενέστερες», η αξίωση να μην εισέλθει επ’ ουδενί η λέξη σε μια συζήτηση που περιγράφει μια χώρα όπου–κατά συρροήν–πολλά κρίσιμα νομοσχέδια καταρτίζονται εκτός συνόρων και ακολούθως υπερψηφίζονται με τη διαδικασία του κατεπείγοντος, «οι εκλογές δεν μπορούν να αλλάξουν τίποτα» και στοιχειώδεις αποφάσεις της εκτελεστικής και νομοθετικής εξουσίας πρέπει πρώτα να λάβουν την έγκριση εξωεθνικών δομών και προσώπων, συνιστά τουλάχιστον αξίωση μιας ιδιαιτέρως αφελούς και περιεσταλμένης newspeak.