Author - Αποστόλης Ζυμβραγάκης
Στην αρχαία Ελλάδα, η παιδεία θεωρούταν προϋπόθεση της ελευθερίας. Ένας άνθρωπος ήταν «πολίτης» επειδή μπορούσε να μιλήσει, να σκεφτεί, να επιχειρηματολογήσει, να σταθεί σε έναν δημόσιο διάλογο με αυτογνωσία και λόγο. Η φιλολογία — η ενασχόληση με τον λόγο, τη μνήμη, την παράδοση και το συναίσθημα που κρύβεται πίσω από τις λέξεις — δεν ήταν ένα επάγγελμα. Ήταν ένας τρόπος να είσαι άνθρωπος.
Κι όμως, στην Ελλάδα του 21ου αιώνα — χώρα που γέννησε τη ρητορική και τη γραμματεία — ένας φοιτητής μπορεί να εισαχθεί σε σχολή Φιλολογίας με βαθμό 8. Ενδεικτικό όχι μόνο της υποβάθμισης ενός πανεπιστημιακού τμήματος, αλλά ίσως προάγγελος μιας βαθύτερης πολιτισμικής κρίσης.
Η παρακμή της φιλολογίας δεν είναι τυχαία
Δεν ζούμε πια στην εποχή των βιβλίων. Ζούμε στην εποχή των δεδομένων. Ο Homo Sapiens αντικαθίσταται σταδιακά από τον Homo Algorithmicus· έναν οργανισμό που δεν χρειάζεται αφήγηση, αλλά ακριβή πρόβλεψη· που δεν ενδιαφέρεται για το «γιατί» του ανθρώπου, αλλά για το «πώς» της μηχανής.Σε έναν τέτοιο κόσμο, η φιλολογία μοιάζει περιττή. Δεν προσφέρει δεξιότητες τεχνολογίας, δεν παράγει κώδικα, δεν οδηγεί σε οικονομική ανάπτυξη. Δεν καταγράφει, δεν μετρά. Μόνο ερμηνεύει. Και αυτό ακριβώς είναι το πρόβλημά της.
Γιατί φοβόμαστε την ερμηνεία;
Η ερμηνεία απαιτεί χρόνο, αμφιβολία, ιστορική γνώση και ενσυναίσθηση. Είναι αργή, εύθραυστη και άβολη. Σε αντίθεση με τις “δεδομένες” αλήθειες του ψηφιακού κόσμου, η φιλολογία σου ψιθυρίζει:«Μπορεί να κάνεις λάθος. Μπορεί να υπάρχουν κι άλλες οπτικές. Η γλώσσα είναι ρωγμή, όχι τοίχος».
